aangrijpende „reis
der verdoemden
Alarmcentrale? f
Ik heb problemen cu
in Bahnhof...
35
Djeddah
in wurggreep
van
nieuwbouw
KRIS-KRAS DOOR
SAOEDI-ARABIE (II)
David Dresser
overleden
BUITENLAND BINNENLAND
LEIDSE COURANT
DINSDAG 8 FEBRUARI 1977 PAGINA lJUI I
500 gr. 349
ELKE
2e
500
GRAM
Jan de Hartog heeft in zijn „Schipper naast God" - in de
oorlogsjaren in Engeland voor het eerst op de planken gebracht
- de schrijnende geschiedenis beschreven van Joodse vluchtelingen
die, per schip Duitsland en de concentratiekampen ontvlucht, in
geen enkele Amerikaanse haven toestemming kregen om aan land
te gaan. Ten einde raad, liet de „schipper naast God" zijn schip
zinken, zodat de opgepikte schipbreukelingen wel aan land geno
men móésten worden.
Gii
Deze door De Hartog vertelde
geschiedenis speelde zich af in
1938. toen allerlei landen hun
grenzen gedeeltelijk dichtgooi
den om de grote stroom voor
het nazi-geweld vluchtende
Duitse joden in te dammen. Een
donkere bladzijde in de geschie
denis van de Westerse wereld,
omdat door deze houding vele
joden regelrecht in de armen
van de nazi-misdadigers werden
gedreven. Donkere bladzijden,
die ook in de na-oorlogse jaren
nog werden volgeschreven, toen
bijvoorbeeld Engeland illegale
immigratie in Palestina belette
en schepen met aan concentra
tiekampen ontsnapte joden te
rugzond naar Cyprus, waar in-
KATWIJK. groenten, 7 (ebr. '77: andijvie
114, boerenkool 59-104, waspeen Al p.
kst. 2120-2530, All p. kst. 1650-2430. BI
p. kst 2500-3070, Bil p. kst 1000-2020.
Cl p. kst. 1510-1680, Cll p. kst. 1310-
1370, bfreekpeen I p. kst 1290-1370, II
p. kst. 470-570, prei 72-118, spruiten
149. Aanvoer: 80 ton waspeen.
RIJNSBURG, 7 febr., bloemen (resp.
gem. prijs, aanvoer): AM.-A Blossom
0,584 1950, Amaryllis rood 0,564 8854,
Amaryllis wit 0,685 590, Amaryllis 0,500
1200, Lena 0,250 1680, Scania 0,462
440, Yellow Sim 0,230 1500, Anjer -
grootbl 0,210 140, Elegance 0,260 1920,
Exquisite 0,264 1920, Sam's Pride 0,190
1200, Tony 0,305 1470, Anth.-Andrea-
num 2,823 337, Anth.-Holtkamp 3,193
83, Anthurium 2,000 200, Plumosus
1,350 300, Calia wit 1,600 100,'Horim
wit 0,650 800, Spider geel 0.473 2400,
Spider wit 1,003 960, Chrysant tros jr
3,105 914, Forsythia 0,408 2840, Fantasy
0,431 1030, Arosa 0,365 6000, Aurora
0,231 1600, Ballerina 0,427 8300, Car
men 0,372 4800. Royal Bleu 0,420 400.
Freesia 0,225 1730, Fressia bulten 0,170
1000, Hyacinth gesn 1,323 12420. Hya
cinth met bol 0.435 19112, Ideaal 0,296
15749, Prof Blaauw 0,408 2630, Bonfire
0,260 6000, Enchantment 1,060 940,
Molucella 0,128 7200, Blauwe Druifjes
1,293 1170, Aflame 0,140 1800, Narc.-KS
Carlton 0,158 528700, Dutch Master
0,214 46250, Flower Record 0,133 4400,
Narc.-KS Fortune 0,140 480, Nar-KS G
Harvest 0,190 61750, Ice Follies 0,175
2400, Unsurpassable 0,214 11920, Yel
low Sun 0,140 500, Narcis kas 0,140
2000, Cvmbidium aan tk 1.230 271
ternenngskampen voor joden
waren.
