Zonder roofvogels meer botulisme
m
m m
m u sm
^èl_
Oplossing Vorige, puzzel
LLiL/ÖIi LUUHA1N 1
i-tir.l i
UivlO£>JLXv iöi
De prijswinnaars van de puzzel van vorige week zijn;
Zevenguldenvijftig: Leo van de Berg. Westerbaan 6. Noordwijk.
Vijf gulden mevr Van der Weijden, Maaslaan 2. Heemstede.
De prijzen worden binnen drie weken per cheque toegezonden
Leidse Courant.
Postbus 11
Leiden.
HORIZONTAAL
1. geweldig
7. buikspreker
14. zuidvrucht
16. schamel
17. meisjesnaam
18. loon
21. voldoende gekookt
23. boom
25. plaats in België
26. hoender
27. hemellichaam
30. plakmiddel
32. stap
33. huid
34 kerkgebruik
36. dorpje in Overijssel
38. model
40. baardje
41. pulverachtig
42. staatsbedrijf
43. hoogste punt
45. dessertwijn
49. inhoudsmaat
50. deel v. Franse ontken
ning
51. plaats in Frankrijk
53. viervoudig
54. vrucht
56. wondroos
58. flauw geluid
59. meubelstuk
61. jongensnaam
62. pret
64. zangstem
65. muurholte
67. voorzetsel
69. meisjesnaam
70. geweven stof
72. stel
73. voegwoord
74. uitroep
75. ritmische beweging
77. gesponnen draad
78. rivier in Frankrijk
80. plaats in Zeeland
82. waterkering
83. fier
84. nageslacht
86. groente
88. landtong
89. daar
90. ledemaat
91. behaagziek
93. voorgerecht
95. muzieknoot
96. brandbaar afschei-
dingsprodukt
97. trekvogel
98. gibbon
100. ingang
102. inwendig orgaan
103. vallei
104. liefdesuiting
105. gordel
107. dienstbode
109. speelgoed
111. danskoor
112. stand der edelen
114. maanstand
116. bladader
118. plaats in Canada
120. jongensnaam
121. pers. vnw.
122. meisjesnaam
124. zuivelprodukt
126. roem
127. flink
128. Spaanse titel
129. middag
131. weide
133. borrel
135. gage
136. lengtemaat
137. water in N.-Brabant
139. toer
140. rivier in Amerika
141. omroepvereniging
142. in
•143. babbelaarster
144 hoge berg
146. maand
147. ik
149. sint
151. rond voorwerp
153. op geen enkele plaats
156. plaats in Zweden
157. plaats in Syrië
159. van, uit Namen
161 in het jaar der wereld
163. kort ogenblik
164 schaaldiertje
166. jongensnaam
167. water in Friesland
168. afkeuren
170. vangwerktuig
171. oneffenheid
173. sommige
175. stijf
176. kledingstuk
177. paling
180. klap
182. bloeiwijze
183. deel v.e. huis
184. zetel
186. roem
188. lariks
189. drinker
191. lusthof
192. broer van Mozes
194. jam
196. die de gang van het
spel verbreekt
197. comfortabel
VERTIKAAL:
1 brokstuk
2. denkbeeld
3. duchtig
4. ten bedrage van
5. vrucht
- 6. geestdrift
8. vrouwelijk dier
9. noodsein
10. kijkbuis
11. schrijflijn
12. staat in Azië
13. bevrediging
15. kameelschaap
17. niet vroeg
19. stuk stof
20. zaak
22. spoorstaaf
24. drinkgerei
26. omheining
28. meisjesnaam
29. ijle stof
31. moeder
33. over
34. nota
35. metaal
37. in beweging brengen
39. smalle plank
40. groente
41 zeemacht
44. voor
46. elasticiteit
47. punt
48. woonschip
49. jongensnaam
51vrouw van Jacob
52. krijgsman
54. schepeling
55. onderricht
57. ras
59. geluid
60. drek
63. watering
64. halm
66. beroep
68. bedenking
71. lus
72. sieraad
74. roofdier
76. maanstand
77. twaalf dozijn
79. gevaar
81. niet deelbaar door 2
83. beroep
85. pers. vnw.
