„Eenarmige bandiet" geeften neemt
CeidAeSotncmt
TROOST BIJ
GIFTIGE VRUCHTEN
VAN
FRUITAUTOMAAT
VERHALEN VAN
VERSLAAFDEN
GRENZEN AAN
ONGELOOFLIJKE
;#WÉj
Nederland kent nog geen stad als Las Vegas,
waar het kan voorkomen dat in één hotel
500.000 dollar per dag wordt vergokt in dui
zend fruitautomaten en op 50 Black Jack
tafels. Maar ook hier boeken de gokrobots
grote terreinwinst. Dit gaat gepaard met een
nieuwe vorm van verslaving. Er zijn mensen,
die zich de blaren op de handen spelen, in
de ban van een magisch bezweringsritueel.
Het winnen van de „jackpot" is hun hoogste
ideaal. Ze zien er naar uit als naar een
wonder, dat alle moeilijkheden zal oplossen
en hun leven een nieuwe wending zal geven.
Deze speelwoede is niet afhankelijk van wel
stand, intelligentie of opleidingsniveau. Oude
mannen en vrouwen vergokken soms binnen
een kwartier hun AOW-uitkering, meer wel-
gestelden komen aan scores van 1000 tot 1500
gulden per dag, buitenlandse werknemers
zoeken troost bij de giftige vruchten van de
fruitautomaat.
De laatste tijd is er weer veel alarmerends
te berichten over dit dwangmatig gedrag. In
Amsterdam kwamen bekentenissen los van
mensen die aan een groepstherapie deelna
men om voor hun kwaal genezing te zoeken.
Het topje van de ijsberg kwam boven water.
Onbetaalbare schuldenlasten, geruïneerde ge
zinnen, de vlucht voor allerlei problemen.
Een groep psychologisch geschoolde begelei
ders van het Jongeren Advies Centrum te
Amsterdam heeft vijftien verslaafden terzij
de gestaan in hun strijd om er van af te
komen. Ook in andere landen bestaan derge
lijke groepen. De „eenarmige bandiet" is
internationaal bekend. „Anonieme Gokkers"
proberen elkaar evenals de A.A. op de been
te houden. De achtergrond van hun bekom
mernissen wordt gevormd door een „multina
tionale" industrie, die de speelautomaten fa
briceert, verhandelt en exploiteert. Ook in
Nederland.
Bestuursleden van de Vereniging Au
tomatenhandel Nederland (V.A.N.)
hebben de laatste tijd weer veel sla
peloze nachten. Terwijl zij streven
naar „een maatschappelijk verant
woord en ordelijk economisch ver
keer in deze betrekkelijk jonge bran
che", blijft de „eenarmige bandiet"
zich aan hun toezicht onttrekken. De-~
ze gangster fungeert nog altijd als
symbool voor de naar schatting 50.000
speelautomaten die nu in ons land
hun legioenen verslaan. Hij kwam in
de vooroorlogse crisisjaren als ver
spieder over de grenzen en viert onge
kende triomfen, nu een nieuwe malai
se zich begint af te tekenen. Intussen
is dit sujet ook die ene arm kwijtge
raakt. Het mechanische apparaat met
de grote handle is vervangen door
automaten, voorzien van een veder
lichte drukknopbediening.
De hedendaagse fruitautomaten zitten
vol elektronica en winnen dank zij een
geavanceerde computertechniek aan
onfeilbaarheid. Wat gebleven is zijn de
appels, abrikozen, peren, pruimen en
kersen die, in doorgaans vrij ordinaire
kleuren, hun rondjes draaien, zodra
een kwartje of gulden in de gleuf is
geworpen. Komen zij in bepaalde
combinaties tot stilstand, dan kan de
bediener van het apparaat recht doen
gelden op „vrije spelen". Het wachten
is echter gericht op dat „moment su
prème" waar iedere speler hunkerend
naar uitziet: het flitsen en ratelen van
een machine die de grote prijs (jack
pot) uitkeert in een waterval van mun
ten. Geen visioen kan voor een harts
tochtelijke bespeler van de totempaal
of kuif (zoals de apparaten ook wel
genoemd worden) uitgaan boven deze
verrukking/
Theoretisch levert het hem alleen
maar een overweldigend aantal vrije
spelen op, maar het is een publiek
geheim dat in de meeste cafés de
muntjes inwisselbaar zijn voor geld.
Vrij veel geld soms, vooral als er
b"!gokt wordt in etablissementen waar
men de hand licht met wettelijke be
palingen, t.a.v. de kansspelen, zoals
een maximum aantal van 20 vrije
spelen.
