Nieuwe ijstijd is
niet onmogelijk
Kerk Tanzania
wil voor zichzelf
gaan zorgen
Aziatische religies
spraken over
veiligheid en vrede
Londense smog zeldzaam geworden
ARABISCHE
VREDESMACHT
NAAR TYRUS
Mondale tevens
stafchef onder
Jimmy Carter
KERK
EN
WERELD
Studenten Tuebingen
in conflict met synode
R IENSDAG 29 DECEMBER 1976
LEIDSE COURANT
PAGEVA 7
^llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllilllllill!
tONDEN (ANP) Het is al weer veertien jaar
;eleden dat Londen nog een echte ouderwetse
^rwtensoep"-mist kende. De tijd van de
pmog" die fataal kon zijn voor mensen met
landoeningen van de luchtwegen, die het ver
teer volkomen kon ontwrichten en die gebou-
ven en parken aantastte, is voorbij. Dat is te
janken aan de eerste „clean air act", de wet
us»gen de luchtvervuiling van 21 jaar geleden
.|n aan het verbod op het stoken van ruwe
nfeeenkool. Vroeger kwam elk jaar zo'n 75.000
SfT,|Dn roet en as op de stad neer. Een Londenaar
P^lie na twintig jaar afwezigheid terugkomt zou
eb|e stad nauwelijks meer herkennen. De gebou
wen zijn nu wit en de parken groen, waar
rroeger zwart de allesoverheersende kleur
■^as. Nu de lucht praktisch rookvrij is doen
,jich minder sterfgevallen voor onder mensen
pet ziekten van de luchtwegen,
pet stadsbestuur spaart naar schatting 15 mil-
>en gulden uit die anders jaarlijks moesten
rorden besteed aan het reinigen van gebouwen
parken. De gazons hoeven niet langer elk
r opnieuw aangelegd te worden. In de stad
ijen thans diverse boomsoorten. Vroeger
iield alleen de sterke plataan het in de strijd
iet de luchtvervuiling vol. Op Finsbury Square
zelfs een zingende nachtegaal gesignaleerd.
,Het is nu oneindig veel beter", zegt professor
'atrick Lawther, voorzitter van de Britse „So-
:iety for Clear Air" en hoofd van de afdeling
ïilieu-geneeskunde van het St. Bartholomeus-
iekenhuis.
,Het was een enorm succes, maar de mensen
;unnen zich nog moeilijk voorstellen hoe het
oeger was". Professor Lawther vertelt hoe
ooit een uitvoering van Verdi's opera La Tra-
viata halverwege moest worden stopgezet om
dat het publiek het toneel niet meer kon zien.
Ook bioscopen moesten af en toe de voorstellin
gen staken omdat de projectie door de mist het
doek niet meer kon bereiken.
De Londense mist was een mengsel van roet,
zwavel en vocht, hoofdzakelijk afkomstig uit de
schoorstenen van woningen die van de herfst
tot de lente vette rookwolken uitbraakten. De
hele winter hing een rooksluier over de stad
en daalden roet en zwavel onafgebroken neer.
Een milieudeskundige heeft eens uitgerekend
dat in een jaar van zware mist, zoals in 1952,
elke Londenaar een flinke theelepel roet in zijn
longen kreeg.
De roetdamp werkte als een zonnefilter. Men
heeft eens vastgesteld dat in december 1890 de
gehele maand lang de zonnestraling slechts
gedurende enkele minuten de grond bereikte.
Momenteel krijgt Londen 80 procent meer zon
dan vóór 1955. Er was al lang gedacht aan
wetten op de luchtvervuiling. Steenkool werd
voor het eerst in de negende eeuw in Londen
als brandstof toegepast en tegen 1273 was de
mist al zo hinderlijk geworden dat de stad een
verbod op het gebruik van steenkool uitvaar
digde. Dat had niet veel effect. Koning Edward
I en later koningin Elizabeth poogden in de 16e
eeuw het stoken op kolen af te schaffen. Ook
zij hadden echter weinig resultaat.
In de 17e eeuw was het zo erg geworden dat
de kroniekschrijver John Evelyn in 1661 een
pamflet schreef over de vervuiling van de stad.
