Het
was
lang
goed
gegaan
fieidaeSowuvnl
Op het Oostereiland en in Bankenbosch is het weer 1963
André (23): „In dienst baalde i
De Nederlandse staat verleent op
vl|f plaatsen In het land onderdak
aan kortgestrafte wetsovertre
ders.
Q Bankenbosch (Veenhulzen).
Veertien dagen en langer. Capaci
teit: 208 plaatsen. Werk: plantsoe
nen, kwekerijen, reiniging,
fietspaden, garage.
Oostereiland (Hoorn). Maxi
maal twee maanden. Capaciteit:
124 plaatsen. Werk: zagerij, lam
penmontage, zeilmakerij, aluml-
nlum-zonweringen.
O De Raam (Grave). Maximaal
veertien dagen. Capaciteit: 80
plaatsen. Werk: aanleg en onder
houd plantsoenen in Grave.
Ter Peel (Sevenum). Veertien
dagen tot drie maanden. Capaci
teit: 60 plaatsen. Werk: tuinbouw,
pallets, lampenmontage.
Nieuw Vosseveld (Vught). Al
leen voor |eugdlgen. Capaciteit:
53 plaatsen. Werk: speeltulnpro-
|ecten, bosarbeid.
Alle vrouwelijke gedetineerden
met een korte straf worden onder
gebracht In de Rotterdamse Vrou
wengevangenis.
Over het verblijf In deze
inrichtingen en de mening hier
over van een woordvoerder van
het Ministerie van Justitie volgen
hierbij twee artikelen.
WOUT BATENBURG
Het slaapvertrek: een eigen „Kamertje" voor elke
gevangene.
Het systeem werkt niet meer.
Zeg maar gerust: het is justi
tie uit de hand gelopen. Wat
in 1963 aantrekkelijk begon
met de scheiding van kort
gestrafte verkeersovertreders
en criminelen, is in 1977 on
houdbaar aan het worden.
Aanvankelijk verdwenen in
de inmiddels vermaarde straf
kolonie Bankenbosch bij
Veenhuizen alle in hun auto
betrapte borrelaars voor een
paar weken achter hekken in
plaats van achter tralies. Ze
werden niet onaangenaam be
ziggehouden, genoten een be
trekkelijke vrijheid. In de ja
ren zeventig ging het fout. De
Nederlandse gevangenissen
puilden zo nadrukkelijk uit,
dat al veroordeelde misdadi
gers werden voorzien van een
lopend vonnis. Ze konden zich
voor een voorlopige, korte
straf melden. Zij kwamen ook
in Veenhuizen terecht. Daar
werd de jas al snel te krap.
De inrichtingen Oostereiland
in Hoorn en De Raam in Gra
ve werden in gebruik gesteld.
Dit jaar werd Ter Peel in
Sevenum geopend. Het resul
taat is een ontwikkeling, die
juist voorkomen moest wor
den. Men is weer even ver als
in 1963. Er zullen dan ook
opnieuw maatregelen geno
men worden.
Op dit moment onderzoekt een
•projectgroep van het ministe
rie van Justitie hoe de ver
schillende groepen gevange
nen beter kunnen worden on
dergebracht. Men denkt aan
sterkere regionalisatie. Dit
heeft als voordeel een beter
contact met de maatschappij,
doordat familieleden vaker op
bezoek kunnen komen. Ande
re criteria zijn straf duur, de
lictsoort en het aantal veroor
delingen. Het grote voordeel
van gezamenlijke opsluiting
van gestraften, die zich vrij
willig hebben gemeld, blijft
ook dan bestaan: een mini
mum aan bewaking en beveili
ging. De bezwaren tegen ge
mengde opsluiting van veroor
deelden met uiteenlopende de
licten en straffen zijn nog de
zelfde als veertien jaar gele
den.
Mr. B. A. van de Goorbergh,
hoofd van de afdeling Regime
ontwikkeling van het Gevan
geniswezen: „Een straf van
veertien dagen komen de men
sen „even" uitzitten. Er is in
de inrichtingen genoeg te doen
om je niet twee weken lang te
vervelen. Maar een langer ge
strafte moet je meer bieden. In
Sevenum, waar straffen tot
drie maanden worden uitgeze
ten, werkt hij nu een halve
dag. Er zijn tuinbouw-, metaal-
en houtprojecten. De andere
helft van de dag wordt besteed
aan vormingsactiviteiten.
