boeren niet blind voor
landschapsbehoud
positie
japanse
vrouw
verbetert
langzaam
VA
ineer de boer zijn stolp geschikt moet maken voor moderne veehouderij, dan kiest hij noodgedwongen voor een losstaande efficiente ligboxenstal.
moderne boer wordt door velen
ien als de grote bedreiger van ons
dschap. In de heftige discussies
i de laatste jaren over land-
apsbehoud zijn sommigen al
er gegaan dat ze van een nieuwe
instrijd spreken: boeren tegen
dschapsbeschermers. Maar zo
ivoudig liggen de zaken toch niet
'97 e goed kijkt naar de feiten zal
dat de boer wel veel in het
dschap verandert dat anderen
ag zouden behouden, maar ook
de boer de grootste behoeder is
ons landschap,
i van de zeer weinigen die de
uding van de boer tra opzichte
a het landschap nauwkeurig on-
rzoekt is dr. ir. L. J. M. Weerden-
rg, gastmedewerker van de Land-
uw Hogeschool in Wageningen. In
flracht van de Rijks Planologische
gast is hij bezig met een onder-
Mi in de Schermer, een van de
Bbeeuwse Hollandse droogmake-
ntioneel betrokken
Weerdenburg: „Juist omdat de
r persoonlijk, emotioneel betrok-
is bij het landschap, is hij ook
nteresseerd in landschapsbehoud,
de Schermer heb ik gevonden dat
procent van de boeren goed vindt
er voorschriften zijn voor land-
lapsbehoud. Zelfs was 46 procent
l wel voor méér voorschriften,
ar dan zouden daar wel financiële
emoetkomingen tegenover moeten
an". De medewerker van de LH
eft alleen nog maar over de Scher-
r onderzoeksresultaten in handen,
heeft daar 135 boeren (in het
rit van 75 procent van de grond)
230 niet-boeren geênqueteerd. Te-
ijkertijd is er een zogenaamde
idschapsinventarisatie gemaakt
or onderzoekers van het instituut
bos- en landschapsbouw „De
trschkamp" in Wègeningen.
t nu op tafel ligt is een voorlopig
rslag, waaraan ir. Weerdenburg lie-
niet al te veel conclusies wil
binden. Niettemin gelooft hij dat
gegevens over de Schermer, ge-
nbineerd met de vele uitingen die
m van uit de rest van het land
reiken, enig houvast bieden voor
meer algemene indruk.
Jraakverwarring
t is landschapsbescherming? Be-
in'|nd er op die vraag maar een
lelijk antwoord. Er is onzeker-
I, spraakverwarring. Sommigen
zijn radicaal tegen en anderen volle
dig vóór. Maar waar tegen en waar
vóór?
Volgens de heer Weerdenburg verkla
ren boeren zich vaak tegen land
schapsbehoud omdat ze er bang voor
zijn. Ze vrezen dat ze zoveel wetten
en voorschriften te slikken zullen
krijgen, dat geen rendabele bedrijfs
voering meer mogelijk is. Maar is die
vrees terecht? Degenen die de wetten
moeten maken weten voorlopig zelf
nog niet goed wat landschapsbe
scherming inhoudt
Dit onderzoek is een van de eerste
pogingen om antwoord te vinden op
de vragen: waar naar toe met de
landbouw? Wat vinden de boeren van
de grootte van de bedrijven, het aan
tal bedrijven, de voortgang van de
techniek? Moeten de ontwikkelingen
doorgaan of afgeremd worden?
Tweederde van de Schermer boeren
vindt dat de bedrijfsvergroting en de
vermindering van het aantal bedrij
ven moet worden afgeremd. Maar de
mechanisatie moet doorgaan vindt
bijna 80 procent van hen.