Daarin klaagde hij over de „helse akelige steen
kool", die zo'n dikke rook veroorzaakte dat
„gevallen van catarre, hoesten en tering in deze
stad veel meer voorkomen dan overal elders".
De industriële revolutie en het stoomtijdperk
deden de vervuiling van de lucht een ernstige
vorm aannemen toen fabrieken, treinen, sche
pen en woningen miljoenen tonnen steenkool
per jaar verbruikten.
In de 19de eeuw keurde het parlement wetten
goed die het verbruik van steenkool in Londen
en andere industriecentra aan banden legden
en die de ontwikkeling aanmoedigden van ka
chels met een betere verbranding. Deze wetge
ving was echter niet van kracht voor de parti
culiere woningen en de vele kantoren die tot
ongeveer 1955 nog met kolenkachels werden
verwarmd.
In de eerste jaren van deze eeuw kwam de
„erwtensoep"-mist, waarin het zicht vaak niet
meer dan een meter was, zo veelvuldig voor
dat de „Maatschappij ter Bestrijding van de
Rook" in 1905 het woord „smog" invoerde. Het
woord is een samenste.ling van smoke (rook)
en fog (mist), uit welke twee elementen de
beruchte erwtensoep-mist was samengesteld.
Na de tweede wereldoorlog werden in bepaalde
gebieden rookvrije zones geschapen, maar het
duurde tot na de moorddadige smog van de
cember 1952 voor er werkelijk spoed werd
gezet achter de roep om een „rookvrij Londen".
In die beruchte decembermaand steeg het aan
tal dodelijke slachtoffers van de roetmist tot
4073, meer dan het drievoudige van het „nor
male" aantal. Negentig procent van de slachtof
fers was ouder dan 45 jaar. Het ministerie van
volksgezondheid gaf de schuld aan de atmo
sfeer, vervuild met prikkelende zwavelzuren en
andere van steenkool afkomstige elementen.
De „City of London" keurde onder de naam
„National clean air act" een eigen reglemente
ring goed en werd in oktober 1955 de eerste
stad in Groot-Brittannië, die van rookverontrei-
niging bevrijd was.
De resultaten waren spectaculair. De winter-
sluier verdween, bekende kerken en historische
gebouwen werden gereinigd en voor het eerst
sinds eeuwen kwam de oorspronkelijke witte
steen weer te voorschijn De vogels keerden
terug en het gras groeide weer.
De rest van groot-Londen volgde en tegen het
midden van de jaren zestig bood de stad een
totaal ander beeld.
Een onderneming die zich bezighield met het
restaureren van gebouwen zei dat het niets
ongewoons was als men een meer dan twee
decimeter dikke roetlaag moest verwijderen.
De laatste traditionele smog deed zich in de
cember 1962 voor. Sindsdien heeft de stad wel
haar deel gekregen van de normale nevel en
mist, maar niet meer de vuile brij van voor
heen.
In 1972 verdween ook de zwavel uit de lucht
door een verbod op het gebruik van stookolie
met een hoge viscositeit.
De „Clean Air Society", de vroegere „Maat
schappij tot Bestrijding van de Rook", en de
milieudeskundigen hebben de handen echter
nog niet in de schoot gelegd. Zij richten hun
volledige aandacht thans op de uitlaatgassen
van auto's die nog steeds de lucht vervuilen,
maar die door hun andere samenstelling niet
het gevaar van terugkeer van de beruchte
„smog" opleveren.
rte vrouwen doodgeschoten
Jloor guerrilleros bij botsin-
in de afgelopen week als
ld werden gebruikt. Dit is
gedeeld in een communiqué
de veiligheidstroepen,
tlaard werd dat sedert 22
Vrouwen als schild in oorlog in Rhodesië
december 33 guerrillastrijders liezen, zo werd gezegd. De op- werden voordat zij doodgescho-
en aanhangers werden gedood, standelingen, die opereerden ten werden.
De Rhodesische troepen, die dit vanuit Mozambique, doodden Het communiqué meldde verder
jaar 127 man verloren, leden bij acht zwarte burgers, onder wie ~dat Rhodesische militairen drie
de jongste gevechten geen ver- vier vrouwen, die gemarteld burgers doodden die zich in de
aan de grens niet
aan de avondklok hielden.
