Zuid-Afrika wil geen
maar alles of niets
Overwinning van
Lynch in Ierland
stelt Britten voor
nieuwe problemen
Dodental in Soweto stijgt tot twaalf
DE BALANS VAN
SOWETO I
Proefvlucht
met Enterprise
geslaagd
Carter:
Russen in
Verlegenheid
gebracht
Benzinetrein in Wenen in brand
Halve meter hagel
in Stuttgart
Rozendal formeert
kabinet op Antülen
Chileen voor
elf Duitsers
geruild
UITENLAND
LEIDSE COURANT
PAGINA 9
PRETORIA (Reuter-AFP) Het aantal
doden na de botsingen op de verjaardag
van de rassenrellen in Soweto is zaterdag
tot 12 gestegen. Twee zwarte betogers
zijn bezweken aan de verwondingen die
zij vrijdag hadden opgelopen, zo heeft
een woordvoerder van de politie in Preto
ria meegedeeld.
Voorts stierf een blanke politieman die
bij vergissing in Atteridgeville bij Preto
ria door een collega was doodgeschoten.
Oproerpolitie heeft gisteren in Soweto
opnieuw traangas gebruikt om demon
strerende jongeren te verdrijven. Volgens
de politie werd daarbij niemand gewond
of gearresteerd.
LAPSTAD Na de bloedige rellen in de
arte woongebieden van Zuid-Afrika van
rig jaar zomer is een gespannen stilte
volgd. Maar die stilte betekende niet dat
t conflict tussen de belegerde blanke
en de onrustige, steeds radikalere
bevolking opgelost is. De huidige
onrust bewijst dit.
opleveing van het „zwarte bewustzijn",
lartoe gerekend moet worden de grote
aurlingen-bevolking, is nog maar het eer-
en grootste probleem in een lange reeks
kheden waarmee de Zuidafrikaanse
gering te kampen heeft.
Werkloosheid onder de politiek onstabie-
zwarte stadsbevolking bedraagt nu 30
i, terwijl de economie steeds dieper in de
epste recessie in 30 jaar zakt De guerrilla-
irlog in Namibië (of Zuid-West-Afrika)
ijft vooralsnog een weinig betekenende
maar dat leek het Rhodesi-
he conflict twee jaar geleden ook.
wat Rhodesië betreft: de officiële politiek
Pretoria is: zich niet te mengen in de
oorlog. Maar niettemin plaatste
orster zich in een riskante positie door de
igering te Salisbury te steunen in de onmo-
[lijk te winnen strijd tegen de nationalis-
bgenover deze problemen, nog verergerd
door de ook binnen de eigen Afrikaner
gelederen meer en meer gehoorde eis van
hervormingen, lijkt de regering Vorster ge
troffen door een soort verlamming. Een
vooraanstaand socioloog aan de Stellen-
bosch Universiteit in de Kaap/provincie,
Professor S. P. Cillers, vergeleek de situatie
in Zuid-Afrika met „een klassieke Griekse
tragedie". Hij ging verder: „We hebben een
moment bereikt in de Zuidafrikaanse ge
schiedenis waarop de drijfveer voor hervor
mingen niet bij de blanken ligt maar bij de
negers. De tragedie is dat een enkele groep
(de Afrikaners) een enorme ethnische en
culturele indentiteit bereikt heeft maar die
onder de huidige omstandigheden nooit kan
hopen die als natie tot volle bloei te bren
gen".
„De (regerende) Nationale Partij is blind,
niet alleen voor de noodzakelijkheid van
revolutionaire veranderingen in de verhou
ding met andere bevolkingsgroepen, maar
ook voor het feit dat de overgrote massa
van de Afrikaners zelf waarschijnlijk bereid
is het alleen recht op het bestuur op te
geven".
Connie Mulder, minister van voorlichting en
binnenlandse zaken, vindt dergelijke uit
spraken verraad: ,Het schijnt een algemene
strategie te zijn om de Afrikaner schuldge-
la een herdenkingsbijeenkomst in Soweto vluchtten de aanwezigen voor traangasbommen die
rerden geworpen door de politie.
voelens op te leggen, om hem tot beschuldig
de te maken", aldus Mulder.„Dat is verraad.
Sommige mensen hebben alle hoop opgege
ven. Ze eisen dat we de strijd staken".
Dat is misschien wel de belangrijkste les die
we kunnen trekken uit de rellen die op 16
juni van het vorige jaar te Soweto zijn
begonnen.
