Kerkschatten, wat
doen we ermee?
Zoetermeerder aangehouden
voor bankoverval in Twello
£eidóe(Soti/ia/tit
Weinig kans op
Schoonebeekramp
in Waddenzee
Onderzoek in
zaak-Menten
J
19ÏNSDAG 29 DECEMBER 1976
PAGINA 9
Vizier Den Uyl
\jticus van het
HAAG (ANP) Premier
Uyl is voor de vierde ach-
nvolgende maal gekozen
de politicus van het jaar",
xiim vijftig parlementaire
iteuren van dag- en week-
;n en radio en televisie die
keuze maakten kozen mi-
r Van Agt op de tweede
i
verkiezingen die georgani-
door het weekblad I
Tijd gaven als uitslag te j
premier Den Uyl met 83
2. minister Van Agt met
3. ARP-fractievoor-
met 32 punten.
(Financiën)
18 punten en staat
op de vierde plaats. De
aats is voor D'66 frac-
Terlouw met 16
6 en 7 wor-
door minister
(Sociale Zaken) en
Van der Lek, bei-
11 punten. De num-
I en 10 waren voor CDA-
Steenkamp, WD-Ka-
Geurtsen en minister
(Defensie) met respec-
9 en 6 punten.
nquete over
ornofilms
alle
iemeenten
echt ANP De burgemees-
van alle Nederlandse ge
enten krijgen begin volgend
een enquêteformulier met
rop vragen, die betrekking
>ben op de vertoning van
nografische films in Neder-
ld. Met de resultaten van dat
lerzoek hoopt het Openbaar
listerie een beeld te krijgen
de mate, waarin porno-
ns in ons land worden ver-
ond.
het opstellen van de erïque-
'ragen heeft de zogenaamde
ornografiecommissie" geadvi-
erd. Deze commissie werd eni-
tijd geleden geïnstalleerd en,
onder voorzitterschap van
Utrechtse hoofdofficier van
iJstitie, mr. W. H. Overbeek.
ie „pornografiecommissie" zal
"an de hand van de resultaten
,an het onderzoek advies uit
brengen. De vijf procureurs-ge-
ieraal zullen de resultaten be-
reken met de vereniging van
i eóerlandse gemeenten. Aan de
ie nd de inventarisatie zal
Openbaar Ministerie bestu-
iren, wat de consequenties zul-
n zijn voor zijn vervolgingsbe-
id ten aanzien van pornofilm.
VAASSEN (ANP) - Het Gel
derse recherche-bijstandsteam
heeft de twee daders aangehou
den van de overval die vorige
week werd gepleegd op het fi
liaal van de Rabobank in Twel
lo. De overvallers zijn de gra
fisch ontwerper R. H. uit Zoe-
termeer (23) en de evenoude
werkloze B. L. uit Amsterdam.
Zij hebben inmiddels een volle
dige bekentenis afgelegd.
De twee drongen midden in de
nacht de woning binnen van de
ex-filiaalhoudster, de weduwe
W. J. Jongbloets. Deze woning
is gevestigd in het bankgebouw.
Dreigend met een vuurwapen
eisten zij van haar de sleutels
van de kluis. Maar die kluis was
voorzien van een tijdslot, zodat
de weduwe niet aan de eis kon
voldoen.
Zij en haar dochters werden op
bed vastgebonden, waarna de
twee rustig wachtten op het
bankpersoneel. Deze maakten,
eveneens onder bedreiging van
het vuurwapen, 's morgens de
kluis open, waarna de overval-.
Iers er met 50.000 gulden en de
auto van de twee dochters van
door gingen.
