dagreis door de eeuwigheid
„Oessain
koet.
Verrie
koet
king"
Tweede deel van
het verslag van
een tocht door
Hoesseins immen
se zandbak, de
woestij van Jor
danië.
vin. mvun. «mmic JV.MUCIT
schrijvers hare kamelen za
delde, kostelijkheden, da
dels en geitekaas in handge
knoopte zakken van kantel*
haar opborg en zich opmaak
te van Amman te geraken in
Akaba en dat binnen acht
dagreizen. En op die eerste
verrciMOT
Kwalat ed
liggende aan de karavaan
weg naar het zuiden. En zij
sloegen hunne tenten op bij
een waterbron, want het was
nu avond en zij wilden zich
laven, spijzigen en reini
gen
DOOR
(OMWUHT 03J)
De nagelnieuwe, gifgroene Ply
mouth staat die morgen in op
dracht van het Jordaanse Minis
terie van Toerisme geparkeerd
voor het air-conditioned Grand
Palace Hotel in Amman, dat tot
aan de nok gevuld is met ge-
- vluchte Libanezen, corpulente
mannen met veel smukwerk aan
de worstevingers en broeierig kij
kende dames in de laatste Parijse
creaties. De Palestijnse chauffeur
is een vieve veertiger, die een
stralend „good morning" lan
ceert, voordat hij zijn wagen vol
stouwt met de leeftocht voor on
derweg: sloffen taxfree sigaretten
van Schiphol, scheerapparaten op
batterijen, after shave voor de
hete uren,en Alka Seltzer voor
kurkdroge monden in de woes
tijnochtend.
Het doel van de winterdag is
Akaba, dat via de Desert High
Way zo'n 350 kilometer verderop
ligt aan gene zijde van Hoesseins
immense zandbak. De vlakke vel
den golven eindeloos met je mee
als een gestolde binnenzee, waar
over een enkele broodmagere geit
wankelend waterskiet. De och
tendzon is opgebleekt als een hip
pe spijkerbroek. Aan boord van
de deinende auto blijven de ogen
tot nader order verborgen achter
zonnebrillen, wat de chauffeur
een wijs besluit vindt. Het is hem
de avond tevoren ook een weinig
uit de hand gelopen en toen hij
vanmorgen wakker werd vond hij
de arak-fles leeg. Het lijkt hem
daarom goed er verder maar het
veelzeggend zwijgen toe te doen.
Woestijnschip
En dan na anderhalf uur
schudden in het stalen woestijn
schip is er koffie. Drinken
voor dé dorstige Plymouth, drin
ken voor de uitgedroogde reizi
gers. Even voorbij Kwalat ed Da-
b'a staat aan de rand van een tot
dorp genaturaliseerde puinhoop
een stoffig pompstationnetje, ge
stoffeerd met wat glimmende
benzineblikken en een ongescho
ren man, die lijkt te zijn uitgewe
ken van de Passiespelen in Tege-
len. Achter hem duikt even later
een vrouw op, gehuld in een
zwart-zijden gewaad, dat door de
tijd tot raffia is. uitgeplozen. Ze
frommelt haastig een stuk van
haar sluier vóór haar mond zon
der inwoning en recht haar rug
en hoofd om een plastic jerrycan
met benzine (of is het toch wa
ter?) vol waardigheid naar haar
meester te brengen. Zelfs kame
len lopen vandaag de dag blijk
baar één op tien en de bijbelse
stenen kruik is ook niet meer, wat
ie geweest is. De profetieën van
het oude en nieuwe testament
hebben de opmars van plastic
nooit zien aankomen.
Terzijde staal in wankel even
wicht een blauwe schuur, die
dienst doet als „koffiestookhuis"
en parkeerplaats voor Arabieren
met hun meegebrachte ezels en
eetwaren. Voor de eeuwige dorst
heeft de reiziger de keuze uit
Turks drab en ijsgekoelde cola in
mottige flessen.