Geen discussiegroepen, maar
de, wat wij noemen, black-
and-decker-methode. Daaron
der valt training in handvaar
digheden met metalen en elek
triciteit. Veel crimineel gedrag
komt immers voort uit het on-
vermogen om vrije tijd te vul
len. Bovendien besteden we
aandacht aan sociale vaardig
heid. De gedetineerde wordt
bijgebracht waar hij in de
maatschappij terecht kan als
hij iets nodig heeft. Een derge
lijk programma heeft geen zin
voor een verkeersovertreder.
Maar er zijn nog meer redenen
om die twee groepen uit el
kaar te halen. De houding ver
schilt heel duidelijk. Een straf
van veertien dagen kun je aan
je omgeving nog verkopen als
een vakantie. Als je per se wilt
kun je er even tussen uit zon
der dat dat vragen oproept
Bij langgestraften is dat heel
anders en dat komt tot uiting
in hun gedrag in de inrichting.
Zij zijn veel minder gemoti
veerd. Ook kun je je afvragen
of het voor een man met een
lange straftijd wel zo prettig
is om steeds lichtingen te zien
komen en gaan, terwijl hij
moet blijven".
Sinds 1963 kijkt de maat
schappij al vreemd aan tegen
instellingen als Bankenbosch.
Het speciale programma van
licht werk en vrij veel recrea
tie doet vele wenkbrauwen
fronsen. Stomdronken achter
het stuur, verfrommeld blik,
bloedproef, rechtbank. Von
nis: twee weekjes gastvrijheid
bij justitie. Veertien dagen
rondslenteren in een zoge
naamde werkplaats, biljarten,
goed eten, gerieflijke slaap
plaatsen. Dat is het beeld dat
ook nu nog schamper wordt
geschetst. Is dat nou een ge
vangenis?
„Het is een farce, geen echte
straf. Die geluiden hoor je vrij
vaak, ja. Ik vertel geen nieuws
als ik zeg dat veel mensen
straf zien als wraak, vergel
ding. Daar doen wij niet aan
mee. Wij leggen de wet in dat
opzicht uit in de zin van vrij
heidsbeneming. Het simpele
feit dat iemand van zijn vrij
heid wordt beroofd is al ge
noeg. Dat hoef je niet nog eens
te veronaangenamen door
grimmige toestanden. De ge
straften hebben zichzelf ge
meld, ze lopen echt niet weg.
Ik ben ervan overtuigd dat een
verblijf in Bankenbosch of op
Oostereiland onderschat
wordt Er zijn echt mensen die
er geschokt van terugkomen.
Ze zijn ondergegaan in de
massa, werden gedwongen
zich te bewegen in discipline,
die doet denken aan dienst
plicht. Ze hebben een stuk ei
gen identiteit verloren. En
veertien vakantiedagen, ver
geet dat niet. Daar bovenop
krijgen ze dan ook nog een
keer te maken met hun omge
ving. Daar geven we ons te
weinig rekenschap van. De
man zelf komt er wel door,
maar ontmoet dan „sancties"
van de maatschappij. Het
voorbeeld dat jij geeft van de
taxichauffeur die geen klanten
meer kreeg omdat hij gedron
ken had, toont dat aan. Hij
werd dubbel gestraft. Dat het
werd veroorzaakt door een en
veloppe van justitie, die op
detentie duidde, is sterk te be
treuren. Het is zeker niet onze
bedoeling nodeloze problemen
te scheppen. Misschien is het
zinnig te overwegen een ande
re, minder duidelijk herkenba
re enveloppe te versturen".
De omgeving thuis mag dan
soms afwerend reageren op
gedetineerden, men is er in
Grave in geslaagd hen in con
tact te brengen met de plaatse
lijke bevolking. Dagelijks wan
delen moeders met kinderen
door de hekken op weg naar
de peuterspeelplaats in het ge
vangenisgebouw, waar zich
ook een dansschool heeft ge
nesteld. Regelmatig worden op
de sportterreinen wedstrijden
gespeeld tussen teams van ge
vangenen en inwoners van
Grave.
De omgeving in groter ver
band (heel Nederland) speelt
een rol bij het effect dat een
gevangenisstraf sorteert Ze
ker als het gaat om alcohol in
het verkeer. Duizenden Neder
landers hebben sinds 1963 een
paar weken doorgebracht bin
nen vier hekken. Ook al door
de stortvloed van korte straf
fen van de laatste jaren is de
roep om hogere boetes steeds
sterker geworden.
Mr. Van de Goorbergh: „Het
afschrikwekkende voor ande
ren neemt inderdaad af als er
veel gezeten hebben. Preven
tiever werkt volgens mij een
actie als „Glaasje op". Het is
ook een veel positievere me
thode, in tegenstelling tot vrij
heidsstraffen. Er is aange
toond dat die in wezen niets
uithalen. Een vrij lang verblijf
in de gevangenis kan leiden
tot apathie. Je wordt geleefd.
