Aan de heilige koe
wil nog wel eens
een vlekje zitten
Markt in gebruikte
auto's doolhof met
constant slipgevaar
i
Ex-nazi's betrekkelijk veilig in Amerika
A.N.W.B. NAM MILJOENSTE
AUTO ONDER HET MES
1971
de heilige koe wil nog wel eens een
ie zitten. Neem die man uit Noord-
5ind nu eens, die met z'n laatste
centjes en een fikse financiering in
ijpgrage vingers viel van een auto
elaar. Best karretje meneer. Het
iwerk glom bijna even hard als het
I Ie gezicht van de verkoper. Wist de
ant-koper veel dat hij bezig was een
roud neer te tellen van de kiloprijs
oud roest Daar zou hij later nog
r komen en dat kostte een hoop
jO bn en een hoop tranen. Jawel, de
ffman had nog wel gezegd: „Jan, je
z0'n gebruikte kar eerst' bij de
11^ Q iV.B. laten keuren", maar hij had
vertrouwen afgewimpeld. Die
oper had zo'n eerlijk gezicht en hij
toch een briefje in z'n zak, over
ntie en zo. „Meneer", had de hande
de ma gezegd, „als er wat aan is, dan kom
aie comMaar. De naam van ons bedrijf staat
speelde voor een goede kwaliteit en prima
Lf6 20itie."
lat Laske
ma^ct ^Sen werd er in de buurt zo'n verlich-
L"jJ9'®: factie van de A.N.W.B. gehouden.
23. Paco: overbodige luxe, want dik negentig
van alle auto's rijdt met manke-
feo: 2qgn aan <je verlichting. Nou, die tech-
en wa'e man van de A.N.W.B. die de lin-
jplamp wat naar beneden wilde
9 diagrarign ^ad 't al gauw bekeken. Hij
Jame-offe, m0t0rkap niet eens open en dat
itnemendu - - -
'^f^e ook wel. De poten van de auto
- ^op het hele koetswerk behoorde te
L a waren finaal door hun organieke
i hs gerot en prikten vrolijk tegen de
trkap. „Levensgevaarlijke automo-
H H eneer' "r'ip voor sloop"-
erde damt^gg een klap. Koper op hoge
analysi, terug naar de handelaar. Een
t komt m^d gezicht in de showroom. Ja, het
kanseijf was jassen door een ander over-
z^en je dacht toch niet, dat hij
"Smakelijk was. De man is naar huis
l spel voqjjj en hggft z'n vrouw beloofd net
3ewonner|ng door te sparen totdat ze een
neer moeve bonden kopen of een mooie ge-
;te, met een inspectierapport van de
Dtmeester^ g onder de ruitenwisser.
vergetere A.N.W.B., waar ze nu al zo'n dertig
ilijke korTinspecterend onder de motorkap van
degeoe^ikte automobielen kijken, kennen
m paar honderd van die verhalen,
ge week werd de miljoenste auto
een uitgebreide technokeuring op de
mjug gereden en er was negen procent
dat die in onberispelijke staat ver-
Ie.
esultaten van vijfentwintigduizend
ingen hebben ze bij de bond eens op
rijtje gezet en daaruit blijkt, dat
Ier dan tien procent een tien met een
el verdient. Zevenentachtig procent
ïr vertoont meer of minder ernstige
eken, die soms met weinig en heel
met veel geld kunnen worden ver
ia r>r\rr»iïn> ^ier Procent Is een gevaar op de
e oorza«gn ls njp v00r Hoogovens.
y® maand is er zo'n voorbeeld op de
an corrigi c
st en vei
en toevo
n in table
een exti
Jdagje refbruik van veiligheidsgordels. Wie een
onderen.® in de botssimulator van de ANWB
<atten la: gezeten en met een gangetje van vijf
zen en a^ter per uur is afgeschoten, vergeet
«meer de gordels te dragen. Tenminste:
de te zijppen ze bij de ANWB dan maar.
