Nieuwe bollenschuren
zijn ook geschikt
als sporthallen
Produktiewaarde
land- en tuinbouw steeg
in 1976 tot 21 miljard
1
Zuurkool maken: een vak apart
OMZET EN KOSTENSTIJGING IN TUINBOUW
RUSTIGE BLOEMENHANDEL ROND KERST
97VANDAG 10 JANUARI 1977
LEIDSE COURAN' ,K
PAGINA 9
Nu er over 1976 enkele gegevens bekend
geworden zijn, kunnen deze op een rijtje
worden gezet. De aardgasprijzen zijn in 1976
met 30% gestegen, dit betekent ten opzichte
van 1975 een toename van 10%, toen was
de stijging namelijk 20%.
Het jaar 1974 blijft echter de kroon spannen
in de aardgasprij zengeschiedenis met een
stijging van 56%. Men hoopt dat dit rekord
in de komende jaren niet meer gebroken zal
worden. Het is echter wel een duidelijke
zaak dat de stookkosten een steeds stijgende
kostenpost is, die zwaar op de teelten blijft
drukken.
Als er gekeken wordt naar de post arbeid
sloon, dan is hier sprake van een stijging
van 8%. In vergelijking met de voorgaande
jaren is de stijging van deze post echter
minder groot, over de jaren 1974 en 1975
waren deze stijgingen 15 en 14%.
Als alle kosten over 1976 tezamen bekeken
worden dan komt dit op een kostenstijging
voor de groenteteelt onder glas van 11%
t.o.v. het voorafgaande jaar, toen bedroeg
de kostenstijging 9%.
Nu er over de post kosten enkele gegevens'
bekend zijn kan er door de belangstellende
liefhebbers weer driftig gerekend worden
waarbij de omzetstijgingen in een ander
licht komen te staan.
Sla
Tot begin december werd er 1621 ha. sla
onder glas uitgeplant, ten opzichte van het
vorige seizoen valt hier een vermindering
van 7% te constateren. Op 1 december stond
er van deze aanplant nog 1131 ha., van deze
aanplant zal er t.o.v. het vorige seizoen in
de komende maanden 4% minder aange
voerd worden. Voor de maand januari
wordt er gerekend op een aanbod dat 20%
kleiner uitvalt als vorig seizoen, terwijl er
voor februari weer een 20% grotere aanvoer
verwacht wordt.
Als men nu weer terugkeert naar de resulta
ten van de afgelopen week, dan kunnen de
sla-telers weer tevreden zijn. Vorige week
donderdag bewogen de prijzen zich tussen
de 36 en 56 cent per krop en liggen hiermee
gemiddeld een dubbeltje hoger als vorig
jaar. x
Aan de hand van de reeds eerder genoemde
verwachtingen kan er, gezien de binnenland
se situatie voorlopig op goede prijzen gere
kend worden. In de Provence, in Frankrijk,
is de aanvoer van sla flink afgeremd door
de koude periode die inmiddels achter de
rug is.
Andijvie.
De aanplant van andijvie onder glas blijft
ook dit jaar weer sterk achter en bereikte
eind november 1976 een oppervlakte van 163
ha tegen het jaar daarvoor 189 ha. In no
vember, een maand waarin doorgaans wei
nig andijvie gepoot wordt, kwam er nog 11
ha. bij (vorig jaar 15 ha.). Dit betekent dus
dat er de komende weken ook op kleinere
girmenlandse aanvoeren gerekend kan wor
den. Uit de huidige prijzen, 2,30 per kg.,
blijkt deze situatie dan ook. In de maanden
januari en februari wordt er echter weer
andijvie uitgepoot en er bestaat een kans
dat de huidige prijzen de animo voor dit
gewas doen toenemen, waarin het nodige
gevaar schuilt.
Tomaten
Eind november was het tomatenseizoen ge
heel achter de rug en werden de eerste 8
ha. voor het komende seizoen uitgepoot
(vorig jaar 14 ha.). Het tomatenareaal nam
vorig seizoen met 3% af, ondanks dit feit
kwam de handelsproduktie 9% hoger uit,
wat een verbetering van het beschot van
12betekende. De eerste bloei is bij de
tomaten alweer aanwezig. Er wordt dan ook
verlangend uitgekeken naar wat meer zon,
om effectief te kunnen trillen, om zo zo de
vruchtzetting te bevorderen. Men staat de
komende weken echt nog aan de wieg van
de tomatenteelt, wat de nodige zorgen met
zich meebrengt
Komkommers.
