Carter
lieuw Huis, nieuwe Senaat
ij hebben het goed gedaan' 'Wij kunnen het nog beter*
ord
n
ole
Carter
en
Mondale
HOE KIEZEN STATEN VAN AMERIKA
Ccidóc Somant
Van een onzer redacteuren
WASHINGTON De afgelopen
week hebben de beide kandidaten
voor het Amerikaanse president
schap, de Republikein Gerald Ford
en de Democraat Jimmy Carter nau
welijks een moment rust gekend. Zij
hebben door het land gezigzagd in
een non-stop race tegen de klok
door de voornaamste staten van het
land. Nog twee dagen, en dan bren
gen zij en tientallen miljoenen me
de-Amerikanen hun stem uit op de
man die naar hun inzicht het meest
ervoor in aanmerking komt de 39ste
president van Amerika te worden.
De twee kandidaten hebben met
elkaar gemeen dat ze in korte tijd
als uit het niets tevoorschijn zijn
gekomen. Ford was een weinig tot
de verbeelding sprekende leider van
de Republikeinen in het Huis van
Afgevaardigden, voor hij tot het
vice-presidentschap en binnen een
jaar tot het presidentschap werd
geroepen. Hij is de eerste Ameri
kaanse president die zijn ambt niet
bekleedt op grond van een verkie
zingsuitslag. Carter, een pindateler
uit Georgia, is gouverneur van zijn
staat geweest, maar miste nationale
bekendheid, tot zijn eerste opzienba
rende overwinningen in de voorver
kiezingen van de afgelopen lente.
Carter heeft zich sindsdien tot een
grote stemmentrekker ontpopt, die
feilloos inspeelde op de wensen en
gevoelens van de Amerikaanse sa
menleving, zoals morele verheffing,
tegenzin tegen een te centraal geleid
bestuur vanuit Washington, meer
zelfvertrouwen voor Amerika, een
duidelijker Amerikaans standpunt
tegenover het buitenland. Maar
Ford heeft zich van zijn aanvanke
lijke aanzienlijke achterstand her
steld. Hij hamert erop dat hij de
eerste na-oorlogse president is, on
der wie geen Amerikanen in het
buitenland vechten, en dat hij door
zijn vele veto's (die soms overigens
weer ongedaan zijn gemaakt) de uit
gaven van zijn regering beperkt
heeft weten te houden.
Beide kandidaten hebben ook hun
zwakten getoond. Carter heeft zich
vergaloppeerd in een interview met
Playboy, waarin hij 'overspel in de
geest' met mooie vrouwen bekende,
Ford blunderde door voor 75 mil
joen tv-kijkers te verklaren dat lan
den als Polen en Roemenië volledig
vrij zijn en niet onder sterke in
vloed van de Sovjet-Unie staan.
Ford wijst op wat zijn regering
heeft bereikt, dat het leven in Ame
rika in de 26 maanden van zijn
regering beter is geworden. Carter
zegt voortdurend: wij kunnen het
beter.
REPUBLIKEINEN:
erald Ford, de niet-geko-
38ste president van de
■renigde Staten, kwam aan
macht toen zijn land zich
een uiterst ongelukkige
•riode bevond. Hij volgde,
onJs fractieleider van de Re-
iblikeinen in het Huis van
Hfgevaardigden, in oktober
vice-president Spiro
op, toen deze wegens
ilastingfraude tot aftreden
erd gedwongen. Op dat
vig oment was president Ni-
-Jin al diep in de Watergate-
faire betrokken. Ford die
irklaarde geen ambities
"nor het Witte Huis te heb-
e,'en, moest in augustus 1974
'tie ixon opvolgen.
fu, na twee jaar in het Witte
'uis. heeft Ford zijn naam
,an eerlijk en betrouwbaar
33nan kunnen behouden. Maar
yjhij heeft de gelegenheid ge
klist het land en zijn partij
^e overtuigen, zodat de Repu
blikeinen zich niet tijdens
1 nationale partijconven-
als een man achter hem
bben gesteld, zoals gebrui-
lijk is bij een president die
voor een volgende
ibtstermijn kandidaat
:lt. Ford noemde zijn nomi-
itie het resultaat van „de
'aliteit van het gewone, het
irlijke, het openhartige die
grote stabiliteit en het
van onze natie ver-
Het is een kwaliteit
om,trots op te zijn. Maar het
is een kwaliteit die veel men
sen lijken te hebben ver
waarloosd".
