RENTABILITEIT VAN
SNIJBLOEMENSECTOR
WERD WEER SLECHTER
Animo tot kopen van
bloemen in Frankrijk
en West-Duitsland daalt
MOW,
F*D
HINDERWET HINDERT BOER
land en tuinbouw
Loon- en energiekosten oorzaak
NACHTVORST DRIJFT GROENTEPRUZEN OP
MEER BLOEMEN, TOCH HOGERE PRUZEN
VEEL PROFETEN, MAAR WEINIG MARTELAREN
LEIDSE COURANT.
PAGINA 1'
DEN HAAG - De gemiddelde
rentabiliteit van de Nederland
se snijbloemensector, is vorig
lij jaar weer slechter en nog ver-
ra der negatief geworden. Dat
kwam door gestegen loon- en
energiekosten en een onvol-
R doende opbrengstenstijging.
De omzet van de bloemenvei
lingen steeg met 14 procent tot
ongeveer 1,25 miljard gulden.
Voor een niet onbelangrijk
taj deel werd die stijging veroor
zaakt door de pot- en perk-
plantenomzet, die met 26 pro
cent omhoog ging. Voor snij
bloemen alleen was de stijging
maar 10,4 procent.
)nj Dit heeft de voorzitter van de
vereniging van bloemenpeilin-
gen in Nederland, drs. G. Ho-
gewoning vrijdag gezegd tij
dens de algemene vergadering
van zijn organisatie in Den
J Haag, waarover wij al eerder
berichtten.
Houdt men rekening met de
areaalvergroting dan resteert
een gemiddelde stijging van de
^petto-opbrengst per vierkante
ie*, meter snijbloemen met 4,4
d ^procent. Die stijging is deels
toe te schrijven aan produkti-
viteitsverbetering, anderzijds
aan een prijsverbetering die
volgens de voorzitter te gering
was om de kostenstijging te
compenseren.
De voorzitter vroeg meer aan
dacht voor de inwendige kwa
liteit van de bloemenn; snij-
rijpheid en houdbaarheid. De
teler stelt zich, via het vrije
spel van vraag en aanbod in
op de wensen van de handel
en die handel, meende de
voorzitter, stelt zich met zijn
gedrag bij de veilingklok nog
te veel in op te vroeg geoogste
bloemen.
Voorzitter Hogewoning meent
voorts dat voorzichtigheid met
de invoer van bloemen uit der
de landen geboden is. Niet ont
kend kan worden dat de Euro-
De stijging van de omzetten bij de Nederlandse bloe
menveilingen waren in niet onbelangrijke mate te
danken aan de gestegen pot- en perkplantenomzet. Hier
een cyclaam Persicum.
pese groot- en kleinhandel in
bloemen in bepaalde maanden
een aanvulling uit die derde
landen vraagt. Het gaat dan
echter met recht om een aan
vulling, een gevarieerd pakket,
niet om eenzijdige overvoering
van de markt met anjers.
Kenya en Columbia, aldus de
voorzitter, vormen wat dat be
treft met hun zeer lage ar
beidskosten (30 tot 50 cent per
uur) het grootste gevaar. Van
ontwikkelingswerk is daar
geen sprake, eerder van een
„neo-koloniale aanpak." Klei
ne of middelgrote bedrijven
zijn er nagenoeg niet. De bloe
men worden er voornamelijk
geteeld op zeer grote bedrij
ven, die veelal in handen zijn
van banken, grootgrondbezit
ters en industriëlen, die soms
ook nog in een ander land
gevestigd zijn.
De heer Hogewoning pleitte
voor een effectief werkend
stelsel, dat verstoring van de
EEG-bloemenmarkt door de
importen uit derde landen zo
veel mogelijk voorkomt en
dat, wanneer die zich toch
voordoen, automatisch maat
regelen in werking laat tre
den. Zo'n stelsel wilde hij in
plaats van het nu in de ge
meenschap gehanteerde vin-
ger-aan-de-pols-systeem.
Het in beperkte mate veilen
van importbloemen op Neder
landse veilingen achtte drs.
Hogewoning aanvaardbaar, al
leen omdat anderen in de EEG
anders een deel van de taak
van onze handel zouden over
nemen. Er moeten dan echter
wat hoeveelheid en kwaliteit
betreft wel stringente eisen ge
steld worden. Voorkomen
moet worden dat deze afzet-
methode leidt tot produktie-
vergroting in de derde landen,
een effectieve EEG-regeling
zal moeten waarborgen dat
importvergroting niet onbe
perkt door kan gaan.