Beide mannen zijn goede beken
den van de politie. De grafische'
een aluminium slee naar de zestienjarige J. Adamek, die in Mount
Clemens (Michigan) met zijn slee door het ijs was gezakt. Op de foto
onder is de jongeman uit het water bevrijd en wordt door middel van
voorzichtig schuift Robert Golden (rechts) op zijn buik gelegen Goldens slee naar de vaste wal geschoven.
avontuur goed afgelopen
De uitvoering van het wetenschappelijk onderzoek in de
zaak-Menten, dat minister Van Agt van Justitie de Tweede
jKamer heeft toegezegd, wordt steeds moeilijker. Twee
ontwerper uit Zoetermeer is eni- Nederlanders hebben de opdracht al teruggegeven: de
ge tijd geleden al veroordeeld jeerste omdat hij meende het onderzoek niet onpartijdig
voor een overval in Vaassejl genoeg te kunnen verrichten; de tweede omdat zijn universi-
Van de buit is ongveer „8.000 taire vakgroep hem daarvoor niet wilde vrijmaken. De
S vlïiio^met" de" aSesStte iderde Nederlander, dr H. J. Schetter, die de opdracht wel
van dit tweetal nog meer in de aanvaard heeft, is thans in opspraak gekomen. Hij blijkt
omgeving van Twello gepleegde enkele weken na de oorlog betrokken te zijn geweest bij
overvallen te kunnen oplossen, j het liquideren van een verraadster. Deze had als koerierster
I bij een verzetsgroep van deze wetenschappelijke onderzoe-
j ker gewerkt, maar werd later beschuldigd overval-activitei-
1 ten van de verzetsgroep aan de Duitse bezetters te hebben
verraden.
Voor medewerking aan de liquidatie van het meisje is dr
Scheffer in 1951 voorwaardelijk veroordeeld. De voorwaar
delijke straf had hij te danken aan zijn verzetsdaden, maar
ook aan, wat de rechter toen min of meer omschreef als
de nog onoverzichtelijke rechtssituatie enkele weken na de
oorlog. Niettemin is de man schuldig verklaard, hoe men
ook over daad en vonnis mag denken. Volgens het ministe
rie van Justitie heeft hij de veroordeling bij zijn opdrachtge
ver minister Van Agt verwezegen.
Het normale rechtsgevoel eist nu van hem, dat hij zijn
opdracht teruggeeft. Hij heeft het recht overtreden, ooi al
was dat in de chaotische weken na 5 mei 1945. Als leider
van het onderzoek naar de zaak-Menten is hij daarmee
ongeschikt. Hij zou zelf de stap moeten zetten, voordat de
opgestoken storm zich verder van hem meester maakt.
Grenspolitie
achterhaalt
gestolen textiel
O
Eersel ANP Tijdens een
nachtelijke controle in het Bel
gisch-Nederlands grensgebied
in de gemeente Eersel, heeft de
rijkspolitie een bestelauto aan
gehouden waarin gestolen tex
tiel ter waarde van
300.000,lag. De chauffeur
van de auto wist te ontkomen.
Twee mannen die in een perso
nenauto voor de bestelauto uit
reden, konden wel worden aan
gehouden. Deze twee, beiden uit
Someren, zijn volgens de politie
betrokken bij het textieltran-
sport.
De textiel, voornamelijk bon
tjassen en kostuums, is vermoe
delijk ontvreemd uit zaken in
Meppel en Druten.
Nederlands bezoek:
aan Israël steeg
vijftig procent
AMSTERDAM (ANP) Dit
jaar is het Nederlands toeris
tisch bezoek aan Israël met 55
pet. gestegen: 29.000 Nederland
se vakantiegangers in 1976 te
gen 18.500 in 1975.
In totaal hebben dit jaar
800.000 buitenlanders een be
zoek gebracht aan Israël tegen
619.600 een jaar eerder, een
groei van 29 pet. De meeste
toeristen kwamen uit de Ver
enigde Staten: 225.000.
Een onderzoek van het Israëli
sche ministerie van toerisme
heeft uitgewezen, dat de meeste
Nederlandse bezoekers uit de
leeftijdsklasse 45 tot 65 jaar ko
men, gevolgd door de 30 tot.
44-jarigen met als derde de'
groep 20-24 jaar.
De inkomsten uit het toerisme
(de grootste inkomstenbron
voor Israël) hebben ruim 512
miljoen gulden bedragen. Uitge
rekend is, dat iedere toerist ge
middeld 990 gulden in het laadje
brengt.
DEN HAAG (ANP) Bij de boring naar en de winning van
delfstoffen in de Waddenzee op het „Zuidwalveld" is het uitgeslo
ten dat zich daar eenzelfde ramp herhaalt als bij Schoonebeek.