Deze „rustverstoringen" zoals ze door de
regering nog steeds genoemd worden lieten,
volgens een op 21 februari door de kerken
vastgesteld cijfer, 548 doden achter.
De regering spreekt dat cijfer echter tegen.
De Engelstalige pers, die te midden van alle
onderdrukking verbazingwekkend onafhan
kelijk bleef, hield op nauwgezette wijze alle
willekeurige arrestaties, martelingen en
moorden bij.
Men kan niet zeggen dat deze gebeurtenis
sen het „zwarte bewustzijn" geschapen heb
ben, maar ze hebben er wel toe bijgedragen
dat dit zich verder kon ontwikkelen. Dit
zwarte bewustzijn overbrugde kloven tussen
generaties, stammen en religies. Het gaf aan
de negers inderdaad een bewustzijn: niet
alleen van hun toekomst, maar ook van de
wijze waarop die toekomst bereikt kan wor
den.
Smangaliso Mkhatshwa is een jonge kath
olieke priester uit Pretoria waar hij ontwik-
kelings- en communicatie-werk doet voor de
raad van Zuid-Afrikaanse bisschoppen. Hij
is ook lid van de raad van bestuur van de
Conventie van de Zwarte Bevolking, die het
nieuwe bewustzijn uit draagt. „Ik heb mede
lijden met de Afrikaners", zei hij als com
mentaar op Vorsters reacties op de onlusten.
„Ze begrijpen niet dat het heel weinig zin
heeft te praten over hervormingen binnen
het systeem.
„De regering heeft hier en daar toe gegeven.
Zo mogen negers tegenwoordig huizen bezit
ten, tegen een hypotheek van 30 jaar, en ik
verwacht dat er nog wel meer van zulke
maatregelen zullen komen. Maar rijdt u
maar eens op een bus of trein met ons mee,
en luister dan wat de mensen zeggen. Ze
willen deze muizehapjes van maatregelen
niet, het recht om samen met blanken op
dezelfde bank te zitten, of het recht om
samen met blanken te drinken in hetzelfde
luxe hotel. Sommige mensen zeggen dat dat
beter is dan niets, maar wij negers zeggen:
alles of niets."
Mkhatshwa vindt zichzelf geen revolutio
nair, en nog minder een communist. Hij zegt
zelfs dat „vijand nummer één voor mijn
kerk het communisme is". Maar zoals zoveel
negers wijst hij op het feit dat, zolang de
regering elke tegenstander van het regime
bestempelt als revolutionair uit Moskou, de
zwarte meerderheid sympathiek zal blijven
staan tegenover alles wat maar naar com
munisme ruikt.
(Van onze correspondent James MacManus)
Premier John Vorster, Oudejaarsdag 1976:
„De storm heeft nog niet toegeslagen. We
voelen nu slechts de rukwinden die aan de
storm voorafgaan".
Studentenleider Daniel Sec'nabo Montsitsi,
Soweto, maart 1977 :„Vertel het Westen dat
er hier een verschrikkelijke revolutie komt,
tenzij het Westen haar steun opzegt aan
Vorster's onderdrukking van onze broeders
en zusters".
„We zijn niet van plan de ene dictatuur te
vervangen door de andere", legt de priester
uit, „maar hoe vaak moeten we aan jullie
Westerlingen nog zeggen dat de ondrukte
meerderheid van dit land- Indiërs, negers en
kleurlingen al het lijden vereenzelvigt - met
het kapitalistische systeem. Waar zou Zuid-
Afrika zijn zonder jullie investeringen? Ik
ken de dilemma's van de Afrikaner. Ik weet
hoe bang hij is voor zijn overlevingskansen.
Maar wanneer zal hij begrijpen dat die
overleving juist afhangt van samenwerking
met het volk van dit land, en niet van diens
onderdrukking'
Feit is dat de regering eigenlijk net zozeer
de gevangene is van het overal gehate apart
heidssysteem als de 21 miljoen „niet-blan-
ken" die dagelijks de ketenen voelen van de
discriminerende wetten. De bureaucratie is
ongelooflijk groot en brengt Vorster in een
isolement dat hem doof maakt voor de
ontevredenheid in eigen kringen, even doof
als hij is voor de revolutionaire eisen van
de niet-blanken. Waarom Vorster niet luiste
ren wil is een ingewikkelde vraag.