Bij Ford is dit „gewone"
evenwel ook kleurloos en
weinig intelligent. Johnson
grapte eens. over Ford: Hij is
niet in staat tegelijkertijd te
lopen en kauwgom te kau
wen. Toch heeft Ford een
lange politieke loopbaan ach
ter de rug, waarin hij door
hard werken en oprechtheid
de hoogste functie in zijn
land heeft kunnen bereiken,
In zijn politiek en in zijn
campagne heeft Ford zich
steeds gekeerd tegen zaken
als minimum-loon, een natio
nale gezondheidsverzekering,
schoolmaaltijden voor hon
gerige kinderen en tegen de
„volledige werkgelegenheids-
wet" van Humphrey en Haw
kins, mogelijk uit angst dat
dit weer inflatie veroorzaakt.
Tegenover de Sovjet-Unie
streeft hij een politiek na van
„vrede door kracht", via Kis
singer bereikte hij een troe
penscheidingsakkoord tussen
Israël en Egypte, terwijl pre
mier Smith van Rhodesië
naar de gesprekstafel met de
nationalistische leiders werd
gedwongen.
Zijn kandidaat voor het vice-
presidentschap is Robert Do
le,'senator voor Kansas, die
de stoel van de liberaal Roc
kefeller moet gaan innemen.
Dole staat békend als volhar
dend conservatief, een fer
vent aanhanger van Nixons
Vietnam-politiek, tegenstan
der van het schoolbussys
teem, abortus, en stijging
van de regeringsuitgaven,
met uitzondering van defen
sie.
DE DEMOCRATEN:
James Earl Carter jr, Jimmy
in de omgang, werd begin
dit jaar volstrekt kansloos
geacht als presidentskandi
daat, maar in de zomer Jiad
hij zoveel nationale bekend
heid gekregen en zoveel ent
housiasme opgewekt, dat de
verkiezing tot president hem
nauwelijks meer leek te kun
nen ontgaan. Nu, aan de
vooravond van de verkiezin
gen, geven veel opiniepeilin
gen hem nog een voor
sprong, maar zo gering dat
over de uitslag niets met
zekerheid gezegd kan wor
den.
Carter, pindateler uit Geor
gia en voormalige gouver
neur van die staat, wist de
sinds 1968 verdeelde Demo
cratische partij tot een hech
te eenheid te smeden, won
een groot aantal voorverkie
zingen voor de nominatie
van zijn partij en slaagde
erin zijn verslagen medekan
didaten voor zich te winnen.
Het is moeilijk Carter etiket
ten op te plakken. Niet alleeh
varieerden zijn uitspraken
nogal eens, naar gelang zijn
toehoorders, ook is hij een
man die zijn politiek „ver-
Mondale en Carter
licht conservatief' noemt,
maar „liberaal" op het ge
bied van de sociale wetge
ving. Hij wenst geen discri
minatie op grond van afkom
st, huidskleur of welstand, en
hij wil in Washington voort
zetten wat hij als gouverneur
van Georgia met succes heeft
toegepast: de reorganisatie
van het staatsapparaat, op
voering van opènbare hulp
programma's, een actie voor
het behoud van de natuur en
het milieu. Hij wil het mes
zetten in de federale instel
lingen, die hij van 1900 tot
200 denkt te kunnen terug
brengen, waardoor een
enorm bedrag aan belasting
gelden kan worden uitge
spaard.
Carter heeft zijn kennis op
het terrein van de buiten
landse politiek de laatste
maanden proberen aan te
vullen door veel gesprekken
met deskundigen als oud-mi-
nister Dean Rusk. Hij kon
Ford in de televisiedebatten
verwijten het woord „deten
te" in de verhouding tegen
over de Sovjet-Unië te heb
ben laten vallen.
Hij heeft senator Walter
Mondale van Minnesota, col
lega van Humphrey, gekozen
tot zijn running-mate, de te
genpool van de Republikein
se vice-presidentskandidaat
Dole. Mondale heeft zijn spo
ren verdiend op het terrein
van sociale woningbouw, on
derwijs, zorg voor het kind,
werkgelegenheidskansen e.d.