Discussie
In de achterban is de discussie
nog aan de gang. De vereni
ging als zodanig laat de aange
sloten veilingen vrij in hun
beslissing wel of niet veilen
van importbloemen. Men dient
echter volgens de voorzitter
wel oog te hebben voor de
belangen van de Nederlandse
exporteurs, omdat hierbij ook
het producentenbelang op het
spel staat
HONSELERSDIJK Zowel
uit Frankrijk als West-Duits-
Iand komen berichten, die eni
ge zorgen geven over de toe
komstige ontwikkelingen
voor de verkoop van bloemen,
die over een weerslag kunnen
geven op de Nederlandse bloe
menhandel. Het blijkt dat in
beide genoemde landen de
animo, misschien ook wel de
mogelijkheid, tot kopen van
bloemen achteruit gaat
Zo werd in het afgelopen jaar
door 78 procent van de West-
duitse gezinnen bloemen ge
kocht, hetgeen vier procent
minder is dan in 1975. In to
taal werd een verlies van plm.
600.000 bloemenkopende huis
gezinnen geconstateerd. In
Frankrijk gaat het al niet veel
beter, blijkens rapporten lag
in september van het vorig
jaar daar de aankoop van
bloemen 19 procent lager en in
mei bedroeg dat zelfs 22 pro
cent. Doordat de gemiddelde
prijs aanzienlijk hoger lag,
steeg echter het totale omzet
cijfer nog met 15 procent
de snijbloemen totaal 533 mil
joen DM. en steeg het daarop
volgend jaar tot 777 miljoen,
dus met 44 procent. Maar in
1972 was er een toename met
slechts 28 procent, in 1973 11
procent, in 1975 2 procent
maar het afgelopen jaar was
er geen toename meer te con
stateren.
Iets gunstiger is de situatie
wat betreft potplanten met in
1972 stijging van 28 procent,
een forse sprong in 1973 met
42 procent, in 1974 nog 12
procent, in 1975 slechts 5 pro-
cënt en afgelopen jaar maar
10 procent.
De totale bloemen- en planten
omzet in West-Duitsland daal
de in toename sinds 1972 van
39 procent tot slechts 3 pro
cent in het afgelopen jaar. Uit
de cijfers blijkt ook dat de
gemiddelde prijzen voor pot
planten nog iets stegen.
Vastgesteld werd, dat de West-
duitse gezinnen in het afgelo
pen jaar méér anjers en ge
mengde boeketten kochten
maar minder tulpen en chry
santen.
Ook op de West-Duitse markt
doet zich het verschijnsel voor,
dat een gezin thans iedere
twee weken een bos bloemen
koopt en dan vaak gedurende
lange tijd heel weinig of niets.
Er zijn zelfs gezinnen, die niet
iedere week bloemen kopen.
Het bureau voor marktonder
zoek oppert dat met hulp van
een rekJame-aktie dat moet
worden doorbroken, waarvoor
reeds contact is opgenomen
Potplanten
Een West-Duits bureau voor
marktonderzoek heeft vastge
steld, dat de situatie in de
sektor potplanten iets gunsti
ger lag dan voor de snijbloe
men, omdat in die éektor het
percentage kopers slechts
daalde van 67 naar 66 procent.
Er is sinds 1971 een gestadige
teruggang te constateren in de
bestedingen aan bloemen en
planten op de West-Duitse
markt. In 1971 was dat voor
Kas met gladiolen
Zelfde patroon
Geconstateerd is verder, dat
de aandelen van de markt in
de diverse detailhandel nau
welijks van kanalen verande
ren en hetzelfde patroon blij
ven volgen. De bloemenwin
kels hebben iets meer dan de
helft van de markt in handen,
gevolgd door de handelskwe
kers met 20 procent en de
weekmarkten met 18 procent.
Het levensmiddelenbedrijf met
verkoop van bloemen blijft
vrijwel stabiel met 10 procent
in het marktaandeel.
