Yoga tijdens
kantooruren
Met een computer op school
verdwijnt de geheimzinnigheid
EN DE BAAS
WORDT ER OOK
BETER VAN.
plan en het idee dat er
achter zit goed is. Varia
bele werktijden, bioscoop
in het bedrijf, gratis kap
per voor de dames het
zijn al allemaal pogingen
om de werknemer tege
moet te komen. Maar nog
maals, het zijn zaken bui
ten je lichaam. En het
gaat er nu juist om naar
binnen terug te keren".
Christiaan Ruijsenaars:
„In Japan wordt in grote
fabrieken yogales gege
ven. Men ziet er het nut
van in. Een groot bedrijf
in Nederland heeft enke
jaren geleden hetzelfde
gedaan. De resultaten ble
ken opzienbarend. De
mensen werden prettiger
voor hun omgeving en
werkten met meer plezier.
Je leerde ook eens de an
der als mens te zien en
niet als louter onderge
schikte of chef. Die erva
ring werkte in alle gele
dingen door. Tijdens de
les was iedereen gelijk.
Gewoon een aantal men
sen in een sportbroekje".
Om de drempelvrees bij
bedrijven te overwinnen
en de stap voor een com-
mercieel-directeur "niet
moeilijker te maken dan
hij ongetwijfeld al is, zijn
de twee initiatiefnemers
niet van plan voor de eer
ste lessen geld te vragen.
„Je moet eten, maar laat
de mensen eerst onder
gaan wat yoga is. Als is
gebleken dat de mensen
en dus ook het bedrijf er
profijt van hebben, kan er
altijd nog gesproken wor
den over vergoedingen.
Het blijft de inconsequen
tie ten top. We werken, te,
hard om goed en lekker
te eten en goed te leven.
Datgene wat dat mogelijk
maakt, ons lichaam, ver
waarlozen we. Zieke men
sen kosten de maatschap
pij geld; yoga voorkomt
tal van kwalen en is een
stuk goedkoper". Besluit
Aad Clarisse: „Tsja, maar
dat is een maatschappe
lijk hiaat. Leg daar je vin
ger op en hij wordt ogen
blikkelijk afgehakt".
PAUL HOVIUS
DEN HAAG Enigszins
abstract doorredenerend
in de gedachtenlijn die de
Hagenaars Aad Clarisse
en Christiaan Ruijse
naars voor zichzelf ont
wikkeld hebben, zou zich
over enige tijd op een
middelgroot bedrijf het
volgende tafereeltje kun
nen afspelen. Op een be
paald tijdstip legt de di
recteur van de zaak, om
in de hiërarchische vol
gorde te blijven denken,
het werk voor een uurtje
neer, waarschuwt de ad
junct-directeur om ver
volgens met de beide se
cretaressen op zijn dooie
akkertje naar de ontmoe
tingsruimte te slenteren.
Daar treffen zij een zestal
andere personeelsleden,
onder wie de boekhouder
en de magazijnknecht. De
respectievelijke colber
tjes, mantelpakjes en
overalls worden uitge
trokken teneinde zich in
sportkledij te hullen.
Waarna de eerstvolgende
zestig minuten gewijd
worden aan het bezig zijn
met yoga-oefeningen.
Een dergelijke gang van
zaken zal op veel mensen
nog erg vreemd overko
men, het typeert echter
wel hetgeen Aad Clarisse
en Christiaan Ruijsenaars
zich voor ogen hebben ge
steld. Zij staan op het
punt een brief de deur te
laten uitgaan naar een
aantal willekeurig geko
zen bedrijven, waarin
men het voorstel doet bin
nen kantoortijd perso
neelsleden yogales te ge
ven.
Aad Clarisse: „Het is het
eindpunt van een ontwik
keling die jaren geleden
startte. Ik heb mij altijd
in de sportwereld bewo
gen. Ben judoleraar, geef
een aantal dames gym
nastiekles en heb al jaren
lang een sportschool.
Toen het daarin 'n beet
je slapjes ging heb ik lou
ter als extra tijdvulling
een advertentie gezet in
de trant van „sportschool
zoekt yogaleraar". Daar
kwam Christiaan op af.
