„DE MAN DIE
TERUGGING":
SURINAME
ONAFHANKELIJK
De wrekers met
geheugenstoornis
HiiimH'ii'ii—
TELEVISIE VANAVOND
TELEVISIE VRIJDAG
RADIO VANAVOND
RADIO VRIJDAG
TERUGBLIK
PAGINA 2
LEIDSE COURANT
DONDERDAG 2 DECEMBER 1976
November vorig jaar gaf de toen in Nederland
wonende Surinamer John van Coblijn de wens
te kennen terug te willen naar rijn land, om
een bijdrage te leveren aan de opbouw van
Suriname. Hij had zijn studie economie aan
het Institute for Social Studies achter de rug,
was vaardig speler geweest in Ajax' eerste
amateurelftal en liet voorlopig vrouw en
dochter in de Bijlmer achter. Nu, een jaar na
de onafhankelijkheidsverklaring van Surina
me, zocht Han van der Meer namens de KRO.
Van Coblijn in Paramaribo op. Ruim twee
weken werd gepraat en gefilmd, de KRO zendt
de resultaten vanavond uit via Ned. II om
22.45 uur.
Een heel treffende vraag ging over de ontwik
keling van Suriname; moest de voorkeur wor
den geschonken aan het land zelf of aan de
zrugkeer van Surinamers? John van Coblijn
gaf het juiste antwoord: eerst het land geschikt
maken om Surinamers werk te kunnen bieden,
want een groot deel van de in Nederland
wonende Surinamers kón niet terugkeren. De
werkloosheid zou catastrofale vormen aanne
men. Niet algemeen bekend is, dat in Suriname
niet meer dan ongeveer 350.000 mensen wonen.
Nederland biedt 150.000 Surinamers huisves
ting en werk Een verhouding die zijn gevolgen
heeft.
De film die Han van der Meer en Raymond
Haverlag (camera) maakten gaat aanzienlijk
verder dan de gebruikelijke beelden van offi
ciële ontvangsten en ander ceremonieel ver
toon; het tegendeel is waar, het tweetal spaarde
geen enkele moeite om tot de kern van de
Surinaamse zaak door te dringen en dat ook
heel letterlijk, per wankel bootje de binnenlan
den in.
De informatie over Suriname komt tamelijk
fragmentarisch de huiskamer binnen. Vraagge
sprekken worden afgewisseld met beelden die
soms op de vragen betrekking hebben, soms
voor zichzelf spreken.
Taal
Han van der Meer relativeert voortdurend,
laat de Surinamer met veel woorden iets een
voudigs vertellen, vraagt langs zijn neus weg
wat er waar is van de stelling dat alleen de
taal iets gemeenschappelijks heeft. Van Co
blijn geeft een weldoordacht antwoord. Hij
zegt: „Men kan dit positief en negatief opvat
ten. Laat ik er positief over zijn en de taal
aanpakken als middel om tot overleg te ko
men".
Niet iedere Surinamer geeft een dergelijke blijk
van kort en goed kunnen formuleren. Zo zegt
een ambtenaar „een ogenblik van een ander
communicatiemiddel gebruik te willen maken".
De man bedoelt: „Ik wou effe bellen". Zijn
woordkeus is niet grappig bedoeld, de man
praat nu eenmaal zo.
Voorts blijkt uit deze film met soms heel mooie
natuuropnamen, wat de invloed is geweest van
het Nederlands op wat nu de Surinaamse taal
is. Aan het begin wordt een redevoering voor
de radio uitgesproken; er is weinig van te
verstaan, tot plotseling Nederlandse woorden in
de onverstaanbare taal te herkennen zijn. Ont
wikkelingshulp, investering, voetbalelftal; het
zijn even Surinaamse woorden als „tamara"
dat „morgen" betekent en is afgeleid van het
Engelse „tomorrow". Zoals veel Surinaamse
woorden zijn afgeleid van Engelse, Spaanse en
Afrikaanse woorden. Een Nederlands woord
wordt gebruikt, wanneer het Surinaams er tot
dusver niet in voorzag.
Maar de film gaat verder. Over de tweeeneen-
half miljard gulden, dat de Nederlandse rege-
John van Coblijn, de man die terugging
ring de komende jaren in Suriname wil stop
pen, dat is tien duizend gulden de man. Van
Coblijn geeft toe, dat dit gebaar een unicum
is in de wereld, zo veel geld. Niettemin vindt
hij het toch niet zo veel, want er moet nog zo
het een en ander in Suriname gebeuren.
