VAN AGT VERWACHT SPOEDIGE
UITLEVERING PIETER MENTEN
RIJKSRECHERCHE
NIET ONWILLIG
Menten had slaappillen
voor zelfmoordpoging
Een goede wens
komt graag op tijd
„Den
wacht af
Dag-
vaar-
ding
Overtuigd dat Zwitserland veilig" was
GESCHIEDENIS
PIETER MENTEN
Grote
genoeg
doening99
K «OENSDAG g DECEMBER I9Y0
EE1DSE COUKANT
rAGLlA y
(Van een onzer ver
slaggeefsters)
ZESTIENHOVEN
Voor zijn vertrek gis
teren van het vlieg
veld Zestienhoven
naar het Zwitserse
Bern heeft minister
Van Agt van justitie
ten stelligste ontkend,
dat er bij de rijksre
cherche sprake zou
zijn geweest van on
willigheid om politie
mensen mee te sturen
met tipgever Hans
Knoop, hoofdredac
teur van het weekblad
Accent.
Hij verklaarde, dat hij
ervan op de hoogte
was gebracht dat Men-
ten was gevonden. „Ik
wist toen ook van de
reis naar Zwitserland
van de rijksrecher
cheurs ar*, aldus de
bewindsman.
Bij terugkomst op
Schiphol gisteravond
heeft Knoop zijn be
schuldiging aan het
adres van de recher
che (laksheid) ook ge
deeltelijk ingetrokken.
.Journalisten en poli
tie hadden hetzelfde
doel voor ogen. Maar
als journalisten aan
wijzingen hebben, dat
Menten zich ergens be
vindt, dan zijn zij op
hetzelfde moment on
derweg. Bij de politie
ligt dat wat anders.
Daar moeten altijd
eerst formele bezwa
ren worden overwon
nen", aldus Knoop, die
later in de tv-uitzen-
ding van AVRO's Te-
Jevizier bovendien zijn
erkentelijkheid uit
sprak jegens kapitein
R. Bordewijk van de
rijksrecherche en
diens twee collega's,
met wie Knoop naar
Zwitserland is gevlo
gen. Een zelfde waar
dering sprak minister
Van Agt uit voor het
speurwerk van Knoop.
De journalist heeft na
15 november, de dag
waarop Menten er
vandoor ging, onge
veer 800 tips gekregen
over diens mogelijke
verblijfplaats. De rijk
spolitie in Amster
dam, die met de op
sporing belast was,
heeft ongeveer 250
tips nagetrokken.
Hans Knoop (midden) met links zijn fotograaf Guus de Jong en rechts kapitein R. Bordewijk
rijkspolitie na terugkomst uit Zwitserland tijdens een persconferentie op Schiphol.
(Van een onzer verslaggeefsters)
HILVERSUM/BERN Minister Van AGT VAN Jus
titie rekent er op, dat Pieter Menten op redelijk korte
termijn in Nederland zal zijn. Hij heeft deze indruk
gisteren gekregen tijdens zijn bliksembezoek aan
Bern, waar hij langdurig heeft overlegd met zijn
Zwitserse ambtgenoot Kurt Furgler. Wat minister
Van Agt verstaat onder een „redelijk korte termijn"
kon en wilde hij gisteren in een uitzending van
Avro's Radiojournaal niet zeggen. Hij wilde voorko
men, dat het noemen van een datum door de Zwitser
se justitie zou kunnen worden opgevat als een „Ne
derlands ultimatum". Maar begin volgend jaar wordt
door de bewindsman wel als een serieuze mogelijk
heid gezien.
Juridisch is de uitlevering van Menten een lastige zaak. De
Zwitserse minister Furgler deelde gisteren mee, dat uitlevering in
de gebruikelijke zin van het woord niet mogelijk is, omdat de
misdaden waarvan Menten wordt verdacht volgens de Zwitserse
wetgeving zijn verjaard.