en zijn z
er z
can
1HINGTON Hermine Braunsteiner Ryan
'wole een kalm en bescheiden leven in het Ne-
doek tfkse stadsdeel Queens, toen, in de zomer van
9 doek e haar bestaan werd verstoord door een bericht
de grotf New York Times. Op basis van inlichtingen
zodat hide befaamde nazi-jager Simon Wiesenthal ont-
)an poedie de krant, dat liermine Braunsteiner zich aan
derrispoPgsmidrijven had schuldig gemaakt in de con-
rzichtig rfatiekampen Ravensbriick en Majdanek. Ze
ogen e«n kampbeul geweest. In 1958 was zij opgedo-
en we c'o Canada, waar zij trouwde met de Ameri-
er glad e Russell Ryan, een elektricien. Hermine
jn half ufnsteiner Ryan verkreeg in 1962 het Ameri-
van luizése staatsburgerschap. In 1964 begon een sle-
cunnen wl deportatieproces tegen de vrouw, die negen
dierènar'ater werd uitgeleverd aan West-Duitsland, om
te worden berecht.
s nog eer
e door eeiine Braunsteiner Ryan staat alleen. Volgens
gewisselcard Blum, die een boek heeft gewijd aan de
ing van d op nazi-misdadigers in de Verenigde Staten,
de „broointed. The Search for Nazi's in America"),
eden de oorlogsmisdadigers in Amerika door
beeldbuis te bewonderen: de miskoop-
van-de-maand in het programma van Ko
ning Klant. Thuis, in de stoel en met een
nieuwe auto voor de deur, komt dat wel
eens vermakelijk over: zo'n stommerd die
zich bij de neus heeft laten nemen. Maar
bij de A.N.W.B. lachen ze niet meer zo
gauw. De praktijken van de malafide
autohandel zijn zo geslepen, dat per
maand tientallen argeloze kopers in een
technostation van de A.N.W.B. komen
uithuilen, in plaats van eerst te laten
keuren.
„Veel aspirant-kopers", zegt ir. J. Bark
hof, directeur hulpverlening en voertuig
techniek van de A.N.W.B., „gaan nog af
op een fraai glimmende carrosserie. Dat
blijkt zo verschikkelijk verleidelijk te zijn
dat men vaak bereid is om nog meer te
betalen dan de auto nieuw heeft gekost.
Het klinkt ongelooflijk, maar het gebeurt.
Op de kwaliteit let men in het geheel niet.
Een leek heeft daar toch al bijna geen
kaas van gegeten. En er zijn helaas nog
vele handelaren die van deze kopersmen
taliteit handig gebruik maken. Soms is
dat komisch, maar meestal tragisch, om
dat moeizaam gespaard geld werd weg
gesmeten".
Een doolhof met constant slipgevaar voor
de koper, die markt van gebruikte auto's.
Maar er is verbetering gekomen. Er zijn
ook zeer veel betrouwbare adressen,
waar de garantieregelingen wel deugde
lijk zijn. Een aantal van deze bedrijven
- het zijn er nu ongeveer tweehonderd
vijftig - heeft zich verplicht de voorraad
gebruikte auto's aan een A.N.W.B.-tech-
nokeuring te onderwerpen en de gegeven
reparatie-adviezen ook uit te voeren voor
dat de klant de weg op gaat. Ook de
occassions die de grotere automerken
met garantie aanbieden, geven deze ze
kerheid.
Die zekerheid is geen overbodige luxe.
Vandaar ook die miljoenste auto, die
vorige week omhoog werd gehesen op de
brug. In Utrecht, waar dat feit werd
gevierd, was dat een symbolisch gebeu-
De A.N.W.B. heeft de miljoenste auto onder het mes gehad.
Een miljoen keuringen, sinds de bond daar in 1948 een
bescheiden begin mee maakte. Keuren blijkt nog altijd
nodig om uit de handen van kwaadaardige autohandelaren
te blijven. De maandelijkse miskoop, in het programma van
Koning Klant, is slechts het topje van een schrootberg die
voor duur geld wordt verkocht aan argeloze automobilisten.