Maar afgezien van de reële winstmo
gelijkheden grijpt de speelwoede in
een onrustbarend tempo om zich heen,
met meer uitwassen dan de V.A.N. lief
is. Er komt de laatste tijd weer veel
aan het licht Nog geen jaar geleden
bleek een portier in Amsterdam 75.000
gulden ontvreemd en in automaten
vergokt te hebben. Recente bekente
nissen van verslaafden verenigd in
een groep „Anonieme Gokkers" gren
zen aan het ongelooflijke. Mensen die
hun aandrift om tienduizenden gul
dens in fruitautomaten te stoppen niet
kunnen weerstaan en via persoonlijke
leningen en hypotheken aan geld
trachten te komen, nemen ten einde
raad deel aan deze groepstherapie.
Bekend zijn ook de verhalen van een
zame weduwen en bejaarden, werklo
zen en minimumloontrekkers, die hun
schamele inkomen op dezelfde manier
zien verdwijnen. Een des te groter
wordt de verleiding, naarmate de kas
ten nieuw terrein veroveren. Ze staan
niet alleen in speelhallen en cafés,
maar wekken ook de goklust op in
discotheken, op campings en in jeugd
huizen. Wasserettes, snackbars*, siga
renwinkelssoms (annex postagent
schap!) en zelfs garages met fruitauto
maten behoren al niet meer tot de
uitzonderingen.
Eén van de grootste exploitanten
kreeg onlangs een schouderklopje van
het Engelse vakblad „Coin Slot Inter
national", omdat hij in zijn giganti
sche speelpaleizen te Scheveningen de
kinderen liet spelen. In zijn „Kiddy
Ranch" en „Silver City" had hij voe
tenbankjes gemaakt en poten van ap
paraten af laten zagen, om ook kleu
ters gelegenheid te geven amuse
mentsautomaten te bespelen. Zij mo
gen zich nog niet wagen aan de verbo
den vruchten van gokmachines, maar
kunnen in onvervalste Western-style
hun hart ophalen aan andere toestel
len, terwijl vader in een andere hal
het fruit op een rijtje probeert te
krijgen en moeder uitrust. De kinder
spelen leveren muntjes op, geldend als
betaalmiddel voor snuisterijen en
snoep.
Jong geleerd, oud gedaan. Een voor
namelijk in Engeland en Amerika ge
vestigde industrie (ook Japan is in
opmars) put zich uit in vindingrijkheid
en zorgt telkens voor nieuwe modever
schijnselen. De produkten worden in
ons land gretig afgenomen. Intussen
trachten ongeveer vierhonderd geor
ganiseerde fabrikanten, groothandela
ren, importeurs en exploitanten zich
te beschermen tegen het kwade dag
licht, dat hun nering beschijnt. Hun
voorgangers waren ten slotte onder
wereldfiguren in Amerika, die het
gokken mechaniseerden en onder be
dreiging met géweld de exploitatie
voor zich opeisten. Complete oorlogen
tussen gangsterbenden, politieke ver
wikkelingen en schandalen begeleid
den de opmars van het leger eenarmi
ge bandieten.
De tijd dat een burgemeester (La
Guardia van New York) persoonlijk
de toestellen kort en klein sloeg en de
poten er van confisceerde als wapen
stokken voor zijn agenten, behoort tot
het verleden. Een onberispelijk gezel
schap als de V.A.N., aangesloten bij
het Koninklijk Verbond van Onderne
mers is gesprekspartner geworden
-atssecretarissen en directeu
ren-generaal. Als ze in juridische ver
wikkelingen verstrikt raken, kunnen
zij een beroep doen op hun eigen
onbesproken adviseurs van de Prof.
dr. Schuhstichting: twee hoogleraren
aan de TH in Delft.
Voorzitter H. van Dessel uit Meijel
schat dat zijn bedrijfstak wel 15.000
mensen werk verschaft De amuse
mentsautomaten omvatten veel meer
dan alleen maar de uprights (vakterm
voor fruitautomaten) in hun eindeloze
verscheidenheid. Het wemelt in ons
land van de flipperkasten en jukebo
xen, die ook wel hun kwartjes opeisen
maar geen klemmend beroep doen op
de goklust. En nog veel onschuldiger
zijn de kippen in speeltuinen, die al
kakelend hun surprise-ei leggen en het
kunststoffen gedierte dat door kinde
ren bereden kan worden terwijl moe
der winkelt. Voetbal-apparaten en al
lerlei andere spelen brengen de mens
heid al evenmin op slechte gedachten.