Wat er gedaan wordt en waar het Nederlandse
geld op zinnige wijze blijft, wordt in de film
duidelijk gemaakt. Een stuwmeer moet worden
aangelegd, vijf keer zo groot als de provincie
Utrecht. Een groots opgezet plan, waaruit Suri
name zo veel energie wil betrekken, dat het
land zichzelf kan bedruipen en bovendien
stroom kan exporteren. Zo wordt Suriname
ook onafhankelijk van de ontikkelingen van de
oliemarkt
Binnenland.
Wie van het vliegveld Zanderij naar Paramari
bo gaat, weet zich in een moderne omgeving;
de scheiding met het binnenland wordt ge
vormd door een vrijwel rechte streep. Na
Paramaribo begint het oerwoud, alleen per
boot te bereizen of per helicopter. Van der
Meer en Haverlag deden beide.
Hoewel de kijker soms de indruk krijgt mee
te bladeren in het familie-album van een
vreemde, wordt men wel geconfronteerd met
de situatie zoals die in het binnenland van
Suriname is, of vermoedelijk zal zijn. Geïsoleer
de werkers, woongemeenschappen.
Ook wordt getoond welke mogelijkheden Suri
name biedt aan toerisme, waarvoor nog niets
van de grond is gekomen. Zoals Han van der
Meer bevestigde: „Voor de ANWB of soortgelij
ke instelling is in Suriname nog alles te doen.
Men kan handelen naar believen, boot huren
of kopen en ermee het binnenland in, al is een
gids natuurlijk wel prettig. De Nederlander
wordt met open armen ontvangen; de geur van
heiligheid is er af, maar omdat een kwart van
de Surinamers in Nederland woont, heeft iede
re Surinamer dóór wel een kennis of familielid
in Nederland wonen. En natuurlijk zijn ze dan
belangstellend".
De man die terugging. De KRO geeft even een
kijkje op het voormalige stukje Koninkrijk der
Nederlanden. De Surinamer in Nederland zal
eens te meer weten, waarom hij er nog steeds
niet achter is, waar hij zijn anker voorgoed zal
uitwerpen. Maar dat probleem heeft hij gemeen
met de Nederlander die in Indonesië woonde
en altijd heimwee zal voelen naar het land waar
hij dat moment per ongeluk niet is.
F. J. BROMBERG
HOU HET
SCHERM
IN
HET OOG
De KRO zendt vanavond de
negende aflevering uit van de
serie „De terugkeer van de Wre
kers". „De geheugenbank" is de
naam van een door John Steed
zelf bedacht systeem voor het
veilig opslaan van topgehei
men: de totale informatie
wordt in drie delen gesplitst
die elk afzonderlijk onbruik
baar zijn. Deze delen worden
langs electronische weg opge
slagen in de hoofden van drie
agenten. Perfect systeem zou je
denken. Toch komt er een kink
in de kabel als kolonel Meroff
op het toneel verschijnt Uite
raard voelt Steed zich verant
woordelijk.
Ned. II, 20.25 uur.
Nader bekeken
In „Nader bekeken" zendt de
E.O. het vierde en laatste deel
uit over het verschijnsel com
munisme uit. Met name het
communisme in Nederland
wordt belicht en speciaal de rol
van de CPN. Het georganiseer
de communisme in Nederland
dateert van 1918, toen de Com
munistische Partij Holland
werd opgericht. Aanvankelijk
ging het de communisten goed,
vooral door hun opmerkelijke
rol in het verzet. Maar na de
Hongaarse opstand ging het hen
steeds slechter.
Ned. I, 21.50 uur.
De E.O. zendt vanavond op Ned. I om 19.30 uur een
aflevering van „Het kleine huis" uit, met deze bewoners,
die te maken krijgen met een „praatmachine".
Arc mncira sePh Haydn, gecomponeerd in
rviö IllUölUd 1796 in Wenen Hopman wordt
Herman Hopman is solist in het begeleid door het Omroeporkest
trompetconcert in Es van Jo- o.l.v. Kees Bakels. Vervolgens
kan men luisteren naar Haydns
divertimento in Bes, uitgevoerd
door het Gronings Blaasensem-
ble.