Laten we bedenken dat de voorouders van
de huidige Afrikaners Hollanders waren, die
achter de dijken en beneden de zeespiegel
wel betere dingen bedachten dan met de
zeewering te knoeien bij stormweer. In de
„twee hoofdsteden" van Zuid-Afrika, Preto
ria en Kaapstad heeft men het ook over
denkbeeldige stormen. Men is bang wegge
vaagd te worden door de zwarte „storm
vloed" en wil de dijken sterk houden. Deze
gedachtengang komt men tegen onder politi
ci, ambtenaren en academici. Minister Mul
der: „We kunnen over van alles praten
(binnen het apartheidssysteem) maar voor
twee dingen zullen we vechten en sterven:
het eigen gezicht van onze natie en ons recht
om in Afrika te zijn. Politieke beslissingen
die daarmee te maken hebben zullen geheel
en al in onze handen blijven zodat niet
iemand anders kan beslissen dat wij (Afri
kaners) weggevaagd werden".
Uit zulke taal spreekt duidelijk de conflictsi
tuatie; en of die nu komt van achter de
dijken, uit de Jagers" uit de boerenoorlogen
of alleen een heilig geloof in apartheid
Een jongetje dat werd getroffen door een traangasbom wordt getroost door zijn ouders.
weerspiegelt, de booschap blijft hetzelfde.
De regering is niet van plan het systeem te
veranderen, hoewel alles er op wijst dat dat
systeem uiteindelijk tegen het oorspronkelij
ke doel zal werken: de overleving van de
blanke in de Afrikaanse staat
De politiek van „dynamisme zonder veran
dering", vertegenwoordigt geenszins de op
vattingen van alle 4,3 miljoen blanken in
Zuid-Afrika, voor wie apartheid meer een
winstgevende zaak was dan een zaak van
principe. En de winsten dalen snel.
Buiten de Nationale Partij zijn blanken van
Engelse origini (40%) en de Afrikaners van
Nederlandse oorsprong (60%) bezig te den
ken en te praten over noodzakelijke hervor
mingen binnen het systeem dat de meerder
heid van negers Aziaten en kleurlingen on
derdrukt
Ironisch genoeg beschouwen politiek bewus
te leden van de meerderheid de vooruitstre
vendheid van deze blanken als gevaarlijker
voor hun strijd voor vrijheid dan de koppige
vasthoudendheid van het regime aan de
apartheid.
Een jonge student in Johannesburg vertelde
me: „Ik zie nog liever Helen Suzman dan
Jimmy Kruger dood". Helen Suzman is de
belangrijkste en meest consequente tegen
standster van apartheid in het parlement,
Jimmy Kruger is minister van politie. De
reden achter dergelijke bloeddorstige op
merkingen is dat Suzman, wel vooruitstre
vend, maar toch binnen het systeem blij
vend, een zekere rechtsgeldigheid aan het
systeem geeft althans in de ogen van het
buitenland. Kruger, als schietgrage oproera-
gent, doet precies het tegenovergestelde.
Over het gehele spectrum van opvattingen
binnen de zwarte bevolking - van de studen
ten in de steden, hun meer voorzichtige
ouders, plattelandspriesters en rijke zaken
lui in de thuislanden - is men het in ieder
geval over één ding eens: elke hervorming
is zinloos tenzij niet alleen de praktijken van
de apartheid weggeveegd worden, maar ook
het systeem zelf.
copyright The Guardian
WASHINGTON (DPA) Het
unerikaanse ruimteveer „En-
prprise", dat in 1979 voor het
in hét heelal moet pende-
heeft zaterdag de eerste
kemande proefvlucht gemaakt
p de rug van een Jumbojet,
de beide astronauten Gor-
lon Fullerto en Fred Haisé aan
word steeg de „Enterprise" met,
|en vertraging van 24 uur op
fan de CaÜfornische luchtbasis
(de vertraging werd
veroorzaakt door fouten in het
omputercentrum). De bemande
Proefvlucht duurde 57 minuten.
WASHINGTON (UPI) De
Amerikaanse president Jimmy
[Carter heeft gisteren scherp ge
ageerd op een beschuldiging
i het Russische partijblad
Pravda dat zijn steun aan de
strijd voor de rechten van de
nens een dekmantel is voor de
litbouw van het Amerikaanse
wapenarsenaal.
Volgens de president heeft zijn
nensenrechtencampagne de
Sowjetunie in verlegenheid ge
bracht.