Toch zijn er nog andere facetten aan
deze branche, waardoor de gemoede
ren soms in beweging komen. Vooral
in de speelhallen staan vernuftige in
strumenten opgesteld, die een beroep
doen op sluimerende gewelddadigheid
en agressie. Dank zij de elektronische
technologie kan men zich daar uitle
ven als motorduivel, supercoureur,
astronaut en scherpschutter. Zittend
op een kunstlederen kruk kan iede
reen hier in een Flying Fortress vlie
gen en watertoren, fabrieken en han
gars in puin gooien. Het neerschieten
van cowboys en indianen in een ver
bluffend driedimensionaal Wild-West-
decor behoort tot de geliefkoosde be
zigheden. Toch schijnen ook in deze
sector grenzen te bestaan. Een storm
van verontwaardiging stak onlangs
op, toen een nieuw toestel werd geïn
troduceerd waarbij men als „automo
bilist" de opdracht heeft zoveel moge
lijk voetgangers te rammen. Het is
overigens maar één van de lichtelijk
huiveringwekkende attracties in dit
genre.
De V.A.N. heeft 't dus niet gemakke
lijk. Voorzitter H. van Dessel: „Ten
onrechte is ons image nog niet vrij
van het criminele verleden. Wij beho
ren niet tot een mafia en zijn geen
gangsters. Er is ons alles aan gelegen
om misstanden uit de wereld te helpen
en de consument te beschermen tegen
beunhazerij en uitbuiting".
Toen in 1973 de wet op de kansspelen
werd versoepeld, is een duidelijke po
sitiebepaling van de speelautomaten
achterwege gebleven.V.A.N.-functiona-
rissen vormen nu samen met vertegen
woordigers van „Economische Zaken"
en „Justitie" een interdepartementale
werkgroep, die daarin klaarheid moet
brengen. Het wachten is op een inte
rimrapport en dan een uniforme, lan
delijke regeling. Rechtstreeks geld uit
betalende machines zijn overal verbo
den, maar controle op de verzilvering
van vrije spelen is vrijwel onmogelijk.
Een meer gedetailleerde regeling van
het „gokwezen" wordt nu aan de ge
meentebesturen overgelaten, die via
hun politieverordeningen soepel of ge
streng kunnen optreden en gul of
spaarzaam zijn met vergunningen. De
tolerantie kan van plaats tot plaats
verschillen.
De grote boosdoeners blijven de
„uprights". Zeer tot ergernis van de
V.A.N. leiden de fruitautomaten voor
namelijk in Amsterdam tot wantoe
standen, waardoor de hele branche in
discrediet dreigt te geraken. Lang niet
alle exploitanten zijn keurig georgani
seerd. Er wordt veel gerommeld met
„opgevoerde" machines, zodat ver
slaafden hun ziekelijke goklust kun
nen botvieren met „inzetten" tot 20,-
per handomdraai. Het ontbreekt er
aan de strenge controle, waardoor bij
voorbeeld steden als Rotterdam en
Eindhoven zich onderscheiden.
De „grote bazen" van de vereniging
kunnen de zaak niet helemaal onder
controle krijgen zolang geen verplich
ting bestaat zich aan de voorschriften
van deze organisatie te onderwerpen.
Hun miljoenenomzet (gezamenlijk zou
den de speelautomaten jaarlijks een
miljard gulden opslokken) wordt door
duistere elementen bedreigd. Een to
taal verbod van het „rollenspel" zoals
dat in België van kracht is geworden,
zou voor hun branche funeste gevol
gen kunnen hebben. Het lijkt hun
verstandiger om de automaten alleen
in horecabedrijven te plaatsen, waar
dan automatisch gebruik door kinde
ren (de wettelijke minimum leeftijd is
zestien jaar) verhinderd zou worden.
De vraag of fruitautomaten recht
streeks een winstje in geld moeten
gaan uitbetalen is nog in discussie. Tal
van landen (waaronder de helft van
alle kantons in het fatsoenlijke Zwit
serland) staan dit toe, onder stringente
bepalingen en controle overigens. De
t mogelijkheid om dit spel te beoefenen
op Money Spinner, Super Gamble,
Lucky Twin, Crazy Seven, Happy
Clown, Golden Circle, Goldfinger of
hoe ze dan ook mogen heten moet
volgens de V.A.N. blijven bestaan. Er
is sprake van een onmiskenbare be
hoefte zegt men. Een nieuwe industrie
draait op volle toeren. Honderden
monteurs jakkeren in hun auto's met
mobilofoon door het land om defect
geraakte machines te gaan repareren.