In hun boek „De reis der ver
doemden" hebben de journalis
ten Gordon Thomas en Max
Morgan-Witts de afschruwelijke
trektocht over de Oceaan be
schreven van het luxueuze s.s.
'St. Louis' van de Hamburg-
Amerika Lijn, een schip, dat
vlak voor het uitbreken van de
Tweede Wereldoorlog uit Ham
burg vertrok, met aan boord 937
Duitse joden. Het werk vertoont
veel gelijkenis met Jan de Har-
togs „Schipper naast God", met
dien verstande, dat beide jour
nalisten voor de reportagevorm
hebben gekozen. Zij laten een
aantal van de overlevenden aan
M-Cymbidium tak 0,310 4571. Phalenop-
sis 0,450 125, Orchideeën blm 0,250 50,
imp-Alstoemeria 0,531 4970, imp-Ane-
moon 0,467 11449, imp-Barlo Nora
0,358 2340. imp-Le Reve 0,409 1780,
imp-Lolita 0,397 940, imp-Scania 0,331
1840, imp-White Sim 0.426 500, imp-An-
je gr bl 0,318 1380, imp-Red Baron
0,545 400, imp-Royalet Rose 0,387
50800, imp-Royalet Viol 0,439 4600,
imp-Royalet wit 0,420 2400, imp-Sam's
Pride 0,476 350, imp-Anje tros 0,285
2840, imp-Eucalyptus 0,913 240, imp-Ar-
dent 0,432 7780, imp-Eurovision 0,476
6730, imp-Peter Pears 0,527 2030, imp-
Spic Span 0.410 1970, imp-Gladiool
0.409 5060, imp-Glad Colvill 0,183
15000, imp-Goudsbloem 1,201 136, imp-
Liatrit 0.749 8930, imp-Mimosa 1,408
5528, imp-Dendrobium 0,068 23240,
imp-Orchidee tak :,632 2742, imp-RGB
Baccara 0,300 4800, imp-RKB R Garnet
0,342 2200, imp-snijbloemen 0,195 3380,
imp-Snijbloemen 1,275 56, imp-diversen
0,527 1180, imp-diversen 0,914 16476,
Apeldoorn geel 0,269 222880, Apel
doorn rood 0,265 646940, Apricot Beau
ty 0,327 2900, Arabian Mistery 0,530
2400, Attila 0,386 7110, B of Apeldoorn
0,259 9490. Bellona 0,280 3500, Blenda
0,304 3790, Brilliant Star M 0,144 46180,
Tulp bol binnen 0,077 3400, Cassini
0,255 48050, Christmas Marvel 0,282»
24030, Copland 0,327, 11880, Cordell
Huil 0,526 1400, Demeter 0,331 15040.
Don Quichotte 0,345 17630, Fidelio
0,407 450, Gander 0,280 11650, Gudosh-
nik 0.270 8630, Kees Nelis 0,343 24370,
Lucky Strike 0,320 14550, Lustige Witwe
0,280 123030, Monte Carlo 0.304 25310,
Mirjoran 0.248 8600. Oxford 0.258 7050.
Parade 0,290 120. Paul Richter 0,254
21750, Pax 0.345 14720, Pink Attraction
0,376 2220, Predludium 0,253 22690,
Prominence 0 277 123210. Q of BaHi-
het woord, via historische docu
menten, dagboeken en zeer re
cente intervieuws.
