STEMMING BIJ
POLITICI BLEEF
BEHEERST
Den Uyl-
effect
veel kiezers
Gister uw stem
vandaag uwsteun
Ccidoc Somant
Kabinetsformatie
kan snel
op gang komen
ZO STEMDE
NEDERLAND
Commentaren politici:
Voor het eerst zoveel
winst voor een partij
Tok. Ik word lid van de PvdA.T
Sii
[3 PvdA
Nederland kiest voor
drie politieke blokken
NA BEËINDIGING
VAN DE GIJZELINGEN
BINNENLAND
l.EIDSE COURANT
DONDERDAG 26 MEI 1977 PAGINA 7
KAMER 1972
KAMER 1977
perc.
stemmen
perc.
stemmen
TOTAAL
82,94
7394045
87,53 8314082
CDA
31,29
2313473
31,91
2653416
PvdA
27,34
2021454
33,81
2810636
WD
14,45
1068375
17,95 1492188
PPR
4,80
354829
1,69
140662
CPN
4,47
330398
1,73
143420
D'66
4,15
307048
5,63
451739
DS'70
4,12
304714
0,72
59508
SGP
2,21
163114
2,13
177038
BP
1,94
143239
0,84
69854
GPV
1,77
131236
0,96
79455
PSP
1,50
111262
0,94
77790
RKPN
0,92
67658
0,40
33349
Overige
1,04
77245'
1,49
124537
Gijzelingen beheersten verkiezingsavond
HILVERSUM „Ik voel me sterk geremd in mijn voorzitter Jan Glastra van Loon: „We zijn natuur- terwijl er juist nu enkele niet bepaald geringe stemmen op de kandidatenlijsten van deze drie
blijdschap over onze overwinning. Ik kan moei- lijk bijzonder tevreden maar het past ons niet om politieke verschuivingen hebben plaats gevonden, partijen in totaal uitgebracht,
lijk blij zijn want er zijn op dit moment veel nu uitbundig te gaan doen. Toch ben ik blij dat Bewust hebben de presentatoren van het program- De PPR behaalde in totaal 140.662 stemmen en
belangrijker zaken die ons bezighouden: kinderen de kiezers gezond op de gebeurtenissen hebben ma zich wars gehouden van een al te sensationele zag zich drie kamerzetels toebedeeld. De CPN had
en mensen in regelrecht doodsgevaar." Met deze gereageerd. Dat blijkt niet alleen uit de hoge stemming. Bewust ook is er nauwelijks overge- een stemmentotaal van 143.420 en kreeg maar twee
woorden typeerde Ed van Thijn, PvdA-fractielei- opkomst, maar ook uit de resultaten." schakeld voor nieuws uit Drenthe, dit om het zetels.
der in de Tweede Kamer, exact de tweeslachtige PvdA-minister van Financiën, Wim Duisenberg geheel ook weer niet een dramatisch karakter te Aan de lijstencombinatie PvdA-PPR-PSP konden
gevoelens die alle politici, aanwezig in de Hilver- liep hoofdschuddend de studio rond. „Wat ontzet- geven. De gebeurtenissen in de studio ademden direct 54 kamerzetels worden toegewezen. Van de
sumse NOS-studio beheersten. Overwinnaars en tend jammer dat Joop den Uyl hier niet zijn triomf een koele, zakelijke sfeer." zes restzetels, welke na de eerste toewijzing aan
verliezers, zij allen voelden zich merkbaar verle- kan komen vieren. Maar aan de andere kant Onder deze omstandigheden hoop ik nooit meer alle lijsten nog verdeeld moesten worden, vielen
gen met het verkiezingsgebeuren. realiseer je je telkens weer: dat mag je eigenlijk verkiezingen mee te maken", zo zei Hans Wiegel drie toe aan PvdA-PPR-PSP. Een van de drie ging
PPR-lijsttrekker Ria Beckers: „Ik ben vanavond niet denken, want wat is nu belangrijker, die tenslotte. naar de PPR, als gevolg van de lijstverbinding.
