IN HET
VOETSPOOR
VAN
SCHAFFELAAR
De Britse soldaten zijn zich volledig bewust van de onmogelijkheid van hun taak in Armagh, maar zolang er geen oplossing
is voor de uitzichtloze problemen tussen elkaar bevechtende leren moeten zij op hun post blijven.
Het boerenland van Zuid-Armagh is
het mooiste, maar helaas ook het
dodelijkste deel van Noord-Ierland.
Als je er zo rondrijdt op een roerlo
ze voorjaarsdag, je weg zoekt door
slingerende groene valleien, langs
heidevelden en rond spiegelende
meertjes dan vergeet je maar al te
makkelijk, dat het leven in dit deel
van Ierland volledig gekneed en ge
dicteerd wordt door de gevreesde
IRA.
De boeren en wegwerkers, die even
opkijken om de passerende vreem
deling te begroeten, zijn bijna zonder
uitzondering republikeinen. Hun
vriendelijke glimlach verandert dan
ook gauw in een starre, vijandige
blik als ze horen dat de vreemdeling
een Engels accent heeft. Zo'n 25
Britse soldaten zijn inmiddels al met
de grootst mogelijke doelmatigheid
vermoord in en rond het gebied van
Crossmaglen. Het stadje zelf heeft
ongeveer 1300 inwoners en is daar
mee het enige echte bevolkingscen
trum in de omgeving. Op het stad
huis wappert een illegale Ierse drie
kleur, die bevestigt, wat iedereen al
zo lang weet over de betrokkenheid
van de burgerij.
Het politiebureau waar een onder
deel van het Britse leger is gehuis
vest, wordt bijna totaal aan het oog
onttrokken door een ondoordring
baar en afschuwelijk lelijk scherm
van stalen golfplaten, prikkeldraad
en zandzakken. Een duidelijke in
gang heeft het gebouw al lang niet
meer en de weinige bezoekers moe
ten eerst een tijdje buiten heen en
weer lopen, voordat de wachtpost
vanachter zijn geweerloop kortaf
vraagt, wat het doel van de reis is.
Zoals overal in Ierland zijn de troe
pen hier gestationeerd ter ondersteu
ning van de plaatselijke politie
macht, die in Crossmaglen bestaat
uit één agent Deze kan, als hij
dienst doet, niet meer zijn ronde
maken zonder een indrukwekkend
militair escorte.
Het politiebureau zelf ziet er uit als
een naargeestig hol. De voorkant
van het stokoude gebouw is bezaaid
met kogelgaten en één groter, ga
pend gat, dat de plaats markeert,
waar ooit een Russische raket in
sloeg tijdens een aanval van 23 IRA-
schutters (de plaatselijke martelaar
Michael Moverry werd in de buurt
gedood, toen hij een soortgelijke
aanval op een andere politiepost
leidde).
In het bureau hebben de mannen
van de „parachute battery Seventh
Battalion Royal Horse Artillery" ge
probeerd om hun deprimerende
huisvesting wat op te fleuren met
een paar streken verf en wat posters
van verre, veilige vakantielanden. De
meesten slapen in een noodgebouw-
tje in de achtertuin, dat bekend staat
onder de naam „het hondehok". Eni
ge tijd geleden kwamen er in dit
hondehok twee bedden vrij, toen
twee leden van het bewakingsdeta
chement het leven lieten in een door
de IRA opgezette hinderlaag. Een
derde werd zwaargewond en een
vierde liep zo'n zware shock op, dat
hij de dienst moest verlaten. De aan
val werd gevolgd door meer dan
honderd anonieme telefoontjes van
Noord-Ierland, nu een levensgevaarlijke uithoek op het stille, groene eiland, was eens een geliefd vakantiegebied. Armagh
is nog steeds het mooiste deel van Ierland, maar alleen Britse soldaten en IRA-leden wagen rich nog op de heuvel en
stille dalen.
honende Noord-Ieren en ook een
half dozijn betuigingen van medele
ven.
De legercommandant in Crossmag
len is een jonge kapitein, die zich
volledig bewust is van de onmoge
lijkheid van zijn taak en de kracht
van zijn tegenstanders. Met een
handjevol soldaten moet hij de vrede
bewaren in dit uitgestrekte, ontoe
gankelijke gebied, dat wordt be
woond door vijandig gezinde bur
gers en aan de grens ligt van een
ander Ierland, waar zijn vijand zich
veilig kan voelen. Het leger probeert
door middel van huiszoekingen, weg-
posten en het zorgvuldig bewaken
van alle grensovergangen de situatie
ter plaatse te controleren. Maar in
feite is het een kwestie van wachten
op de volgende aanval. Het enige
lichtpuntje is, dat er in het gebied
geèn sektestrijd voorkomt, omdat er
niet meer dan 104 protestanten wo
nen.