Ondanks de verlatenheid, die zich
van de schuur naar alle windstre
ken uitstrekt blijkt het een druk-
beklante zaak te zijn. De houten
tafel in het midden is geheel bezet
en bij het raam zitten twee Pales-
tijnen in dikke wollen pijen, de
keffiyeh (hoofddoek) sierlijk naar
achteren geslagen en nippend aan
een kop van drie vingers hoog.
Waarschijnlijk wachten ze op een
bus of een passerende karavaan
of misschien wachten ze op niets.
Ze kijken met wantrouwig sa
mengeknepen ogen in de lens,
lachen op afbetaling, maar accep
teren gretig de aangeboden filter
sigaretten. „America, America",
mompelen ze instemmend, waar
bij ze in het midden laten of het
een vloek is of een compliment.
Smal en lang
Buiten blijven ondertussen de
overbeladen, kreunende vracht
wagens en overjarige Mercedes-
sen voorbij ploegen. Zij moeten
wel gebruik maken van de smalle
Highway, een tweebaans navel
streng zonder vluchtstrook, die
aan je banden blijft plakken als
inferieure kauwgum. Soms is er
opeens een aftakking, die vol
strekt doelloos verdwijnt in de
woestijn, die geen enkele familie
band heeft met het strand in
Scheveningen of Katwijk. Het
zand is keihard en de grond lijkt
dan ook meer op een verweerde
wang van moeder Aarde. Het is
gelooide, te vaak geblakerde op
pervlakte, die wanneer er
opeens net zoveel regen zou val
len als destijds manna tot de
vruchtbaarste grond van het hele
Midden Oosten zou behoren. Tot
zolang blijft Jordanië voor vijf
zesde bestaan uit woestijn: weinig
water dus, geen druppel olie in
de bpdem, veel armoede, maar
ook een enorme inzet, de wil tot
overleven, die gevoed wordt door
de steenrijke buurman Saoedi-
Arabië, die zijn vloeibaar kapi
taal verborgen houdt in zijn on
deraardse brandkast.
Iedereen in dit gortdroge land
vindt de Madurodamkoning
Hoessein een groot vorst, een for
midabele weldoener en zijn stu
dentikoze lach boven de RAF-
snor ontloop je dan ook nergens.
Zelfs in het kleinste vertrek is er
altijd een muur, waarop hij van
uit een vierkante lijst van nep-
goud zijn sappelende onderdanen
in de gaten houdt.
Een leerplichtige dreumes, die
waarschijnlijk voorgoed spijbelt,
haalt de koffiekoppen weg en
komt even later terug met een
foto van zijn majesteit, die als een
postzegel aan alle randen gekar
teld is. Ten prooi aan oeverloze
onderdanigheid laat hij het por
tret van hand tot hand gaan; de
trage koffiedrinkers woelen door
hun droeve snorren en knikken
instemmend: „Oessain, koet, ver
rie koet king". Het klinkt als de
STER-reclame voor een populair
merk pepermunt.
Vóór een aanpalende loods zit
een schitterende aartsvader de
zinderende dag uit naast twee
sinaasappelkisten, die zuinig ge
vuld zijn met een magere oogst
van gekreukelde, melige appels
en een handjevol pokdalige zuid
vruchten. Met een lui lachje wijst
hij met zijn wandelstok drie vlie
gen terecht, die zojuist zijn neer
gestreken op zijn ongezuurde
koeken. Een onbegonnen strijd,
want zolang er in de' woestijn
meer insecten zijn dan ongezuur
de koeken zal hij voorspelbaar
aan het kortste eind trekken.