meer met mijn gedachten bij de gijzelingen ge- ellendige toestand in Drenthe of de verkiezingsuit- Bij dit alles is het nauwelijks opgevallen, dat de De PPR heeft voor elk van haar drie zetels 46.887
weest dan bij het verlies van mijn partij." Wim slagen?" Dat is toch duidelijk?" PPR met minder stemmen toch meer zetels in stemmen moeten „betalen", terwijl voor elk van
Aantjes: „Ik ben blij dat de verkiezingsdag voorbij NOS-medewerkers die al meerdere verkiezings- de nieuwe tweede kamer gekregen heeft dan de de twee zetels van de CPN 71.710 stemmen moes-
is, het moest even, maar eigenlijk hadden die avonden hebben meegemaakt zeiden dat de sfeer CPN. Dit is het gevolg van de lijstverbinding van ten worden opgebracht. De PvdA „betaalde" voor
verkiezingen nu niet mogen plaats vinden". D'66- zelden zo rustig en ingetogen is geweest en dat PvdA, PPR en PSP en van het grote aantal elk van haar zetels 53.031 stemmen.
(Van onze parlementaire redactie)
Volgens minister-president Den
Uyl wijst de uitslag op een duide
lijke instemming van de kiezers
met het regeringsbeleid in de afge
lopen vier jaren. Ik kan dat niet
anders zien. In onze parlementaire
geschiedenis is een winst voor de
PvdA van tien zetels nog niet eer
der voorgekomen. Ik heb me "geer-
gerd aan opmerkingen in de laatste
weken, dat de verkiezingsstrijd
over kleine dingen, incidenten
ging. Mijn mening was, dat het
veel meer dan vorige keren om
fundamentele zaken ging. De men
sen zijn wijzer dan waarvoor ze
gehouden worden. Dat de kiezers
zo massaal naar de stembus zijn
getrokken vind ik geweldig".
Aantjes (CDA): „De kiezers hebben gekozen
en zijn de dupe geworden van het grote
partijen-effekt De kapingen herinneren aan
een oorlogtoestand. Dat maakt dat men de
mensen in de regering steunt".
Ria Beckers (PPR): „Nederlandheeft geko
zen voor een rechtser kabinet dan we had
den. Ons verlies is te wijten aan de concen
tratie op de grote drie. Daar zijn we in de
campagne tegen op gekomen. We hadden
niet gedacht dat het de uitslag zo zou beïn
vloeden".
Van der Lek (PSP): „De mensen zijn terug
gevlucht naar de grote, vertrouwenwekken
de partijen. Die hebben ook geen antwoord
op de grote problemen, de economische
krisis, de waanzinnige wapenwedloop en de
energiekrisis, maar de mensen zijn bang en
in verwarring en kiezen dan voor de grote
partijen", drie partijen".
Rietkerk (RPF): „De vervlakking in de Ne
derlandse politiek zet door. Er tekent zich
een driestromenland af. Dat is een tragische
ontwikkeling uit principieel oogpunt".
Drees (DS'70): „De grote drie domineren de
politiek. Die ontwikkeling is al in 1974 bij
r een gematigd vooruitstrevend beleid. Ik de statenverkiezingen begonnen. De kleine
partijen zijn daar het slachtoffer van. Dat
D'66 daar een uitzondering op vormt komt
risiko in van radikalisering. Als de PvdA kennelijk door de goede relatie van deze
de winst gaat uitbuiten tegenover het CDA, partij met de publiciteitsmedia",
dan zal dat leiden tot grote, zo niet onover- Lanser (CNV): „De uitslag toont aan dat het
komelijke moeilijkheden. We verlangen van volk zich redelijk goed heeft kunnen vinden
de PvdA meer redelijkheid dan in 1973".