De milaire buitenposten als Cross
maglen en Forkhill worden per heli
kopter bevoorraad en dat om de
dodelijk simpele reden, dat de wegen
in Armagh te gevaariijk zijn, zelfs
voor pantservoertuigen. De provisio
nals zijn experts in het leggen van
landmijnen en het opzetten van hin
derlagen. Het schijnt zelfs, dat er
onder bijna elke weg een bom ligt
en dat een seintje van iemand in de
buurt voldoende is om hem op het
gewenste ogenblik te laten ontplof
fen. De enige plaats waar de Engel
sen zich met mate veilig kunnen
voelen is het stadje zelf. De IRA
beperkt haar acties in de bebouwde
kom zoveel mogelijk uit angst voor
ongelukken aan haar kant. De inwo
ners schijnen de soldaten niet eens
te zien, als deze voorzichtig over het
marktplein en door de nauwe straten
sluipen.
In de winkels worden de militairen
niet geholpen en vele pogingen van
de kant van de Britten om op goede
voet te komen met de dorpelingen
zijn jammerlijk mislukt. Voor de rest
is het stil in Armagh, de stilte, die
kenmerkend is voor een naderende
storm. Dank zij de strenge familie
discipline op het Ierse platteland ko
men er verrassend weinig traditione
le misdaden en overtredingen voor
in dit wetteloze land. Alleen de
grootscheepse smokkel uit en naar
de Ierse republiek is een geliefkoosd
tijdverdrijf, waar vrijwel iedereen
zijn handen aan vol heeft. Deze
stroom van goederen, vooral land-
bouwprodukten en vee uit het noord
en en auto-onderdelen uit het zuiden,
heeft inmiddels velen een fortuin
opgeleverd. Een groot deel van dat
geld ging weer naar de' IRA voor
bewezen diensten.
Voor de rest is er geen nieuws te
melden aan weerszijden van de ge
hate grens, die zich eens slingerde
door één van de mooiste vakantiege-
bieden op het groene, verscheurde
eiland.
het mooiste
en
dodelijkste
gebied in groen
verscheurd
FIETSEN EN WANDELEN
IN MIDDEN-NEDERLAND
De samenwerkende provinciale- en streek-VW's
van Gelderland en Overijssel hebben in samen
werking met de ANWB een groot aantal fiets
en wandel-arrangementen voorbereid, in de com
binatie fiets-hotel en rugzak-hotel. Men heeft
keuze uit tochten op de Veluwe, in het Sallandse
heuvelland, het Rijk van Nijmegen, het Gelders
rivierengebied, de Utrechtse heuvelrug, Oostelijk
Flevoland en de N.O.-polder. Prijzen, routebe
schrijvingen etc. vindt u in een brochure, die u
gratis kunt aanvragen bij de Provinciale Gel
derse VW, Stationsplein 45 in Arnhem, telefoon
085-452921 en bij de VW in uw woonplaats.
Toen de ruiters van de bisschop van
initiatief. „Lieve gesellen", zei hij, „ic
Utrecht weigerden om collega Van Schaffelaar over de tinnen van ae toren in Barneveld te gooien, nam Jan zelf het
moet ummer sterven. Ic en wil u in geenen last brenghen". Daarna sprong hij in de diepte.
FLEV0H0F DIJT UIT
Flevohof, één der laatste recreatie-aanwinsten in
Nederland is weer mooier gegroeid. Meer dan
700.000* Nederlanders en buitenlanders hebben
vorig jaar een bezoek gebracht aan deze landelij
ke stek, waar dit jaar aandacht wordt gevraagd
voor de aardappel. Daarnaast krijgt men nuttige
informatie in het vleespaviljoen, de warme bak
kerij en in de veiling oude stijl. Dit jaar zullen
de aquarellen van Rien Poortvliet, gebruikt voor
zijn boek „Te hooi en te gras" eveneens op de
Flevohof bewonderd kunnen worden. Voorts is
er een mammoet-speeltuin, een indianendorp en
een model-spoorweg. Inclusief het pony-rijden en
een rit per Flevo-trein komt een dagje in dit park
op vier vijftig voor kinderen en zes vijftig voor
volwassenen.
„Hij ging op de tinnen van de toren
staan, zette zijn handen in de zijde
en sprong. Hij was niet meteen
dood, maar werd, toen hij zwaar
gewond beneden lag, doodgeslagen".
Met die paar zinnen memoreerde
een anonieme kroniekschrijver in
een grijs verleden de vrijwillige ne-
derdaling van Jan van Schaffelaar.
Voor de vier eeuwen oude hervorm
de kerk van Barneveld staat nu zijn
standbeeld met opschrift: „Hier
stierf op 16 juli 1482 Jan van Schaf
felaar de heldendood". Het stand
beeld dateert uit het begin van deze
eeuw en bevat ook een ingemetselde
loden koker met gegevens over le
ven en dood van deze „in krijgs
dienst bij het leger van de bisschop
van Utrecht ingelijfde ruiter".
In de „Utrechtse oorlog" zetten de
inwoners van de domstad hun bis
schop buiten de stadspoorten. Daar
op probeerde deze bakkelei-vaardige
dienaar des Heren de stad weer met
geweld in handen te krijgen. Hij
moest het in deze strijd onder meer
opnemen tegen de Hoeksgezinden
onder leiding van burggraaf Jan van
Montfoort, die een guerrilla-oorlog
begon. De bisschop had ondertussen
een forse groep ruiters naar Huize
Rozendaal gestuurd om vandaar uit
de korentoevoer via de Veluwe naar
Utrecht af te snijden. Een staaltje
van religieuze blokkade derhalve.