Of, zoals hij zegt, de nood
zaak aldegenen in Amerika
te helpen die geen kans krij
gen te delen in de „volheid
van het Amerikaanse leven".
WASHINGTON In Europa wordt nogal eens vergeten
lat, wanneer de Amerikanen begin november naar de
tembus gaan, ze behalve voor de nieuwe president ook
temmen voor een groot aantal andere mensen. Voor de
'ele senatoren, afgevaardigden, gouverneurs, rechters en
ondevangers, die op 2 november ook gekozen zullen
gorden, is hun eigen strijd belangrijker dan de presiden-
iele campagne. En terwijl de Amerikanen dit jaar maar
reinig belangstelling tonen voor de wedloop naar het
fitte Huis, zijn het de plaatselijke campagnes die de
ïeeste aandacht krijgen.
Ie verkiezingen voor de belangrijkste wetgevende licha-
ïen, het Huis van Afgevaardigden en de Senaat, geven
oorgaans de stemming onder de bevolking beter weer
an de presidentiële verkiezingen. Als dit inderdaad het
eval blijkt te zijn, zal dit jaar Amerika een ietsje naar
nks gaan, en zullen er ook meer Democraten in het Huis
n de Senaat komen en in de volksvertegenwoordigers
an de 50 staten.
)at Amerika conservatiever wordt, geldt misschien voor
Ie ambtsdrager in het Witte Huis, maar op het niveau
'aar het er op aankomt, op het niveau waarop de mensen
iet gevoel hebben echt wat te zeggen te hebben, op dat
liveau tonen ze zich zeer bezorgd over zaken als werkgele-
enheid, gezondheidszorg en huisvesting. Dat kun je zien
ian het steeds groter wordende leger Democraten dat
laar Washington trekt.
I )e politieke samenstelling van de twee kamers van de
Amerikaanse volksvertegenwoordiging zal niet veel veran-
leren. Beide zijn nu overtuigend Democratisch: in de
Senaat zijn 62 Democraten tegenover 38 Republikeinen,
n het Huis is de verhouding 290 tegen 145. Wat wel zal
'eranderen, zijn de persoonlijkheden achter die cijfers.
)ngewoon veel leden zullen voorgoed verdwenen zijn, als
iet 95ste Congres in januari volgend jaar bijeenkomt. Dit
tomt omdat er veel pensioneringen zijn deels vanwege
sex- of andere schandalen, sommige wegens ouderdom.
Vertrokken zullen zijn de senatoren Scott, Symington,
Mansfield en Hart, die alleen al vanwege hun anciënniteit
«er veel te zeggen hadden.
Verder zullen ook 27 Afgevaardigden Washington veria-
en, natuurlijk onder leiding van Wilbur Mills en Wayne
Hays. wier vriendinnen uitermate ontkleed in Plaboy te
hen waren in het nummer voor het beruchte Jimmy
-arter-nummer, waarin deze zijn opmerkingen over wel-
ust maakte die zoveel opzien baarden.
Er zullen waarschijnlijk 60 tot 70 nieuwelingen komen in
iet Huis, wat betekent dat een kwart van het nieuwe
Congres twee jaar of minder ervaring in de nationale
politiek heeft. Dat, plus het feit dat de Democraten de
grote meerderheid zullen hebben, houdt in dat de nieuwe
president, wie het ook moge worden, moet rekenen op
veel confrontaties met het Congres.
Het gaat met de Republikeinen zo slecht dat waarnemers,
slechts één kandidaat een goede kans geven een zetel van
een Democraat over te nemen. Dat is in Utah, een
uitermate nette staat, waar de huidige afgevaardigde
Allan Howe gearresteerd werd toen hij op straat een
politie-agente aansprak die zich als prostituee voordeed.
Howe zal bijna zeker verslagen worden,
ui veel staten zullen de Democraten bijna zeker hun
Republikeinse tegenstanders verslaan, en over het alge
meen wordt aangenomen dat de Democratische meerder
heid nog verder zal toenemen. Er is slechts één probleem
voor de Democraten, en dat is geld.