Dit heeft minister Lubbers van Economische Zaken gisteren
geantwoord op vragen van fractievoorzitter Terlouw van D'66.
Een met olie vermengde straal stoom bedekte begin november grote
delen van het Drentse dorp Schoonebeek. De oüe in het reservoir
n Schoonebeek wordt vloeibaar gemaakt met stoom, die in de
Tond wordt geinjecteerd.
■n het Waddengebied is volgens minister Lubbers uitsluitend
droog) aardgas aangetroffen, waarbij voor winning daarvan geen
toom-injectie nodig is.
Als er toch iets mis gaat bij de boring of winning van aardgas
'n de kinderkamer van de Noordzee kan aardgas in de zee stromen.
Dit kan op de plaats van het ongeval tot een ernstig zuurstofgebrek
>f zuurstofloosheid leiden, wat schadelijk is voor vissen en andere
waterdieren.
De kans op een dergelijk ongeval in de Waddenzee is echter vrij
klein, omdat door het aanbrengen van extra beveiligingen in een
produktieput de gasstroom vanuit het reservoir onderin de put
onmiddellijk wordt afgesloten.
Het maken van een fout kan volgens de bewindsman ook in het
Waddenzeegebied, niet uitgesloten worden.
Bij de behandeling van de aanvraag zal dan ook met deze
omstandigheid rekening worden gehouden, aldus minister Lubbers.
Daar staan ze dan, drie grote gipsen herders, op een rommel
markt, in dezelfde devote houding waarin ze eens, nog niet zo
heel lang geleden, in de kersttijd in een zijkapel van een grote
kerk in de binnenstad, het wolkige Christuskind hun gaven
kwamen aanbieden. De rechterhanden liggen in een onderdanig
gebaar op de borst. Een van de drie herders omvat met zijn
linkerhand de poten van het lam dat als een bont om zijn
schóuders ligt gedrapeerd, de oudste heeft een kruikje met ohe
en de jongste knielt in eerbiedige aandacht met een lam aan
de voet, gaven voor het pas geboren kind.
De kerk in de binnenstad
werd te groot voor de kleine
groep getrouwen. Het gebouw
werd verkocht en afgebroken.
Er kwam een grote bouwput
vanwaaruit in staal en - beton
weer een vestiging van een
groot winkelbedrijf oprees.
De herders uit de kerststal,
waar vroeger, maar dat is al
tientallen jaren geleden, drom
men kinderen met wijdopen,
starende oogjes, waarin het
kaarslicht flakkerende glim
lichtjes spiegelde, omheen
stonden, werden meegegeven
met een opkoper van oude
rommel, die en passant ook
ar de koperen kandelaars
meenam. Alles voor een zacht
prijsje natuurlijk. „Ja, meneer
pastoor, luister 's, handel is
handel en het is sappelen ge
blazen tegenwoordig". En me
neer pastoor, die het hele ge
doe rond zijn kerk toch al met
lede ogen had aangezien, knik
te alleen maar. Hij zou nu toch
met vervroegd emeritaat gaan.
Daar staan ze dan, de drie
herders, tussen een paar krui
ken, wat schaaltjes, een ouwe
weegschaal, glazen, overgeble
ven uit de boedel van oma,
schilderijtjes, landschappen
zoals ze 40 jaar geleden per
dozijn gemaakt werden, keulse
potten, een emaille kroes en
twee bronzen beeldjes, een
Oostenrijkse boerenknul en
een dito meid, voorstellend het
blije en geruste landmansle
ven.
Drie gipsen herders, een voor
beeld van een devaluatie van
misschien de overdosis aan
vroomheid, om het verlies
waarvan we niet al te rouwig
behoeven te zijn. Evenmin als
om het in de straathandel te
recht komen van dit soort
beelden. Met kunst hebben ze
niets van doen, met kitsch des
te meer.