87. plaats in Z.-Holland
90. koppelen
91reusachtig beeld
92. hijswerktuig
94. gevels
96. vleesgerecht
97. bete
99. schurft
101. opstootje
106. telegraferen
108. menigte
110. streek
111. serie
112. rivier in Zwitserland
113. hondenhuis
115. veldvrucht
117. dierenvoeder
119. regerings-reglement
120. telwoord
121. afvoerkanaal
123. aartsbisschop
125. plaats in Overijssel
127. in gebreke blijven
128. muzieknoot
130. beroep
132. punt
134. jong dier
135. gevangenis
138. niet samen
141. echtgenoot
143. papegaai
145. losse naad
148. gewicht
150. rivier in Frankrijk
151. hevig
152. meisjesnaam
154. groot gebouw in Am
sterdam
155. oplichter
157. vestibule
153. kerel
160. vol van verrassende
gedachten
162. schaakterm
164. ijle stof
165. duikereend
167. ik
169. onbegroeid
170. afdeling
172. wortel
174. reukstof
176. plaats in Senegal
177. wilde haver
178. gewoonterecht
179. Europeaan
181. vermaning
183. grondsop
184. aardgordel
185. gast
187. azijn
189. pukkel
190. vertragingstoestel
193. rekeneenheid
195. bergplaats.
Dr. Pluizer vraagt uw aandacht
Dammen
Een belangrijk besluit op het Con
gres van de Werelddambond was
ongetwijfeld de nieuwe vorm die
de wedstrijd om de wereldtitel
krijgt Te beginnen in 1978 zullen
eerst in enkele groepen voorwed
strijden demi-finales worden
gehouden, waarna dan een finale-
groep van 12 spelers de eindstrijd
zal spelen. Het zal duidelijk zijn
dat we dan spelers als Kandane.
Lepsic, Marek en Agliardi niet
meer onder de finalisten zullen
aantreffen. Het bestuur van de
FMJD streeft er dan ook terecht
naar om de wereldtitel inderdaad
door de sterkste spelers van de
wereld te laten betwisten. Voor
deze geheel nieuwe opzet heeft
Italië de organisatie op zich geno
men. De Internationale damkalen-
der ziet er voor de eerstvolgende
jaren als volgt uit;
1976. December te Amsterdam
het wereldkampioenschap dames
en jeugd, alsmede' het Internatio
nale Suikerdamtoernooi.
1977 Persoonlijk Europees
kampioenschap in mei in België.
Van 1-12 augustus het 8e KSH-
toernooi te Hoogezand. Oktober
revanche-match Wiersma-Koeper-
man. December te Amsterdam: het
wereldkampioenschap dames en
jeugd alsmede het Internationale
Suikerdamtoernooi.
1978 Sept./okt. in Italië de kwa
lificatiewedstrijden en eindstrijd
om de wereldtitel. December te
Amsterdam, het wereldkampioen
schap dames en jeugd alsmede
het Internationale Suikerdamtoer
nooi.
Hieronder de partij tussen Koeper-
man en Verpoest, gespeeld in de
derde ronde van het toernooi om
het wereldkampioenschap 1976 te
Amsterdam.
I. Koeperman wit, O. Verpoest
zwart. Amsterdam, 6 augustus
1976.
1. 32-28 19-23, 2. 28x19 14x23, 3.
37-32 10-14, 4. 35-30 20-25, 5.
33-29 14-19, 6. 40-35 17-22, 7.
31-27 22x31, 8. 36x27 11-17, 9.
30-24 19x30, 10. 35x24 6-11, 11.
38-33 5-10, 12. 41-37 17-21, 13.
