ROMME
80
JAAR
Paus Paulus: wie de vrede
wil, verdedige het leven
Belangstelling groot voor
Westberlijnse „Kirchentag1
KORTE METTEN
KERK
EN
WERELD
Hulpdienst CRS droeg bij tot
oorlogsinspanning VS in Vietnam
Hij zocht het
onverzoenlijke
te verzoenen
II NDERDAG 16 DECEMBER 1976
LEIDSE COURANT
PAGINA 7
lie de vrede wil, moet het leven verde-
ligen. Of het vredesverlangen van de
nensen echt is herkent men aan hun
nstelling ten opzichte van het leven,
'rede en leven veronderstellen elkaar.
)e vrede beschermt het leven, terwijl
iet leven de vrede inhoud geeft.
Mdus paus Paulus in zijn deze week
[epubliceerde boodschap voor Wereld-
;dag, die 1 januari voor de tiende
naai wordt gehouden. De boodschap is
len vlammende oproep ter verdediging
'an het leven tegen oorlog, geweld, ter-
eur en folteringen, tegen abortus en
fiithanasie, tegen honger en ondervoe
ding.
De paus constateerd, dat in de dramati
sche geschiedenis van de mensheid de
vrede vaak met de dood en niet met het
even is gezocht. „Het leven handhaafde
zich niet dooi- de vrede maar door de
strijd als een treurige noodzaak tot zelf
verdediging".
Wanneer vrede en leven worden geschei
den, zo waarschuwt hij, tekent zich aan
Opnieuw wijst de paus op de schade die
de bewapeningswedloop berokkent, om
dat er enorme sommen worden onttrok
ken aan het onderwijs, het culturele le
ven. de landbouw, de gezondheidszorg en
het maatschappelijk welzijn. Nogmaals
pleitte hij voor het indammen van deze
..absurde koude oorlog".
Sterk benadrukt de paus in zijn bood
schap. dat niet alleen de oorlog de vrede
verstoort. ..Ieder vergrijp tegen het leven
is een aanslag op de vrede, vooral wan
neer daarbij de zeden worden geschon
den". In dit verband stelt hij de lichtvaar
digheid aan de kaak. waarmee abortus
wordt gepleegd en waarmee het doden
van het ongeboren leven soms door de
wet wordt beschermd.
Aan het adres yan de abortus-voorstan
ders zegt de paus: „Het leven van de
mens is onaantastbaar en heilig vanaf het
eerste ogenblik van de conceptie tot het
laatste moment van zijn lenen. Het is zo
onaantastbaar en waardevol, dat het alle
respekt. zorg en opoffering verdient".
Verder veroordeelt hij de vele andere
vormen van aantasting van het leven,
zoals het terrorisme, dat vaak al als
wettig politiek middel wordt gezien. Fol
teringen door de politie leiden, volgens
de paus. tot systematische geweldpleging
door de staat, die er niet langer op uit
is de orde te herstellen, maar een schan
dalige onderdrukking op te leggen.
De paus roept allen op de rechten van
de mens serieus te nemen en herinnert
aan internationale afspraken ter bescher
ming van de fundamentele vrijheden van
de mens. Allen die verantwoording dra
gen vraagt hij deze documenten niet tot
holle frazen en huichelarij te maken.
De paus stelt: „Waar het geweld los
breekt. sterft de ware vrede. Waar echter
de mensenrechten werkelijk serieus wor
den genomen en openlijk worden erkend
en verdedigd, daar kan de vrede een
atmosfeer worden, waarin zich de samen
leving gelukkig ên effectief ontwikkelt".
De zeventiende „Deutsche
Evangelische Kirchentag", die
onder het motto „draagt el
kanders lasten" van 8 tot 12
juni volgend jaar in Berlijn-
West zal worden gehouden,
trekt grote belangstelling.