Ook deze „verdoemden" kregêr
geen kans in Amerika of Cub.
aan land te gaan. De kapiteir j^,
dacht er over, het schip u ya'
brand te steken, zodat de schip
breukelingen wel aan land ge!
haald móésten worden. Uiteind!
elijk bleken Engeland, Fran
krijk, België en Nederland be
reid ieder een deel der vluchte^
lingen op te nemen. Maar vooi I
de meeste passagiers betekende I
dat niet het einde van alle ellen: I
de; voor velen werd het 't begin*
van een afschuwelijk einde: ze
werden na hun vergeefse poginj
om in de vrije wereld te gaai
wonen, uiteindelijk in bezettf
gebieden toch weer door de na
zi-arm te worden ingehaald. Eei
aangrijpende reportage van eej
afschuwelijke gebeurtenis. j
Gordon Thomas en Max Mor
gan-Witts: De reis der verdoem
den. Uitgave: Bruna, Utrecht
Prijs: 29,50 d
gons 0,431 7980, Ralph 0,225 6300, E
Thule 0,283 20700. Tulp dubbel 0,296 a
16570, Tulp Leliebloem 0,324 69810, r
Tulp Parkiet 0,366 14460, Tulpen 02,96 7
140440. Apeldoorn rood 0,380 600, Snij-
bloemen 0.173 50075, Diversen 0,718 t
1431, Diversen 2,144 965, Aechmea -12
4,300 50. Azalea 16/17/18 3,490 126,
Cordyline 11+ 4,000 5, Dieffenbach 12+ K
3,000 10, Dieffenbach (co) 9,000 2. 1
Fatshedera -11 1,350 5, Ficus -11 1,050 0
30, Ficus 11+ 3,000 3, Scindapsus (co)
5,500 8 Varens 10+ 5,000 4, Amaryllis
0,506 12594, Anjer gr bl 0,265 3760,
Anjer tros 0,259 6510, Anthurium 2,896
420, Anthurium 2,000 200, Asparagus -
1,350 300, Calla 1,600 100, Chrysant
tros jr 0,629 4160, Chrysant tros jr 3,105
914, Forsythia ,408 2840, Freesia dubbel
0,431 1030, Fressia enkel 0.370 22830, c
Fressia buiten 0,170 1000, Hyacinth
gesn 1,323 12420, Hyacinth met bol
0,435 19112, Iris 0,312 18379, Lelie kelk
0,260 6000, lelie tak 1,060 940, Molucel-
la 0,128 7200, Blauwe Druifjes 1,293
1170, Aflame 0,140 1800, Narcis kas
0,166 656400, Naris kas 0.140 2000, 1
Cymbidlum aan tk 1,230 271, M-Cymbi-
dium tak 0,310 4571, Phalenopsis 0,450
125, Orchideeën blm 0,250 50, imp-AI-
stroemeria 0,531 4970, imp-Anemoon
0,467 11449, imp-Anjer gr bl 0,364 8780,
imp-Ajer tros 0,389 61390, imp-Eucalyp
tus 0,913 240, imp-Gladiolen 0.446
23570, imp-Glad Colvill 0,183 15000,
imp-Goudsbloem 1,201 136, imp-Liatrit
0,749 8930, imp-Mimosa 1,408 5528,
imp-Dendrobium 0,068 23240, imp-Or
chidee tak 0,632 2742, imp-Rozen gr bl
0,300 4800. imp-Rozen kl bl 0,342 2200,
imp-Snijbloemen 0,195 3380, imp-snij
bloemen 1,275 56. imp-diversen 0,527
1180, imp-diversen 0,914 16476, Orni-
thogalum 0,270 3600, Rozen gr bl 0,929
3960, Tulpen 0,276 1751230, Tulpen
buiten 0,380 600. Snijbloemen 0,173
50075
PH:
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG „Ja, ik sta hier
op het station en ik heb pro
blemen met m'n auto". „Welk
station?" „In Duitsland, de
plaats weet ik niet". „Gaat u
dan even kijken, meneer. An
ders kunnen we u echt niet
helpen". Tijd stilte. „Ja, daar
ben ik weer. Het heet hier
Bahnhof'.
De dodelijke ernst, waarmee
Staf Beems, chef van de
ANWB-alarmcentrale deze
verbijsterende anekdote op
diept, maakt duidelijk dat hij
deze volkomen hulpeloze Ne
derlander niet ten tonele voert
om toch vooral maar een ko
misch voorval te melden. Zijn
enige motief is nog eens duide
lijk maken dat bij tegenslag,
kommer of kwel in een
vreemd land met een vreemde
tongval de toerist de neiging
heeft paniekerig te reageren.