De guerrilleros verloren dit jaar
in de strijd 1.588 man. Sedert de
grensgevechten vier jaar gele
den begonnen zijn bijna 4.000
guerrillastrijders, Rhodesische
militairen en burgers van beide
rassen gedood.
NEW YORK (AP) Een aantal
Newyorkse supermarkten heeft
aangekondigd koffie te zullen
boycotten en heeft gelijk spe
ciale aanbiedingen gedaan in
thee, cacao en andere dranken.
Op andere plaatsen in het land
waren al maatregelen geno
men als protest tegen de hoge
en alsmaar stijgende koffieprij-
«n.
BEIROET (UPI/Reuter) Volgens kringen uit de omgeving van
de Arabische vredesmacht zijn 1.500 man uit de Verenigde Arabi
sche Emiraten Libanon binnengegaan op weg naar de havenstad
Tyrus, op 30 km van de grens met Israël.
Zuid-Libanon is het enige gebied dat nog niet door de hoofdzakelijk
uit Syrische troepen bestaande vredesmacht is bezet. Israël heeft
zijn defensie aan de noordelijke grens met Libanon versterkt en
zei geen Syrische troepenbeweging of hervatting van aanvallen
door Palestijnse guerrillastrijders te zullen dulden.
Uit Zuid-Libanon werd gisteravond een nieuw artillerieduel gemeld.
Volgens Palestijnse kringen wisselden rechtse strijders vuur met
Palestijnse en links-Libanese schutters bij de grensplaats Taybeh.
Tanker in tweeën
Bij Nantucket in Massachusetts steekt een deel van de boeg (I.) en de
'brug (r.) van de tanker Argo Merchant boven water. De tanker brak enkele
dagen geelden door midden, waardoor een enorme hoeveelheid ruwe olie
de zee verontreinigde.
(0e bisschoppenconferentie van Tanzania
heeft een uitgebreid industrieel plan opge
eft om de r.k. kerk in staat te stellen
eVchzelf te bedruipen zonder hulp van
buitenaf.
~ïet plan der bisschoppen bouwt voort op~
bestaande ondernemingen. Het beoogt dan
jok vooral het opzetten van landbouwpro
jecten, kleine industrieën voor tapijtweve
rijen, steenbakkerijen, zaagmolens, ce-
tientfabrieken en dergelijke, maar ook
Rinkels voor groot- en kleinhandel in snij
werk en boekhandels.
"toe bisschoppen beklemtonen, dat de on-
jernemingen twee doelen moeten dienen.
Zij moeten ten eerste passen in de ontwik
kelingspolitiek van de regering en ten
tweede moeten zij de financiën opleveren
om het kerkelijk bedrijf zowel op plaatse
lijk, als diocesaan en nationaal niveau te
laten draaien.
Passend in het leefpatroon van Tanzania
zullen de meestal kleine ondernemingen
niet in handen worden gegeven van parti
culieren. Het is de uitdrukkelijke bedoeling
der bisschoppen, dat het een aangelegen
heid wordt van de gehele katholieke ge
meenschap. Een belangrijke rol denken de
bisschoppen hier toe aan de diverse raden
op parochieel, diocesaan en nationaal ni
veau.
De bisschoppen benadrukken ook, dat elke
onderneming van te voren behoorlijk op
levensvatbaarheid bestudeerd dient te wor
den. Met name dient te worden nagegaan
of de onderneming past in de regeringspo-
litiek voor de ontwikkeling van het land
en of geen dubbel werk wordt gedaan.
Priesters hebben in de ondernemingen
niets in te brengen, ofschoon van hen wel
initiatieven en medewerking worden ver
wacht. De eerste zorg voor de priesters
blijft hun pastorale zorg voor de mensen,
aldus de bisschoppen, die verklaren dat
voorbereiding, uitwerking en uitvoering uit
de gehele gemeenschap moeten komen.