in het beleid van het kabinet-Den UyL Ik
Wiegel (WD): „Onze winst is een heel rede- ben daarmee ingenomen, want het kabinet
lijk resultaat. De PvdA heeft het goed ge- streefde naar veranderingen in de samenle-
daan, ze heeft de kleine linkse partijen ving die het CNV ook beoogt",
opgegeten. De PvdA-winst is niet te danken Van Veen (VNO): „De winst van de PvdA
aan het kabinetsbeleid, maar aan de donder- duidt op een Den Uyl-effect, vergelijkbaar
wolk van publiciteit. De PvdA heeft geweldi- met het Tindemans-effect in België. Opval-
ge kansen gehad om in de publiciteit te lend vindt hij het dat enerzijds de PvdA het
komen, vooral van de Vara". hardst vooruit gaat, naar links opschuift met
Terlouw (D'66): „De uitslag wijst in één een stuk overloop van CPN, PPR en PSP,
richting: dat PvdA, D'66 en CDA opnieuw terwijl aan de andere kant een politieke
een stabiele regering gaan vormen. Er is voorkeur voor het CDA de indruk wekt, dat
gekozen voor een redelijk en verstandig de kiezers een gematigd vooruitstrevend be-
progressief beleid. Wij de meest spektakulai- leid voorstaan.
re winst geboekt. De winst van de PvdA Kruisinga (CDA) ,4s erg blij met de winst,
moet je toeschrijven aan een Den Uyl-ef- die de drie grote partijen blijkens de eerste
fekt". verkiezingsuitslagen hebben gehaald. Vol-
Bakker (CPN): „In de uitslag komen zorg gens hem bevordert dit de stabiliteit in de
en onzekerheid van de mensen tot uiting, Nederlandse politiek",
vooral over de economische situatie. Ook de De winst van de grote partijen (socialisten,
kapingen hebben een rol gespeeld. De men- christen-democraten en liberalen) gaat ten
oen hebben onder de huidige omstandighe- koste van de kleine partijen. Een uitzonder
den gedacht: Den Uyl kan wat voor ons ing noemt hij D'66, dat „eeh tijdelijke ople-
doen". ving doormaakt, evenwel niet in overeen-
Verbrugh (GPV): „Vrijwel alle kleine partij- stemming met de verwachtingen".
Symbolisch
stemmen
in Egypte
Cairo (ANP) In Cairo en Ale-
xandrië zijn onder de aldaar
woonachtige Nederlanders sym
bolische Tweede-Kamerverkie
zingen gehouden. De deelne
mers aan deze verkiezingen wil
den op deze wijze hun verlan
gen onderstrepen, dat in de toe
komst alle in het buitenland
woonachtige Nederlanders van
het stemrecht voor de Tweede-
Kamerverkiezingen gebruik
kunnen maken. De uitslag van
deze verkiezingen in Egypte
luidt: verzonden oproepen: 110,
opkomst: 70 (64 procent). CDA
13 stemmen, PvdA 5, WD 27
PPR 7, CPN 0, D '66 10, DS '70
1, PSP 2, RKPN 2, overigen 3.
Analyse van de verkiezingen. CDA-voorzitter P. Steenkamp (links) en
de PvdA-minister Duisenberg, die met het CDA verder wil, druk doende
met allerlei cijfers.
DEN HAAG (ANP) Sinds de invoering voorspelde percentage van 33,7 de grootste
van het Algemeen Kiesrecht in 1918 heeft partij geworden die ooit heeft bestaan. Aan
nog nooit een politieke partij zoveel winst het eind van de jaren '50 haalde de KVP
geboekt als de Partij van de Arbeid bij deze het hoogste percentage: 31,9.