En nu de jaarlijkse winter
sport vakantie, waarbij een
half tot driekwart miljoen Ne
derlands in de sneeuw verblij
ven, al volop gaande is kan de
alarmcentrale weer van alles
verwachten.
Niet dat men achter de dag en
nacht bemande probleemtele
foon („Bij ons gaat het licht
nooit uit") nog ergens van
schrikt, zoekgeraakte gebitten,
brandende gasvlammen in
achtergelaten huizen, een be-
rebeet, maar vooral vele diep
tragische vakantievoorvallen
hebben de hulpverleners zo
geroutineerd gemaakt dat zij
onder alle omstandigheden in
staat zijn ontredderde landge
noten essentiële gegevens te
ontfutselen en doeltreffende
maatregelen te nemen.
Dit winterseizoen zullen er on
getwijfeld weer enkele wanho
pige toeristen bellen met de
mededeling dat de autosleutels
„ergens" op de gladde helling
in de sneeuw zijn geploft. Een
routineklus,die via een tele
foontje aan de dealer met de
vraag hoe de auto ook zonder
sleutels weer op gang komt,
wordt geklaard. Gecompliceer
der wordt het bij ernstiger za
ken als zware gewonden of
sterfgevallen. Dan treedt het
draaiboek voor hulpverlening
volledig in werking, waarbij
zelfs de luchtmacht kan wor
den ingeschakeld. Bovendien
Santa Barbara De Ameri
kaanse auteur Davis Dresser
die onder het pseudoniem Bret
Halliday een groot aantal
speurderromans schreef waarin
de particulier detective, Mi
chael Shayne de heldenrol ver
vulde, is op 72-jarig leeftijd in
zijn huis te Montecito bij Santa
Barbara in Californië aan kan
ker overleden.
Detective Michael Shayne die
van een flinke vechtpartij hield,
maar nooit een revolver bij zich
had, speelde de hoofdrol in ze
ker 50 boeken, zes films en een
televisieserie.
Voordat hij zich in 1930 geheel
aan het schrijven ging wijden,
was Dresser boerenknecht, mui
lezeldrijver, grafdelver, matroos,
op een tankboot en kok.
De detectives vein Dresser zijn
in minstens 8 talen vertaald.
Van elk boek werden alleen al
^n de VS meer dan een miljoen
exemplaren verkocht. Toch
werd het eerste boek over Shay
ne, dat Dresser in 1935 schreef,
door 22 uitgevers geweigerd
voordat het in druk verscheen.
doorkruisen tientallen speciale
chauffeurs heel Europa om ge
strande vakantiegangers met
hun eigen auto in Nederland
af te leveren, schieten artsen
dag en nacht op verzoek van
de ANWB te hulp en staan
kleine jets van vliegtuigmaat
schappijen klaar om op elk
willekeurig uur op te stijgen.
Eind vorig jaar nam de ANWB
het initiatief tot een „speciale
gipsvlucht" op München,
waardoor een zeer groot aan
tal door gebroken ledematen
gekwelde skieërs tegelijk naar
Nederland werd terugge
bracht.
Hoewel een onderbroken va
kantie door een beenbreuk op
zijn minst lastig genoemd kan
worden, staat het nog in geen
enkele verhouding tot de ellen
de die talloze automobilisten
zichzelf aandoen, door bij
voorkeur 's nachts duizend ki
lometer naar de sneeuw te jak
keren om zich vervolgens
voorzien van lange latten van
de hoogste berg te laten glij
den. De eerste vakantiedag is
tijdens de wintersport dan ook
de meest gevaarlijke, ofschoon
ook de laatste een vrij hoge
ongevalskans met zich mee
brengt.
Tot grote vreugde van de
ANWB ziet echter een stijgend
aantal Vakantiegangers in, dat
wie zich verzekert van de hulp
van de alarmcentrale van heel
In de oude stad van Djeddah.
Op de achtergrond de minaret
van waar de muezzin vijfmaal
daags de oproep tot de salaat, het
gebed, laat horen.