Dan valt het op het Oosterei
land nog mee. Er is weinig
gereglementeerd. In Huizen
van Bewaring moet je alles
aanvragen. Tot een gang naar
het toilet toe. Ze zeggen wel
eens dat je een Nederlander
het hardst treft in zijn porte
monnee. Misschien is een geld
boete ook wel zeer doeltref
fend. Uit een Amerikaans on
derzoek is gebleken dat een
boete minstens zo veel effect
heeft als een vrijheidsstraf. In
Nederland is daar nog weinig
aan gedaan. Toch blijft de
kernvraag: met welke sancties
voorkom je wetsovertredin
gen? Het probleem daarbij is
dat je moeilijk de straat op
kunt gaan en de eerste de
beste voorbijganger vragen
waarom hij nooit inbreekt".
De „Krententuin" in Hoorn, milde strafkolonie voor betrapte pimpelaars.
DEN HAAG Eigenlijk was het nog
lang goed gegaan. Hij had de gewoonte
om zorgeloos door het leven te snellen.
Pilsje, vrouwtje, auto's. Je zag hem wel
eens met een dichtgeslagen oog en de
deuken in zijn wagen werden steeds
talrijker, maar het scheen hem niet te
deren. Pas nadat vijf geparkeerde au
to's trefzeker in de flank waren geramd
trok hij, met een alcoholgehalte in het
bloed dat zich heel goed in procenten
laat uitdrukken, de aandacht van justi
tie. Het vonnis lag voor de hand. Rijbe
wijs voor negen maanden kwijt en een
verblijf van twee weken in een strafin
richting. Tijdstip zelf te bepalen. Hij
wachtte tot hij zijn rijbewijs weer op
zak had. Maar ook op een vriend, die
na wat al te hardhandig optreden in
een bar een week uit de roulatie werd
genomen. Eerst nog even een borrel en
dac samen op weg naar het milde
justitieverblijf Oostereiland in Hoorn,
ook wel de „Krententuin" genaamd.
André heeft sinds hij in Den Haag werd
geboren 23 maal 52 weken achter de
rug, maar die twee in de Krententuin
behoren voor hem tot de plezierigste
Roept hij aanvankelijk. Al snel blijkt
dat de gebeurtenissen, van het moment
dat hij van zijn bed werd gelicht tot
het ogenblik dat de toegangsbrug hem
weer van het eiland afvoerde, meer
indruk hebben gemaakt dan je op het
eerste gezicht zou denken. De gebruike
lijke brede grijns verdwijnt als hij zegt:
„Toen de politie me thuis oppikte, voel
de ik me schuldig. Ik was doorgereden.
Misschien waren er wel gewonden. Het
was een hele opluchting toen dat niet
zo bleek te zijn, maar het werd wel een
zenuwachtige toestand. Naar het politie
bureau, ondervragingen, bloedproef.
Het was natuurlijk stom om met een
dronken kop achter het stuur te krui
pen. Nadat ik tegen die vijf wagens was
geknald ben ik, als ging het vanzelf,
doorgereden. Helemaal in paniek. M'n
rijbewijs was ik al gelijk kwijt Dat
vond ik nog het rotste van alles, al was
het wel terecht De uitspraak van de
rechter verbaasde me niet. Twee weken
zitten had ik wel verwacht. Mijn ouders
vonden het heel erg. Mijn moeder had
tranen in haar ogen toen ik wegging.
Op mijn werk zaten ze er geloof ik niet
zo mee. Ik moest natuurlijk wel veertien
dagen vakantie opnemen".
Met nog 25 „vrijwilligers" meldde An
dré zich in Alkmaar, toch onzeker over
wat hem te wachten stond. Hij had
inmiddels wel begrepen dat hij niet
door met sleutelbossen rinkelende ci
piers omgeven zou worden. „Maar het
blijft een gevangenis", bedacht hij on
derweg. Dat idee werd versterkt door
het getraliede busje dat hem en zijn
collega's-voor-twee-weken van Alkmaar
naar „het eiland" bracht. De ontvangst
was hartelijk. Toespraakje van de di
recteur, dat voornamelijk handelde
over het reglement Niet toegestaan: het
verlaten van het eiland.
André: „We kregen allemaal een spij
kerpak, overhemden, ondergoed en sok
ken. Het werk werd verdeeld. Er was
een kok bij onze groep, die direct de
keuken in kon. Dominee Frits, ook bij
een bloedproef voor schut gegaan, en
twee leraren moesten kunstbloemen
gaan maken. Ik kwam terecht in de
houtzagerij. Daar werkten we met vijf
tien man plus twee timmerlieden en een
chef. Ik zaagde met een machine stuk
ken hout door, die een ander erop had
gelegd. De derde haalde de doorgezaag
de planken er weer af. Als je dat tien
minuten had gedaan werd er gepau
zeerd. Sigaretje roken, praatje maken.