Een verheugend feit is, dat
ondanks genoemde situatie,
Nederland kans heeft gezien
haar aandeel op de West-Duit
se markt iets te vergroten,
namelijk van 73,8 procent in
1975 tot 75,3 procent in het
afgelopen jaar. Dan volgt Ita
lië met 11,6 procent met 13
procent in 1975. Onderaan
staat (nog) Thailand met 1,5
procent in 1975 en 1,6 in het
afgelopen jaar.
Wat Frankrijk betreft, ziet het
er naar uit, dat de gestegen
prijzen voor bloemen in dat
land in het afgelopen jaar met
13 procent, het kopen van
bloemen vermindert. Men be
perkt zich meer tot het cadeau
geven van bloemen, doch haalt
die zelf minder in huis. Het
aankopen van bloeiende plan
ten gaf wel iets gunstiger cij
fers te zien. De markt voor
bloemen in huis is het afgelo
pen jaar met 20 procent terug
gelopen.
DEN HAAG Het landbouw
schap wil met spoed een ver
goedingsregeling voor bepaal
de landbouwbedrijven die
geen hinderwetvergunning
kunnen krijgen. Het heeft de
ministers van landbouw en
visserij en van volksgezond
heid en milieuhygiëne ge
vraagd, deze zaak nog in het
demissionaire kabinet af te
doen.
Over zo'n vergoedingsregeling,
waarop het schap al jarenlang
heeft aangedrongen, is volgens
het schap overeenstemming
bereikt tussen de ministeries
van landbouw en visserij, van
volksgezondheid en milieuhy
giëne en van financiën. Toch
blijven de goedkeuring en de
inwerkingtreding nog uit.
De tussen de ministeries be
reikte overeenstemming, aldus
het landbouwschap, betreft
het verlenen van een vergoe
ding onder bepaalde omstan
digheden aan landbouwbedrij
ven, die al voor 1972 stonden,
waar intensieve veehouderij
wordt uitgeoefend en mest
wordt bewaard. Moeten zulke
bedrijven worden gesloten
doordat ze geen hinderwetver
gunning kunnen krijgen, dan
lijden de betrokken boeren
aanzienlijke schade. Een aan
tal gemeenten, aldus het land
bouwschap, wacht met sluiting
tot de vergoedingsregeling
De nachtvorst van de afgelopen weken heeft
de groei en de aanvoer van vollegronds-
groenten afgeremd. De weersvooruitzichten
melden ook voor de komende week kans op
nachtvorst, waardoor er in de huidige situa
tie weinig verandering komt Vooral hier
door is er een sterkere vraag naar glas
groenten ontstaan met prijzen die voor veel
gewassen hoog bleven en zelfs opliepen.
Voor sommige gewassen was er zelfs sprake
van prijsverschillen van 1,70 per kilo in
vergelijking met vorig seizoen. De schade
aan de buitengewassen is tot nu toe beperkt
gebleven, hoewel de kwaliteit wel geleden
heeft van de lage temperaturen.
Postelein, ook behorende tot de goed betaalde groenten.
Andijvie schaars
De aanvoer van andijvie is ten opzichte van
de voorafgaande weken van beperkte om
vang, vandaar dat de prijzen voor Pasen al
opliepen naar 2,47 per kilo. De week na
Pasen bleek de prijs zich goed te handha
ven, nl. 2,30 per kilo (vorig jaar 86 cent).
Ook voor de komende week wordt er gere
kend op een aanvoer die ver achter zal
blijven bij die van vorig jaar. De prijs kan
iets dalen, maar het prijsverval zal zeer
beperkt zijn, andijvie blijft duur voor de tijd
van het jaar.
Spi
imazie
Vooral bij spinazie is er duidelijk sprake
van een a an voerremming van de natuurspi-
nazie voor nachtvorst. Hierdoor is de prijs
de afgelopen week als een vuurpijl omhoog
geschoten. De afgelopen week lag de gemid
delde prijs op 3 gulden per kilo tegen een
gemiddelde prijs van 1,29 in het vorige
seizoen. Voor de komende week wordt er
weinig verandering in de aanvoer verwacht
Voor de kwalitatief goede spinazie zullen
goede prijzen betaald worden.
Sterke vraag naai- was peen.
Bij dit gewas is er ook sprake van een
uitzonderlijk seizoen. Het koude weer van
de afgelopen weken heeft de vraag naar dit
gewas doen toenemen. De aanvoer ligt al
enige weken behoorlijk lager dan vorig jaar.