46-41 21-26; dit openingsspel zal
u na de vele door ons gepubliceer
de partijen niet meer vreemd voor
komen. Zwart gaat weer de taktiek
toepassen om straks na wits 33-28
te laten slaan en dan via 17-22 aan
te vallen. Een strategie die u on
getwijfeld bekend is. Alleen zal wit
hier dan met een voortzetting ko
men die zwarts hele taktiek onder
steboven haalt! Een vondst die
naar onze mening in ons land nog
vrijwel onbekend was. 14. 41-36
11-17, 15. 43-38 17-21, 16. 45-40
12-17, 17. 33-28 7-12, 18. 28x19
17-22; hier is dus de eerder ge
noemde taktiek van zwart. 19. 40-
35 22x31, 20. 36x27 12-17, 21.
27-22! Een geweldige vondst is
deze voortzetting van wit, want
hierdoor verandert hij het, spel-
beeld in een klap. In plaats van
moeilijk spel verkrijgt hij nu een
uitstekende positie. 21
18x27, 22. 29-23; met de bedoeling
om na 39-33 met 34-30 en 24-20
voort te zetten met goed spel. 22.
17-22 23. 39-33 27-31. Op
34-30 25x34 24-20 15x24 19x39 kan
zwart met 22-28 33x22 21-27 32x21
16x29 vervolgen. 24. 32-28 1-6, 25.
28x17 21x12, 26. 34-30 25x34, 27.
24-20 15x24, 28. 19x39, en wit
staat best 10-14. 29. 35-30 13-19,
30. 33-28 4-10; zwarts omsingeling
is natuurlijk niet te onderschatten.
Dreigt 13-19 en 12-18, 31. 38-32
9-13, 32. 47-41? speelt hiermee op
een damzet, waarvan wit heel wat
verwachtingen heeft gehad. Veel
sterker was 44-40 geweest. 32.
31-36, 33. 30-25 36x27, 34.
25-20 14x25, 35. 23x5 12-18; dreigt
18-22 en 13-19 met winst. 36. 37-32
27x38, 37. 5-10; wit moet nu spe
len wat hij kan om aan verlies te
ontkomen; 26-31, 38. 10-4; op 10-
15 wint zwart door 13-19 15x26
19-23 28x19 8-12 26x8 2x24! 31-36,
39. 28-23 18x29, 40. 4x45 38-43, 41.
49x38 36-41, 42. 39-33 16-21, 43.
44-40 41-47, 44. 40-35 47-36, 45.
45-23 21-27, 46. 23-5 6-11, 47.
33-29 11-16, 48. 5-28 8-13, 49.
38-33 3-9, 50. 28-17 2-8, 51. 17x14
13-19, 52. 14x21 16x27, 53. 33-28
36-47, 54. 28-23 en hier werd tot
remise besloten. Een zwaar be
vochten puntendeling van wit.
Tot besluit weer een damvraagstuk
ter oplossing. Het is een composi
tie van J. H. B. Leiersveert met als
opgave: wit speelt en wint. De
oplossing in een volgende rubriek.
Oplossing probleem van K. Bordon
uit de vorige rubriek. 1. 42-37
36x47, 2. 43-39 47x29. 3. 39-33
29x28, 4. 32x1.
Ter gelegenheid van de oprichting
van de Federatie van Nederlandse
Denksportbonden zal op zaterdag
16 oktober a.s. in 't Turfschip te
Breda een manifestatie plaatsvin
den. Als onderdeel daarvan organi
seert de KNDB een sneldamtoer-
nooi. Aanvang 10.30 uur.
Schaken
Voor de Schaakolympiade had Is
raël zich als enige staat kandidaat
gesteld. De Oostbloklanden rea
geerden met de mededeling dat zij
in Haifa, waar de wedstrijden zul
len plaatsvinden, niet van de partij
zullen zijn. Het motto van de we
reldschaakbond luidt ..gens una
sumus" (wij zijn een familie). De
praktijk heeft deze hoge opvatting
miskend en ook het accoord van
Helsinki geschonden. De schaak
meesters van de Oostbloklanden
hadden uiteraard geen bezwaar
om deel te nemen, maar hun poli
tieke bazen dachten er kennelijk
anders'over. Een groep Sovjet-jo
den heeft aan Lord Killanin ge
vraagd of deze opvatting om
niet in Israël deel te nemen wel
strookt met het plan om in 1980
de Olympische spelen in Moskou
te laten plaatsvinden. Het is schrij
nend. dat verschillen in ras, geloof
en politiek zo'n invloed hebben in
onze wereld. Gelukkig heeft de
correspondentieschaker geen last
van deze problemen. Hij kan spe
len met wie dan ook. Daarom is
het correspondentieschaak een be
langrijke aanzet om alle door de
mens geschapen tegenstellingen
te overwinnen. Onderstaand volgt
een partij uit de wedstrijd om het
wereldkampioenschap correspon
dentieschaak.
