16
KreymborgtD
er iets
Feyenoord geeft Aad
Mansveld nog niet op
dokters-
Ernst en luim
op
prentenexpositie
sche onderricht zoals van geneeskrachtige
kruiden, de befaamde 'spierenman', die een
anatomieboek van Vesalius sierde.
Maar, als gezegd, het zout in de pap wordt
gevormd door prenten die spottend ziekte en
dokter tonen In een prent van Cruikshank is
hoofdpijn in beeld gebracht De arme lijder
is omringd door duiveltjes die toeteren,
schreeuwen, een wig in zijn hoofd drijven en
dat hoofd verder kwellen met boren en bran
den. En op een prent van Gavarni wordt een
beklagenswaardige bruidegom tijdens de hu
welijksnacht geplaagd door een koliek.
Er zijn ook wat moderne prenten die over het
geheel niet gunstig afsteken tegen wat in
vroeger eeuwen gemaakt werd. Maar het mo
dernst doet een ets uit 1828 van William Heath
aan. Ze toont in vergroting, het water van
de Theems en is een even grappige als welge
meende aanklacht tegen watervervuiling met
de griezelige groeisels die deze 'monster-soep'
bevolken. De plaat zou vandaag gemaakt
kunnen worden als propagande tegen de ver
vuiling van Rijn, Donau, Theems of welke
rivier dan ook.
Vg.
Haarlemmerstraat, Leiden. (Air-conditioning
DEN HAAG De mogelijkhe
den tot een eventuele verhui
zing van Aad Mansveld van FC
Den Haag naar Feyenoord zijn
nu toch weer aanmerkelijk ge
stegenDe Rotterdamse Sta
dionclub is namelijk bereid ge
vonden een bedrag van 250.000
gulden voor de bijna 33-jarige
vrije verdediger neer te tellen.
FC Den Haag - waar doelman
Hans Galjé zijn contract overi
gens met nog eens twee jaar
heeft verlengd - zal vanavond
op een bestuursvergadering een
beslissing omtrent de op han
den zijnde transactie van Mans
veld nemen.
De talentvolle middenvelder van
FC Amsterdam, Heini Otto, ver
trekt mogelijk richting Alk
maar. AZ'67 heeft serieuze be
langstelling voor hem. De club
van de gebroeders Molenaar wil
doelman Gerrit Vooys en aan
valler Huub Smeets aanbieden.
Wanneer deze spelersruil echter
niet doorgaat, wil FC Amster- 1
dam reserve-doelman Heinz
Stuy van landskampioen Ajax
los zien te krijgen. Dit alles ter
vervanging van de naar Roda
JC vertrokken Jan Jongbloed.
Harry Lubse, die heeft aange
kondigd hoe dan ook bij PSV
te zullen weggaan, is in onder
handeling bij FC VW. Daar
naast heeft de Venlose eredivi
sie-club ook een oogje laten val
len op Co Stout van Telstar.
André van der Ley gaat defini
tief niet naar Noord-Limburg.
Ex-werkgever Go Ahead Eagles
vraagt een te hoog transferbe
drag.
PAGINA 12
I FIDSE Ol RANT
DONDERDAG 26 MEI 1971
In 'De dokter en zijn vrienden', waterverfte
kening van de Engelsman George M. Wood
ward (1752-1809) zijn vier figuren in een
vrolijk drinkgelag verenigd: arts, advocaat,
duivel en dood. Het tekent een tijd waarin
men niet zo erg hoog opzag tegen het vak
van medicus. Uit dezelfde tijd is een mezzo
tint van Robert Dighton 'Vrolijk is het dok
tersleven', waarvan het onderschrift ver
meldt dat het vrolijke van dat leven bestaat
in het bedotten van patiënten en het opstrij
ken van hun centen. Beide prenten maken
deel uit van de collectie Ars Medica, die t/m
5 juni te zien is in Museum Boymans-Van
Beuningen te Rotterdam.