,0nze steun aan de mensen
rechten staat los van andere
zaken en zal niet worden veran
derd", aldus Carter.
De Verenigde Staten hebben
gisteren tijdens de algemene
vergadering van de organisatie
van Amerikaanse, staten (OAS)
in Grenada de pogingen voort
gezet om steun te krijgen voor
een resolutie waarin aan de 24
lidstaten wordt gevraagd geen
mensen te martelen, veroorde
len of gevangenhouden zonder
enige vorm van proces. De Ver
enigde Staten staan tussen twee
blokken, de Carabische landen
en de Latijns-Amerikaanse lan
den.
DUBLIN (Rtr/UPI) Tijdens de viering van haar
grootste verkiezingsoverwinning uit de geschiede
nis van Ierland heeft de Fianna Fail die in de
oppositie was, duidelijk gemaakt dat zij zal stre
ven naar een nieuw Brits initiatief voor het
Noordierse strijdgebied.
Partijleider Jack Lynch zei voor de radio dat hij
spoedig een ontmoeting wil hebben met de Britse
premier, James Callaghan, die 15.000 militairen in
Noord-Ierland heeft. „Ik zal proberen hem over
te halen tot een of ander initiatief. Dat is beter
dan een rechtstreeks bestuur, want dat werkt
niet", aldus Lunch.
Groot-Brittanië bestuurt de provincie Noord-Ier
land rechtstreeks van Londen uit, omdat alle
pogingen om een vorm van plaatselijk bestuur die
voor katholieken en protestanten aanvaardbaar is,
in het verleden zijn mislukt. Het verkiezingsresul
taat in Ierland werd gezien als een slag voor
Londen.
Toen zes van het 148 zetels tellende parlement nog
onbeslist waren had de Fianna Fail er al 80
verworven, de Fine Gael 41, de Arbeiderspartij 17
en de onafhankelijken vier. In de oude volksverte
genwoordiging die uit 144 zetels bestond, had de
nationale coalitie van Fine Gael en Arbeiderspartij
een meerderheid van zes zetels.
De terugkeer van de Fianna Fael met de grootste
meerderheid van ooit brengt onzekerheid voor de
Britse-Ierse betrekkingen, die altijd delicaat waren
vanwege het noorden. De Britten hadden gehoopt
dat de conservatief-gezinde coalitie aan de macht
zou blijven om haar wettelijke en militaire vervol
ging van de Ierse guerillastrijders, die de repu
bliek als basis voor hun oorlog tegen de Britten
in het noorden gebruiken, voort te zetten.
Jack Lynch die tot 1973 kameraad was, was
overigens altijd voorzichtig in zijn benadering van
de kwestie-Noord-Ierland. Hij ging niet verder dan
op Londen een beroep te doen een intentie-verkla
ring af te geven om zich uiteindelijk uit het
noorden terug te trekken. Maar de partij heeft
sterk republikeinse elementen.
De meeste commentatoren zijn het er over eens
dat de klinkende overwinning van Fianna Fail in
grote mate te danken is aan een protestverkiezing
tegen de achteruitgang van de economie en niet
zozeer aan grote bezorgdheid over Noord-Ierland.
Het werkloosheidspercentage bedraagt 11 procent
en de inflatie op jaarbasis bijna 20 procent.
De verslagen coalitie van premier Liam Cosgrave
gelooft dat haar succes tot verhoging van de
inkomens van de boeren tot een ongekend niveau
in de afgelopen vier jaar de oorzaak werd van
haar eigen nederlaag. „Wij zaten gevangen tussen
het boodschappenmandje van de huisvrouw en het
inkomen van de boeren."
WENEN (DPA-UPD Een felle
doch snel bedwongen brand in
een benzinetrein in het zuidoos
ten van Wenen heeft zonda
gochtend een groot gevaar voor
explosies doen ontstaan, door
dat als gevolg van ontploffin
gen tanks openscheurden en de
benzine die wegliep onder meer
De bevolking in de zuidoostelij
ke voorsteden van de stad werd
gewaarschuwd het water niet te
drinken en kreeg ook via de
radio te horen geen open vuur
te gebruiken, sigaretten aan te
steken of auto's te starten in
verband met het explosiegevaar.
De brand die in korte tijd de
spoorbaan over een lengte van
meer dan zes kilometer in lich
terlaaie zette is vermoedelijk
ontstaan als gevolg van het
blokkeren van een rem van een
wagon.