Langzaam maar zeker
ben ik ook yoga gaan
beoefenen. Het was mijn
ervaring dat ik mij op een
gegeven moment kon ont
spannen op een manier
die ik met sport nooit had
bereikt. Dat heeft mij
toen aan het denken ge
zet. In mijn gymnas
tiekoefeningen ben ik yo
ga gaan verwerken. De
reacties waren overstel
pend.
Mensen die nooit goed
sliepen konden zich nu
dusdanig ontspannen dat
zij van een goede
nachtrust genoten".
Uitgaande van het idee
dat er in ieders leven
spanningen zijn, zochten
zij naar de meest waar
schijnlijke plaats waar
die spanning wordt opge
roepen.
Aad Clarisse: „En zo kom
je op het werk terecht. De
mens brengt een groot
deel van zijn tijd door in
een omgeving waar hij
waarschijnlijk liever niet
is met mensen die hij niet
heeft uitgezocht. Een der
gelijke situatie roept
spanningen op. Een paar
uur per week wordt er
wel gelummeld. Men doet
niets omdat men geen zin
heeft. Waarom niet, vraag
ik mij dan onmiddellijk
af? Als je zo'n groep men
sen nu kunt bewegen les
bij ons te nemen, zullen
zij ervaren dat zij zich na
verloop van tijd veel pret
tiger voelen. Dat heeft
dan weer ogenblikkelijk
zijn weerslag op de ar
beidsprestatie. Zuiver za
kelijk gezien staat een di
recteur ons één uur van
zijn tijd af en wint hij een
aantal anders onrendabe
le uren terug", vult Chris
tiaan Ruijsenaars aan:
„We kunnen ons wel ont
spannen, de meeste men
sen weten echter niet hoe.
Kijk alleen maar eens hoe
de meeste mensen op een
stoel zitten: doorgezakt.
Het ruggemerg wordt veel
te zwaar belast. Het ge
volg: Vermoeidheid".
Aad Clarisse: „En als je
weet hoe je het moet
doen, kan zes keer diep
in- en uitademen al een
geweldige ontspanning
geven".
En het gesprek weer over
nemend gaat Christiaan
Ruijsenaars verder: „Het
is toch te gek om los te
lopen dat wij in deze zo
verschrikkelijk efficiënte
maatschappij ons lichaam
op de meest inefficiënte
manier gebruiken.
Iedereen is veel te lang
bezig geweest met dingen
buiten zijn lichaam. Scho
nere rivieren, zuivere
lucht, een beter milieu,
maar ons lijf blijft even
rot. Je lijf is datgene waar
je mee moeten leven, het
is de eerste vertolker van
je ik. Met yoga leer je je
lijf te ervaren. Ik kan het
niet vaak genoeg zeggen.
Yoga is een cleane zaak.
Men haalt er nog zoveel
bijgeloof en mystiek bij.
Het is echter helemaal
niet geheimzinnig. Mis
schien moet ik het wel
omschrijven als een sys
teempje waar je profijt
bij hebt." Aad Clarisse:
„Yoga is een manier om
te komen tot een goed
gebruik van lichaam en
geest".
Hoe vol vuur en enthou
siasme zowel Aad Claris
se als Christiaan Ruijse
naars over het plan pra
ten, beiden zijn ook over
tuigd dat zij nog erg veel
weerstanden zullen moe
ten overwinnen.
„In deze zakelijke wereld
zul je de mensen er eerst
van moeten overtuigen
dat het lonend is", stelt
rappe prater Aad Clarisse
onmiddellijk vast. „Ik ben
er voor honderd procent
van overtuigd dat ons
..Het gaat erom een juist evenwicht te vinden tussen lichaam en geest'
VOORBURG „Als iemand van mijn
leerlingen hoort dat hij door een instan
tie niet direct geholpen kan worden
„omdat het nog in de computer moet",
dan neemt hij daar niet zonder meer
genoegen mee, want hij weet dat de
computer er juist is om problemen op
te lossen, en niet om ze te maken". Dat
zegt ir. H. J. A. M. Bodelier die al bijna
vier jaar leerlingen van het Huygens
Lyceum in Voorburg vertrouwd maakt
met de computer. Het vak computerkun-
de is een vast onderdeel voor klas 3
HAVO en 4 Athenaeum van deze school,
en een keuzevak voor leerlingen uit de
hogere leerjaren die dit onderwijs kun
nen bekronen met een diploma dat iede
re beginnende computerprogrammeur in
zijn zak moet hebben, wil hij zijn oplei
ding kunnen vervolgen.