Ir. Weerdenburg: „Almaar grotere
bedrijven leiden voor de boeren ook
tot alsmaar meer kopzorgen. Daar
hebben ze geen behoefte aan, maar
de economische wetten dwingen hen
ertoe. Waar ze wel behoefte aan heb
ben dat is een verbetering van hun
arbeidsomstandigheden, vandaar dat
ze wel nog meer mechanisatie willen.
Op het stuk van de arbeidsomstan
digheden liggen ze dan ook vaak
achter op andere bevolkingsgroe
pen". Dat de boeren niet meer zo erg
„in" zijn voor steeds grotere bedrij
ven speelt de landschapsbescherming
zeker in de kaart, maar zolang de
internationale landbouwpolitiek niet
verandert zal het landschap er in de
praktijk nog geen voordeel van heb
ben.
„Een van de opvallendste veranderin
gen in het landschap is de nivellering
als gevolg van de moderne agrari
sche bedrijfsvoering. Wie de boer ver
wijt dat hij het landschap verknoeit,
is met zijn verwijt niet helemaal aan
het goede adres. Veel nieuwe ver
schijnselen in het landschap zijn
door het gehele land gelijk; zelfs
internationaal is dat zo. Ligboxen-
stallen, torensilo's, kavelgrootten,
ontsluitingswegen, waterlopen. Voor
alles gelden nationale of Europese
normen en richtlijnen, gebaseerd op
economische inzichten. Zoals de ste
den allemaal op elkaar zijn gaan
lijken door de eenheids-nieuwbouw,
zo beginnen nu alle landschappen op
elkaar te lijken. Dat vindt ook de
boer niet mooi", aldus de heer Weer
denburg.
Hij heeft over de veranderingen in
het landschap een groot aantal vra
gen gesteld. De stolpboerderij is bij
voorbeeld een belangrijk element in
het landschap van de Schermer.
Doordat maar weinig bomen het blik
veld beperken zijn in één oogopslag
steeds vele stolpen te zien. Het aan
zien van de stolpen, waarvan verre
De stolpboerderij, een karakteristiek beeld voor het Schermer land.
weg de meeste een, twee of drie
eeuwen oud zijn, is natuurlijk in de
loop van de tijd veranderd, maar dat
gebeurde zonder dat het traditionele
karakter werd aangetast.
De laatste tijd is de drang om de
stolpen rigoureus aan te passen aan
moderne eisen echter zeer sterk, zo
sterk dat deze typische boerderijstijl
gedoemd zou zijn te verdwijnen als
de bevolking even onverschillig te
genover de stolpen zou staan als
indertijd tegenover de molens.
„Maar dat is gelukkig niet zo", aldus
ir. Weerdenburg. „De Schermer be
volking zou de stolpen niet graag zien
verdwijnen: 87 procent van de boe
ren en 96 procent van de burgers wil
de stolp voor de Schermer behouden.
Ook is men* van mening dat bij 'ver
bouwing zoveel mogelijk met de
landschappelijke functie rekening
moet worden gehouden. Van de 15
boeren die na 1960 hun stolp hebben
verbouwd zeiden er 14 dat ze daarbij
bewust geprobeerd hadden het tradi
tionele karakter te sparen". De heer
Weerdenburg heeft boeren en ande
ren een aantal foto's laten zien van
aanpassingen van de stolpboerderij
en aan hedendaagse eisen. Zo was er
één van een stolp waar een vrijstaan
de woning naast was gebouwd; een
andere waarop een stolp was te zien
met een aangebouwde grote „staart";
een derde foto toonde een stolp met
vrijstaande moderne stallen.
Wat bleek? Agrariërs en niet-agra-
riers geven in overgrote meerderheid
landschappelijk gezien de voorkeur
aan de stolp met-de-grote-staart. Die
past blijkbaar het beste in het land
schap. Maar als gevraagd wordt wat
economisch de voorkeur verdient
kiest meer dan de helft van de boe
ren de losstaande moderne stallen...