Kamerverkiezingen: 10 zetels. Dit heeft gis- Bovendien is het de eerste keer dat zowel
teren staatssecretaris Marcel van Dam, de uiterst links als uiterst rechts zware verlie-
man die vroeger de verkiezingsuitslagen zen hebben geleden. In het verleden ging het
voor de televisie analyseerde, berekend. verlies van uiterst links naar uiterst rechts
Ook is de Partij van de Arbeid met het en omgekeerd aldus Van Dam
Gistei gal'ti uw stem aan Joop den Uyl. Vandaag vragen we u lid te worden van de
Partij van de Arbeid. Een grote, sterke PvdA met alle redelijke, progressieve mensen in
het land. is juist nu méér noodzakelijk dan ooit!
Mijn naam is:
De kontributie (vanaf f.4.65 per kwartaal)
bepaal ik zelf aan de hand van mijn
inkomen.
Stuurde bon in een envelop zonder
postzegel aan: PvdA. Antwoordnummer
8404. Amsterdam. Ons teleloon
*§90 nummer is 020-125811.
SCHATKIST
VERDIENT
100.000 AAN
VERKIEZINGEN
DEN HAAG (ANP) De rijksschatkist is
door de Tweede-Kamerverkiezingen ruim
100.000 gulden rijker geworden. Een groot
aantal partijen, dat om aan de verkiezingen
te kunnen deelnemen, een waarborgsom
van duizend gulden per kieskring waarin
aan de verkiezingen werd deelgenomen, ge
stort had, is dat geld kwijt geraakt omdat
geen enkele kamerzetel verworven werd. In
totaal stortten deze partijen aan waarborg
sommen een bedrag van 107.000,-.
Illllllllllllllllllllllllllllllllllll
Arnhem (ANP)
Gedeputeerde Sta
ten van Gelder
land hebben de
gemeentebesturen
gevraagd, of zij
akkoord gaan met
de datum van 21
september 1977
voor de verkiezing
van de gemeente
raden der nieuwe
gemeenten Buren,
Geldermalsen,
Tiel en Waalge
meente. Deze ver
kiezingen zijn no
dig in verband
met de gemeente
lijke herindeling
van de west-betu
we. De herinde
ling zal vermoede
lijk 1 januari 1978
ingaan.
llllllllflllllllllllllllllfllllllllllll
WAT tijdens de verkiezingscampagne gaandeweg duidelijk
werd is thans werkelijkheid; de drie grote partijen, CDA,
PvdA en WD hebben de verkiezingen gewonnen, met
opmerkelijke uitspringer tussen de kleine partijen D'66, dat
de enige middelgrote partij is geworden. Werkelijkheid is
nu ook, dat de PvdA de grote overwinnaar is in deze
verkiezingsronde met maar liefst tien zetels winst Verheu
gend is echter, dat het CDA, voor het eerst deelnemend
aan de verkiezingen als samensmelting van AR, CHU en
KVP, zo goed aangeslagen is. Zeker, wanneer men bedenkt,
dat dit CDA gevormd is uit twpe regeringspartijen KVP
en AR en een oppositiepartij, de CHU. Ook al is de winst
niet zo groot als insiders binnen het CDA hadden gehoopt
zij hadden namelijk op vijftig Kamerzetels gerekend, het
zijn er nu 49 geworden toch dient gezegd te worden,
dat het vaste voet in het politiek nogal verdeeld Nederland
gekregen heeft. Dit is bemoedigend, des te meer, wanneer
men bedenkt, dat wellicht dank zij de vorming van het CDA
er thans drie duidelijk grote politieke stromingen in Neder
land gekomen zijn, die in de toekomst de politiek voor het
allergrootste deel zullen moeten uitmaken. Een niet geringe
opgave en tegelijk verantwoordelijkheid.
De PvdA heeft grote winst geboekt. Dat is voor een deel
mede te danken aan het verlies van de drie kleinere
progressieve partijen PPR, PSP en CPN en wellicht ook
enigszins als gevolg van de sterke terugval van DS'70,
destijds voor een groot deel gevormd door kiezers, die de
PvdA de rug hadden toegekeerd.