Zulke afbeeldingen
vormen een beetje het zout in de pap van de
tentoonstelling die met veel ernst, maar geluk
kig ook wat luim, laat zien hoe vier eeuwen
lang door kunstenaars tegen het beroep van
medicus is aangekeken. De collectie komt uit
Amerika; ze maakt deel uit van een groter
geheel dat door een fabriek van medicamen
ten werd geschonken aan het Philadelphia
Museum of Art.
Men kan zien dat er meestal toch wel waarde
ring is geweest voor het moeilijke beroep dat
voor gewone mensen altijd iets mystieks had.
De dokter moest over bovennatuurlijke eigen
schappen beschikken, Evenals de medicijn
man die hem voorging, zoals men kan zien
op een viertal gravures uit de school van
Hendrik Goltzius, Allegorie van het medisch
beroep, waar de medicus God en duivel gelijk
heet te zijn.
De tentoonstelling is opgedeeld in afzonderlij
ke onderwerpen. Aan de orde komen bijvoor
beeld de farmacie, uitoefenen der geneeskun
de, uitoefenen der chirurgie, ziekenhuizen,
medisch onderricht, anatomie, kwakzalvers en
nog veei meer. Het is geen kunstcollectie,
maar er zitten wel een paar topstukken in:
Rembrandts Honderdguldenprent (Christus
geneest de zieken) en zijn portret van Dr.
Ephraim Bonus, prenten van Goya en Dau-
mier, van Diirer en Schöngauer.
Toch gaat men naar zo'n tentoonstelling niet
op de eerste plaats om artistieke bevrediging
te vinden, al is een mooie prent natuurlijk
nooit weg. Boeiender is het om voor en achter
Ziekenzaal van het armenhospitaal te Parijs, ets ca. 1635
de schermen te kijken van de geschiedenis
der geneeskunst. Men ziet de vroeg zestiende-
eeuwse arts, die zelf in een kruidenwinkel zijn
medicijnen komt samenstellen, waarschijnlijk
omdat papier voor een recept te duur was.
Men ziet de voorzichtige medicus die, geuren
de spons voor de mond, zo afstandelijk moge
lijk een pestlijder onderzoekt. En ook de
eenvoudige dorpsdokter die, op een gravure
van Daumier, door weer en wind gaat om een
patiënt te bezoeken. We krijgen een kijk op
ziekenhuizen van vroeger eeuwen en ook het
'gekkenhuis' met zijn deerniswekkende bewo
ners is niet vergeten.
Kunstenaars blijken zich altijd vrolijk te heb
ben gemaakt over kwakzalvers en 'keisnij
ders' die de goegemeente voor de gek houden.
Een prachtige prent in dit genre is Willem
Buytewechs 'De kwakzalver', gegraveerd door
Jan van de Velde. De man staat er afschuwe
lijk welgedaan en zelfverzekerd tegenover zijn
door eerbied bevangen klanten, ,,'t Vock wil
bedrogen zijn" luidt het veelbetekenende on
derschrift.
Natuurlijk zijn de anatomische lessen afge
beeld, geliefd onderwerp waarmee beroemde
professoren zich graag te pronk lieten zetten,
maar ook prenten die dienden bij het medi-
ITALIAANSE
ORGELS ZUN ER
RAMPZALIG AAN TOE
Plissé rok van 100%
polyester. Wit, écru, bleu
of lila. Mt 36-44.
Plissé sjaaltje van
In diverse bijpassende
kleuren.
Huisbezoek bij een pestlijder, houtsnede Vene- Willem Buytewech De kwakzalver
tië plm.1500
School van Titiaan-Spieren, houtsnede
Samen met een bevriend orgel-restaurateur bekijkt organist Wijnand v.d.
Pol een van de vele Italiaanse meester-instrumenten die alleen door
snel ingrijpen van de ondergang te redden zijn.
De tot Italiaan genaturaliseerde Nederlandse organist Wijnand v.d. Pol
achter een van de orgels die dank zij zijn enthousiasme en ijver
vakkundig zijn gerestaureerd.
Blazer van Trevira/wol
gabardine. Achtersplit.
Zwart, camel of marine.
ziekenhuis gegaan. Bijtijds voor de beval
ling. Haar eerste woorden, nadat ze ge
hoord had dat het een zoon was, waren:
„hij wordt organist".