Van deze ruiters kwamen er op 16
In het begin van deze eeuw werd in
Barneveld een standbeeld voor Jan van
Schaffelaar onthuld. Sindsdien wordt
het beeld periodiek verrast met een
baldakijn, waarop arbeiders de beroem
de, maar gammele toren van Barneveld
weer oplappen.
juli 1482 negentien naar Barneveld,
waar ze moeiteloos de kerk en de
toren bezetten. Kerktorens waren in
die tijd niet alleen de wijsvingers
van God, maar dienden ook als ver
dedigingswerken en waren daartoe
uitgerust met schietgaten.
Voor Barneveld, dat ook toen al
graag eieren voor zijn geld koos,
kwam er hulp vanuit Amersfoort,
dat een groep ruiters naar de be:
dreigde vesting stuurde. Ze nam de
toren onder vuur en schoot vijf te
genstanders van de tinnen. De veer
tien overgebleven bezetters boden
toen haastig aan om te onderhande
len. De mannen van Amersfoort wil
den hierop alleen ingaan, als de be
zetters Jan van Schaffelaar, één der
ruiters van de bisschop van Utrecht,
uit de toren smeten. Dat werd gewei
gerd, maar toen sprak Van Schaffe
laar de historische woorden: „Lieve
gesellen, ic moet ummer sterven, ic
en wil u in geenen last brenghen".
Na dit gezegd te hebben, sprong hij.
Wat de mannen van Amersfoort nu
precies tegen de figuur van dappere
Jan hadden, is nooit duidelijk gewor
den. Even raadselachtig is het overi
gens, dat uitgerekend in Barneveld
een standbeeld werd geplaatst voor
een vijandig gezinde ruiter, die na
mens zijn bisschoppelijke opdracht
gever de stad binnendrong.
Barneveld een handvol gezellige
winkelstraten en een museum Nai-
rac met bijzondere prehistorische
vondsten kan door zijn ideale
ligging naast de E8 goed dienen als
Tijdens een restauratie van de beroem
de toren van Barneveld in 1961 ontdek
te men een steile trap. Hierlangs schijnt
Jan van Schaffelaar heimelijk naar bo
ven te zijn gegaan om met zijn doden
sprong het leven van zijn medestrijders
te redden.
startplaats voor de ANWB-autotoch-
ten, de Midden-Veluwe-route en de
Route Gelderse Vallei. De laatste is
een tocht van zo'n dikke honderd
kilometer en heeft de eerste tiental
len kilometers niet veel natuur
schoon te bieden. Tenzij men razend
enthousiast is over de milieu-verpes
tende bio-industrie, die in dit deel
van de Veluwe ontsierend en stin
kend wortel heeft geschoten. Vooral
in het najaar, wanneer bomen en
struiken hun taak als camouflerende
afleiders neerleggen zijn de honder
den hokken, schuren en stallen in
het petieterige boerenland een ver
schrikking.
De rit gaat via Lunteren door de
buitenwijken van Wageningen, een
stuk over de dijk langs de Rijn, via
Achterberg, dwars door Veenendaal,
Scherpenzeel en Achterveld weer
naar Barneveld.
Waar kunt u onderweg op rekenen:
op bossen in de omgeving van Lun
teren, waar ook het statig bouwwerk
Bruinhorst met zijn leuke trapgevels
en torens in zicht komt In die buurt
vallen ook de honderden knotwilgen
op, die de wacht hebben betrokken
rondom de weilanden.
In de buurt van Wageningen begint
de natuur eigenlijk pas goed uit te
pakken. Vanaf de dijk heeft men
dan een fantastisch uitzicht op de
Rijn; de vermoeide vader, die ver
vuild op weg is naar de Noordzee.
Het is een leuke stoffering met roer
loze plassen, boomgaarden en steen
fabrieken. Na Veenendaal begint het
rijke boerenland met kapitale hofste
den. Volgende pleisterplaats is
Scherpenzeel, dat in de meidagen
van 1940 met de grond gelijk werd
gemaakt. Laatste halte is Achterveld
met een fotogenieke molen, Den Ol
den Glorus, pal langs de weg. Met
elkaar is het een leuke ontdekkings
tocht, die een investering van twee
uur vergt. 3
enTOURage
ZIGEUNER-VAKANTIE IN
OOSTENRIJK
In de ten zuiden van Wenen gelegen Oostenrijkse
provincie Burgenland, een uitloper van de Hon
gaarse poesta, kan men dit jaar een originele
(nou ja, origineel) zigeunervakantie beleven. Men
trekt er rond in een echte zigeunerwagen, getrok
ken door een paard. In de wagen is slaapplaats
voor vier personen. De keus is er tussen drie
dagen en één week. Huifkar en paard kan men
huren voor 297 gulden per week op basis van
vier personen. Inlichtingen bij Stichting Vrien
denkring Oostenrijk in Tilburg, telefoon 013-
680700.