Maar, zo voegde hij er aan toe, hij kan wel het land worden
uitgezet. In 1965 heeft de Zwitserse Bondsraad namelijk een besluit
aangenomen, op grond waarvan uitwijzing mogelijk wordt „ter
bescherming van de binnenlandse en buitenlandse veiligheid en
van de onafhankelijkheid en neutraliteit van Zwitserland". Dit
i besluit is indertijd genomen om te voorkomen dat juist oorlogsmis-
1 dadigers hun heil zouden zoeken in Zwitserland.
'Gevolg van dit Bondsbesluit is, dat Menten eenvoudig naar de
Zwitserse grens kan worden gebracht en daar aan zijn lot worden
overgelaten. Formeel zou hij dan kunnen gaan waarheen hij wil.
„Maar", aldus een woordvoerder van de Zwitserse justitie, „in dit
geval, gezien de gerechtelijke stappen in Nederland, zou kunnen
worden overwogen hem aan de Nederlandse autoriteiten over te
dragen of aan de autoriteiten van welk land dan ook dat hem
wil hebben om zich te verantwoorden."
In dit verband, zo heeft minister Van Agt verklaard, is het heel
wel mogelijk dat Polen om uitlevering zal vragen. Dit mede omdat
Polen ook Nederland al eens (in 1950 en toen tevergeefs) een
dergelijk verzoek heeft gedaan. De Poolse regering zou zich er
op kunnen beroepen, dat de misdaden waarvan Menten wordt
verdacht, op toenmalig (nu Russisch) grondgebied zijn gepleegd.
Minister Van Agt heeft inmiddels opdracht gegeven een uitlever
ingsverzoek op te stellen. Dit verzoek dient te worden geformuleerd
door het Openbaar Ministerie in Amsterdam, maar volgens de
diplomatieke spelregels moet het door het ministerie van buiten
landse zaken worden ingediend, hetgeen overigens geen problemen
zal geven.
Krachtens het Europese Uitleveringsverdrag moeten de landen, die
dit verdrag hebben ondertekend, waaronder Zwitserland, gezochte
personen tenminste achttien en hoogstens dertig dagen vasthouden.
Binnen deze termijn moet het officiële uitleveringsverzoek zijn
ontvangen.
Minister Van Agt van Justitie reisde gisteren naar Bern om overleg te
plegen met zijn Zwitserse ambtgenoot Kurt Furgler (rechts naast Van
Agt).
Uit een exploit van mij, waarnemend-deurwaarder, Hans
Terhoeven, d.d. 6 december 1976 uitgebracht in de zaak
van de besloten vennootschap „Sotbeby Mak van Waay
B.V., gevestigd te Amsterdam, als eiseres, te dezer zake
woonplaats kiezende te Haarlem aan de Nieuwe Gracht
no. 60 ten kantore van de advokaat en prokureur mr. H. J.
F. Reeringh, en Pieter Nlcolaas Menten laatstelijk
wonende aan de Vliegweg no. 7 te Blaricum, thans zonder
bekende woon- of verblijfplaats in het Koninkrijk alsme
de zonder bekende woon- of verblijfplaats elders, als
gedaagde, blijkt, dat Pieter Nico laas Menten voornoemd
is gedagvaard om op dinsdag vier januari 1977, des
voormiddags om 10.00 uur, met in persoon, doch verte
genwoordigd door een prokureur, te verschijnen ter
civiele terechtzitting van de Arrondissements-
Recbtbank te Haarlem, die »i«Ki»n gehouden zal worden
in het Gerechtsgebouw aan de Jansstraat no. 81 aldaar,
waarbij veroordeling wordt gevraagd van de daarin
genoemde verschuldigde bedragen met rente en kosten
en waarbij eveneens van waarde verklaring wordt
gevraagd van het conservatoire beslag d.d. 26, 29 en 30
november 1976 gelegd door mij, waarnemend-
deurwaarder, Hans Terboeven, op de daarin vermelde
goederen, onder de besloten vennootschap B.V. Brink-
Gerlach, mede kantoorfaoudende te Haarlemmerliede en
Spaarnwoude.