De synode van de evangeli
sche kerk van Württemberg
Uiiheeft de protestantse studen-
it.ltengemeente van de universi
teit van Tuebingen met be-
_knotting van subsidie ge
dreigd, wanneer de studenten
kerk niet twee van haar werk
groepen afstoot. Het gaat om
de werkgroep „christenen
voor het socialisme" en de
Jf*werkgroep „kerk, sexualiteit
en macht inzake homosexuali-
ieit".
Iet bestuur van de studenten-
semeente heeft op deze maat
regel geantwoord met de ver-
t tparing, dat de synode voor
haar besluit noch politieke
noch theologische motieven
heeft aangegeven. De motiver
ing, dat bij de werkgroep
„Christenen voor het socialis
me" een marxistisch-leninisti-
sche ideologie verondersteld
moet worden, wijst de studen
tengemeente van de hand.
Zij merkt op, dat de synode
marxistische spoken ziet en er
beter aan zou doen naar het
voorbeeld van Jezus en de
evangelische traditie te kijken.
De studentengemeente eist,
dat de synode op haar besluit
terugkomt en verklaart, dat zij
in ieder geval met de werk
groep „Christenen voor het so
cialisme" blijft samenwerken.
De werkgroep van homose-
xuele actiegroepen accepteert
de houding der synode even
min. De werkgroep, die werd
opgericht in samenwerking
met de katholieke studenten
gemeente, ziet in het besluit
•der synode een aanwijzing, dat
binnen de protestantse kerk
de homosexualiteit weer meer
„in het verdomhoekje" terecht
komt.
Tijdens een eucharistieviering
in de voornamelijk Indiaanse
parochie Ojitlan in Mexico,
zijn de aartsbisschop van Oa-
xaca en twee Italiaanse paro
chiegeestelijken door onge
veer veertig mannen met ste
nen en lege flessen bekogeld.
De zeshonderd gelovigen, on
der wie vierhonderd katechis-
ten slaagden erin de aanval
lers de kerk uit te zetten. Er
vielen dertig gewonden. Ver
ondersteld wordt, dat de aan
vallers drankhandelaren wa
ren, die hun omzet in gevaar
zien gebracht door de strijd
van de geestelijken tegen het
drankmisbruik.
De Franse bisschoppenconfe
rentie heeft zuster Jeanne Per-
KORTE METTEN
nin benoemd tot secretaris-ge
neraal van de commissie voor
de wereldmissie. Het is de eer
ste keer, dat een vrouw op een
dergelijke post is benoemd. De
Witte Zuster Jeanne Pernin
heeft twintig jaar gewerkt in
Algerije en Tunesië en geldt
als deskundige op het gebied
van de Islam.
Het onlangs gekozen vijfenne
gentigste Congres van de Ver
enigde Staten telt 120 kath
olieke afgevaardigden, het to
nu toe hoogste aantal. Daar
mee zijn de katholieken in het
Congres de sterkst vertegen
woordigde confessionele groe
pering geworden.
In het archief van de Notre
Dame-universiteit in Indiane
(V.S.) is de tekst gevonden van
achttien colleges, die de be
kende Engelse schrijver Ches
terton daar meer dan veertig
jaar geleden heeft gehouden.
De colleges, waarvan men
meende, dat zij waren verlo
ren gegaan, bevatten een kath
olieke kijk op het Victoriaanse
tijdperk.
Volgens de statistieken van
de Hoge Commissaris van de
VN voor vluchtelingen zijn er
momenteel ongeveer 1.400.000
vluchtelingen geregistreerd.
Zij bevinden zich in zeventig
landen. Bijna twee derde is te
vinden in Afrika, de meesten
in Zaire (510.000), van wie er
460.000 uit Angola afkomstig
zijn.
De stichter en leider van de
„verzoeningskruistocht via het
rozenkransgebed", pater Pe
trus Pavlicek o.f.m. in Wenen
wordt 6 januari vijfenzeventig.
•Hij begon zijn actie aan het
einde van de tweede werel
doorlog. Zij is nu over de hele
wereld verbreid.
Meer dan driehonderd afgevaardigden, be
horend tot alle christelijke en niet-christe-
lijke religies van het Verre Oosten en
afkomstig uit zeventien Aziatische landen,
hebben deelgenomen aan de eerste Aziati
sche regionale bijeenkomst van de „We
reldconferentie van de godsdiensten ten
behoeve van de vrede."