De oppervlakte komkommers heeft zich in
75/76 gedeeltelijk hersteld van de inkrimping
die in het vorige seizoen plaats vond, de
oppervlakte kwam op 1286 ha. (vorig jaar
1272 ha.).
Bij de stookteelt vond er een vervroeging
in de aanplant plaats, terwijl ook de koude
teelt De van start ging. De koude- en herfst-
teelt ondergingen een lichte uitbreiding. DE
handelsproduktie van komkommers steeg
met 3,5% en kwam op 307.000 ton tegen
vorig jaar 297.000 ton. Ook bij deze teelt zit
de gang er weer in en eind januari begin
februari worden de eerste komkommers van
eigen bodem weer verwacht.
Een aktueel punt is het resultaat van het
belichten van het plantmateriaal tijdens de
opkweek lichte verband met de vervroeging
en vergroting van de produktie. De wlichte
planten vertonen op het ogenblik een duide
lijke voorsprong.
Overige gewassen.
Niet alleen voor sla kan van een gunstige
marktsituatie gesproken worden, dit geldt
ook voor een aantal andere gewassen.
Voor spinazie kwam de gemiddelde prijs op
3,60 per kg. Prei noteerde een gemiddelde
prijs van 1,80 per kg. Op Veiling Delft-
Westerlee liep de prijs voor boerenkool zelfs
op naar bijna 1 gulden per kg, terwijl de
prijs op Veiling Westland Noord op 63 cent
per kg. bleef steken. Voor radijs lag de
gemiddelde prijs op 65 cent per bosje.
Het liep allemaal wat vreemd in de laatste
weken van het jaar. Hoewel op sommige
dagen voor de kerst, er grote aanvoeren
waren, die toch wel hun weg hebben gevon
den, waren deze toch minder groot dan de
dagen daarvoor. Vergelijkingen zijn dan
echter niet reëel. Het omzetbedrag van de
laatste week van 1976 bedroeg 6.245.017,68.
Dit geeft vergeleken bij de voorgaande week
met 11.594.325,80 geen kloppende vergelij
king, gezien het verschil in veildagen enz.
Wat betreft de gemiddelde prijzen: Voor
anjers 39 cent, voorgaande week 50 cent,
troschrysanten 1,58 (2,13) fresia 2,11 (2,80)
irissen 3,47 (4,21) snijgroen 1,16 (1,58) trosan-
jers 1,16 (2,66) leliekelk 86 ct. (94) lelietak
85 (1,09).
Aanvoer geringer
Er zit zo hier en daar dus nogal wat verschil
in, zoals irissen, troschrysanten en fresia, die
een stevige veer moesten laten. Dit ondanks
het feit, dat de aanvoeren toch geringer
waren dan in voorgaande week. Maar met
de handel liep het wat minder vlot en dat
geeft meteen een terugslag in de prijzen.
Ook de tulpen met nog geen 100.000 bos
deelden in die prijsverlaging mee en kwa
men gemiddeld aan 2,23 Van de troschry
santen, voorgaande week nog meer dan een
miljoen, kwamen er rond de 200.000 minder.
Het is maar goed dat de aanvoeren beperk
ter waren, omdat anders het prijsbeeld nog
ongunstiger zou zijn uitgevallen. De ver
wachtingen op een goede prijs rond de
feestweken, werden niet bewaarheid. Dat
geldt niet zozeer voor de potplanten en met
name de poinsettia die ruim werd aange
voerd. Veel kwekers zijn in deze teelt teleur
gesteld in het afgelopen jaar.
Terugslag
Ook na de kerstdagen liep het alles nog wat
stroef en keek de handel het eerst eens aan.
Mogelijk zijn veel handelaren met teveel
bloemen en planten blijven zitten, dan om
meteen veel inkopen te doen.