H Terboevon
Waamemend-dourwaarder.
Jansstraat 14, Haarlem.
Pieter Menten is door
het veilinghuis Sothe-
by-Mak van Waayin
Amsterdam formeel
gedagvaard op 4 ja
nuari voor de Haar
lemse rechtbank. Men
moest eerder dit jaar
de veiling van Men-
tens schilderijen,
waardoor de aan
dacht werd gevestigd
op diens oorlogsverle
den, afgelasten en
liep daardoor een
schadepost op van eh-
kele tonnen. Men zal
van Menten, niet in
persoon weliswaar,
schadevergoeding ei
sen.
(Van een onzer verslaggevers)
ZURICH Met een overdosis slaappillen
heeft de Blaricumse miljonair en kunstver
zamelaar Menten, die wordt verdacht van
gruwelijke oorlogsmisdaden, gisteren ge
probeerd een einde aan zijn leven te maken.
Aan de politiemannen van het bureau in
Uster (25 km. van Zurich), waarheen hij na
zijn arrestatie was overgebracht, had hij
gezegd te lijden aan suikerziekte. Hij vroeg
verlof om naar het toilet te gaan. Een van
de agenten zag hem daar iets inslikken en
vond een leeg buisje slaappillen op de
grond.
De 78-jarige Pieter Menten werd daarna met
spoed naar het ziekenhuis gebracht, waar
zijn maag werd leeggepompt. Hiermee werd
zijn zelfmoordpoging verhinderd. Dit heeft
kapitein Paul Furrer van de Zwitserse poli
tie gisteren verteld.
Pieter Menten heeft tot het allerlaatste mo
ment in de overtuiging geleefd dat hij in
Zwitserland veilig was. Maar hij heeft zijn
vrijheid slechts drie weken kunnen rekken.
Hij en zijn vrouw lagen al in bed, toen vier
politiemannen hem kwamen vertellen, dat
hij onder arrest stond. Het eerste wat hij
toen deed, was koortsachtig zoeken naar
kopieën van Zwitserse documenten over uit
leveringsverdragen. Tot aan het politiebu
reau bleef hij zoeken naar „bewijzen" dat
men hem niet kon uitleveren.
Dit verklaarde kapitein R. Bordewijk van
de rijkspolitie gisteren na aankomst op
Schiphol, waar hij de arrestatie in Zvirich
toelichtte. Hij was maandagavond met twee
van zijn mensen en Hans Knoop naar Zu
rich vertrokken na een tip van de Accent-
hoofdredacteur. De arrestatie vond plaats
om kwart voor elf maandagavond, kort na
dat het Nederlandse gezelschap zich bij een
Zwitsers politieteam had gevoegd en men
een klaarliggend arrestatiebevel tegen Men
ten had afgehaald.
In zijn appartement, waarvoor hij een
maand huur vooruit betaald had en waarin
hij daarna nog „twee maanden zou blijven",
werden geen papieren aangetroffen die voor
de justitie interessant zouden zijn. Maar wel
werd, naast een klein geldbedrag, documen
ten van twee Nederlandse banken en recente
nummers van Accent, een kladbloc aange
troffen, waarop aantekeningen stonden voor
een vlucht naar New York op 8 december,
dus vandaag. Kapitein Bordewijk: „Het is
duidelijk dat de vogel opnieuw gevlogen zou
zijn, als we iets later waren gekomen".
Zijn appartement was gevestigd in hotel
Illuster in Uster. Menten verbleef hier sinds
23 november. Men vermoedt, dat hij ook in
andere hotels heeft gelogeerd. In de garage
van hotel Illuster werd Menten's Simca ge
vonden.
Bij zijn arrestatie was de kunstverzamelaar
gelaten. Maar toen hij Hans Knoop buiten
zag staan, barstte hij los in een scheldkanon
nade, waarin hij Knoop ondermeer uitmaak
te voor „vuile Jood" en „communist".