TREINBOTSING
Bij de Amerikaanse stad Neelyville raakten twee treinen met elkaar in
botsing waarbij 79 wagens en drie locomotieven uit de rails vlogen.
Bij het ongeluk was een goederentrein met vinylchloride aan boord
betrokken. Onmiddellijk ontstonden branden. Explosies waren ver in de
omgeving te horen. Ruim vierhonderd mensen moesten worden geeva-
cueerd. Slechts twee mensen werden licht gewond. Het ongeluk ontstond
omdat de andere personen-) trein de rails bij een wissel nog niet had
verlaten.
STUTTGART (DPA)
Na de eerste zwa
re onweersbui van
dit jaar in Stuttgart
hebben sneeuwploe
gen zaterdag hagel-
massa's moeten ver
wijderen die tot een
halve meter hoogte
reikten.
Volgens de politie
lag de hagel in Stutt-
gart-Zuffenhausen werd een vakantie-
over een afstand van ganger door de blik-
100 meter een halve sem gedood,
meter dik. In naburi- Door de wolkbreuk-
ge straten lag 30 een- achtige regenval
timeter hagel. werd de autosnelweg
Op de Feldberg in bij Stuttgart tijdelijk
het Zwarte Woud geheel geblokkeerd.
WILLEMSTAD, Curacao De
overwinnaar van de parle
mentsverkiezingen die vrijdag
op de Nederlandse Antillen
werden gehouden, ex-gevol
machtigd minister Boy Rozen
dal, zal morgen beginnen met
de formatie van een nieuwe
regering. De partij van Rozen
dal, de Democratische Partij,
ging van één naar zes zetels.
Ruim 42 procent van de kiezers
op Curasao bracht zijn stem uit
op de DP. De Nationale Volks
partij van premier Evertsz ver
loor en ging van vijf zetels
terug "aar drie. De Frento
Obrero van Pappa Godett be
hield drie zetels. De beide ande
re partijen, die op Curasao
meedongen, zagen geen kans
een zetel in de Staten te verove-
Op Aruba heeft de nieuwe par
tij Ruba, die zich had afgeschei-1
den van de MEP van Betico
Croes geen zetel behaald. De
MEP behaalde weer vijf zetels, j
Terroristen
stichten brand
in Milaan
MILAAN (AP) Terroristen
hebben gisteren brand gesticht
in twee pakhuizen van grote
Milanese fabrieken. De schade
is opgelopen tot meer dan 30
miljoen gulden.
Ongeveer gelijktijdig overmees
terden in politie-uniformen ge
klede mannen de bewakers van
de fabriekscomplexen van Mag-
neti Mirelli en van Sit-Siemens.
Zij stichtten metbehulp van
enkele vaten benzine brand in
beide pakhuizen, aldus heeft de
politie meegedeeld. Een groepe
ring, die zich „Communistische
frontlijnorganisatie" noemt,
heeft de verantwoording voor
deze aanslagen opgeëist.
evenals de PPA. De andere par
tijen op Aruba, de AVP en de
MLA, kregen net als Ruba geen
vertegenwoordigers in het parle
ment. De enige zetel waarmee
de drie Bovenwindse eilanden
in de Staten zijn vertegenwoor
digd ging naar de Democrati
sche Partij.
Minister de Gaay Fortman van
Antilliaanse zaken zei verrast te
zijn over de winst die de Demo
cratische Partij heeft behaald.
De bewindsman voorzag niet
dat een eventuele regering-Ro
zendal een ander standpunt
t.a.v. de onafhankelijkheid zal
innemen dan de vorige regering.
Dit standpunt houdt in dat de
onafhankelijkheid planmatig zal
worden voorbereid.
BONN (AP) De voormalige
Chileense senator van de Com
munistische partij Jorge Montes
is uit Chileense gevangenschap
vrijgelaten en naar Oost-Duits-
land overgebracht en uitgewis
seld tegen elf Duitse politieke
gevangenen, die lange gevange
nisstraffen uitzaten in de DDR
De 51-jarige Montes is zaterdag
avond in de DDR aangekomen.
Twee van de gevangenen die
door de Oostduitse autoriteiten
aan de Westduitse regering zijn
overgedragen, zaten levenslange
gevangenisstraffen uit en heb
ben al meer dan 20 jaar in de
gevangenis doorgebracht. De
overige negen zaten wegenswer-
scheidene politieke overtredin
gen straffen uit die varieerden
van zeven tot 15 jaan