Wit: Z. Necesary (Tsjechoslowa-
Wie)
Zwart: K. Richardson (Engeland)
Pirc-verdediging
1. e2-e4, g7-g6, 2. d2-d4, Lf8-g7,
3. Pb1-c3, d7-d6, 4 f2—f4, c7-c6,
5. Pg1-f3, Dd8-b6.
(Een beter alternatief was 5
Lg4)
6. Lf1-c4, Pb8-a6 7 0-0.
(Volgens de zwartspeler was 7. a4
veel sterker geweest. M.i. terecht)
7. Pa6-c7, 8 a2-a4, a7-a5,
9. Lc1-e3, Pg8-f6, 10. h2-h3, d6-d5,
11 e4xd5, Pf6xd5, 12 Dd1-d2,
Pd5xe3, 13 Dd2xe3, Lc8-e6, 14
b2-b3, Ta8-d8, 15. Ta1-d1, O-O, 16.
Pf3-e5, Pc7-d5, 17 Lc4xd5, c6xd5,
18. p2g4, f7-f6, 19. Pe5-d3, Le6-
f7, 20. Td1-e1, Tf8-e8, 21. Pc3-b5,
Db6-c6, 22. Tf 1 -f2, b7-b6, 23. Tf2-
e2, Dc6-b7.
(Na 23Dd7 volgt verrassend
24. De7:. Te7: 25. Te7:, Dc8 26.
Tc7, Db8 27. Te7 en zwa.t is
weerloos)
24 De3-g3, Td8-c8, 25 c2-c3, Db7-
d7, 26. h3*h4, Tc8-c6, 27. Dg3-f3
(Beter was 27. Th2 gevolgd door
28. h5)
27Kg8-f8, 28. Kg1-h1, Kf8-
g8, 29. Te2-e3, Tc6-e6, 30. Kh1-g2,
Te6-e4! 31. Kg2-g3, h7-h5, 32.
g4xh5, g6xh5, 33.14-15, e7-e5!, 34
Te3xe4, d5xe4, 35. Df3xe4, Lf7-d5,
36 De4-e2, Ld5xb3, 37. d4xe5,
f6xe5, 38. Pd3-c1, Lb3-f7, 39. De2-
13, Lg7-h6, 40. Pc1-d3, Lf7-c4, 41
Pd3xe5
(Verliest direct. Met 41. Pf2 had wit
langer weerstand kunnen bieden)
Stelling na 41. Pd3xe5
41 Te8xe5! 42. Te1xe5,
Dd7—g7f en wit gaf zich gewon
nen.
Een leuke combinatie
In de onderstaande partijstelling,
kan de witspeler die aan zet is
op een kostelijke wijze de winst,
afdwingen.
E irs,
ik ip m _ik
Wit aan zet en wint
Wit won als volgt;
1. Ta1-a6f!!, b7xa6, 2 Dd5-c6f en
mat op de volgende zet.
Bridgen
Het onderstaande spel is afkomstig
uit de Bermuda Bowl-wedstrijden
tussen 'Amerika en Italië en heeft
een belangrijke rol gespeeld in de
overwinning met 34 matchpunten,
die Amerika tenslotte behaalde.
Het was het eerste, uit de laatste
serie van 16, en Amerika leidde op
dat moment met 19 IMP's.