Hans Knoop onthulde gisteren dat hij in
nauwe samenwerking met het Duitse week
blad Der Stern achter de verblijfplaats van
Menten was gekomen. „Vanaf de eerste dag
na de ontsnapping hebben we met hen
samengewerkt. Zij hebben mensen op de
hele wereld, die uitstekend voor dergelijke
taken geschikt zijn".
Of Knoop nu de 30.000 gulden tipgeld in
ontvangst kan nemen? „Als hij daar prijs
op stelt, moet hij maar contact opnemen met
justitie. Het is in elk geval wel een gouden
tip geweest", zo meent kapitein Bordewijk.
Posttarief wenskaart f 0,40, wenskaart in open envelop f 0,45
(Van een onzer verslaggevers)
Pieter Nicolaas Menten, 78
jaar, zakenman, kunstverza
melaar, miljonair, beschikt
niet over een brandschoon
verleden. Integendeel. Er lig
gen bewijzen op tafel, die hem
brandmerken als een waar
schijnlijk zware oorlogsmis
dadiger.
Dat hij het een en ander op
zijn kerfstok had bleek al vlak
na de oorlog tijdens een pro
ces tegen hem in 19481951.
Maar veel gegevens over hem
zijn toen onder water geble
ven. Of kwamen „te laat" bin
nen, zoals de bezwarende ge
tuigenverklaringen, opgete
kend door de Israëlische jour
nalist Haviv Kana'an. In ieder
geval werd Menten toen ver
oordeeld tot slechts acht
maanden gevangenis. Nu doen
er geruchten de ronde als zou
den bepaalde personen zijn
omgekocht.
Vijfentwintig jaar bleef het stil
rond Pieter Menten. Totdat
Kana'an een „aardig" artikel
las in een Nederlands ochtend
blad over Menten en een voor
genomen kunstveiling. Op
nieuw kwam Kana'an met zijn
beschuldigingen.
Hans Knoop van het weekblad
Accent heeft de zaak overge
nomen en heeft de beschuldi
gingen uitgezocht. Kana'an
wist waarover hij sprak. Hij
heeft namelijk zelf zijn jeugd
doorgebracht in het dorp
waarin Menten zijn misdaden
zou hebben gepleegd. Na zijn
emigratie naar Israël vernam
hij van mensen die aan de hel
hadden weten te ontkomen,
welke gruweldaden Menten op
zijn geweten heeft.
Het belastend materiaal dat
Hans Knoop de laatste maan
den heeft verzameld, dwong
de justitiële autoriteiten aan
dacht aan de zaak te besteden.
In verschillende landen wer
den getuigen ondervraagd en
aan Rusland, op welks grond
gebied de plaats des misdrijfs
nu ligt, werd medewerking bij
het onderzoek verzocht. Men
ten wordt er van verdacht
honderden joodse inwoners
van toenmalige Poolse dorpen
te hebben laten doodschieten.
De aanwijzingen van Menten's
betrokkenheid bij oorlogsmis
daden werden zo sterk, dat op
.9 november werd besloten tot
arrestatie van de man op 15
november. Op de dag van aan
houding bleek de vogel gevlo
gen.
Een lang, slopend en pijnlijk
kamerdebat was hiervan het
gevolg. De minister van justi
tie bleek niet op de hoogte van
de datum en wijze waarop
Menten zou worden aangehou
den. Felle kritiek werd op de
minister en zijn justitieel ap
paraat afgevuurd. De be
windsman zegde toe de zaak
tot op de bodem te laten uit
zoeken. Maar tevens was de
minister van mening, dat het
hele kamerdebat veel weg had
van een aanval op de lijsttrek
ker van het CDA. En inmid
dels was Menten vertrokken,
naar men vreesde met een zo
danig grote voorsprong, dat
hij Zuid-Amerika wel zou heb
ben bereikt.