Bovendien liet kort voor de kerstdagen de
export het zo hier en daar afweten en ook
dat gaf een terugslag.
Alleen de betere soorten konden nog een
redelijke prijs halen. Langezamerhand gaat
men zich nu weer richten op het komend
voorjaar en de bolgewassen.
De tulpen brachten het tot gemiddeld 2,23
en de aanvoer bedroeg tegen de 100.000
stuks.
Hyacinthen worden nog niet zoveel aange
voerd.
Rozen
Rozen liepen voor wat de grote soorten
betreft op tot 1,30, kleine tot bijna één
gulden.
Goed in vraag waren ook de orchideeën die
van één gulden tot ruim drie gulden liepen
en ook goed gevraagd werden.
Zo sloot het oudejaar nogal onzeker af en
daar deed het begin van 1977 in feite niet
veel voor onder.
VAN
PROCENT
•EN HAAG De bruto-produktiewaar-
le van de Nederlandse land- en tuin
bouw is in het jaar 1976 met ongeveer
«veertien procent toegenomen tot ruim 21
miljard gulden. De netto-toegevoegde
•de tegen factorkosten, dat wil zeg
gen het verschil tussen de produktie
waarde en de prijzen of kosten der pro-
duktiefactoren grond, arbeid en kapi-
.taal, steeg van 8,25 tot ruim 9 miljard
gulden, dat is met elf procent. Van die
_9 miljard moet de boer of tuinder dan
"'"nog allerlei zogenaamde^ non-factorkos-
ten (onder meer veevoer, zaaizaad) beta
len. Het secretariaat van het landbouw
schap deelt dit mee in een overzicht over
1976.
Ondanks de uitzonderlijke droge zomer
is de hoeveelheid voortgebrachte produk-
ten met ongeveer twee procent toegeno
men, in de akkerbouw zowel als in de
veehouderij en de tuinbouw. De op-
brengstprijzen stegen met ongeveer
twaalf procent gemiddeld. Enkele niet
in^ onder een marktordening vallende akker-
>rd# bouwprpdukten stegen met wel 40 pro-
tol ff"in prijs'
De financiële uitkomsten van land- en
reeii tuinbouw over 1976, aldus het landbouw-
iooi schap, vertonen onderling sterke ver-
'9» schillen.
jj3 In het afgelopen jaar hebben agrariërs
,eny meer aanvragen voor rentesubsidies voor
het moderniseren van hun bedrijven in
gediend dan in 1975. Sinds 1972 zijn er
•ja* met behulp van die rentesubsidies 8.000
Tl ..ontwikkelingsbedrijven" ontstaan. Ver
der hebben de afgelopen jaren 50.000
bedrijven gebruik gemaakt van de bij
drageregelingen voor particuliere cul
tuurtechnische werken (onder meer erf-
verharding) en voor verbetering van
agrarische bedrijfsgebouwen.
Ruilverkaveling
I"
Volgens het secretariaat van het land
bouwschap is het vrijwel zeker, dat de
regering niet zal slagen in haar streven,
in de jaren 1975 tot en met 1978 een
oppervlakte van 160.000 hectare ruilver
kaveling in uitvoering te nemen. Het
voorbereidingstempo van gemiddeld
40.000 hectare is het afgelopen jaar niet
gehaald. Voor een groot deel, aldus het
schap, is dit het gevolg van de toenemen
de aandacht voor natuur- en landschaps
behoud. De nadere uitwerking van de
beleidsvoornemens, vermeld in de „rela
tienota" over landbouw en natuur- en
landschapsbehoud, bleef uit. Dit had op
nieuw vertragende invloed op de voorbe
reiding van ruilverkavelingsplannen.
Vele agrarische scholen bereikten het
afgelopen jaar de grens van hun capaci
teit, doordat de groei van het aantal
leerlingen en studenten doorging. Nog
slechts enkele jaren geleden werd een
ingrijpend saneringsproces uitgevoerd
wegens afnemende belangstelling voor
dit onderwijs.