Ik werkte samen met een man, die in
een klein plaatsje een taxibedrijf had.
Had, ja. Want hij kon het verder wel
vergeten. Terwijl hij in het dorpscafé
„Ik werkte in de houtzagerij. Om de tien
minuten sigaretje roken, praatje maken".
achter een pils zat kwam de plaatselijke
postbode binnen. Die had net een brief
bezorgd van justitie met op de envelop
pe „detentiebegeleiding". De postbode
riep iets van:„Hé, heb je gezopen, moet
je de bak in?" De taxichauffeur heeft
geen klant meer gehad. Hij heeft zijn
bedrijf moeten verkopen. Kijk, dat is
natuurlijk niet zo best. Die man is echt
de klos. Voor mij stelde het eigenlijk
niets voor. Het werk was een makkie
en ik kreeg er nog bijna twintig gulden
per week voor ook. Toch werd er wel
wat uitgevoerd. Er werden geloof ik
dertig pallets per week gemaakt Dat is
niet zo gek, hè?"
De werkweek in de Krententuin telt
weliswaar vijf dagen, maar een werk
dag duurt zeven uur. Om kwart voor
vijf 's middags is het voorbij. Vanaf dat
moment tot kwart voor elf en in de
weekends worden de biljarts, speelkaar
ten, sjoelbakken, televisietoestellen en
sportvelden, maar zelden met rust gela
ten.
„Dat is ontzettend gezellig. Iedereen
doet mee. Er worden complete competi
ties gehouden. Daar krijg je ook alle
gelegenheid voor. Met ontspanning is de
leiding heel soepel. Als een film op de
televisie om kwart voor elf niet is afge
lopen mag je rustig verder kijken. Pas
daarna, op de slaapzaal, krijg je het
idee dat je gevangen bent Er wordt
gekeken of iedereen er is en dan gaat
de deur op slot. Maar dan barst het ook
los. Ik heb zelden zo lang en hard
achter elkaar gelachen. Je slaapt met
veertien man op een zaal, met schotten
tussen de bedden. Iedereen heeft daar
een stoel en een kast bij. Er worden
urenlang moppen getapt Iedereen is
goed gehumeurd. De meesten vinden
het alleen vervelend voor hun vrouw.
Er groeit langzaam een gevoel van
saamhorigheid. Het eten is goed, maar
als je iets niet lust, schuiven de maten
je dingen toe die je wel lekker vindt.
Ik had niet verwacht dat de sfeer zo
gemoedelijk zou zijn. Geen vechtpartij
en of ruzies. Terwijl je toch met veel
mensen bij elkaar zit opgesloten. Ik
denk dat het komt omdat iedereen zich
„vrij" voelt. Je hebt je tenslotte zelf
gemeld en je kunt je over het hele
eiland vrij bewegen, 's Avonds mag je
je eigen lderen weer aantrekken. Daar
staat wel tegenover dat je geen druppel
mag drinken en dat je alleen 35 gulden
eigen geld en je verdiensten mag beste
den in de winkel op het eiland. Volgens
de voorschriften dan. Ik heb met eigen
ogen gezien dat er een jerrycan met
jenever werd binnengehaald. Op geld
letten ze erg scherp. Je moet brieven
in het bijzijn van een bewaker openma
ken als ze vermoeden dat er bankbiljet
ten inzitten. Eén keer, toen we aan het
werk waren, hebben ze een soort razzia
gehouden in de kamers. Alle kasten
gingen open. In twee kasten vonden ze
geld, in drie andere flessen drank. De
mannen gingen wel een paar dagen de
cel in. Door dit soort dingen merk je
dat je van je vrijheid bent beroofd,
maar verder was het voor mij een leuke
tijd. In dienst baalde ik veel meer. Toch
was het een hele opluchting toen ik het
hek uit mocht Na veertien dagen begon
het wel een sleur te worden. Aan de
andere kant van de brug wachtten mijn
vrienden. We zijn de eerste de beste
kroeg binnengestapt".
.Nee, ik heb niet terug naar Den Haag
gereden. Zo onverbeterlijk ben ik nou
ook weer niet. Ik kijk wel uit. Ik zal
echt niet meer zo snel de auto pakken
als ik wat gedronken heb. Het zit er
ruim in dat ik een volgende keer langer
mijn rijbewijs kwijt ben en langer naar
een inrichting moet waar het niet zo
gezellig is als in de Krententuin".