Ned. I, 22.20 uur.
Cijfers letters
Maartje van Weegen presenteert
vanavond weer een aflevering
van het spel „Cijfers Letters".
In dit spel, dat driemaal per vier
weken wordt uitgezonden, kun
nen kandidaten en de kijkers
thuis hun krachten meten
door razendsnel te rekenen en
woorden samen te stellen.
Ned. II, 19.30 uur.
Pleisterkade
De KRO zendt vanavond het
negende deel uit van de komi
sche serie Pleisterkade 17, ge
schreven door Annie M. G. Sch
midt. In deze aflevering krijgt
vader Gerard autoritaire neigin
gen, mag moeder Trees haar
eigen woonkamer niet in, vindt
Loes een briefje in de porte
feuille van Wout, waarna ze zich
wentelt in de rol van bedrogen
vrouw. Gilbert gaat een wed
denschap aan voor een heel
duur etentje en René bakt een
cake met een buitengewoon in--
grediënt.
Ned. II. 21.15 uur.
John Steed, verantwoordelijk voor de misse boel bii de
Wrekers
NOS
benoemt
twee nieuwe
directeuren
(Van onze radio- en tv-redactie)
HILVERSUM In zijn beslo
ten vergadering heeft het be
stuur van de NOS twee leden
van de nog in te stellen direktie
facilitair bedrijf benoemd. Het
zijn de heren M. A. van Leeu
wen, thans hoofd dienst perso
neelszaken en ir. S. J. Note-
boom, thans hoofd technische
dienst radio en waarnemend
hoofd technische dienst televi
sie.
Eerstgenoemde zal binnen de
direktie in het bijzonder belast
zijn met personeelszaken en
laatstgenoemde in het bijzonder
met produktie- en bouwzaken.
De procedure voor de werving
van een direkteur-voorzitter zal
binnenkort worden vastgesteld.
De direktie zal pas in funktie
treden wanneer ook de voorzit
ter is benoemd, hetgeen naar
verwacht wordt begin 1977 mo
gelijk zal zijn.
Scène uit „Pleisterkade 17", met Jan Blaaser, Willem Nijholt en Ellis v.d. Brink
Zoals alle produkten van
menken-landbouw uit de
beste grondstoffen gemaakt
In dit geval uit de allerfijnste,
in de zon gerijpte sinaasappe
len. Geen suiker toegevoegd,
dus goed voor de slanke lijn.
pak mee
zo'n literpak verse gezondheid
tijdelijk
van 1148
EÖ3BS3HI
Teleac
18.15 Wereldgodsdiensten, les 7
NOS
18.45 De Bereboot
18.55 Journaal
EO
19.05 Oe Kinderkrant
19.30 Het kleine huia op de prai
rie, TV-serie
20.20 Klein met een groot geloof
20.50 Arctische eilanden in Cana
da
EO
21.50 Nader bekeken
22.20 Ars Musica
22.45 Tenslotte
NOS
22.50 Journaal
NEDERLAND II
NOS
18.45 Toeristische tips
18.55 Journaal
KRO
19.05 Wickie de Viking
19.30 Cijfers Letters
NOS
20.00 Journaal
KRO
20.25 De terugkeer van de Wre
kers
21.15 Pleisterkade 17
22.05 Brandpunt
22.45 De man die terugging, docu
mentaire
NOS
23.20 Den Haag vandaag
23.35 Journaal
DUITSLAND I
17.55 Journaal
18.00 Nieuws uit Noordrijnland-
Westfalen
18.05 Mission: impossible
19.15 Hier und Heute
19.45 Truc om kwart voor acht
20.00 Journaal
20.15 Pro en contra
21.00 Detective Rockford, TV-serie
21.45 Titel, Thesen, Temperamen-
te
22.30 Journaal
DUITSLAND II
18.20 Den lieben langen Tag, TV-
serie
18.55 Mainzelménnchen
19.00 Journaal
19.30 Walt Disney's wereld
21.00 Journaal
21.15 Journalisten vragen, politici
antwoorden
22.15 Iracema, TV-film
23.40 Journaal
18.00 Simon in het land van de
krijttekeningen
18.05 Kim en zijn vrienden
18.30 Tienerklanken
19.15 Allemaal beestjes, TV-film
19.45 Journaal
20.15 Coronation Street
20.40 Panorama
21.30 La ff a bit, TV-film
21.35 Standpunten
21.55 Premièrefilms
22.40 Journaal
NEDERLAND I
10.45 Schooltelevisie
DUITSLAND I
10.00 Journaal
10.05 Draaischijf
10.20 Portret van Elisabeth Mar-
11.05 Talkshow
12.05 Titel, Thesen, Temperamen-
te
12.50 Persoverzicht
13.00 Journaal
15.50 Journaal
15.55 Stenen tijdperk in Engeland,
documentaire
16.40 Programma met de muis
17.10 Joker 76 (afl. 3)
17.55 Journaal
BELGIE
NEDERLANDS
l!IHVJ,üll.'iq
NCRV: De kerk vandaag. 18.20 (S) Van
onze buitenlandse correspondent. 10.30
Nws. 18.41 Wereldpanorama. 18 53 Zo
juist verschenen. 19.00 (S) Leger des
Heilskwartier. 19.15 (S) De wereld zingt
Gods lof. 20.00 (S) Goed gestemd. 20.40
Eén twee, uit de maat. 21.00 Anders
ouder worden. 21.20 (S) Orgelconcet.