Wat de Senaat betreft is een derde van de zetels (33)
verkiesbaar. Volgens de opiniepeilingen zullen de Republi
keinen hier vier zetels verliezen en er drie terugwinnen,
zodat het nettoverlies één zetel zal bedragen. De meest
interessante uitslag zal die van New York zijn, waar de
Democraat Daniel Moynihan, de voormalige ambassadeur
bij de Verenigde Naties het opneemt tegen de aartsconser
vatieve James Buckley.
Op veel succes hoeven de Republikeinen ditmaal niet te
rekenen. Het lijkt er op dat er maar 37 Republikeinen
in de nieuwe Senaat zullen zitten, tegenover 63 Democra
ten, wat gevaarlijk dicht bij het aantal is dat elk veto
van een eventuele Republikeinse president teniet kan
doen.
Dinsdag, 2 november, gaat Amerika
naar de stembus voor het kiezen van
zijn president en vice—president, van
33 senatoren, het gehele Huis van Afge
vaardigden, en zeer veel functionaris
sen op staats— en plaatselijk niveau.
Een op stem op president Ford hoeft
daarbij niet te betekenen dat diezelfde
kiezer ook stemt op een Republikeinse
senator of gouverneur, en omgekeerd.
De Republikeinen Nixon en Ford re
geerden immers met een Democratisch
Congres. Op deze pagina een overzicht
van wat ons dinsdag te wachten staat:
een prognose, een korte schets van de
werking van het kiessysteem en korte
profielen van de presidentiële kandida
ten.
Amerika kiest zijn president niet recht
streeks, maar via een stelsel van kiesman
nen. Elk van de 50 staten vaardigt, al naar
gelang de bevolkingsdichtheid, een aantal
kiesmannen af die op de eerste maandag
na de tweede woensdag in december
dit jaar is dit 13 december in de
verschillende hoofdsteden van de staten
de nieujve president zullen kiezen. Hun
stembiljetten gaan naar Washington, waar
op 6 januari de officiële telling plaats
vindt in aanwezigheid van de leden van
het Huis van Afgevaardigden en de Se
naat
Maar zolang hoeft het niet te duren eer
de naam van de nieuwe president bekend
is. Op 2 november worden 538 kiesmannen
gekozen, die echter gebonden zijn aan de
uitslag van hun staat. De kandidaat die in
een bepaalde staat de meerderheid be
haalt, krijgt hoe onrechtvaardig dit mis
schien ook lijkt de stemmen van al de
kiesmannen van de staat. Zijn de uitslagen
van de staten in de nacht van dinsdag op
woensdag bekend, dat is ook bekend hoe
veel kiesmannen elk van beide kandidaten
achter zich heeft verzameld. Wie meer dan
269 kiesmannen heeft is winnaar. Behaalt
geen van de kandidaten de meerderheid,
dan moet het Huis van Afgevaardigden de
beslissing nemen. De Senaat kiest dan de
vice-president, die immers tevens voorzit
ter van de Senaat is. In dat geval heeft
elke staat maar één stem.
Hieronder volgt een overzicht van het aan
tal kiesmannen dat door de staten wordt
afgevaardigd, en hoe in 1968 en 1972 werd
gestemd. De „R" staat voor Republikeins,
de „D" voor Democratisch, de „O" voor
Onafhankelijk, in dit geval voor gouver
neur Wallace van Alabama. De aantallen
kandidaten zijn na de verplichte tienjaar
lijkse volkstelling van 1970 gewijzigd: de
eerste getallen geven het huidige aantal
aan, de getallen tussen haakjes die welke
in 1968 golden.
Aantal kiesmannen 1972 1968
9 (10) r o
Alabama
Alaska
Arizona
Arkansas
Californië
Colorado
Connecticut
Delaware
Florida
Georgia
Hawaii
Idaho
Illinois -
Indiana
Kansas
Kentucky
Louisiana
Maryland
Massachusetts
Michigan
Minnesota
Mississippi
Missouri
Montana
Nebraska
Nevada
New Hampshire
New Jersey
New Mexico
New York
North Carolina
North Dakota
Ohio
Oklahoma
Oregon
Pennsylvania
Rhode Island
South Carolina
South Dakota
Tennesee
Texas
Utah
Vermont
Virginia
Washington
West Virgina
Wisconsin
Wyoming
District Columbia
6 5)