Of de uitslag als vanzelfsprekend inhoudt, dat CDA en
PvdA opnieuw samen een kabinet gaan vormen, wellicht
met behulp van D'66 is nog een open vraag. PvdA, CDA
en D'66 kunnen weliswaar rekenen op maar liefst 110 van
de 150 stemmen in de Tweede Kamer, maar men moet wel
in het oog houden, dat ook de WD een behoorlijke winst
geboekt heeft van zes zetels en daarmee op 28 zetels in
de Tweede Kamer komt. Een combinatie CDA-WD zou
derhalve steun kunnen krijgen van 77 stemmen in de
Tweede Kamer. Een geringere meerderheid weliswaar,
maar een meerderheid. Er zijn kabinetten geweest, die het
met zo'n meerderheid geruime tijd hebben kunnen uithou
den.
Uit deze gegevens blijkt, dat een kabinetsformatie wel eens
langer zou kunnen duren, dan men hoopt Bij de PvdA
immers liggen nog altijd keiharde eisen voor het CDA
gereed. Bovendien is er nu het gegeven, dat de PvdA een
aantal kiezers van PPR, PSP en CPN overgekregen heeft
zogenaamde radikale stemmen derhalve. Dat kan zijn in
vloed krijgen op de opstelling van de PvdA, omdat ook
deze partij thans meer dan ooit te maken zal krijgen met
zich scherper aftekenende rechter- en linkervleugel: vleu
gels, waarmee andere partijen in het verleden nogal wat
problemen hebben gehad.
Een ander opmerkelijk feit is het verlies van bijna alle
kleinere partijen, die zitting hadden in de Tweede Kamer.
Voor een werkbare democratie is dit wellicht beter, maar
menigeen zal markante figuren van diverse kleine partijen
in de toekomst node missen. Al was het alleen al om hun
vaak aantrekkelijke welsprekendheid. Even opvallend is het
mislukken van de nieuwe partijen. Geen van hen heeft een
zetel in de Tweede Kamer kunnen verkrijgen. De op hen
uitgebrachte stemmen zijn derhalve verloren. Zii hadden
beter ten nutte kunnen komen aan bestaande, goed werken
de partijen. Nederland mag zich in dit verband gelukkig
prijzen, dat een partij als de Nederlandse Volksunie bij de
verliezers behoort Glimmerveen heeft uit de afschuwelijke
omstandigheden, waaronder deze verkiezingen moesten
worden gehouden, geen voordeel kunnen putten. Samen met
de verheugend grote opkomst van de kiezers is dit een
geweldig compliment voor het democratisch gehalte van het
Nederlandse volk.
(Van onze parlementaire redactie) dr. M. Ruppert, die vier jaren geleden heeft
DEN HAAG Nederland is een politiek meegewerkt aan de totstandkoming van het
driestromenland geworden. Ongekend dui- kabinet-Den Uyl. Daarna worden de voorzit-
delijk hebben de kiezers, die in groten ters van de Eerste en Tweede Kamer ge-
getale waren opgekomen, gekozen voor ze- raadpleegd. Vervolgens wint het staatshoofd
kerheid. Op zichzelf kan dit afgezien van het advies in van de fractievoorzitters van
de gijzelingen de kabinetsformatie verge- de nieuwe Tweede Kamer, die op 8 juni voor
makkelijken. Wanneer het minister-presi- de eerste keer bijeen zal komen. Op basis
dent Den Uyl en vice-premier Van Agt van die adviezen wijst de koningin een
meezit om de gijzelingen spoedig tot een kabinetsformateur of informateur aan. Het
goed einde te brengen, kan de kabinetsfor
matie snel op gang komen. De formateur
van het eerste kabinet-Den Uyl, mr. J.