Daarnaast is er nog geen sprake van concur
rentie van Italië en Cyprus. Al deze factoren
dragen ertoe bij dat er uitstekende prijzen
betaald worden. De gemiddelde prijs ligt op
2,20 per kg., vorig jaar moest men genoe
gen nemen met een gemiddelde prijs van
50 cent per kg. In de aanvoer wordt weinig
verandering verwacht maar zodra de con
currentie om de hoek komt kijken zullen de
prijzen snel kunnen dalen.
Bloemkoolprijs dalende
De aanvoer van bloemkool onder glas gaat
nu in een snel tempo toenemen. Tot nu toe
lag de prijs aanzienlijk hoger dan vorig jaar,
maar zoals het zich nu laat aanzien heeft
dit de langste tijd geduurd. De import van
buitenlandse bloemkool drukt ook op de
Hollandse prijzen. De ingevoerde Italiaanse
bloemkool wordt tegen een groothandel-
sprijs van twee gulden per stuk verkocht
Voor de Hollandse bloemkool varieerde de
prijs de afgelopen week van 1,40 tot 3,60
per stuk, afhankelijk van de grootte. De
komende week zullen de prijzen dalen.
Paprika's in opspraak
Dit gewas is de afgelopen weken in op
spraak gekomen omdat de regeling van de
referentieprijzen voor dit gewas van de baan
worden geschoven, ondanks al het voorbe
reidende werk wat men reeds verzet heeft
Zo op het eerste gezicht zitten er wel sterke
mannen in Brussel, het is echter wel de
vraag of ze de belangen van de land- en
tuinbouw dienen of juist tegen werken. Het
ziet ernaar uit dat de bescherming van de
glastuinbouw binnen de E.E.G in Brussel
langzaam maar zeker ondermijnd dreigt te
worden. Gelukkig kan er op het ogenblik
van goede prijzen gesproken worden bij de
paprika's. Voor de groene sorteringen va
rieerde de prijs van 3,60 tot 4,00 per kg.
en lag hiermee 1 gulden hoger als vorig jaar.
Het aanbod van rode paprika's is echter nog
van beperkte omvang, het zal waarschijnlijk
nog wel een twee weken duren voordat
er sprake is van een behoorlijke aanvoer.
Overige gewassen
Voor radijs worden nog steeds beste prijzen
betaald, de gemiddelde prijs ligt op een
gulden per bosje. De aanvoer zal verder
toenemen, het ziet er echter niet naar uit
dat de prijzen veel zullen veranderen. Poste
lein behoort ook weer tot de goed betaalde
groenten, namelijk 2,75 per kg. Ook prei
is de afgelopen week in prijs gestegen, de
prijs liep namelijk op naar 1,90 per kg.
Raapstelen noteerden een prijs van 33 cent
per bosje. De snijbonenprijs is iets gedaald,
te weten ƒ7,60 per kilo, hierdoor behoren
ze beslist nog niet bij de goedkopere gewas
sen. De sperziebonen zijn in prijs opgelopen
naar 11,50 per kg.
Aardbeien
De Hollandse aanvoer begint een steeds
grotere omvang te krijgen. Het is wel zo dat
de telers van dit gewas al een aantal jaren
geteisterd worden door een geduchte con
currentie. Ook dit nog zo jonge seizoen is
er niet vrij van. Het zijn vooral Italië en
Israël en in mindere mate België die de
Hollandse aardbeien beconcurreren. Israël
voert de grootste partijen in tegen een erg
lage groothandelsprijs nl. tussen de 4,50 en
ƒ6,00 per kg. Voor de Italiaanse aardbeien
ligt de prijs tussen de ƒ6,50 en 7,35 per
kg. Voor België en Nederland ligt de gemid
delde prijs op 13,-. De aanvoer zal de
komende weken sterk toenemen waarbij de
prijzen verder dalen.