Troosteloos lelijke nieuwbouw
DJEDDAH Djeddah is een uiterst
vreemde stad. Als ik met een door het
ministerie van voorlichting toegewezen
wagen benevens chauffeur op verken
ning ga, raak ik verzeild op een kruis
punt van twee tijdperken: een oeroude
stadskern, in de wurggreep van een
ring van nieuwbouw. Het verkeer is
een nachtmerrie, de wegen levensge
vaarlijk. Het macadamwegdek maakt
zonder waarscuwing plaats voor ver
hard zand. Een gat, zo groot als een
auto, wordt niet aangegeven. Wagens
passeren links en rechts. Bij elke han
deling klinkt de claxon.
Eindeloze buitenwijken met nieuwe ge
bouwen, die al in elkaar lijken te vallen.
Het zijn troosteloze grijze constructies,
zonder rooilijn, zonder plan, zonder één
poging om fraai te zijn. Er is weinig
hoogbouw, maar dat is geen probleem,
want de woestijn kan zelfs deze woeker
groei nog wel zo'n duizend jaar verwer
ken. De stad rukt als een kwaadaardige
tumor van beton. Groen is er niet.
Moeten hier mensen wonen? Kinderen
spelen? Arabië wil modern worden en
voor stijl, atmosfeer, kwaliteit en afwis
seling is geen plaats. Dat is westerse
luxe, decadent ena, naar opvatting van
de Wahabieten, niet in overeenstem
ming met de eenvoud van de profeet
Dit zijn bouwsels van een volk van
zwervers. Bedoeienen en trekkers, die
gewend zijn aan een tent. Deze razernij
van steen is hun opgedrongen
Ambassade
Na veel bezoek stoppen wij bij de Ne
derlandse ambassade. Achter de balie
een Arabier en een Ambonees. Enkele
kleine kamers. Tweede secretaris Geor
ge Tooneman heeft het razend druk. Er
zijn problemen met de telefoon maar
dat schijnt normaal te zijn. Soms doet
die het wel vijf dagen niet.
De Nederlanders baren Tooneman geen
zorgen. Dat gaat allemaal erg goed. Hij
geeft mij een lijst met Nederlandse
adressen en duikt weer in zijn papier
handel.
In de wachtkamer ontmoet ik mijn
tweede Nederlander, A. de Graaff uit
Zwijndrecht, verbonden aan de joint
venture Wescon-Jamjoon. Een buiten
landse firma moet van de regering ge
koppeld worden aan een Arabisch be
drijf. De bedoeling is dan, dat te zijner
tijd het Arabische bedrijf de touwtjes
in handen krijgt. Wescon is een onder
deel van de VMF en doet in regelappa-
ratuur, pompen enzovoorts. De Graaff
is al enige maanden in Djeddah en
fungeert als kwartiermaker. Als alles
lukt, komen er nog vijftien Nederlan
ders over. Ook de vrouw en de twee
kinderen van De Graaff zullen zich in
Arabië vestigen. „De samenwerking
met de Arabieren is voortreffelijk,
maar je moet veel geduld hebben. Het
gaat niet een, twee, drie... alles moet
zijn tijd hebben, maar zij zijn vriende
lijk, beleefd en behulpzaam. Alleen de
overheid werkt volgens het boekje en
is formeler. Het kost enorm veel tijd om
iets gedaan te krijgen".
Eigen vertier
„De Nederlanders worden hier aan
vaard", aldus De Graaff. „Dat is geen
punt. Er is ook geen discriminatie. Je
kunt je alleen in Arabië vestigen als een
bedrijf achter je staat. Je kunt je overal
vrij bewegen. De ontspanning stelt niets
voor. Er is niets te drinken (het alcohol
gebruik is volstrekt taboe bij de Waha
bieten). Je moet je vertier in huis zoe
ken".