Burger, was gisteravond heel duidelijk in
is denkbaar maar op dit moment niet van
zelfsprekend dat de koningin twee forma
teurs zou aanwijzen, bijvoorbeeld Den Uyl
en Van Agt, twee lijsttrekkers die in de
zijn commentaar: er hoeft geen informateur komende dagen ook wel zullen worden aan
te komen om het terrein te verkennen, maar
Den Uyl moet zo snel mogelijk gaan forme
ren.
gewezen als -voorzitter van de nieuwe PvdA-
fractie en de Kamerfractie van het CDA.
Voorlopig echter kan ervan worden uitge-
Nu de partij van de zittende minister-presi- 6aan dat Den Uyl moet proberen een kabi
dent met zo'n grote winst uit de stembus- net °P de been te brengen. Dat zal geen
strijd tevoorschijn is gekomen, kan dat niet gemakkelijke opgave zijn, want de verhou-
anders worden gezien dan als een uitspraak dingen tussen PvdA en CDA moeten eerst
van de kiezers ter ondersteuning van het wat van hun stugge kantjes worden ont-
door het kabinet-Den Uyl gevoerde beleid.
„Kies de minister-president" was de slogan
van de PvdA. Die partij heeft daarmee
succes geboekt De ervaren bestuurder en
politicus Den Uyl heeft ondanks alle
hindernissen, die zijn kabinet heeft onder
vonden bij een groot aantal kiezers ver
trouwen geboekt. De grootste regeringspar
tij boekte de grootste winst. Als mensen
soms de drammerigheid van de PvdA hin
derlijk vinden, dan blijken anderen dit als
duidelijkheid op te vatten. Daarbij komt dat
de winst voor het CDA waarvan de twee
regeringspartijen KVP en ARP sterke steun
pilaren zijn zeer klein is. De winst voor
de PvdA valt daarbij des te meer op.
Het ligt dus voor de hand dat de kabinets
formatie in handen zal worden gelegd van
premier Den UyL Daaraan vooraf gaan dan
de consultaties door het staatshoofd, de
koningin. Waren er geen gijzelingen, dan
zouden die consultaties gauw kunnen begin
nen. Maar op dit moment is het verdere
verloop van de gang van zaken wat onzeker,
doordat de minister-president en vice-pre
mier Van Agt voor alles bezig zijn met het
beleid om zo gauw en goed mogelijk een
einde aan de gijzelingen te maken.
Het verdere verloop ziet er dan als volgt uit:
de koningin begint met de raadpleging van
de vice-voorzitter van de Raad van State,
daan. Mogelijk kan een andere winnaar, dr.
J. Terlouw van D '66, daarbij een bemidde
lende rol spelen. Op basis van de program
ma's van PvdA en CDA zijn er zeker moge
lijkheden om tot een akkoord over een
regeringsprogram te komen. Veel meer zul
len de ministersposten tussen de twee poli
tieke blokken langdurige en moeizame on
derhandelingen vergen. Al moeten de ge
schilpunten ten aanzien van de programma's
men denke maar aan bijv. de abortus
kwestie zeker niet worden onderschat
De verkiezingsuitslag biedt een alternatief in
de vorm van een kabinet van CDA en WD.
Maar zo'n combinatie zou maar over een
kleine meerderheid in het parlement be
schikken en lang niet zo sterk staan als een
kabinet van PvdA, CDA en D '66. Die laatste
combinatie zóu over zo'n 110 zetels in de
Tweede Kamer beschikken een stevige en
werkbare aanhang. De kleine partijen heb
ben niet veel meer in de melk te brokkelen,
dus zou alleen de WD met zo'n kleine
dertig zetels als oppositieblok overblijven.
De regeerlust van Den Uyl zal ervoor moe
ten zorgen dat hij met het CDA tot zaken
kan komen, waarbij zich nog gevoeligheden
en strubbelingen genoeg zullen voordoen,
zodat men niet bij voorbaat moet denken
dat het tweede kabinet-Den Uyl er gauw zal
zijn.