Het bestuur van het landbouw-econo-
misch instituut (LED beslist begin 1977,
of het in een meerjarig onderzoek zal
nagaan of de uiteindelijke beroepsbe
stemming van de leerlingen van de lagere
en middelbare agrarische scholen in
overeenstemming is met hun oorspronke
lijke plafinen en met de gevolgde oplei
ding. Het ministerie van Landbouw heeft,
op voorstel van het landbouwschap, het
LEI gevraagd dit onderzoek te doen.
Fruitteelt
De prijsvorming van appelen was in
1975/76 teleurstellend, aldus het land
bouwschapssecretariaat. De fruitteelt
leed in 1976 door nachtvorst en droogte.
De boomkwekerij werd, behalve door de
abnormale weersomstandigheden, ook
getroffen door plantenziekten.
De prijsvorming van bloembollen was
aanzienlijk gunstiger dan in de voorgaan
de, teleurstellende jaren.
De bloementeelt had een gemiddeld nega
tieve rentabiliteit Door de lange, warme
zomer waren er grote problemen bij de
afzet en ook de teeltuitbreiding van de
laatste jaren speelde een rol. De bezorgd
heid over de bloemeninvoer van buiten
de EEG nam sterk toe, vooral door de
sterke groei van de produktie in Israël,
Kenya en Columbia.
De prijzen van verschillende groenten
stegen in juli en augustus tot grote hoog
te. Van half september af bewogen ze
zich bij de meeste produkten weer op het
„normale" niveau.
De situatie in de champignonsector ver
beterde aanzienlijk, zodat de EEG-be-
scherming tegen importen geleidelijk kon
worden opgeheven.
(Van een medewerker)
KWINTSHEUL - Zuurkool
maken is een vak apart. Dat
kan men zien in de „zuurkool-
fabriek" Lamers aan de Lange
Wateringkade in Kwintsheul.
Zeventig jaar geleden was
grootvader Lamers in de Ko
ningstraat in Naaldwijk voor
zichtig begonnen met het in
zouten van bonen en witte
kool.
Hij deed dat, omdat er de klad
kwam in zijn oorspronkelijke
métier: kuiper. Hij vervaardig
de karntonnen en ander vat-
werk voor de Wèstlandse boe
ren en tuinders. Daarmee ging
het de verkeerde kant op toen
de melkfabrieken boter gingen
maken en er niet zoveel vaten
meer nodig waren, omdat de
„doe-het-zelvers" verdwenen.
Lamers, die niet alleen van de
produktie van regentonnen
kon leven, ging niet bij de
duigen neerzitten met het ge
volg, dat een zoon en een
kleinzoon van de oude Lamers
nu de directie voeren over een
zaak, waar niet alleen bonen
worden ingezouten maar waar
ook Spaanse pepers worden
gepekeld en nog steeds grote
hoeveelheden zuurkool wor
den gemaakt.
Voor zuurkool is uitsluitend de
witte kool geschikt. Savooie
kool verzuurt namelijk niet.
De firma teelt de kool zelf,
maar betrekt ze ook uit het
Westland en Noord-Holland.
In de fabriek wordt de kool
eerst grondig met de hand ge
reinigd. Bij het gehele behan
delingsproces staat de hygiëne
voorop, een kleine ongerech
tigheid of vreemde bacteriën
kunnen de smaak al bederven.
Na het schoonmaken wordt de
stronk eruit geboord en de
kool geschaafd. Het schaafsel
wordt licht gezouten en via
een lopende band vervoerd
naar een zogenaamde put, een
diep bassin van zo'n twee bij
twee meter. Nu kan de mens
verder alleen nog maar voor
de juiste temperatuur zorgen,
maar de rest wordt gedaan
door de melkzuurbacterie. On
der het wakend oog van <l«i
vakman gaat de kool nu een
week of vier verzuren. Van de
tien ton in de put gestorte
witte kool zal er dan nog
slechts vijf ton over zijn.