De huismoeders zelf en mannen die haar op
een paasbloemetje hebben willen verrassen,
zullen vaak hebben geconstateerd: „De bloe
men zijn duur". En zo was het ook in de
afgelopen week. De cijfers aan de bloemen
veilingen en dus ook aan de CCWS, spreken
in dat opzicht een duidelijke taal, die soms
merkwaardig en verrassend kan worden
genoemd, ook al houdt men er rekening
mee, dat vorig jaar Pasen een week later
viel dan thans. Zeer waarschijnlijk heeft het
koudere weer meegewerkt aan een hogere
prijszetting maar anderzijds moet worden
gesteld, dat het aanbod van bloemen groter
en voor sommige soorten zelfs aanzienlijk
groter was dan in dezelfde week van het
vorig jaar. Of men nu vaker een bloemetje
meeneemt dan wel dat het geld nog gemak
kelijker rolt dan vorig jaar valt moeilijk te
zeggen, maar feit is wel, dat het een goede
week is geweest in de bloemenhandel.
Zo viel bijvoorbeeld op, dat vergeleken bij
het vorig jaar de aanvoer van lelietakken
het dubbele bedroeg van de aanvoer in
dezelfde week van het vorig jaar en deson
danks de gemiddelde prijs zich vrijwel kon
handhaven, speciaal wat betreft de Enchant
ment. Over de hele lijn lag - zoals nader
zal blijken - de gemiddelde prijs hoger dan
vorig jaar.
Stemming goed
Het koude weer had een gunstige invloed
op de bloemenhandel. De stemming aan de
veiling was dan ook goed te noemen. Opval
lend is dat hoewel de aanvoer van tulpen
thans aanzienlijk groter was dan vorig jaar,
Het sorteren van lelies.
de prijs er toch aanmerkelijk op vooruit
ging.
Het totale omzetcijfer aan de CCWS beliep
afgelopen week 14.576.728,64 tegen
7,645.201,10, dus bijna het dubbele van het
vorig jaar. Het beeld wordt verduidelijkt
door vermelding van de aanvoer, die voor
de snijbloemen ruim 32.000.000 bos of stuks
bedroeg met een opbrengst van
13.557.864,09 tegen 7.024.457,52 vorig jaar.
Een soortgelijk beeld gaven de potplanten,
met een totaal omzetbedrag van 928.936,87
tegen ƒ587.390,63 vorig jaar. Met de perk-
planten was het al niet veel anders, nu een
omzet van ƒ30.317,87, vorig jaar 11.685,54.
En zelfs de buitenlandse bloemen droegen
aan de hogere omzet bij met ƒ21.667,41
vorig jaar en thans ƒ59.609,85. Sprekende
cijfers dus!
Duidelijker wordt het nog bij vermelding
van de gemiddelde prijzen, vergeleken bij
die van het vorig jaar tussen haakjes.
Anjers 37 (20), fresia 70 (40), irissen 31 (15)
snij groen 1,98 (1,50) trosanjers 31 (25), lelie
kelk 53 (42) lelietak 52 (57) tulpen 19 (14)
grote rozen 55 (29) kleine rozen 36 (17).
De rozen steken dus er wel fors bovenuit
ook al verschilden de aangevoerde hoeveel
heden nauwelijks met die van het vorig jaar.
De tulpen met bijna 600.000 bos gaven een
betere prijs dan vorig jaar, toen slechts
134.903 bos werden aangevoerd. En hoewel
er met 111/2 miljoen bos fresia daarvan
thans ruim een miljoen bos meer werd
aangevoerd, deden de prijzen het toch aan
zienlijk beter.
Anjers waren er wat minder, maar van de
troschrysanten met ruim 4 miljoen bos, was
er ruim een miljoen bos méér en toch een
aanzienlijk hogere prijs dan vorig jaar. Nu
maakt weliswaar een enkele zwaluw nog
geen zomer, maar een dergelijke week geeft
de bloementeler toch weer moed, dat het
geen neergang in de prijzen blijft en er
mogelijkheden aanwezig blijven. Voor de
komende week wordt een beperkter aanvoer
verwacht en het is niet onwaarschijnlijk te
noemen, dat de prijs beneden die van afgelo
pen week zal blijven. Maar wie weet valt
dat nog mee.