De bijeenkomst, die gewijd was aan onder
werpen betrekking hebbend op veiligheid
en vrede, was zorgvuldig voorbereid met
medewerking van vooraanstaande Aziati
sche deskundigen. Werkgroepen hadden
•zich tevoren indringend met de zaken be
ziggehouden. Vooral ook hadden vele
boedhistische monniken een aandeel. In
het Azië van nu houden dezen zich diep
gaand bezig met de problemen van hun
landen op sociaal en economisch g ebied.
De christenen waren ter vergadering in de
minderheid, maar een van de hoogtepun
ten van de schaarse plenaire vergaderin
gen werd gevormd door eenvoordracht van
de bekende Moeder Theresa uit Calcutta.
Haar getuigenis van de inzet voor sterven
den, veriatenen en uit de maatschappij
gestotenen maakte ook op de niet-christe-
nen een diepe indruk, omdat duidelijk
werd, dat godsdienstige motivatie een unie
ke basis was voor het werken voor de
vrede.
De conferentie heeft zich overigens niet
beperkt tot papieren resoluties en vrijblij
vend gepraat. Men deed ook iets concreets
voor een probleem, dat al sinds half okto
ber onoplosbaar schijnt, namelijk de in
wrakke boten rondzwervende Vietname-
zen, die bij het einde van de oorlog uit
hun land gevlucht zijn. Bedreigd door hon
ger en storm drijven zij in groten getale
in de Zuidchinese zee. Geen land wil hen
opnemen.
Voor hen werd een hulpprogramma opge
steld. Japanse boedhisten en shintoisten
fourneerden twee ton om een schip te
charteren, dat de vluchtelingen oppikt en
ze naar een eiland in de Stille Oceaan
brengt. Daar kan in alle rust hun emigratie
naar landen, zoals Australië, Canada en de
Verenigde Staten, die in beginsel tot opna
me bereid zijn worden voorbereid.
(Van onze correspondent Ant
hony Tuoker)
Is u vindt dat het nu al koud
is, met weer een lange ijzige
winter voor de deur, dan kunt
u beter een extra trui aantrek
ken en de verwarming wat
xjlhoger zetten. Want de komen
de paar duizend jaar zal het
noordelijk halfrond steeds
kouder worden en uiteindelijk
ponder ijs verdwijnen.
Nu voorspelde Milankovitsj
zoiets al in 1941, en wat dat
betreft is er dus niets nieuws
onder de zon. Maar het Ameri
kaanse wetenschappelijk
rt|maandblad Science gaf die hy
pothese nieuw leven door de
publicatie van een gedetail
leerde studie van het afzet-
tingsgesteente op de zeebodem
en de veranderingen van de
baan van de aarde om de zon.
Milankovitsj schreef dat de
meest voor de hand liggende
verklaring voor periodieke ij-
stijden was dat van tijd tot tijd
veranderingen optreden in de
baan die de aarde om de zon
maakt. Hoe voordehandlig-
gend ook, Milankovitsj' uitleg
had weinig bijval in de weten
schappelijke wereld.
Immers, wanneer men keek
naar de ijstijden, zoals die
voorspeld werden door de va
riaties van de baan van de
aarde, dan viel die voorspel
ling niet samen met wat de
geologen al wisten. Over het
algemeen hielden die daarom
vast aan de oude verklaring,
namelijk dat de ijstijden ver
oorzaakt werden door varia
ties in de hoeveelheid energie
die de zon uitstraalt of varia
ties in de atmosfeer. Maar na
verloop van jaren kwamen er
steeds meer geologische bewij
zen voor Milankovitsj' hypo
these.
Toch bleven er nog wat vra
gen. Die vragen werden on
langs beantwoord door een
Brits-Amerikaans team dat
een uiterst nauwkeurige
„kaart" maakte van het afzet
tingsgesteente op de zeebo
dem. Verder keek het team
naar de natuurlijke variaties
van bepaalde isotopen van
zwaar zuurstof, dat verandert
naarmate de ijskap verder
schuift. Het CLEMAP-projekt,
zoals het zichzelf noemt, heeft
een zowel ecologische als geo
logische geschiedenis van het
klimaat op aarde gemaakt.