Van kinds af aan studeerde hij piano,
orgel, compositie en hanteerde de dirigeer
stok. Al vond vader V.d. Pol het daarnaast
hoogst gewenst dat zijn zoon ook boekhou
den en andere vakken studeerde.
In 1957 gaf de bekende organist Fernando
Germani een concert in Alkmaar. Hij
speelde Bach en de jonge V.d. Pol mocht
de „maestro" zoveel mogelijk asisteren.
Dat veranderde toen Germani zijn „hulp
je" had horen spelen. Hij bood aan de
jongeman in Italië verder te onderrichten.
Vijf jaar lang werkte Wijnand v.d. Pol
onder Germani, waarna hij nog studeerde
in Siena en Innsbruck, onder andere met
Helmut Rilling, Luigi Tagliavini en Alan
Curtis.
Wijnand v.d. Pol - die overigens in juli op
tournee naar Nederland gaat - is momen
teel organist van de Anglicaanse kerk in
Rome, de officiële organist van de Associa-
zione Musicale Romana, dirigent van het
Polyphonic Choir van de Wereldvoedselor
ganisatie (gevestigd in Rome) en leraar aan
het conservatorium in Bolzano. In die
noordelijke Dolomietenstad woont en
werkt hij de helft van de week. De andere
dagen is hij voornamelijk in Rome. De
ongehuwde organist verblijft eigenlijk
maar zelden in zijn „echte" huis in de
buurt van Terni, ten noorden van Rome.
Dat hij zich na verloop van jaren heeft
laten naturaliseren komt omdat hij daar
door veel gemakkelijker in Italië kon blij
ven werken.
Grootste orgel
Behalve al die verdiensten en activiteiten
heeft Wijnand v.d. Pol in Italië naam en
faam gekregen, doordat hij wrakken van
orgels weer terug „tovert" naar hun oor
spronkelijke staat. Hij geeft tal van voor
beelden hoe slordig met kostbare orgels
wordt omgesprongen. Bijvoorbeeld met het
grootste orgel van Rome in de basiliek van
Sint Jan van Lateranen. Een door Luigi
Blasi in 1599 gebouwd kunstwerk, dat paus
Clemens VIII aan de kerk schonk bij
gelegenheid van het Heilig Jaar in 1600.
Veertig jaar later was het orgel al gerui-
neerd, omdat negen blaasbalgen werden
verwijderd zodat de pausen dan wat ge
makkelijker naar het hoofdbalcon zouden
kunnen lopen.
Wijnand v.d. Pol heeft de vroegere vicaris
van Rome, Kardinaal Dell' Aquea aange-
uoden het orgel te restaureren. De kardi
naal liet voor dat doel een aanzienlijke som
na, maar het Vaticaan besteedde het geld
voor andere doeleinden.
De situatie in de Sint Pieter is niet veel
beter. Er staat eigenlijk geen behoorlijk
orgel. In 1601 vroeg de toenmalige organist
aan een aantal straatboefjes om het orgel
te vernielen. Hij hoopte op die provoceren
de wijze een nieuw instrument af te dwin
gen. De vernieling ging volgens plan door,
de bouw van een nieuw orgel niet. Het
kleine slechte orgel dat nu in de Sint Pieter
staat, is er geplaatst in 1962 bij gelegenheid
van het concilie.
Wijnand v.d. Pol kan bijna kwaad worden
als hij vertelt hoe vooral in de zuidelijke
provincies onwetende of eerzuchtige pas
toors, abten en anderen kostbare orgels
verkwanselen of weggooien om de kerken
en kapellen te „verrijken" met een modern
harmonium
„In Sicilië werkt niet éen orgel. En dan
te weten dat er op dat eiland - in Catanië
en Trapani - orgels staan die uniek zijn
in de wereld. Maar het orgel in Catanië
werkt niet. Het andere wordt door weer,
wind en regenwater vernield, want de lek
kende kerk waar het vorstelijk instrument
staat, is gesloten.