Die moeten wijzer zijn, vindt de A.N.W.B. en hun auto laten
keuren.
Of een degelijke, betrouwbare garage uitzoeken waar met
waterdichte garantie - en vaak met technorapport - wel
deugdelijke gebruikte auto's worden verkocht
ren: een uit 1906 daterende Stanley Stea
mer, een stoomauto die na zeventig jaar
nog zo kwiek op z'n bandjes staat dat
daar terecht veel meer voor wordt be
taald dan ie toen kostte.
Bijna dertig jaar technokeuring. Het be
gon heel bescheiden. In 1948 verrichtte
de A.N.W.B. er zeshonderd per jaar. Nu
zijn het er zeshonderd per dag. Twintig
over het land verspreide technostations
zijn daarvoor uitgerust met gespeciali
seerd personeel en apparatuur die geen
leugentjes van handige verkopers slikt
Honderdduizend keuringen per jaar nu,
maar nog een druppel op een gloeiende
plaat
„Toch", zegt ir. Barkhof, „is het autorij
dend publiek zich de laatste jaren veel
kritischer gaan opstellen tegenover de
aankoop van gebruikte auto's. De invloed
van de miskoop-van-de-maand, alle publi
citeit die aan de malafide autohandel
wordt gewijd, begint door te werken. Er
bestaat een steeds groter besef dat een
aankoopkeuring een heleboel narigheid
kan voorkomen. Je hoort nog wel eens
zeggen: bij de technostations zijn de
wachttijden zo lang dat het geen zin heeft
om er voor een aankoopkeuring naar toe
te gaan, maar dat is overdreven. Inder
daad, voor de zomervakanties hebben we
een periode gehad, waarin de wachttijd
in een aantal stations tot vier weken
opliep. Maar op dit moment kan men
voor een aankoopkeuring binnen twee of
drie dagen een afspraak maken. In som
mige stations kan men direct worden
geholpen".
Niet iedere autokoper weet, dat er een
zeer goedkope manier is om zonder deu
ken een goede gebruikte auto aan te
schaffen. In plaats van de duurdere uit
gebreide keuring is er ook een zoge
naamd vooronderzoek. Binnen tien minu
ten kan de A.N.W.B. in het technostation
voor twintig gulden een eerste indruk
geven. Blijkt direct al dat er meer naars
dan liefs aan de auto zit, dan is die
twintig gulden een aardige verzekering
tegen een miskoop.
Keuren is niet alleen een kwestie van
veiligheid, al staat de A.N.WH, wel te
trappelen van ongeduld om de rijksover
heid te prikkelen snel met een wettelijke
regeling te komen voor een verplichte
periodieke veiligheidskeuring:
Ir. Barkhof: „Veel automobilisten denken
dat de verplichte veiligheidskeuring,
wanneer die er eenmaal is, direct kan
dienen als een soort waarborg bij de
aankoop van een gebruikte auto. Dat is
een geweldig misverstand, want een op
veiligheid goedkgekeurde auto kan nog
in vele opzichten een slechte koop zijn.
Denk maar even aan de motor. Voor de
veiligheid is die niet van belang, maar
het kan duizenden guldens narigheid ge
ven, wanneer dat onderdeel van de auto
niet deugt."
Wat er allemaal niet deugt? Aan de hand
van de keuringsresultaten hebben de
technostations van de A.N.W.B. veel te
maken met ondeugdelijke remmen, wiel-
remcylinders die lekken of vast zitten, te
weinig remvloeistof met kans op cata
strofale ongelukken, speling op stuur- en
spoorstangkogels, onjuist afgestelde spo
ring met risico's voor grote bandenslijta-
ge en slechte stuureigenschappen, lekka
ge langs de zuigers in de motor, narig
heid aan de ontsteking.