Orgelconcert. (S) Spraakmaken. 22.25
Avondoverdenking. 22.30 Nws. 22.40 (S)
Hier en nu. 23.00 Rondom het woord.
23.25 (S) Jazztime. 23.55-24.00 Nws.
NOS: 18.00 Nws. AVRO: 18.11 Radio-
journ. P.P.: PSP. IKON: 18 30 Kleur
AVRO: 19.00 Sportpanorama. 20 00
Nws. 20.05 Radiojourn. 20.10 (S) Piano
concert. 20 40 (S) Saxofoonkwartet Def-
fayet. 21.05 (S) Jazz Spectrum. 21,55
Essay. 22.20 (S) Aspekten. NOS: 23.00
(S) Met het oog op morgen, met onder
meer 23.05 Aktualiteitenoverzicht Ra-
dio-TV. 23.20 Den Haag Vandaag 23 52
Even ontspannen voor het slapen
qaan). 23.55-24.00 Nws.
NOS: 18.03 De vacaturebank. 18 10 (S)
NOS-maal. TROS: 19.02 (S) Poster
20.02 (S) Ferry Maat's soul show. 22.02
(S) Sesjun. 23 02 (S) Close-up. 0.02 (S)
De Hugo van Gelderen show. 1.02-7.00
(S) De Nachtwacht.
HILVERSUM I
KRO 7.00 Nws. 7 02 Het levende woord
7 08 (S) Hans van Willigenburg (7.30
Nws 8 30 Nws 8 36 Gymnastiek voor
de huisvrouw 8 45 (S) Anne van Eg-
mond (10.30 Nws) 1100 (S) Kees
Schilperoort in gesprek 12 00 (S) Hans
van Willigenburg (12.26 Mededelingen.
12 30 Nws 14 00 (S) Anne van Eg-
mond. (15.30 Nws 16.00 (S) Jacques
van Kollenburg. 17 00 (S) In de hutsge-
klutste kinderwinkel. 17.30 Nws. 17.32
(S) Echo-magazine.
NCRV 7.00 Nws 7.11 Ochtendgymnas
tiek. 7.20 Vandaag vrijdag Gevarieerd
programma. (8.00 Nws. 8.11 Hier en
Nu.) 0.30 Spoorzoeken 0.35 Te Deum
Laudamus NOS 9.00 Musonette 9.35
Waterstanden 9 40 Schoolradio 10.00
Wat heeft dat kind 10.15 De taal in je
hand. Praten over het leven in de taal
10 30 NOS-jazzporlret. 11.00 Nws. 11.03
Meer over minder, de stem van de
sprekende minderheid. 12.30 Toerismo
OVERHEIDSVOORLICHTING. 12.49 Uit
zending voor de landbouw 13 00 Nws
NCRV 13.11 Hier en Nu. NOS 13.30
Vonken onder de as Nederlandse
volksverhalen en Volksgebruiken. 13 46
Onder de Groene Linde Oude liedjes
en balladen 14.00 Omroeporkest en
sopraan 15.00 Zoeklicht op Nederland
Regionale zaken nader bekeken (16 00
Nws.) 16.30 Kijk op buitenland VPRO
17 00 Welingelichte kringen Recht
streeks debatprogramma 17.45 Uitzen
ding van Symbiose. 17 55 Mededelin-
ÉllSUH'li'J
leder heel uur nws EO 7 02 (S) Gospel-
sound 8.03 (S) Tijdsein. 903 (S) De
muzikale fruitmand. 10.03 (S) Te elfde-
rure. TROS 11.03 (S) Verzoekplaten
12.03 (S) Nederlandstalige top tien en
kwiswijs NCRV 13.30 (S) Pop-contact
Nationale Hitparade en de TOP 30
NOS 7.00 Nws 7 02 (S) Vroeg klassiek
9 00 Nws. 9.02 (S) Stof van eeuwen
10 30 (S) Vocalise. 12.00 (S) Van het
Nederlandse Concertpodium EO. 13 00
(S) Klankspiegel. 14 00 Nws 14 02 (S)
Klankbord. 14 20 (S) Sefer fhillim. 14 45
(S) Woord der waarheid. VPRO 1500
(S) Muziek op vier.