Tot gisteren. Opnieuw op aan
wijzing van de journalist Hans
Knoop konden Menten en zijn
vrouw in het Zwitserse Uster
in de kraag worden gegrepen.
Zijn miljoenen, relaties en een
zelfmoordpoging "bleken niet
voldoende om aan gevangen
neming, eventuele uitlevering
en berechting te ontkomen.
(Van onze parle
mentaire redactie)
DEN HAAG-De
kamercommissie
voor justitie
wacht voorlopig
af en rekent erop,
dat minister Van
Agt (Justitie) de
Tweede Kamer op
korte termijn ver
slag zal doen van
de arrestatie van
Menten.
Volgens commis
sievoorzitter
Geurtsen kan dat
schriftelijk gebeu
ren. Hij zei giste
ren geen aanlei
ding te zien om de
justitiecommissie
bijeen te roepen.
Volgende week
dinsdag is er een
gesprek met de
bewindsman over
het rapport-Hart
suiker (betreffen
de de mislukte ar
restatie op 15 no
vember). Volgens
Geurtsen kunnen
bij die gelegen
heid de recente
gebeurtenissen ter
sprake worden ge
bracht
De WD-fractie in
de Tweede Kamer
zegt in haar com
mentaar „dat het
rechtsgevoel van
alle Nederlanders
nu zal zijn bevre
digd". Minister
Vredeling liet gis
teren vanuit Brus
sel weten „met
enige voldoening,
met een soort ge
voel dat er nog
rechtvaardigheid
bestaat in deze
wereld" van Men
ten's arrestatie te
hebben vernomen.
„Ik had niet ge
dacht dat ze hem
nog te pakken
zouden krijgen
zo voegde hij er
spontaan aan toe.
De Nederlandse
afdeling van de
Europese chris
ten-democraten
heeft er bij haar
Zwitserse geestes
genoten in een te
legram op aange
drongen zich ma
ximaal in te zetten
om Menten zo snel
mogelijk naar Ne
derland te krijgen.
HAVIV KANA'AN *m
„Nu nog zijn
berechting
(Van een onzer verslaggevers)
TEL AVIV „Laten we ho
pen en bidden, dat Pieter
Menten zo spoedig mogelijk in
Nederland berecht kan wor
den en veroordeeld wordt
voor de afschuwelijke dingen,
die hij in en rond mijn ge
boortestad Lemberg in Polen
heeft gedaan." Dat zijn de eer
ste woorden, die de 63-jarige
journalist Haviv Kana'an,
verbonden aan het ochtend
blad Haaretz in Tel Aviv ons
als commentaar gaf op de ar
restatie van Menten.
„Er is geen reden voor grote
vreugde want alles wat te ma
ken heeft met het donkere ver
leden van deze man is al eer
der gezegd en heeft ons al te
lang het leven vergald. Ik kan
alleen met grote voldoening
constateren, dat Menten einde
lijk, eindelijk gepakt is. Nu
wachten we alleen nog op de
spoedige uitlevering van Men
ten aan Nederland. In een tele
gram, dat ik zojuist ontvang
las ik, dat er in Zwitserland
een wet is, die het onmogelijk
maakt, dat mensen dertig jaar
na het bedrijven van een mis
drijf nog uitgeleverd worden..
Ik denk, dat Menten van deze
wet op de hoogte was en daar
om juist gevlucht is naar Zwit
serland. In een gesprek, dat ik
tien dagen geleden met één
van uw verslaggevers had,
Haviv Kanan
noemde ik Zwitserland reeds
als een reële vluchtplaats voor
Menten. Nu komt het er op
aan, of de Nederlandse en de
Zwitserse justitie karakter ge
noeg hebben om wegen te vin
den, die het toch mogelijk ma
ken om Menten voor zijn rech
ter te brengen," aldus Kan
a'an.