Bijna driehonderd groepen -
dat is drie keer zoveel als bij
de Kirchentag in Frankfurt-M
- hebben zich aangemeld om
zich op de zogenaamde „markt
■der mogelijkheden" te presen
teren. Bij deze groepen met
zeer uiteenlopende doelstellin
gen zijn vele jonge mensen en
ook groepen uit het buiten
land. In totaal zijn er ongeveer
vijfduizend mensen bezig om
deze kerkedagen voor te berei
den. Er wordt weer op een
groot aantal deelnemers uit
binnen- en buitenland gere
kend.
catholic Relief Services" heeft
een grote bijdrage geleverd
aan de oorlogsinspanning van
de Verenigde Staten in Zuid-
Vietnam, zo bericht deze
week het katholieke tijd
schrift „National Catholic Re
porter".
tonnen hulpgoederen van ge
noemde hulpdienst gebruikt
om Zuidvietnamese soldaten
te betalen. CRS was in het
bijzonder het kanaal waarvan
de Amerikaanse regering zich
bediende om de ongeregelde
Zuidvietnamese troepen te be
lonen, aldus Rashke.
Overigens, zo voegt hij eraan
jfo Oostenrijkse bisschoppen zullen met de Kerstdagen gevan-
Rnen bezoeken in diverse strafinrichtingen. Kardinaal König
Wenen doet dat in zijn eigen stad. De aartsbisschop van
n^kborg, dr. Karl Berg, zal op eerste Kerstdag de gevangenis
van Salzburg bezoeken. Zij zullen er ook kerkdiensten houden.
Dr. Claire Randall, algemeen secretaris van de raad van kerken
in de Verenigde Staten, is door de interreligieuze particuliere
organisatie „Geestelijke erfenis van Amerika" uitgeroepen tot
■■kerkvrouw van het jaar 1976". De onderscheiding wordt sinds
1953 gegeven aan een vooraanstaande Amerikaanse vrouw voor
|0e grote rol die zij heeft gespeeld in het religieus leven van
Amerika. Mevrouw Randall staat sinds januari 1974 aan het
hoofd van de nationale raad van kerken in haar land, waarbij
dertig protestantse en orthodoxe kerken met samen ruim veertig
miljoen kerkleden zijn aangesloten.
De Italiaanse afdeling van de Internationale Vredesbeweging
„Pax Christi" heeft een vredesmars in voorbereiding ter verster
king van het besef bij de Italiaanse bevolking voor de bescher
ming van menselijk leven. De tocht is vastgesteld voor oude
jaarsavond in de stad Pescara, waar enkele duizenden jongeren
worden verwacht. Zij sluit aan bij Wereldvredesdag. 1 januari
en richt zich tegen de legalisering van de abortus, de honger,,
de gewelddadigheden en het martelen in de wereld.
Honderdacht katholieke priesters en tweeënzeventig protestant
se geestelijken in de Elzas en oostelijk Lotharingen hebben
krachtiger medewerking van de kerken gevraagd om in dit
gemengdtalige gebied gelijkberechtiging van de Duitse taal
binnen de kerken te verkrijgen. Er zouden slechts zielzorgers
moeten worden benoemd, die ook Duits spreken en verstaan.
Frans en Duits moeten in de kerkdiensten in evenwicht zijn.
De liturgische boeken behoren in beide talen voorhanden te zijn.
Ook de kerkelijke instituten in Elzas en Lotharingen moeten
meer rekening houden met de tweetaligheid.
toe. financierde de Ameri
kaanse regering tot negentig
procent van het liefdadig
heidswerk van CRS in Zuid-
Vietnam. CRS verschafte het
Amerikaanse leger op haar
beurt situatieschetsen over
dorpen waar dit niet kon ko
men. Zij wonnen ook inlichtin
gen in wanneer hun werkers
hulp gingen brengen aan poli
tieke gevangenen in de Zuid
vietnamese gevangenissen.
Richard Rashke merkt nog op
dat CRS samenwerkte met het
Amerikaanse leger bij het
overbrengen van boeren naar
vluchtelingenkampen, om hen
van de Vietcong te isoleren.