In de middag, tussen een en twee uur,
wordt er in Arabië niet gewerkt. De
lunch in het hotel bestaat uit veel olijf
olie benevens een koud buffet waarin
je allerhande bizarre vondsten doet. Ik
ga de oude stad in. En dan wordt de
wereld plotseling ouder. Dit is het Ara-
bië van Lawrence: kronkelige straten,
een schilderachtige mensenzee, een niet
te beschrijven handel, zoals geiten tus
sen Cadillacs. De winkels zijn slordig:
op elkaar gestapeld dozen van blik;
stukken zwart vlees open en bloot aan
haken en als je dicht bij komt verandert
het vlees van kleur omdat de wolk
vliegen opgejaagd wordt De zwarte ge
sluierde kegels die je ziet, zijn vrouwen.
Ze schuifelen zwijgend door de straten.
Aangesproken mogen ze niet worden.
Hun de weg vragen is zoiets als een
oneerbaar voorstel doen. Ik ben de
enige westerling en dat betekent dat
iedere taxichauffeur voor je toetert en
hoopvol kijkt Ik maak mezelf wijs dat
ik helemaal niet verdwaald ben, maar
omdat alles op alles lijkt, is dat niet
meer vol te houden en ik neem een
taxi....
Bank
In het hartje van Djeddah staat de
Algemen Bank Nederland. Een van de
De Zwijndrechtse technicus A.
de Graaff: kwartier maken voor
Nederlanders-
banken, waaruit later de ABN ontstond
deed, als enige westerse bank vijftig
jaar geleden al zaken in Saoedi-Arabië.
„De ABN herbergt in totaal negen Ne
derlanders", zo vertelt E. Blankestijn.
Hij is afkomstig uit Utrecht en sedert
oktober in Djeddah. Hij heeft twee kin
deren op de Engelse school. Hij moet
als iedere andere Nederlander hier hard
werken. In zijn schaarse vrije tijd speelt
hij golf en hij heeft een prefab-huisje
bij de „kreek" zoals de Rode Zee bij
voorkeur genoemd wordt.
Djeddah heeft een Nederlandse kolonie
van een paar honderd man sterk. „Je
moet je goed aanpassen. Het levenspa
troon is hier totaal anders. Je bent veel
meer op elkaar aangewezen en je zoekt
elkaar veel op. Bij ziekte en zo, help
je elkaar".
Saoedi-Arabië heeft een groot tekort
aan geschoold personeel en een teveel
aan ongeschoold, vdoral afkomstig uit
Jemen, Egypte, Oman en Pakistan. Fir
ma's met meer dan honderd employees
zijn verplicht Saoedi's op te leiden.
Buiten op straat klinkt plotseling vanaf
de minaret de zang van de muezzin: de
oproep tot de salaat; de stem van de
islam, versterkt door Philips
Jan Koesen
wat zorgen verlost is.' In 1976
verkocht de toeristenbond
800.000 reis- en kredietbrieven
22,50 per stuk, die recht
geven op gratis hulp van de
centrale. De ANWB wentelt
o.a. kosten voor vervoer en
medische begeleiding weer af
op de verzekeringsmaatschap
pijen. Als men verzekerd is
tenminste. Staf Beems: „Vrij
wel elke autotoerist neemt te
genwoordig zo'n brief, hoewel
deze ook voor andere vormen
van vakantie is aan te bevelen.
Maar nog steeds gaat 15 pro
cent van de vakantiegangers
onverzekerd op reis. Wanneer
we mensen uit deze groep hel
pen, sturen we uiteraard wel
de rekening toe. Ook als ie
mand geen brief heeft gekocht
wordt hij geholpen, we bren
gen dan echter ook onze kos
ten in rekening. Men kan niet
zoals bij de Wegenwacht snel
even lid worden om vervol
gens kosteloos te worden ge-
holpen. Van de inkomsten van 01
de reis- en kredietbrieven kan
de centrale zichzelf bedruipen, ti
waarbij vanzelfsprekend het j
belang van de klant vóór het j i'
economische belang gaat. An
ders zou men aan het begin
van het jaar beter geholpen
worden an aan het eind, om
dat dan de begroting mis
schien niet sluit. Maar zo is het
dus niet".
in Djeddah.