Haviv Kana'an heeft Menten
in zijn jeugd goed gekend. Pas
na zijn emigratie naar Israël
hoorde hij welke rol deze
„huisvriend" in het Poolse
Gallicië heeft gespeeld. Hij is
dan ook de man die de zaak-
Menten in eerste instantie aan
het rollen heeft gebracht, na
een nogal positief artikel in
een Nederlands ochtendblad
over deze kunstverzamelaar
uit Blaricum te hebben gele
zen. Maar hij is vol lof over
het werk van Accent-hoofdre
dacteur Hans Knoop. „Ik heb
geen woorden genoeg om hem
te prijzen. Het is geweldig wat
deze journalist heeft bereikt.
Als er één held in de affaire-
Menten moeten worden ge
noemd, dan is dat Knoop."
DUITSLAND ZWIJGT
(Van onze correspondent)
BONN De Duitse media houden zich opvallend stil in de
zaak-Menten. Kranten, radio en televisie hebben vooreerst
slechts een paar regels en woorden aan de affaire rond de
arrestatie en zelfmoordpoging van de 78-jarige kunstverzame
laar gewijd.
Simon Wiesenthal
(Van een onzer verslaggevers)
WENEN - Hij is bepaald niet
blij, nazi-speurder Simon Wie
senthal, en hij zou dat ook
niet de juiste gemoedstoe
stand vinden in deze situatie.
„De arrestatie van Menten
verschaft mij zeer veel ge
noegdoening over het feit dat
nu veel eerder dan bij andere
gevluchte misdadigers gerech
tigheid geschiedt. Ik hoop nu
op een proces waarop over
veel zaken, die de goede naam
van Nederland in diskrediet
hebben gebracht, duidelijk
heid wordt verschaft. Ik ben
hierin zeer geïnteresseerd als
vriend van Nederland", aldus
de heer Wiesenthal.
Aanvankelijk verkeerde hij
.door de gegevens, die hem
kort na de ontsnapping van
Menten waren verstrekt, in de
veronderstelling dat deze zon
dagsmorgens aan de haal was
gegaan. Pas veel later, toen
SIMON
WIESENTHAL
hij in Wenen bezocht werd
door Nederlandse justitie
functionarissen, bleek hem
dat Menten twaalf uur later
was ontsnapt
„Daardoor dacht ik eerst dat
hij een zeer grote voorsprong
had en mogelijk al in een
ander deel van de wereld kon
zitten. Toen ik hoorde dat hij
pas sinds zondagavond op de
vlucht was, wist ik zeker dat
hij nog in Europa moest zijn.
Mijn gedachten gingen het
eerst uit naar zijn vrienden in
Duitsland, waarmee hij al zijn
moorden heeft gepleegd. Het
zou me trouwens niet verba
zen wanneer blijkt dat hij
daar de tijd, voordat hij op 23
november in Uster aankwam,
heeft doorgebraèht. Over de
uitlevering maak ik me totaal
geen zorgen. Men kan er voor
honderd procent op rekenen
dat de Zwitsers Menten aan
Nederland uitleveren".
DR. L. DE JONG: Verlost Vein
ondragelijke gedachte
Van een onzer verslaggevers)
AMSTERDAM „Ik hoop dat
hij een proces krijgt op hoog
niveau. Iets wat hij zijn slach
toffers nooit gegund heeft", zo
reageert een buitengewoon
verheugde dr. L de Jong, di
recteur van het Rijksinstituut
voor Oorlogsdocumentatie op
de arrestatie van Pieter Men
ten.
„Ik ben nu verlost van de on
dragelijke gedachte dat deze
man had weten te ontsnappen
aan justitie en politie. We moe
ten de mensen die deze aan
houding hebben mogelijk ge
maakt daar allemaal dank
baar voor zijn", aldus dr. De
Jong, die gelooft, dat wanneer
Menten niet op grond van be
paalde voorwaarden zou
Prof. dr. L. de Jong
tenrijk, West-Duitsland of
Frankrijk alsnog naar Neder-
den uitgeleverd, hij via een land zal kunnen worden over-
van de buurlanden Italië, Oos- gebracht