Militairen kregen volgens hem
dikwijls opdracht te gaan wer
ken in de kantoren van CRS
in Vietnam. CRS-personeel op
zijn beurt logeerde dikwijls
kosteloos in verblijven van de
Amerikaanse regering en reis
de dikwijls in vliegtuigen van
„Air America" via de CIA.
Op deze protestantse kerkeda
gen - een initiatief van en voor
leken - zal opnieuw gestreefd
worden naar de verbinding
van drie elementen: bezinning
(door een groot aanbod van
vieringen in gevarieerde vorm,
bijbelstudie en meditatie),
communicatie (door ontmoe
ting met anderen) en actie
(door allerlei inspirerende acti
viteiten).
In het Nederlandse comité van
aanbeveling hebben onder an
deren zitting ds. VV. Bleij
(praeses synodale commissie
der lutherse kerk), prof. dr. H.
A. M. Fiolet (seer. Ned. Raad
van Kerken), ds. G. Spilt
(praeses synode der hervorm
de kerk), prof. dr. H. B. Kos-
sen (doopsgezind hoogleraar),
ds. W. J. Overdiep (remon
strantspredikant), ds. T. C. C.
Scholten-Van Iterson (pred.
Ned. Protestanten Bond),
voorz. Interreligie) en ds. M. J.
van der Veen-Schenkeveld (ge-
ref. predikant, lid centraal co
mité Wereldraad van Kerken).
De „kerkedag" is van opzet
anders geworden. Ook nu nog
staan onderdelen van vroeger
op het programma, maar het
belangrijkste werk zal nu ge
beuren in kleine groepen. Men
wil zich bezinnen op de vraag:
kan de kerk en wil de kerk
antwoord geven0 Voorheen
raakte, door onderlinge me
ningsverschillen en fanatieke
strijd, het zicht op de eenheid
van de gelovigen wel eens
zoek. Dat wil men nu proberen
te voorkomen.
21 december zal mr. dr. C. P. M. Romme zijn tachtigste verjaardag
en in intieme familiekring, met zijn vrouw, kinderen en kleinkinde-
Vrienden, bekenden, autoriteiten, die hem willen gelukwensen,
en hem niet in zijn woonplaats aantreffen. De man die een zo groot
van zijn leven een stempel op de Nederlandse politiek drukte en
als het ware publiek bezit was, verkiest nu teruggetrokkenheid
zijn dierbaren.
a interviews, geen terugblik of vooruitzien meer in het openbaar,
echter van zijn vertrouwde vrienden persoonlijk behoefte heeft aan
vernemen van zijn inzicht en het ontvangen van raad in moeilijke
gstukken, blijft welkom. Hij legt zich een bewust gekozen zelfbeper
king op.
houding is kenmerkend voor het ka-
van Romme. Met carrièreplanning
zichzelf hield hij zich niet bezig. Ver-
lordelijkheden aanvaardde hij, wan-
hij meende daardoor iets van zijn
m te kunnen waarmaken en optimaal
tbaar te kunnen zijn. Enkele mijlpalen
licht zijn:
uitverkiezing tot voorzitter van zijn
in de gemeenteraad van Amsterdam
25 (na vier jaar gewoon lid te zijn
st).
benoemding in 1933 tot lector in de
e wetgeving en in 1935 tot hoogleraar
in het staats- en administratief recht
katholieke hogeschool te Tilburg,
benoeming tot minister vhn Sociale
j en Volksgezondheid in feet laatste
et-Colijn in 1937.
benoeming tot voorzitter vata het Col-
ran Rijksbemiddelaars vlak na de oor
uitverkiezing tot fractievoorzitter van
atholieke Volkspartij in de Tweede
r, 1946.
terugtreden, om gezondheidsredenen,
Tweede Kamer in 1961 en zijn benoe-
tot lid van de Raad van State in dat
Dt 1971).