„Duidelijk", aldus Weerdenburg. „De
boeren zouden vaak wel anders wil
len, maar ze kunnen niet En dan
jntstaat het misverstand. De niet-
igrariërs, die in hun standpunt niet
ehinderd worden door economische
vang en door inzicht in wat moge-
jk is, menen dat de boer het land-
•hap met opzet verpest of er onver-
rhillig tegenover staat. Niets is min-
ïr waar. De boer verkeert in een
.wangpositie. Dat blijkt ook uit mijn
onderzoek. Als je de boer naar zijn
persoonlijke voorkeur vraagt wijst
hij de stolp-met-grote-staart aan,
maar als hij in de praktijk zijn oude
stolp voor de moderne veehouderij
geschikt moet maken, dan laat hij de
stolp voor wat hij is en zet er een
ligboxenstal naast, soms vrijstaand,
soms aangebouwd".
Meer interesse
Op de vraag of men de laatste jaren
meer of juist minder belangstelling
voor het Schermer landschap had
gekregen antwoordde 42 procent van
de agragiërs en 43 procent van de
niet-agrariërs dat hun interesse was
toegenomen Eén boer en vier niet-
boeren zeiden dat hun belangstelling
was gedaald. De belangrijkste oor
zaak voor de toeneming van de inte
resse was bij de boeren de bewust
wording van de bedreiging van het
landschap door de hedendaagse ver
anderingen. De niet-boeren bleken
meer geïnteresseerd te zijn geraakt
door acties en publicaties.
Ir. Weerdenburg: „Het beeld dat je
in de Schermer krijgt is dat van een
sterke betrokkenheid van een zeer
groot deel van' de bevolking. Er leeft
een sterke wens om zoveel mogelijk
van het eigene te behouden. Het uit
spreken van wensen kan natuurlijk
iets heel anders zijn dan er echt iets
voor doen. Maar wat dat betreft heb
ik de indruk gekregen dat velen het
niet bij vrome wensen laten".
De vraag blijft echter wat op de
langere duur binnen en buiten de
Schermer de mogelijkheden tot be
houd zijn als dat behoud niet strookt
met moderne behoeften op het ge
bied van wonen en werken. Volgens
Ir. Weerdenburg zal het in een gebied
als de Schermer gemakkelijk zijn
dan elders om de moderne behoeften
met het behoud van het eigene te
combineren. Immers, de Schermer is
(betrekkelijk kort geleden) geheel
door mensenhanden gemaakt. De ka
vels zijn naar verhouding vrij ruim
opgezet (20 hectare), het gebied is
goed ontsloten, de waterbeheersing
voldoet ook nu nog prima. Maar el
ders, vooral op de zandgronden,
draagt het landschap de kenmerken
van een meer dan duizendjarige ge
schiedenis. De kavels zijn vaak veel
te klein, liggen te ver van elkaar, de
zandweggetjes voldoen niet meer, er
zijn onvoldoende mogelijkheden tot
waterbeheersing. Om zo'n landschap
aan de produktievoorwaarden van
het moderne bedrijf te laten voldoen
moet het ingrijpend worden veran
derd.
Produktiegoed
Dét het landschap verandert is geen
punt. De eeuwen door is dat gebeurd,
maar het ging zo langzaam, dat het
leek alsof het landschap zichzelf
bleef. In onze dagen gaan de veran
deringen zo snel, ze zijn zo omvang
rijk en overal zo eender, dat mensen
voor het eerst roepen om landschaps
behoud. De maatschappij is het land
schap gaan waarderen als een goed,
ook in de zin van „produktie": land
schap kan geproduceerd worden.
„De maatschappij is alleen nog niet
zo ver", zegt Weerdenburg, „dat we
voor dat goed al een prijs hebben
bepaald. Wat is landschap ons
waard? Het gaat vaak om heel per
soonlijke waarde-oordelen. We weten
nog niet wat mogelijk is, maar ook
nog niet wat we willen. Dat blijkt uit
het voorstel tot de inrichting van een
aantal landschapsparken bijvoor
beeld".