Liefst drieeneenhalf uur duurde
de door Roelof Kiers samenge
stelde documentaire "Indonesië
Merdeka!" die de VPRO gister
avond uitzond. Zij trachtte uit
te leggen "hoe de erfenis van
Jan Pieterszoon Coen voorgoed
verloren ging en de republiek
Indonesië haar onafhankelijk
heid kreeg".
Die zaak werd vooral bekeken
vanuit de gezichthoek van de
Indonesiërs, ofschoon onder de
regelmatig terugkerende oogge
tuigen ook de Nederlandse heer
P.J. Koets en de planters familie
Marsman optraden. Kiers echter
verbleef een maand in het voor
malige Nederlands Oost-Indië
en had er uitvoerige gesprekken
met mannen als Mohammed
Hatta en dr. Ruslan Abdulgani,
die uiteraard al weet hadden
van het vooroorlogse Indonesi
sche nationalisme en onafhan
kelijkheidsstreven, en die daar
uitvoerig herinneringen over op
haalden.
Het viel mij daarbij bepaald op
met hoeveel gevoel voor betrek
kelijkheid en humor zij dat de
den. Dat gold trouwens ook
voor Nasoetion, die een grote
rol heeft gespeeld in de naoor
logse jaren, toen het tot een
daadwerkelijke strijd met het
koloniale bewind kwam.
Hij werkte de indruk van ie
mand, die terugkeek op een van
de vrolijkste perioden uit zijn
leven. Met inachtname van het
feit overigens, dat hij de kwestie
toch wel degelijk ernstig geno
men had en nam. Maar zijn
badinerende verteltrant was nu
eenmaal kennelijk inherent aan
het afstand nemen, waartoe hij
werd verplicht. Een levendige
bijdrage over de situatie in In
donesië (Indië) pal na de dagen
van de Japanse capitulatie le
verde trouwens ook de Neder
landse journalist Johan Fabri-
cius. Ook daaruit bleek dat die
jaren (vooral achteraf gezien)
werden gekenmerkt door aller
lei paradoxale gebeurtenissen
en toestanden. Zodat bijvoor
beeld Ruslan Abdulgani er met
een lichte flonkering van ironie
in de ogen aan kon herinneren,
dat de Indonesische "helden
dag" is geboren niet uit de strijd
tegen de Nederlanders, maar uit
die tegen de Engelsen.
Van ironie van het geschiedkun
dig lot, daar was de hele docu
mentaire trouwens ruimschoots
van doortrokken. Zij gaf overi-
•gens een bijzonder boeiend
maar ook een vrij eenzijdig
beeld van een stuk contemporai
ne geschiedenis, maar daar
staat dan tegenover dat men tot
nu toe van die kijk op de zaak
dan ook nog maar weinig had
vernomen.
Intussen was het een hele zit. En
het zou beslist de moeite waard
zijn uit te zoeken, hoevelen het
de hele drieeneenhalf uur heb
ben uitgehouden. Zoals ik wel
eens zou willen weten hoe "de
huidige generatie", die geen en-'
kele persoonlijke weet meer
heeft van "ons Indië" en de
daarbij passende gevoelens, er
tegenaan heeft gekeken. Geluk
kig hebben we nog de kijkcij
fers en zelfs de Nipo.
Herman Hofhuizen