Behalve het Rotterdamse Johannes Cal-
vijncollege dat sinds begin dit jaar een
computer heeft, is het Voo'rburgse ly
ceum de enige middelbare school in Ne
derland die voor computerkunde ook een
computer tot haar beschikking heeft. Wel
zijn er nog al wat scholen die dit vak
op het lesrooster hebben staan, maar dan
gebruik maken van een terminal die door
een telefoonlijn rechtstreeks in contact
staat met een computer in een rekencen
trum.
Terug naar de maatschappelijke implica
ties van de computer, want daar krijgt
iedereen vroeg of laat mee te maken, en
het computeronderwijs op het Huygens
Lyceum is er juist op gericht leerlingen
daar op voor te bereiden, niet om ze tot
programmeurs of computertechnici op te
leiden. Leraar Bodelier noemt als voor
beeld van die brede arm van de compu
ter de (nog niet gerealiseerde) centrale
persoonsadministratie, waartegen al ja
ren verzet wordt aangetekend. „Mensen
voelen zich bedreigd door de anonieme
macht van de computer die een dictatuur
uitoefent waar mensen zich reddeloos
aan onderworpen voelen. Hier op school
gaan de leerlingen de mogelijkheden,
maar ook de beperktheden van de com
puter inzien.
Ook begrijpen ze dat de computer slechts
daar moet worden ingeschakeld waar
problemen liggen waarvan de uitwerking
zonder deze electronische rekenmachines
vele manuren zou vergen."
Dat de grijparmen van de computer ver
ontrustend werken zijn mogelijkheden
nemen immers in de ogen van veel men
sen magische vormen aan wordt mede
veroorzaakt door het feit, aldus ir. Bode-
lier, dat zij die de computers opdrachten
geven, de programmeurs, het perspectief
niet kennen van de materie die zij voor
computerbehandeling geschikt maken,
terwijl de mensen in het veld geen flauw
benul hebben van de functie en de wer
king van een computer. „Daarom", aldus
leraar Bodelier" is het doel van dit soort
onderwijs die kloof te dichten en daar
mee de vreeswekkende aspecten van de
computer weg te nemen en niet, zoals
men soms wel denkt, om ongebreideld
verder te kunnen automatiseren."
Daarvoor is op de allereerste plaats no-
Leraar ir. Bodelier met een programma uit „zijn" computer.
dig dat de leerling concreet kennismaakt
met de computer. Belangrijk is niet hoe
hij technisch in elkaar steekt, maar wel
op basis van welke principes hij werkt
en hanteerbaar is. Ir. Bodelier zegt dat
het met de interesse voor de computer
techniek verloopt als met de meeste nieu
we technische prestaties. „Toen de radio
werd uitgevonden, wilde iedereen weten
hoe zo'n ding in elkaar zat. Nu is het
bestaan van de radio, net als trouwens
van de televisie, vanzelfsprekend gewor
den. Wat nog niet ingeburgerd is, de
kleurentelevisie bijvoorbeeld, en ook de
werking van een computer, roept nog wel
vragen op maar die blijven steeds vaker
uit naar mate men er meer aan went",
aldus ir. Bodelier.
Belangrijker om te bestuderen dan de
zich snel aanpassende en daardoor steeds
veranderende techniek, zijn de hoofd
functies waartoe het gebeuren in een
computer valt te herleiden: rekenen in
een tweetallig stelsel-, onthouden, lezen
en schrijven, verrichtingen die mensen
net zo goed kunnen, maar die de compu
ter veel sneller en bovendien zelfstandig
aan kan. De heer Bodelier schreef met
het oog hierop voor zijn leerlingen een
boek, „Kennismaken met computers",
een inleiding die de voornaamste functies
op de voet volgt, een beschrijving geeft
van veel gebruikte computerapparatuur,
en ook leert hoe programma's— in com
putertaal gecodeerde, duidelijk omschre
ven opdrachten aan de computer ge
maakt moeten worden.