Dit soort verdrietige toestanden inspireren
Wijnand v.d. Pol om door te gaan met zijn
werk zoveel mogelijk orgels een dergelijk
lot te besparen. In een kerk vlak bij de
Trevi-fontein in Rome staat een verrukke
lijk orgel dat Wijnand v.d. Pol jaren terug
in belabberde staat kocht bij een antiek
handelaar in Napels voor, pakweg 2000
gulden. Het werd gerestaureerd, en de
pastoor van genoemde kerk - zelf een groot
muziekliefhebber - kocht het daarna en gaf
de Nederlandse organist tegelijkertijd per
missie om er 's zondags concerten op te
geven.
Deuren van fraaie kerken in Rome die
doorgaans voor iedereen gesloten zijn
zwaaien voor Wijnand v.d. Pol open. Of
hij heeft de sleutel op zak, of dienstdoende
nonnen en paters begroeten hem enthou
siast en eerbiedig als de jonge maestro die
altijd toegang heeft tot de instrumenten die
hij in veel gevallen zelf heeft laten restau
reren.
Op de Piazza del Popoio wordt hij aanvan
kelijk door een jonge, kennelijk nieuw-
gearriveerde non de toegang geweigerd,
maar een oudere kloosterlinge haast zich
om ons te verzekeren dat de kerk voor
maestro V.d. Pol nooit gesloten is. Vier
jaar geleden vond V.d. Pol in Mantua bij
een antiekzaak een zwart geverfd orgel. De
pijpen waren verdwenen en het instrument
moest dienst doen als bar-meubel. „Het
kostte me vijf minuten om het meubel te
kopen en 200 gulden. Ik kreeg ook nog het
adres van de loodgieter die de pijpen had.
Die bleken in erbarmelijke staat maar
restaurateur Bartolomeo Formentelli heeft
heel zijn ziel en vakmanschap gebruikt om
het orgel te restaureren. Nu oogt het er.
klinkt het als in 1760-1770, toen het door
een Napolitaanse kunstenaar werd ge
bouwd".
Wijnand v.d. Pol vindt telkens weer instel
lingen, organisaties of individuelen die be
reid zijn de fraai gerestaureerde orgels te
kopen. Bvendien stichtte hij een paar jaar
terug een groep van kunstenaars en muzie
kliefhebbers die zoveel mogelijk geld inza
melen om V.d. Pol zijn reddende werk te
kunnen laten doen. „Alleen in Rome wach
ten minstens zeventig orgels op een restau
ratie- of grondige opknapbeurt". Hij geeft
concerten en vaak gaat het daarmee ver
diende geld in de stichtingskas. Zijn duide
lijke liefde voor het orgel, de muziek en
Italië inspireert V.d. Pol om met veel moei
te zijn werk enthousiast voort te zetten.
Susan Vadnay
ROME Merkwaardig eigenlijk, dat ik na
een gesprek met de jonge organist Wijnand
v.d. Pol de overtuiging kreeg, dat deze
38-jarige musicus van Nederlandse origine,
Italië voor een rampzalig verlies aan kunst
bezit probeert behoeden, bheoden. En toch,
zonder de inmiddels tot Italiaan genaturali
seerde Wijnand v.d. Pol zouden in Italië
nog meer fraaie en kostbare orgels verlo
ren gaan. Hij redt een groot aantal van
deze koninklijke instrumenten door ze op
te kopen en te Oaten) restaureren. Hij redt
wat verloren dreigt te gaan: door stommi
teiten, door onwetendheid, door oneerlijk
heid bij sommigen en ook - het kan niet
ontkend worden - door het beleid van'
kerkelijke autoriteiten.
Het heeft er alle schijn van dat Wijnand
v.d. Pol bijna op zijn eentje een wonder
verricht in Italië, waar hij in 1957 muziek
en orgel kwam studeren.
V.d. Pol werd in 1938 in Alkmaar geboren.
Hij vertelt het verhaal van zijn geboorte
zoals hij dat ontelbare malen van zijn
moeder moet hebben gehoord: „Mijn moe
der was in de achtste maand. Terwijl ze
orgel speelde voelde ze duidelijk dat ik
mijn komst aankondigde. Omdat mijn va
der niet thuis was en er geen taxi te
krijgen was, is ze op de fiets naar het