Het team bestond uit dr. N. J.
Schackleton uit Cambridge,
prof. J. D. Hays van het La-
mont-Doherty geologisch ob
servatorium in de VS, en prof.
John Imrie, van de Brown
Universiteit in Providence in
de Amerikaanse staat Rhode
Island.
Wanneer een zwaar isotoop
zuurstof zich met waterstof tot
water verbindt, dan verdampt
dit soort water minder snel
dan „normaal" water. Nu ko
men de ijskappen uit de ijstij
den voornamelijk op het
noordelijk halfrond voor. Ei
genlijk bestaan ze uit samen
geperste sneeuw, dat wil zeg
gen verdampt water. Die ijs
kappen nemen veel water op;
zoveel dat de hoeveelheid wa
ter in de oceanen er belangrijk
minder op wordt. Tegelijker
tijd laten de ijskappen echter
een relatief groter aantal mo
leculen zwaar zuurstof in het
water los.
Hoeveel zwaar zuurstof zich in
het water bevindt op een gege
ven ogenblik blijft voor altijd
vastgelegd in het afzettingsge
steente, en kan met de huidige
technieken zeer nauwkeurig
nagegaan worden. Zo hebben
de geologen dus een nauwkeu
rige „kaart" van de ijstijden.
Met deze en andere technieken
hebben de Britse en Ameri
kaanse onderzoekers tot meer
dan 500.000 jaar in de tijd
terug kunnen kijken. Ze ont
dekten dat de ijstijden regel
matig terugkwamen, en wel
met dezelfde regelmaat als de
belangrijkste periodieke varia
ties in de baan van de aarde.
Die periodes duren 23, 42 en
105 duizend jaar. Elke periode
blijkt verantwoordelijk te zijn
voor een bepaalde verande
ring van het klimaat, respec
tievelijk 10, 25 en 50 pet kli
maatsverandering. De studie
bewees zo ontegenzeggelijk
dat er een direct verband be
staat tussen variaties in de
baan van de aarde en klimaat
veranderingen.
Met hun bevindingen in de
hand voorspelden de onder
zoekers dat „de tendens over
de komende 20.000 jaar op het
noordelijk halfrond gaat naar
een gestadige afkoeling van
het klimaat. Maar die voor
spelling veronderstelt dat de
mens niet tussenbeide zal ko
men met enorme energie-injec
ties in het warmtebudget van
de aarde. En de mogelijkheid,
dat het wel gebeurt is niet
uitgesloten.
(Copyright The Guardian)
Regeling subsidies ingetrokken
DEN HAAG (ANP) Wegens uitputting van de middelen
die beschikbaar zijn gesteld voor de werkgelegenheidspro
gramma's worden per 31 december 1976 enkele subsidierege
lingen ingetrokken.
Staatssecretaris Hazekamp (Economische Zaken) heeft dit
gisteren in de Staatscourant bekend gemaakt De subsidiere
gelingen die ingetrokken worden zijn die voor modernisering
van winkelcentra, sanitaire accommodatie middenklasse-ho
tels, aanleg parkeerterreinen voor winkelcentra, toeristische
infrastructuur en brandbeveiligheidsvoorzieningen logiesbe-
drijven. Aanvragen die na 31 december bij het ministerie
binnenkomen worden niet meer behandeld terwijl het nog
de vraag is of de aanvragen die voor 1 januari 1977
ontvangen worden nog gehonoreerd worden.
ST SIMONS EILAND (TJPI) De komende Amerikaanse
vice-president Walter Mondale zal Ónder president Junmy
Carter „stafchef" van het Witte Huis zijn en daarmee een
tot nog toe niet gekende actieve rol spelen voor een
vice-president
President Carter maakte deze verrassende benoeming giste
ren bekend op St. Simons-eiland voor de kust van de staat
Georgia waar hij met vakantie is.
Tot nog toe plachten vice-presidenten voornamelijk een
passieve rol te spelen, maar als stafchef van het Witte Huis
is Mondale boven alle directe medewerkers van de president
geplaatst. Onder president Nixon was „Bob" Haldeman de
stafchef, en zonder hem had niemand toegang tot Nixon.