Anders ligt het met de kerk
schatten, die wel als kunst zijn
te bestempelen, of die een
kerkhistorische waarde heb-
ben gekregen. Reeds de Ut
rechtse geestelijke Van Heuke-
lum in de jaren zestig van de
vorige eeuw zag in, dat deze
voor het nageslacht moesten
bewaard blijven. Daarom be
gon hij aan een verzameling
van middeleeuwse kerkkunst,
in de hoop een eigentijdse,
echt christelijke kunst te be
vorderen en meteen overbodig
geworden (toen reeds) kerke
lijke kunstschatten van de on
dergang te redden. Daarmee
had hij in feite de stoot gege
ven tot de oprichting van het
Aartsbisschoppelijk Museum
in Utrecht, dat overigens pas
in 1921 tezamen met de verza
melingen van stad en provin
cie werd ondergebracht in een
centraal museum, dat op de
eerste plaats een kunstverza
meling was.
Nederland kende verder nog
het Haarlems Bisschoppelijk
Museum, het Bisschoppelijk
Museum van Den Bosch en
het Roermonds Bisschoppelijk
Museum. Dan is er het mu
seum voor religieuze kunst in
Uden en een bisschoppelijke
afdeling in het Bonnefanten-
museum in Maastricht. Daar
naast zijn vele kerkschatten in
handen van particulieren te
rechtgekomen. Sinds kort is er
ook de Stichting Protestantse
Kerkelijke Kunst opgericht
onder meer met als doel een
protestantse verzameling van
artistieke en historische aard
bijeen te brengen. Sinds 1969
is er bovendien de Stichting
Kerkelijke Monumentenzorg
die roerend kerkelijk kunstbe
zit registreert. Bij deze stich
ting zijn ook de oud-katholie
ken aangesloten.
Het Aartsbisschoppelijk Mu
seum bestaat nu als-zodanig
niet meer. Het is een fusie
aangegaan met het Haarlemse
Bisschoppelijk Museum. De
verzamelingen zijn samenge
voegd, zoals al eerder in 1966
met de collecties van het
Aartsbisschoppelijk Museum
en het Oud-Katholieke Mu
seum was gebeurd. Deze ver
zamelingen tezamen, met die
van de protestanten plus nog
wat uit Den Bosch, komen sa
men in een nieuw museum in
Utrecht, dat door het rijk
geëxploiteerd gaat worden:
het Rijksmuseum het Catharij-
neconvent. In mei 1978 hoopt
dit nieuwe museum de poorten
te openen. In de doelstelling
van het nieuwe museum staat
onder meer'; „een beeld te ge
ven van de geschiedenis van
de christelijke cultuur in haar
Nederlandse eigenheid".
Zo zullen vele attributen, die
in onze kerkcultuur een rol
gespeeld hebben een „laatste
rustplaats" vinden. Dr. H. L.
M. Defoer van het Aartsbis
schoppelijk Museum daarover:
„De herleefde belangstelling
voor historische musea ener
zijds en de neiging tot concen
tratie en specialisatie ander
zijds zouden op zichzelf reeds
genoeg geweest kunnen zijn
om de kerkelijke musea een
nieuwe toekomst te bezorgen
door hen samen te voegen tot
een gespecialiseerd historisch
museum voor de christelijke
cultuur in Nederland". Het tot
stand komen van een dergelijk
museum is daarnaast echter
op niet geringe wijze bevor
derd door de veranderingen
binnen het Nederlandse reli
gieuze klimaat. Zaten twintig
jaar geleden de katholieke
kerken elke zondag nog vol
gelovigen, thans is door de
toegenomen ontkerstening en
door een mildere interpretatie
van de zondagsplicht het kerk
bezoek sterk teruggelopen. Het
gevolg is onder meer dat vele
kerkgebouwen hierdoor, maar
ook ten gevolge van de ontvol
king van de oude binnenste
den, te groot, overbodig of te
kostbaar in onderhoud zijn ge
worden. Gecombineerd met de
aanlokkelijke grondprijzen
leidt dit vaak tot afbraak.
Inventaris en stoffering lopen
dan het gevaar in de onder
gang te delen of op drift te
geraken. Daarnaast dreigt
door de veranderde gods
dienstige praktijken en de li
turgievernieuwingen van de
laatste jaren een eeuwenoude
culturele traditie, die tot voor
kort voor velen gemeengoed
was, voorgoed verleden tijd te
worden. Vele, merendeels con
servatieve gelovigen hebben
met schrik deze ingrijpende
veranderingen gadegeslagen.