En evenzoveel afgezanten van de ex
ploitanten reizen langs cafés en speel
hallen waar zij de winst gaan incasse
ren. Dat gebeurt meestal op fifty-fifty
basis. De caféhouder behoeft alleen
maar toe te staan, dat het apparaat
wordt geplaatst en elektrische stroom
gebruikt In ruil daarvoor krijgt
hij de helft van de opbrengst. Zelfs
als hij „uitbetaalt" schiet er nog ge
noeg over om de kast in zijn zaak te
tolereren.
Alle verslavingsellende ten spijt over
schrijdt de eenarmige bandiet steeds
meer grenzen. Vanuit Nederland zijn
onlangs 35 gereviseerde fruitautoma
ten verscheept naar het verre Sierra
Leone. En de nieuwste attractie waar
Russen voor in de rij staan zijn rissen
flipperkasten in hun vermaakcentrum
.van. het Gorkipark. De machines zijn
daar achtergelaten door een Neder
landse exposant, wiens ratelende en
flitsende toestellen de Russen meteen
in hun greep kregen.
Dezer dagen heeft de „Church of Eng
land" pogingen gedaan speelautoma
ten te weren uit zalen waar toch al
bingo gespeeld wordt. Voor en na de
massale bingoparty's (waar 6 miljoen
Engelsen regelmatig aan deelnemen)
en in de pauze werpt men zich mas
saal op deze kasten. Een gokdrift
waar de kerk het te kwaad mee kreeg.
Gokken behoort tot de onaantastbare
verworvenheden van het trotse Albion
waar de fiscus jaarlijks 265 miljoen
pond int aan „betting en gambling"-
belasting. Terecht kunnen de Britten
er op wijzen, dat Charles Dickens
reeds in 1836 de leden van z'n Pick-
wickclub een soort flipperkast liet
bedienen in de Peacock Tavern. Deze
voorloper van de huidige apparaten
bestond uit een omrand bord met
spijkertjes, waartussen de knikker
zich een weg moest zoeken. In de
twintiger jaren is, alle beeldenstormen
ten spijt, Chicago het centrum van de
goksyndicaten geworden en nu nog
speelt die stad een rol in de produktie
van speelautomaten.
Het zijn ook nog altijd de „grote jon
gens" die de controle over deze markt
in handen hebben. Ook in ons land
zijn enkele namen een begrip en hun
invloed strekt zich uit tot andere sec
toren van de amusementsindustrie,
zoals lunaparken en discotheken. In
tegenstelling tot hun Amerikaanse pio
niers, geven zij aan legalisatie en wet
telijke ordening de voorkeur en dis
tantiëren zij zich van de „wilde
markt". Het is trouwens de enige mo
gelijkheid om hun voortbestaan te ga
randeren. Met hun perfecte organisa
tie staan zij klaar om de overheid
behulpzaam te zijn. Er zijn exploitan
ten die 800 kasten onder hun beheer
hebben. De dure (tot 10.000,-) en
ingewikkelde apparatuur, waar geen
onderhoudsgarantie op wordt gege
ven, is voor particulieren vrijwel onbe
reikbaar. Zij beschikken niet over de
vereiste know-how en gespecialiseerde
monteurs, zoals de „vliegende briga
des" van de in totaal 600 exploitanten
die bliksemsnel storingen komen op
heffen. Er mag geen minuut verloren
gaan!
In 't V.A.N.-blad „Benelumat" (uitge
geven in samenwerking met de Belgi
sche en Luxemburgse branche) werd
onlangs een Duitse professor te hulp
geroepen om aan de fruitautomaat lof
toe te zwaaien. Het toestel zorgt voor
sublimatie en helpt frustraties uit de
wereld, is neutraal, precies en onom
koopbaar en bewerkstelligt via ludie
ke elementen (licht, kleur, toetsenbor
den en beweging) een aangename ont
spanning, aldus deze geleerde.
In Duitsland, zo is vastgesteld, maakt
80 pet. van alle jongeren tussen 17 en
25 jaar wel eens gebruik van deze
speelautomaten. Alle opwekkende be
richten ten spijt, slaagt men er echter
niet in, de ellende van deze nieuwe
dwangneurose te verheimelijken. De
fruitautomaat is voor honderden een
zame mensen de laatste strohalm ge
worden, waar zij zich aan vastklam
pen. Er is dan ten slotte toch nog
iemand, die een hand naar hen uit
steekt. De hand van de éénarm. Daar
schuilt zoveel symboliek en nostalgie
in, dat veel fabrikanten hun elektri
sche apparaten weer gaan voorzien
van zo'n onnodige hefboom.
LEO S. LEEUWIS