Wellicht is bekend dat de regering
vijf delen in ons land heeft aangewe
zen als proefgebieden voor land
schapsparken. Die vijf zijn Mergel
land, Waterland, de Veluwe, de omge
ving van Winterswijk en Noordwest-
Overijssel. Daarnaast wordt nog een
aantal gebieden genoemd als mogelij
ke landschapsparken. Wat opvalt is
dat de droogmakerijen niet genoemd
worden.
Ir. Weerdenburg: „Inderdaad. Daar
uit blijkt hoe willekeurig nog steeds
over landschapsbehoud wordt ge
dacht. De regering wil de bestaande
verscheidenheid van landschapsty
pen bewaren en is daarbij vooral
geïnteresseerd in bedreigde unieke
landschappen, maar zij kijkt niet
over de landsgrens heen. Als je maar
even in het buitenland kijkt, zie je
al dat Mergelland en Winterswijk be
paald niet uniek zijn. Als wij binnen
onze grenzen iets hebben dat in Euro
pees verband uniek mag heten, dan
zijn het de 17e-eeuwse droogmakerij
en als de Schermer, de Beemster, de
Wormer, de Purmer. En daarvan
heeft volgens mij de Schermer die
17e-eeuwse open agrarische vormge
ving het beste behouden".
Oplossingen mogelijk
Maar wat Weerdenburg vindt, vindt
hij zelf niet van belang. Het gaat
erom dat hij er achter komt wat boer
en burger willen. Daarvoor is nog
heel wat onderzoek nodig en Weer
denburg gaat daar dan ook stug mee
door. Waar hij nü al wel van over
tuigd is? „Als de samenleving het de
boer niet al te moeilijk maakt met
haar landschapswensen en hem een
levenspeil en de arbeidsomstandighe
den gunt, die ook anderen voor zich
opeisen, dan zijn er voor wat de boer
betreft, oplossingen te vinden die het
landschap helpen behouden".
no! onze correspondent Sue Wood-
KIO Volgens de Shinto-legen-
baarde Amaterasoe, de godin van
gS[T »n, de vier eilanden van Japan.
"-ijnlijk wist ze niet wat ze
haar sterfelijke zusters aan-
olti d- Want de eilanden van de zon
i bevolkt met de meest onbuigza-
voorstanders van de mannen-
Hel ,tMhaPPtt TUdens het eeuwen-
ige isolement waarin Japan ver
bs' rde hadden de mannen het steeds
ida ze8BeiL De zusters van de
badden maar bitter weinig rech-
Pas in 1945 begon men de posi-
van de vrouw in Japan te her-
ndfn.
liieuwe democratische grondwet
kj I 1945 gaf de Japanse vrouwen
k meer rechten dan hun zusters
het Westen van die tijd. Maar het
'oeren van nieuwe wetten is een
ur mechanisch proces. De echte
'.f? ^cipatie bleek veel moeilijker te
3n Mi, Oft ion.. 1^4av ...a.AV.
gres tijdens het „Jaar van de vrouw.
Het is de eerste stap die de regering
van premier Miki nam om de positie
van de vrouw te verbeteren, zowel
voor de wet als mens. Sinds het einde
van het „Jaar van de vrouw", dat
overigens in de Japanse pers veel
minder cynisch behandeld werd dan
in het Westen, zijn er nog meer stap
pen ondernomen. Er werden onder
andere twee werkgroepen in het le
ven geroepen, de een bestaand uit
ministers en de andere, onafhankelij
ke, uit vertegenwoordigers van vrou
wen- en jongerenorganisaties, vak
bonden en arbeidsbureaus.
In april kwam de onafhankelijke
werkgroep uit met haar eerste rap
port. Men kwam met voorstellen voor
verschillende maatregelen die de mi
nisters zouden kunnen nemen. Deze
voorstellen waren gebaseerd op net
actieplan van het Congres van het
„Jaar van de vrouw". Het meest ur
gente probleem was volgens de werk
groep dat vooroordelen over wat
vrouwen aan kunnen en de ideeën
over de rol van de seksen, nog steeds
zo diep geworteld blijven in de bevol
king.