De meeste priesters en zich
emanciperende leken zijn ech
ter te zeer vervuld geweest
van vernieuwingsdrang om
verontrust te raken over wat
er eventueel aan cultureel erf
goed verloren zou kunnen
gaan. De niet-katholieke bui
tenwacht heeft eerst verbaasd
haar ogen uitgewreven over
zoveel dynamiek bij de vroe
ger toch nog al volgzame
„roomsen". Vervolgens zijn ze
echter gaan beseffen dat al die
ceremonies, gebruiken en
voorwerpen, waartegen zij
vroeger met verbazing hebben
aangekeken, een stuk onver-
Daar staan ze dan, de gipsen herders, op een rommelmarkt.
vangbare cultuur vormen, dat
niet zo maar spoorloos mag
verdwijnen. Daarom is er ook
van die zijde aangedrongen op
de stichting van een museum
voor deze met de ondergaqg
bedreigde godsdienstige be
schaving. Typerend is in dit
verband dat in de jaren zestig
bij een van de voorbereidende
besprekingen voor het mu
seum het Catharijneconvent
de toenmalige Utrechtse wet
houder van cultuur opmerkte:
„Ik als heiden vind, dat dit
museum er moet komen".
Aanvankelijk heeft men alleen
aan een museum voor de cul
tuurgeschiedenis van het ka
tholicisme gedacht. Katholieke
collecties waren al voorhan
den in de bisschoppelijke mu
sea en juist de twee belang
rijkste, namelijk die van Haar
lem en Utrecht hadden in 1966
een fusiecontract getekend.
Bovendien waren binnen de
rooms-katholieke kerk de ver
anderingen het meest ingrij
pend en dreigde daar juist
veel traditie verloren te gaan.
Bij de protestantse gemeenten
verliep alles meer geleidelijk,
hoewel ook daar nieuwe
ideeën verstrekkende gevolgen
hadden. Ook bleken door het
afnemen van het godsdienstige
en bijbelse element binnen het
onderwijs en door de toegeno
men ontkerstening steeds gro
tere groepen van de bevolking
steeds minder van het chris
tendom af te weten, terwijl dit
nog immer zo'n bepalend ele
ment binnen onze beschaving
is. Het heeft dan ook niet lang
geduurd of~men trok hieruit
de consequentie. Men is het er
thans over eens, dat het nieu
we museum geen eng katholie
ke, maar een algemeen chris
telijke signatuur moet dragen.
Door de steeds groeiende oe
cumenische gezindheid levert
het samenbrengen van diverse
christelijke groeperingen geen
problemen meer. Ook op vele
andere terreinen, zoals vakbe
weging en politieke partijvor
ming hebben protestanten en
katholieken onder invloed van
de sociale ontwikkelingen el
kaar weten te vinden.
Het formeren van een refor
matorische verzameling vorm
de echter nog een probleem.
De grootste moeilijkheid leek
allereerst een gebrek aan
beeldmateriaal omdat binnen
de reformatie als reactie op de
roomse overvloed aan uiterlijk
vertoon het woord centraal
staat Nu ziet men bij het
Aartsbisschoppelijk Museum
het maken van een protestant
se afdeling niet meer als een
onoverkomelijk probleem,
mits men maar schift en de
grote lijn in de ontwikkeling
in het oog houdt. Men zal moe
ten stileren, dat wil zeggen in
het onderwerp het meest ka
rakteristieke weten te ontdek
ken. om dat op een heldere en
duidelijke wijze te presente
ren.
Veel kerkelijke attributen zijn
in particuliere handen, waar
bij het gevaar bestaat dat ze
vaak tegen exhorbitant hoge
prijzen van eigenaar wisselen
en ze nooit ter bezichting be
schikbaar komen. Een beroep
op particulieren om deze stuk
ken in eigendom of in brui
kleen aan het Rijksmuseum
het Catharijneconvent af te
staan, lijkt op zijn plaats. Ten
minste als we dat brok kerk
kunst en kerkcultuur, ontdaan
van alle schijnvroomheid wil
len bewaren.
Gerard Croné