-4ij gewild zou hebben, had hij na de
een of meerdere malen minister-pre-
kunnen zijn. Hij meende echter als
ik leider van zijn partij in het parle-
beter dienstbaar te kunnen zijn aan
olk. Daar voelde hij zich trouwens als
is in het water. Zijn taak zag hij vooral
it ontwerpen van fundamenteel lange
jnbeleid, in het inspireren, stuwen en
ibinden van zijn partij, een echte
i partij met al zijn kleurrijke schakerin-
Samenbinden met christelijke beginse-
s grondslag en een gemeenschappelijk
als stabiel-vernieuwend element in de
landse politiek.
overtuiging omtrent oorsprong, aard en
mming van de mens, op zijn waardig-
en gelijkwaardigheid, op de mens als
idueel en sociaal wezen, bepaalden zijn
op alle terreinen van beleid, en in het
ider ook zijn vasthoudende en onver-
iare inzet voor sociale wetgeving en
structuren en regeling waardoor bin-
ins pluriforme sociaal-economische be-
breed mogelijke lagen zouden kunnen
iperen in besluitvorming en vermo-
orming. Bij een tussenbalans, die Rom-
rer politieke prioriteiten opmaakte in
.Katholieke Politiek", pag. 73) schrijft
De hoofdmomenten voor de praktische
n vandaag en morgen" zijn:
«n-wording van Europa
vooropstelling van de werkgelegenheid
vensruimte voor het gezin
doorvoering van de Publiekrechtelijke
ijfsorganisatie
bezitsvorming in de massa van het
hieruit blijkt dat Romme zich niet tot
linnenlands beleid beperkte. Hij had
daad grote belangstelling voor buiten-
e politiek en in het bijzonder ook voor
)iropese eenwording, waarover hij nauw
,\\a& onderhield met minister Luns en
tip college uit Tweede en Eerste Ka-
t, tie op dit terrein actief waren. Zelf
A/iij jarenlang een zeer werkzaam aan-
I gehad in het actiecomité voor de Ver-
ie Staten van Europa van de pionier
Monnet. In zijn onlangs verschenen
oires schrijft Monnet over hem: „Rom-
lomme de grand jugement, etait respec-
rtous".
sterk drijvende kracht bij het denken
erken van Romme was: Het zoeken van
[estalte geven aan wat mensen, maat-
ppelijke groeperingen en volkeren kan
S. lectievelijk moet samenbinden boven
Nhen van elkaar scheidt respectievelijk
[t te vervreemden. Dit leidde hem op
ipiële en dus blijvend geldige gronden
en beleid, op het terrein van de maat-
jpelijke samenleving gericht op het har-
e- en participatiemodel, en op het ter-
/an de internationale samenleving, ge-
op het scheppen van structuren met
lenschappelijk aanvaarde rechten en
Dinsdag 21 december wordt mr. dr. C. P.
Af. Romme tachtig jaar. In de na-oorlogse
jaren heeft Romme vijftien jaren lang zijn
stempel gezet op de vaderlandse politiek. In
1961 trok hij zich om gezondheidsredenen uit
de Tweede Kamer terug. Op ons verzoek
geeft drs. W. K. N. Schmelzer, oud-fractie-
voorzitter van de K.V.P. in de Tweede Ka
mer en oud-minister van Buitenlandse zaken,
in bijgaande beschouwing zijn kijk op de
markante figuur van Romme.