B 103
OA V 10 8
OA 109
+10 7 2
H 7 6 A V 9 5
OHB732 N 09 65
oHV W Oo2
+HB4 Z +AV965
842
In het door de Italianen gehanteer
de (super)-precisiesysteem geeft
een 1 ruitenopening een spel aan
met 11-15 punten, dat niet ge
schikt is om met een ander (alle
aan bepaalde eisen gebonden) bod
te openen. Belladonna (noord)
achtte zijn spel hiervoor geschikt
en Rubin gaf een informatiedou
blet. Forquet verraste nu vriend en
vijand door (voor zover bekend
voor de eerste maal in zijn carriè
re) met een psychologisch 1 har
ten bod in de baan te komen.
Soloway doubleerde om harten
kracht aan te geven en terwijl de
Italianen verder pasten, bood oost
2 klaveren, west 2 ruiten (cue),
oost 2 schoppen en west 3 SA, wat
het eindcontract werd. Het was
niet moeilijk om aan 10 slagen te
komen.lnteressant is, dat Forquets
psyche de Amerikanen uit hun
meest waarschijnlijke eindcontract
heeft gehouden. Als hij past, biedt
west waarschijnlijk 2 ruiten (cue)
en oost een van zijn zwarte kleu
ren. Vervolgens zal west zijn vijf-
kaart harten laten horen en oost
tot 4 harten verhogen. Normaal
gesproken een uitstekend con
tract, maar door het abominabele
zitsel niet te winnen, omdat ruiten
aas en drie troefslagen verloren
gaan.
-Maar dat is pas de helft van het
verhaal. In de andere kamer ont
wikkelde het bieden zich ais volgt:
de Amerikaanse noord (Hamilton)
past op het minimale noordspel en
nu was het de beurt van Garozzo
om met 1 ruiten te openen! Billy
Eisenberg stak zijn hoofd in de
strop door met 3 ruiten te volgen,
maar desondanks belandden de
Italianen in hun schijnbaar norma
le contract: 3 harten (west) - 4
harten.
Daarmee was het echter nog niet
afgelopen. Hamilton meende dat
hij dat contract down kon spelen
en doubleerde. Na tweemaal pas,
dacht west dat hij gelijk had en
vluchtte naar 4 SA, wederom ge
doubleerd door noord.
Wij weten dat dat contract niet
down te spelen is, maar Garozzo
was daar minder van overtuigd ei
probeerde het contract te verbete
ren door 5 klaveren te bieden.
Noord geloofde evenwel niemani
meer en doubleerde voor d
de, tevens laatste maal. Het con
tract kon, na de uitkomst met d<
singleton harten door zuid twe<
down, als noord, na harten vrouv
te hebben gemaakt, vervolgt me
hartenaas en harten na, die zui<
troeft, waarna ruitenaas kan wor
den gemaakt, maar noord vervolg
de in de tweede slag met troef
Dat stelde Garozzo in staat eer
ruitenslag te ontwikkelen waarop
een hartentje kon worden
gooid, zodat slechts drie slager
verloren gingen. Dat ware
matchpunten voor de Amerikaner
in een spel dat winst voor d<
Italianen had kunnen opleveren
door niet uit het gedoubleerde
SA contract weg te lopen. Nog
afgezien van wat er zou zijn ge
beurd als de Amerikanen a
eerste tafel de kans zou zijn gebo
den in 4 harten aan te leggen.
DIEREN-
PORTRET
Eeuwenlang beeft de mens de
roofvogels belaagd. Het waren
de sluipmoordenaars van de na
tuur. Te lang hebben verbalen
de ronde gedaan over grote
roofvogels, die jong vee en kin
deren roofden en bun slachtof
fers boog in de bergen oppeu
zelden. Roofvogels waren on
dieren, die moesten verdwijnen
en er is dan ook op een overij
verige wijze jacbt op deze die
ren gemaakt Totdat men zich
een aantal jaren geleden ging
realiseren, wat men al die eeu
wen bad gedaan.
De roofvogels, die men tegen
woordig Lever stootvogels
noemt, zijn de grote opruimers
van de natuur. Zij zorgen er
voor dat er geen zwakke, min
derwaardige en zieke dieren
rondlopen, die het gezonde ras
kunnen ondermijnen. Ook de
dode dieren worden opgeruimd.