Na een uitvoerige kennismaking met het
computerinstrumentarium, een PDP-8/E
van Digital Equipment, gaan de leerlin
gen van 3 HAVO en 4 Athenaeum een
voudige programma's maken. Problemen
worden geanalyseerd in de vorm van
blokschema's; als voorbeeld kan gelden
het boeken van betalingen in een debiteu
renadministratie. De voorgestelde oplos
sing wordt opgedeeld in een reeks een
duidige, logisch op elkaar volgende han
delingen die vervolgens in een speciale
computercode aan het apparaat worden
voorgelegd. De programma's die de leer
lingen maken, blijven betrekkelijk een
voudige vingeroefeningen maar ze geven
toch genoeg inzicht in de wijze waarop
de computer gehanteerd moet worden.
De leerlingen die in de volgende klassen
computerkunde als extra keuzevak erbij
nemen, krijgen uiteraard grotere pro
gramma's te vervaardigen; vaak maken
ze weer deel uit van grotere problemen.
Vorig jaar werkte een groep leerlingen
uit 5 VWO aan het opzetten van een
voorraadadministratie voor een (niet be
staand) kruideniersbedrijf. Ir. Bodelier
gelooft dat een dergelijk project goede
mogelijkheden biedt om alle aspecten
van de automatisering aan de orde te
laten komen.
De mogelijkheden tot het oplossen van
problemen zijn legio, maar elke toepas
sing vereist dat het probleem van te
voren in al zijn aspecten nauwkeurig is
overdacht De leerlingen worden er dan
ook bepaald niet luier van omdat ze elke
keer weer bij het schrijven van een com
puterprogramma aangezet worden tot
analytisch denken, een neven voordeel dat
bij elke voortgezette studie van pas komt,
aldus ir. Bodelier die zegt de electroni
sche zakrekenmachines voor zijn leerlin
gen verboden te hebben omdat die eerder
het tegendeel bewerkstelligen.
Eenmaal gemaakte programma's kunnen
bewaard worden op magnetische banden
zodat ze op elk gewenst moment weer
teruggeroepen kunnen worden en zo hun
diensten na eventuele aanpassing op
nieuw bewijzen. Er wordt een band ge
waard met daarop de beste programma's
van de leerlingen.
De heer Bodelier heeft zijn computer
Challenger gedoopt: de scholieren moe
ten proberen uit de computer te halen
wat er in zit. Problemen vertalen in een
programma is dan ook uiteraard iets heel
anders dan alsmaar klakkeloos voort au
tomatiseren.
De interessantste uitdaging tot nu toe
waarvoor de Huygenscomputer zich heeft
laten lenen, is het maken van een deel-
rooster in opdracht van het ministerie
van Onderwijs. Het programma werd
gemaakt door een oud-leerling, Kees
Burgwal, in samenwerking met de heer
Bodelier.Het Nationaal Lucht- en Ruimte
vaartlaboratorium werkte eveneens aan
de opdracht, maar zoals men zich kan
voorstellen, met een veel grotere staf. en
computer. Er zijn nu aanwijzingen dat
het gedraaide programma van het Huy
gens Lyceum veel eenvoudiger van opzet
is en bovendien veel goedkoper.
Natuurlijk blijft een dergelijke activiteit
uitzondering voor de computer, maar ir.
Bodelier is wel van mening dat de com
puter niet alleen een instructieve taak
heeft. Op de komende Efficiencybeurs in
de RAI in Amsterdam houdt hij een
lezing over de organisatie van het onder-
'wijs die dankzij een computer vereenvou
digd kan worden, Die kan immers goede
diensten bewijzen bij het opstellen van
lestabellen voor leerlingen met keuzepak
ketten en andere schoolmanagement-pro-
blemen. Dat is ook nodig want volgens
hem wordt een computer dan pas ten
volle rendabel, ook al stelt hij terecht dat
de rentabiliteit van het (computer)-onder-
wijs nooit in harde cijfers valt uit te
drukken. Er lijkt echter al veel gewonnen
te zijn wanneer de computer niet meer
een apparaat is, slechts toegankelijk voor
een selecte groep, maar een gewoon in
strument dat van zijn geheimzinnigheid
is ontdaan en het leven niet moeilijker
maar makkelijker kan maken.
PAUL VAN VELTHOVEN
Leerlingen van het Huygens Lyceum met de computer aan het werk.