plichten. De genoemde drijvende kracht -
zoek naar wat kan samenbinden uitte zich
ook op een ander terrein: de coalitievorming
op lokaal en naionaal niveau. De uitkomst
van dat streven was uiteraard minder prin
cipieel van aard en meer afhankelijk van
tijdgebonden mogelijkheden. Al in 1925 ont
wikkelde hij in de Amsterdamse gemeente
raad een program van samenwerking met
de fractieleider van S.D.A.P. Wibaut, een
man, waarvan Romme (o.a. in een interview
in Vrij Nederland van 24 januari '59) erken
de dat hij grote invloed op zijn politieke
belangstelling heeft gehad. En na de laatste
wereldoorlog zette hij zich - in een fase van
dreigende extremen en desintegratie bij
de "noodzaak tot een nieuwe opbouw en
functionering van ons land - sociaal-econo
misch en maatschappelijk - in voor brede-
basispolitiek op regeringsniveau. Dit is hem
niet altijd, ook niet in eigen kring, in dank
afgenomen. In 1948 vind o.l.v. Weiter een -
in later jaren weer herstelde - afsplitsing
plaats middels de K.N.P. Hij en zijn gezin
zijn bovendien veelal het voorwerp van
schimpscheuten, wantrouwen en verguizing
geweest. Maar hij zette door.
Wie zijn uitvoerige motivering voor die bre-
de-basispolitiek nog eens herleest ("Katholie
ke Politiek", 1953 pag. 56-58) begrijpt waar
om. Maar eveneens kan men dan begrijpen
waarom hij toch zijn volle steun gaf in 1959
aan het kabinet-De Quay waarin de P.v.d.A.
niet meer was vertegenwoordigd. Het desbe
treffende hoofdstuk van zijn in 1953 ver
schenen boek eindigt als volgt:ik ben
wel, hier en nu, een fervent voorstander van
brede-basispolitiek. Zolang de voornaamste
van de omstandigheden gelden, waarop ik
in dit hoofdstuk wees. En zolang zij niet
onmogelijk wordt gemaakt".
Rommes zoeken naar wat bindt (het befaam
de „onverzoenlijke verzoènen") en de aard
van zijn Strategisch en tactisch opereren om
daaraan gestalte te geven, heeft hem de
bijnaam van „de sfinx van Overveen" opge
leverd. Begin 1959 schreef de Haagse Post
over hem: „Men moet ermee volstaan met
vast te stellen dat zijn naam in de verkie
zingsstrijd iets gaat symboliseren wat hij
niet is. Maar wat hij wel is en waar hij wel
voor staat is niet duidelijk". Dit schoot de
toenmalige partijvoorzitter W. J. Andriessen
vader van Frans) in het verkeerde keelgat.
Zie zijn uitspraak in De Volkskrant over
Romme: „Doelbewust maar voorzichtig, die
uit een diepgewortelde overuiging zijn staat
kunde verdedigt". En een deel van het testi
monium dat zijn promotor (prof. dr. F. v.d.
Ven) over hem uitsprak bij zijn benoeming
tot ere-doctor in 1962 te Tilburg luidde: „die
als staatsman van hoge allure met opmerke
lijke moed en overtu—gingskracht, gedragen
door een diep gevoel van menselijkheid, als
man van actie en als kritisch wetenschappe
lijk denker beide, lange tijd en meermalen
onder zeer moeilijke omstandigheden in
vloed deed uitgaan op de wetgeving en het
bestuur des lands".
Rommes veelzijdigheid ging bepaald niet
gepaard aan oppervlakkigheid, integendeel.
Ik kan mij voorstellen dat het voor zijn
medeleden meestal geruststellend maar toch
ook wel eens ontmoedigend moet zijn ge
weest, bij het fractieberaad over tal van
uiteenlopende zaken in ieder geval placht hij
met fabelachtige precisie tot de kern van de
zaken door te dringen. Een deel van de
documentenberg die kamerleden te verwer
ken krijgen, bezag hij tijdens een dagelijkse
treinreis naar Den Haag. Voor zover hij
daar kranten las gebeurde dat - efficiënt -
met handschoenen aan. Ik geloof dat hij
meer handschoenen dan overjassen had.
Behalve bij striemende regen of in sneeuw
jachten zagen wij hem nooit met een jas
aan.