Welke leek zal dat met eigen ogen kun
nen opsporen voordat de koop is "geslo
ten? En daar zit 'm nou juist de pijn,
als er van een kwaliteitsgarantie - van
een betrouwbare, degelijke garage - nau
welijks sprake is. Het wil waarachtig
toch wel wat zeggen, dat een kwart van
alle auto's, die door de A.N.W.B. worden
gekeurd, voor reparaties wordt doorver
wezen naar een garage.
Ronduit gevaarlijk zijn in het klachten
lijstje de tekortkomingen aan uitlaatsys
temen en het gevaar van koolmonoxyde-
vergiftinging.
Ir. Barkhof: „Bij honderdveertig auto's
hebben we naar dit kwalijke verschijnsel
een diepgaand onderzoek ingesteld, om
dat hun bezitters zich al dan niet op
medisch advies met de A.N.W.B. in ver
binding hadden gesteld. Bij zes auto's
werd een gevaarlijk hoge concentratie
van koolmonoxyde vastgesteld, zonder
uitzondering als gevolg van een lekkende
uitlaat".
Ook de autorijder zelf heeft z'n fouten,
waarvoor verkoper geen verwijt treft
Neem de periodieke onderhoudsbeurten.
Door de hoge kosten knijpen heel wat
automobilisten een oogje dicht, bang
voor de portemonnee.
De chef van de technische keuringen bij
de A.N.W.B., de heer J. D. Plaisier, vindt
ook dat het onderhoud van het gemiddel
de Nederlandse autootje beter zou kun
nen.
Hij zegt: „Door de steeds hoger wordende
kosten van het autorijden heeft men in
het algemeen minder behoefte om onder
houd te laten plegen. Ik ken ook wel
gevallen van garagebedrijven die het met
de grote beurt veel te bont hebben ge
maakt Onnodige reparatie met hoge re
keningen en soms te weinig reparatie die
echt wel noodzakelijk was. In toenemen
de mate krijgen we mensen die een keu
ring laten verrichten om precies te weten
wat er op dat moment aan de auto
mankeert. Dat laten ze dan in de garage
repareren, maar ook niets meer. Met deze
gerichte reparatie hoopt men dan weer
kosten te besparen."
Het accent blijft in de technostations
echter liggen op de aankoopkeuringen,
de weg om uit handen van de malafide
autohandel te blijven.
Plaisier: „Hoeveel mensen zijn er niet die
op een weiland bij een autohandelaar een
karretje uitzoeken. Van de onderkant van
de auto zie je zo goed als niks. Op de
brug hoef je maar even met een schroe
vendraaier in een chassisbalk te prikken
om te weten hoe laat het is. Het nut van
de technokeuringen? Als het er alleen al
toe bijdraagt dat de malafide autohandel
wordt uitgeroeid, ben ik al dik tevreden.
Dat zal nooit helemaal lukken. Maar
naarmate de kopers kritischer worden en
eerst laten keuren voor ze kopen, krijgt
de louche handel steeds minder kans".
M. J. KES
Zulke automobielen komen niet dagelijks
in een technostation. Met de pufferige bin
nenkomst van deze Amerikaanse stoomauto
- uit 1906 - vierde de ANWB de miljoenste
autokeuring. De super-de-iuxe slee hoort
thuis in het automobielmuseum in Leid-
schendam. De Stanley Steamer kan met
honderd liter water zo'n anderhalf uur tuffen
en kan een maximale snelheid van negentig
kilometer halen. Het is de enige nog van
dit type in Nederland. De technische man
van het automuseum P. Kort, reist er regel
matig mee in de gelederen van de Pionier
Automobielclub. „Vroeger kon je als 't
water op was, stoppen bij een sloot om
water te tanken, maar dat lukt nu niet meer
door de watervervuiling", zegt hij. „De auto
zelf is nog in perfecte staat. Bepaalde onder
delen kun je vanuit Amerika nog steeds
krijgen. Het" is echt een heel bijzondere
auto". De ANWB-technokeurder - H. L. van
Rooyen - die 't oude beestje mocht bekijken,
gaf 'm ook inderdaad een lovend technorap
port.
corruptie, laksheid en invloedrijke vrienden be
schermd.