De stootvogels zijn geen wrede
moordenaars. Zij vangen hun
prooi met hun grote scherpe
klauwen en het dier is meestal
op slag dood. Alleen de valken
gebruiken hun snavel als wapen
om het dier te doden.
De stootvogels houden de na
tuur in evenwicht, terwijl hun
neven, de kraaien en raven,
daaraan even hard meewerken.
Vreemd genoeg zijn deze vogels
onder de zangvogels ingedeeld.
Dit komt, omdat zij in bouw en
gewoonten veel met deze groep
overeenkomen. Hun gekras kan
men echter nauwehjks meer zin
gen noemen. Het zijn wel goede
ihsectenverdelgers en muizenja
gers.
De sperwer zal een te grote
spreeuwenbevolking naar het le
ven staan. De havik zorgt er
voor, dat het aantal nestplunde
raars, zoals eekhoorntjes, niet te
groot wordt, maar hij houdt ook
de konijnen- en hazenbevolking
op peil. In de bergen zorgen
steenadelaars voor een gezonde
marmotten- en gemzen bevol
king, terwijl de visadelaar rivie
ren en beken schoonhoudt van
dode vissen. De buizerd en de
torenvalk kunnen muizenplagen
voorkomen.
De roofvogelbevolking is niet
aHeen door de jacht uitgedund.
De verstedelijking van het land
schap heeft veel wilde dieren en
dus ook roofvogels uit grote ge
bieden verdreven. Ook de ont
dekking en het gebruik van ver
delgingsmiddelen was en is
nog steeds fnuikend voor de
roofvogelstand. Zij eten de ver
giftigde dode dieren en krijgen
zo ook het gif binnen. Aanvan-
keüjk zal het dier er niet aan
sterven, want giftige stoffen
worden meestal in het vet opge
slagen. Maar ook de stootvogels
kennen slechte tijden, en dan
wordt het vet opgesoupeerd,
met als gevolg dat het opgesla
gen gif ook vrijkomt en de vogel
er uiteindehjk aan sterft.
Door deze uitdunning van de
stootvogelbevolking is het na-
tuurhjk evenwicht op vele plaat
sen verstoord en moet men gro
te sommen geld neertellen om
hetzelfde effect te krijgen als in
Het opruimen van door
botulisme omgekomen vogels
een natuur met roofvogels.
Heel actueel is bijvoorbeeld het
botuhsme, dat nooit zulke epide
mische vormen aangenomen
zou hebben, wanneer er in ons
land nog voldoende roofvogels
zouden leven. In de kadavers
van de aan botuhsme gestorven
vogels vormt zich nameüjk een
bijzonder sterk gif, waartegen
geen enkel dier bestand is, be
halve roofdieren en dus ook
roofvogels. Doordat deze vlie
gende vuilnismannen nauwe
lijks meer in ons overbebouwde
land voorkomen, bhjven de ka
davers nu hggen en vormen een
grote dodehjke infectiebron. De I
mens moet nu deze functie over-
nemen, menen de deskundigen,
vandaar dat men wekenlang el-
ke dag op zoek ging naar dode
vogels.
Maar, niet alle roofvogels zijn
uit ons land verdwenen. De i
sperwer, de kiekendief, de wes-
pendief, de torenvalk, de slecht
valk, de buizerd en de havik
komen hier nog voor. Af en toe
doet zelfs een visarend ons land
aan op doorreis naar een na
tuur üjker gebied. De raven zijn
echter sinds lange tijd uit ons
land verdwenen. Ongeveer tien
jaar geleden heeft men een pro
ject opgezet om de kinderen van
geïmporteerde raven in de vrije
natuur terug te brengen. Tot nu
toe echter met weinig resultaat
Gelukkig is men de laatste jaren
wat milieubewuster geworden..
Het lijkt er op dat sommige
roofvogels weer in aantal toene
men, hoewel de vergiftiging
door bestrijdingsmiddelen tot
op heden een groet gevaar voor
deze vogels bhjft. Men is echter
gaan inzien dat roofvogels geen
schadehjke dieren zijn. Zij rui
men juist de schadelijke dieren
voor de mens op.