Dienstbaarheid en zorgvuldigheid hebben
zijn werk in< alle functies, tot zijn laatste toe
gekenmerkt, in aangelegenheden van zeer
verschillende aard. De geboren politieke
leidsman toonde dat ook als lid van de Raad
van State, in stilte nauwgezet zijn adviesar-
beid verrichtend en ook als lid van de
afdeling Geschillen van Bestuur. Zo wijdde
hij, zelf een overtuigd voorstander van een
krachtige defensie en een sterk Atlantisch
bondgenootschap daar diepgaande objectie
ve aandacht aan individuele gevallen van
gewetens-bezwaarde dienstplichtigen.
Ik wil nog twee kanten van Romme belich
ten, die bij deze vaak op eenzaam niveau
werkende en levende man, wellicht minder
naar buiten zijn getreden. Allereerst zijn
verbondenheid met de jongere generatie.
Geen tijd en moeite waren hem te veel om
jongere mensen té mobiliseren en aan te
moedigen tot een inzet voor christelijk geïn
spireerde politiek ten behoeve van ons land.
Een inzet voor het parlementaire werk of
voor een post als minister of staatssecretaris
in een kabinet. Had hij vertrouwen in hen
dan durfde hij het aan en stond achter hen.
Zo speelde hij een beslissende rol dat men
sen met geen of weinig politieke ervaring
als Van den Brink en Zijlstra, slechts iets
boven de dertigjarige leeftijd op minister
sposten kwamen. Niet alleen pousseerde
Romme zulke jonge mensen, hij wilde ook
van zijn kant luisteren en leren in het
contact met hen. Het was mentaal een twee
zijdig verkeer. Als hij meende dat de oudere
generatie te weinig geladen of te traag werk
te aan bepaalde idealen aarzelde hij niet,
zich tot de jongeren te wenden. Zo heeft hij,
die geleidelijk aan een steeds overtuigder
bepleiter van christen-democratische samen
werking en eenwording werd, zich in het
begin der zestiger jaren eens in een vergade
ring tot de jongeren van K.V.P., A.R.P. en
C.H.U. gewend met een bewogen oproep om
niet te berusten in het gebrek aan voortgang
bij het naar elkaar toegroeien der christen
democratische partijen en zelf initiatieven te
nemen waar de ouderen niet meer omheen
zouden kunnen.
Tenslotte: Romme als vriend.
Ogenschijnlijk was Romme altijd uitsluitend
bezig met de grote zaken van de politiek en
- mede in samenhang daarmee - met reli
gieus beleven. Bij dat laatste hoorden zijn
dagelijkse eucharistieviering en ook zijn
jaarlijks verstilde retraite in een kloosterlij
ke omgeving. Ogenschijnlijk was hij als
mens moeilijk toegankelijk. Ik kan mij voor
stellen dat hij zijn gevoelsleven uit zelfbe
houd - om er in zijn werk en roeping niet
onderdoor te gaan - wat afschermde. Maar
die ontoegankelijkheid was schijn. Romme
met zijn gezin hadden, zoals velen die zich
met hen verbonden gingen voelen mochten
ervaren, veel behoefte aan vrienschap. En
zijn vriendschappen telden in voor- en te
genspoed, kenmerkten zich door trouw, toe
wijding en attentie. Hij kon ook bijzonder
genieten van feestelijke gezelligheid, bij een
smakelijk diner en met zorg gekozen wijn.
Zij, die hem bij zijn arbeid tot grote steun
was, zijn even kranige als charmante vrouw
moedigde dat met hartelijke gastvrijheid
keer op keer aan.
Ik schreef in het begin van deze beschou
wing dat wij dr. Carl Romme op zijn tachtig
ste verjaardag niet in zijn woonplaats zullen
aantreffen.
Maar, waar je je ter viering met je dierbaren
ook bevindt, Carl, ontvang met je gezin ons
„ad muitos annos" en een eresaluut van
respekt, dank en vriendschap van heel ve
len, onder wie: Norbert Schmelzer