Het boek van Howard Blum concentreert zich op
de vrijwel hopeloze pogingen van Tony Devito, een
opsporingsambtenaar van de Amerikaanse immi
gratie en naturalisatiedienst, om vier oorlogsmisda
digers aan de kaak te stellen. Zijn opsporingswerk
werd gefrustreerd door de mysterieuze verdwijning
van dossiers, door bedreigingen van getuigen en,
naar de overtuiging van Tony Devito corruptie.
Devito is er ook zeker van dat in Amerika een tak
bestaat van de nazi-club „Odessa" (Organisation der
ehemaligen SS-Angehörigen) en van de fascistische
„IJzeren Garde", die in Roemenië duizenden joden
heeft vermoord.
Een van de vier oorlogsmisdadigers, van wie de
achtergronden in het boek van Howard Blum wor
den belicht, is Valerian Trifa, die nu in Michigan
bisschop is van de Roemeens orthodoxe kerk in de
Verenigde Saten. Trifa was een ongewijde geschie
denisleraar, die zijn in Amerika door de patriarch
van Roemenië benoemde voorganger hielp afzetten
en zich daarna omringde met voormalig IJzeren
Gardisten. Hij was in 1941 verantwoordelijk voor
een bloedige progrom, waarin duizenden Roemeen
se joden werden afgeslacht.
De IJzeren Garde was een vageüjk mystieke, fascis
tische beweging in Roemenië, die het voornamelijk
op joden had gemunt. Valerian Trifa organiseerde
en nam deel aan „spontane progroms", waarbij
alleen al in Boekarest 4000 tot 6000 joden werden
vermoord. Hij werd in 1950 toegelaten in Amerika
op voorspraak van John Trutza, een priester die
samen met Trifa in Roemenië had_ gestudeerd.
In Mineola op Long Island, niet ver van Manhattan,
woont Boleslavs Maikovskis, die in Riga berucht
werd als jodenmoordenaar. Zijn buren begrijpen
niet dat hij niet met rust wordt gelaten." Hij is een
aardige, oude man en hij heeft zelfs een Amerikaan
se vlag op zijn deur", zeggen ze.
Een andere aardige oude man, Andrija Artukovich,
woont onder de zon van Californië, niet ver van
Los Angeles. Hij was minister van binnenlandse
zaken in Kroatië en in de herfst van 1951 vroeg
de regering van Joegoslavië om zijn uitlevering op
beschuldiging van 1239 moorden. Na processen die
zich gedurende acht jaar voortsleepten, werd beslist
dat Artukovic niet kon worden uitgeleverd wegens
gebrek aan bewijs en op grond van de overweging
dat de misdrijven waarmee hij belast was van
„politieke aard" waren geweest Er is nu weinig
meer tegen hem te beginnen. Inmiddels blijken alle
documenten van de gerechtelijke procedures tegen
Artukovic inclusief de schriftelijke verklaringen van
130 Joegoslavische getuigen, te zijn verdwenen. Een
poging om Artukovic te ontvoeren en aan boord
van een vrachtschip naar Joegoslavië te brengen
mislukte.
Het boek van Howard Blum maakt de conclusie
onvermijdelijk dat de Amerikaanse immigratie- en
naturalisatiedienst het bestaan van nazi-oorlogsmis-
dadigers in de Verenigde Staten het liefst wil
vergeten. Tony Devito heeft zijn opsporingswerk
moeten opgeverr en hij is er van overtuigd dat zijn
jacht op nazi's is vastgelopen op corruptie. Het
schijnt verreweg de meeste Amerikanen koud te
laten wat er met de oorlogsmisdadigers gebeurt. Ze
worden, gezien als vriendelijke, oude mannen, die
geen vlieg kwaad doen. Ze begrijpen de vervolgings
drift van Tony Devito niet. Maar ze waren ook niet
in Dachau, zoals Tony Devito daar was, enkele uren
nadat dit uitroeiingskamp werd bevrijd.
Bert van Velzen.