Het bloembollenvak heeft vele profeten,
maar weinig martelaren De profeten zijn
nu al druk bezig met hun voorspellingen -
over de oogst in 1977 en over de prijzen in
1978. Er zijn onheilsprofetieën bij, maar
enkelen laten ook wat mindere sombere
geluiden horen. Punt één: het gewas. Dat
de nachtvorsten minder feestelijke gevolgen
kunnen hebben, is zeker niet uitgesloten. De
tulpen, de narcissen en de hyacinten kwam
door het zachte weer in februari en maart
heel vroeg boven de grond. Dat zou geen
kopzorgen hebben gegeven als daarna wat
koel ernstig weer was gevolgd, waardoor de
gewassen konden afharden. Dat gebeurde
echter niet. Het blééf zacht weer en toen
kwamen over dat weinig ontwikkelde kruid
ineens de allesbehalve malse nachtvorsten.
De kans is groot dat dit 'vuur ten gevolge
zal hebben. De spuit is bij vele kwekers dan
ook fluks uit de schuur gehaald. In hoeverre
dat, alles nadelige invloed zal hebben op de
oogst, kan nu geen zinnig woord worden
gezegd. Wel blijkt hieruit dat men bepaald
niet alles in de hand heeft. Er kunnen voor
de rooimachines aan de slag gaan trouwens
nog wel meer meteorologische surprises uit
de lucht rollen, waar men geen enkel schild
tegen kan opheffen, laat staan een wapen
opheffen.
Laag pitje
Wat de handel betreft: die staat momenteel
op een uiterst laag pitje, terwijl de prijzen
van verschillende cultivars onder druk
staan. Speciaal die van Apeldoorn met de
diverse mutanten. Apeldoorn zift twaalf, is
momenteel al gezakt naar ƒ9,- als men
zandbollen heeft aan te bieden. Dat is een
heel verschil met een half jaar geleden toen
men graag 10,50 kon maken, De rest van
het sortiment blijft op papier weliswaar
gelijk, maar er wordt heel weinig verkocht.
De exporteurs die al zo veel bollen hebben
vóórgekocht, vertonen geen enkele behoefte
om meer koopbriefjes te schrijven. Temeer
daar veel erop wijst dat er in het buitenland
niet meer bollen zijn verkocht dan in 1976.
De algemene verwachting is dat het tegen
deel eerder het geval zal zijn. Cijfers hier
over ontbreken, omdat de exporteurs hun
gegevens niet aan de grote klok hangen. Een
aan klaagzangen heeft het nog nooit ontbro
ken, zodat niemand ze serieus neemt ook al
zijn ze voor de volle honderd procent ge
rechtvaardigd.
Weinig handel in tulpen dus, maar ook in
narcissen, hyacinten en irissen gaat momen
teel weinig om. Dat laatste gewas heeft hier
en daar van de nachtvorsten een fikse tik
gekregen.
Trieste afloop
Opvallend is dat terwijl de gladiolenhandel
zo triest afliep, de dahlia's tot en met de
laatste knol zijn „opgelikt" tegen hoge tot
soms zeer hoge prijzen. Dat kon wel weer
eens een goede aanloop zijn voor de dahlia-
handel in het komende najaar. De vraag
naar stekken en land is groot en een uitbrei
ding van het areaal zit er wel in.
Men holt nu eenmaal graag achter de markt
aan! Afgezien daarvan: wie nu dahliaknollen
wil verkopen voor levering oktober-novem-
ber, kan goede zaken doen.
De gladiolenhandel voor levering eind 1977
begint ook wat uit de startblokken te komen,
al zijn de prijzen nog maar matig. Het
snijsortiment is het meest gevraagd.
In lelies zijn ook flinke zaken gedaan, al
hebben de kleine maten van Enchantment
wel een veer moeten laten. Beslist duur zijn
daarentegen de Speciosumtypen.
Groene veilingen
Intussen prepareert men zich bij de veilin
gen weer op de zgn. groene veilingen. Dat
wil zeggen dat men straks in april/mei de
bollen te velde gaat verkopen. De koper
draagt dan-meteen alle risico's wat de oogst
betreft, al heeft de verkoper wel de plicht
om de gewassen als een goed huisvader te
blijven verzorgen. Het gaat er allemaal erg
gemoedelijk aan toe bij zo'n groene veiling.
Al is het niet meer als in de dagen vanouds,
toen men de kopers en adspirant-kopers
onthaalde op een etentje en een marketen-
ster rond ging met een vaatje ouwe klare
om de kooplust wat op te peppen. Er kwa
men op de duur zo veel lieden op de groene
veilingen af die alleen maar belangstelling
hadden voor het hapje en het drankje, dat
men wel gedwongen was daar een punt
achter te zetten.