De pas opgerichte Raad voor Vrou
wenzaken is het daarmee eens. De
Raad vindt het nodig dat vrouwen op
hun eigen wijze hun talenten ont
plooien, onafhankelijk plannen ma
ken voor hun leven, en hun talenten
gebruiken voor de economische en
sociale welvaart van het land. Een
grote moeilijkheid voor de feministen
is de traditionele rol van het huwelijk
en wat daar zo bij komt kijken. Het
huwelijk is in Japan letterlijk een
handel. De zaken zijn nog nooit zo
goed gegaan. In - weliswaar verbo
den, - advertenties worden geheel
verzorgde huwelijksfestiviteiten aan
geboden, compleet met gasten en hu
welijksreis. Hoewel er reducties zijn
als beide partijen meebetalen, is het
toch meestal de familie van de brui
degom die het huwelijksfeest voor
haar rekening neemt.
Van oudsher is de kern van de Ja
panse samenleving het familieleven.
Veel verandering is daarin niet geko
men in de laatste dertig jaar. Toch
stond er in de nieuwe grondwet dat
het huwelijk „alleen gebaseerd mag
zijn op wederzijdse toestemming."
Maar nog steeds spelen koppelaar
sters een heel belangrijke rol en nog
steeds leven kinderloze echtparen
vaak -bij de ouders van de man, wat
in de oude maatschappij vaak voor
kwam.
Natuurlijk is er wel wat veranderd
sinds 1945. Paren trouwen nu vrij en
om de liefde en niet om voor een
erfgenaam te zorgen of om twee fa
milies te koppelen. Ruim 90 procent
van de vrouwen zijn, tegen de tijd
dat ze dertig zijn.getrouwd. Om geac
cepteerd te worden in de maatschap
pij is het voor de vrouw nog steeds
noodzakelijk dat ze getrouwd is. En
nog steeds geloven de meeste vrou
wen dat hun taak thuis ligt. Bij de
opvoeding van de kinderen. Hoewel
vijftig procent van de vrouwen het
hoger onderwijs ingaat is het een
publiek geheim dat je met een betere
opleiding alleen een betere man
krijgt.
Vreemd genoeg heeft de Japanse
vrouw juist thuis een sterke positie.
Het huishouden wordt geheel door
haar geregeld. Ze houdt letterlijk het
geld in handen. De man krijgt eens
per week zakgeld. Maar de medaille
heeft een keerzijde. Nadat de vrouw
het eten klaar heeft gemaakt, ver
dwijnt ze vaak totdat haar man klaar
is met eten. Na het eten gaat de man
vaak het huis uit om samen met zijn
collega's wat te drinken met een paar
geisha's.
Vrouwen kregen in 1946 stemrecht
De enthousiaste vrouwen die toen
naar de stemhokken gingen voelden
zich teleurgesteld. Men is nu voor
zichtiger en realiseert zich dat het
allemaal wat moeilijker zal gaan dan
men aanvankelijk dacht. Er zitten nu
nog maar 18 vrouwen in het parle
ment, terwijl dat er 39 geweest zijn.
Net zoals elders gaat opvoeden in
Japan langzaam. De Japanse vrou
wen willen wedijveren met hun wes
terse zusters. Maar de effectieve wet
gevingen die in het westen de laatste
jaren doorgevoerd werden, kwamen
ruim 50 jaar na het stemrecht. De
heerschappij van de mannen, die al
zo oud is als Japan zelf, kan niet zo
maar opgeheven worden. De Japanse
vrouwen zullen lang moeten wachten.
Om de belofte van het stemrecht
waar te maken is er meer nodig dan
alleen nieuwe wetten.
Copyright The Guardian
De Japanse vrouw: langzaam op weg haar eigen manier van leven te kiezer-