Voordat de zuurkool in plastic
vaatjes van vijfentwint^ liter
wordt verpakt vindt door de
stichting „Conex" uit Wage-
ningen eerst nog een keuring
plaats. Een strenge keuring,
waarbij uit een rijpe put, (er
zijn er talrijke), verscheidene
monsters worden genomen en
gecontroleerd op: het alge
meen voorkomen van de zuur
kool, de snit, de smaak en het
aroma,, de kleuraantrekkelijk-
heid en dergelijke. Het eind
rapport geeft cijfers voor de
kwaliteit en bevat talrijke an
dere gegevens over de hoeveel
heid vitamine C, suiker en
keukenzoutgehalte. Is het rap
port bevredigend dan mag het
produkt naar de talrijke con
sumenten in binnen- en bui
tenland, naar de liefhebbers
van een lekkere en uitermate
gezonde groente.
damwand-profiel en een vlak
ke plaat aan de binnenzijde.
Daartussen wordt een laag
kunstschuim gespoten. Deze
wanden blijken een grote iso
lerende werking te hebben.
Ook in de afgelopen zomer
werden met die „bloedhitte" in
deze schuren op borsthoogte
nooit hogere temperaturen ge
meten dan 23 graden", aldus
de heer Lestraden.
Geïsoleerd
„Als men in dergelijke schu
ren nu ook nog êens goed
geïsoleerde cellen gaat bou
wen van hetzelfde materiaal,
dan heeft men voor preparatie
maar een fractie van de ener
giekosten nodig van thans. En
reken er op", aldus de heer
Lestraden, „dat dit gaat aan
tikken, nu en in de toekomst
nog veel meer, want energie
zal alleen maar duurder wor
den. De cellen die bij de mees
te kwekers en exporteurs nu
maar een paar maanden per
jaar gebruikt worden, kunnen
ook uitstekend dienst doen
voor de opslag van andere
produkten. Als men ze laat
voorzien van een speciale
vloer, dan kan men in die
cellen - en met dezelfde machi
nes die men nu voor het koe
len van bloembollen gebruikt!
- ook gaan diepvriezen. Men
kan daarin dat tot min 25 gra
den komen. Deze cellen kun
nen bijv. verhuurd worden
voor de opslag van boter, van
ijs en van diepvriesgroenten".
De bloembollencellen hadden
tot nu toe vrij beperkte afme
tingen. Zeker wat de hoogte
betreft. Met dit type heeft de
heer Lestraden radicaal gebro
ken. Hij heeft nu cellen ont
worpen van vijf meter hoogte.
Om gemakkelijk binnen te
kunnen komen met beladen
hef-trucks zijn de voorwanden
mobiel. Ze zijn opgehangen
aan rails en door één druk op
de knop gaat die wand „aan
de rol". Die hoge cellen biedén
ook grote mogelijkheden om
bolgewassen onder kunstlicht
in bloei te gaan trekken. Men
kan drie, vier lagen boven el
kaar zetten. Dus veel bollen in
een beperkte ruimte die goed
koop verwarmd kan worden.
De Sassenheimer verwacht
voor dit systeem van bloeien
met name belangstelling van
grote tulpentrekkers uit de
Scandinavische landen, die ve
le miljoenen bollen per winter
forceren en waar de stookkos
ten in de kassen uiteraard nog
veel hoger liggen dan hier.
Op de mechanisatieshow in
Lisse, die vorige week grote
belangstelling trok en waar
goede zaken gedaan zijn - het
bollenvak heeft een goed jaar
achter de rug en is wel bereid
om te investeren! - trok het
systeem van de heer Lestra
den grote belangstelling. Niet
in het minst van de vakgeno
ten die met bouwplannen
rondlopen.
Kopmachine
Een ander opvallend nieuwtje
op deze show: een kopmachine
voor tulpen met een capaciteit
van 500 Rijnlandse roeden per
uur. Een machine die met een
speciale aanbouwset nog heel
wat meer kan dan alleen tul
pen koppen. Men kan er dan
namelijk ook slootkanten mee
maaien, het loof rooien van de
tulpen en narcissen en, het
loof klappen van gladiolen,
enz. Een machine die vele ke
ren per jaar ingezet kan wor
den. Een groot voordeel, want
een gewone kopmachine staat
elf maanden per jaar werkloos
in de schuur. In Lisse toonde
men de machine zonder de
twee cirkelzagen en het me
chanisme. We hebben dat alles
er maar uitgehaald, om de
spionnen van de concurrentie
geen kans te geven met ons
ontwerp aan de haal te gaan,
zo vertelde ons de uitvinder
van deze machine, de heer De
Vries uit het Noordhollandse
Breezand.
Bloemen bossen
Bloemen bossen gebeurde tot
nu toe met touw, al wordt er
de laatste jaren ook wel tape
gebruikt. Het ziet er naar uit
dat het bossen met elastiek
sterk zal gaan toenemen. Uit
Voorschoten kwam Cyklop
met een machine die dat werk
je opmerkelijk vlug en goed
doet. Aan één machine kun
nen twee tot drie man vlot
werken en linkshandigen kun
nen er even goed mee uit de
voeten als anderen. De kosten
van elastiek liggen zeker niet
ongunstiger dan van touw, ook
al omdat men per bos veel
minder nodig heeft, terwijl de
bos toch goed „vast" zit.
Men kon in Lisse nog veel
meer tijdbesparende machines
zien. Ook het bollenvak spitst
zich toe om met minder men
sen veel meer te gaan doen in
minder uren.
Machines kunnen vaak een
antwoord op gerezen proble
men zijn, maar die machines
vragen niet zelden forse inves
teringen. Of de aanschaf van
dergelijke apparatuur ook in
economisch opzicht altijd ver
antwoord is, zal een zaak zijn
van sommetjes maken.
Op de mechanisatietentoon-
stelling in Lisse - ruim 4000
vierkante meter vol bonkende
Sorteermachines, trillende
tan- en af voerhanden, trek
kers met een indrukwekkend
tantal pk's onder de motor
kap, volautomatische telma
chines en nog meer wonderen
van elektronisch vernuft -
jtond de heer J. W. Lestraden
uit Sassenheim. Hij vertelde
bijzonderheden over zijn nieu
we vinding, die naar hij
meent, de gehele bollen- en
(ellenbouw in het bollenvak
■volledig op zijn kop zal gaan
!^tetten.
^Wat heb je, zo zei hij, nu aan
ic huren die alleen geschikt
kijn voor het bewaren en op-
jlaan van bloembollen en dus
>en groot deel van het jaar
leeg moeten staan? Waarom
vasthouden aan traditionele
Douw als het op een andere
manier beter en goedkoper
tan? Een schuur bouwen al-
een voor bollen kón in deze
Djd niet meer. Zo'n gebouw
Staat bij de gemiddelde bollen-
cweker in de streek misschien
vel acht maanden per jaar
ëeg en dus renteloos. En bij
ie exporteurs is het niet veel
beter gesteld.
Sporthal
Daarom gaan vooruitstreven
de kwekers en exporteurs er
loe over om schuren te bou
wen, waarmee men vele kan
ten uit kan. Hij bouwt nu een
schuur die hij zeven tot acht
maanden - en dan zeven dagen
per week van 's morgens ne
gen tot 's avonds tien uur -
kan verhuren als sporthal. In
de zomermaanden en de vroe
ge herfst heeft hij zijn schuur
zelf nodig, maar dat is dus
juist in een periode dat er van
de zijde van de sportmensen
weinig vraag naar hallen is.
Men slaat zijn balletje dan wel
op de buitenbanen.
„Het verhuren van overdekte
tennisbanen is een goede busi
ness, want er is veel belang-
-stelling voor. Tot nu toe ma-
Il^ken in hoofdzaak mensen uit
de regio van de mogelijkheden
gebruik. Maar zou het bijvoor-
beeld voor sportmensen uit
^Leiden een bezwaar zijn om
3er naar Sassenheim te komen om
r g,daar te tennissen? Ik dacht
a,van niet", aldus de heer Le-
f^j(straden.
n jExporteurs met een broeiers-
n handel hebben veel cellen no-
)p jdig en dus minder ruimte be-
ljcftschikbaar voor de binnenspor-
Qtflten. Zij hebben echter andere
mogelijkheden. Voor hen heeft
de heer Lestraden speciale cel
len ontworpen, die volkomen
afwijken van het in de bollen-
■■streek gebruikelijke type. Cel
len die zich ook voor veel
meer doeleinden lenen.
„De nieuwe schuren hebben
aiierstalen wanden. Aan de buiten-
rei kt kant een plaat van het zgn.