Kerstboomlampen
Bij het vertrek loodst zijn oudste
zoon (of is het zijn jongste broer?)
de reizigers naar een uitdragerij,
die naast kerstboomlampjes in de
vreemdste variëteiten ook enkele
heiligenbeelden van vóór het
Concilie van Trente bevat. De
gipsen Godsmannen zitten dik on
der het woestij nstof en fungeren
blijkbaar als winkeldochters. Het
enige artikel, dat aftrek heeft is
de keffiyeh, die de afnemers ter
plekke doet lijken op edelfiguran-
ten in de dik-voor-mekaar-show
van André van Duin. Thuis zullen
de doeken straks in de linnenkast
hun opstanding verbeiden, die te
gemoet kan worden gezien in de
dagen vóór Aswoensdag. Dan zul
len de bleekgezichten, omge
bouwd tot volbloed Arabieren in
het vrome zuiden weer hun slag
slaan.
Slowfox
Geheel authentiek daarentegen is
de karavaan, die even later in een
gele nimbus nadert. Voorop de
drijvers die het in hoog tempo
aan de stok hebben met de kame
len, waarop de kooplieden zich
naar winst laten wiegen. Het is
een stoffige slowfox, die zich
langs de oude karavaanroute
naar het zuiden verplaatst. Een
vertragingsactie van acht bulte
naren, te hoog op de poten en
door de schepper verrast met een
stomme schapekop, waaraan een»
twee maten te grote zoenlip is
gemonteerd. Ze komen ogen
schijnlijk op eigen initiatief in
slordige formatie uit het niets
aansjokken, maar dankzij een in
gebouwd dierlijk kompas nemen
ze tochsteevast de kortste weg
naar de negotie. -
Het is een verwarrende ervaring
in 1976: terwijl men zich in de
moerasdelta druk maakt over ge
le of zwarte nummerborden trek
ken rondzwervende Bedoeïenen
weken lang door een leeg maan
landschap om wat schamele
koopwaar te kunnen slijten. Het
is een volmaakt bijbels tafereel
en wie gelooft ziet waarachtig
Jozef voorop lopen. De kleine
slaaf is zojuist door zijn broers
voor twintig zilverlingen verkocht
aan Ismaelitische kooplieden, om
dat hij zulke mooie dromen had.
Chauffeur Amin gooit er als pas
send terzijde een Arabisch
spreekwoord tegenaan: "Hoe die
per je de woestijn in trekt, des
te dichter kom je bij God".
Nou,.die ontmoeting kan dan niet
lang meer op zich laten wachten,
denk je na nog eens twee uur
rijden over de smalle Highway,
waar een automobilist voortdu
rend slaloms moet verzinnen om
plotseling overstekende Arabie
ren te ontwijken, die verdwijnen
tussen de superslanke minaretten
in gehuchten met onuitsprekelij
ke namen.
Maar voor het zover is slaat Amin
zo'n zestig kilometer vóór Ma'an
rechtsaf in de richting van Petra,
de stad in de rode rotsen, die na
een slaap van vele eeuwen weer
bij toeval gewekt is door enkele
ontdekkingsreizigers. Na twintig
minuten halverwege Shaubak
en Petra stopt hij bij een
bocht.
...toen nu het volk aldaar
dorstte naar water, zoo mur
mureerde het volk tegen Mo-
zes en het zeide: "waartoe hebt
gij ons nu uit Egypte doen
optrekken, waardoor wij en
onze kinderen en het vee van
dorst sterven? Toen zeide de
Heere tot Mozes: "Ga heen
voor het aangezicht des volks
en neem mét u de oudsten van
Israël; en neem uwen staf in
uwe hand, waarmede gij de
rivier sloegt en ga heen. Zie,
Ik zal aldaar voor uw aange
zicht op den rotssteen in Ho-
reb staan, gij zult op den rots
steen slaan, zoo zal er water
uitgaan, dat het volk drinke...
Omzichtig nader je de bron tus
sen hoekige rotsstenen, waar
twee meisjes in kleurige Bedoeïe
nenkleren water staan te putten.
Goddank: wij zijn de enige toeris
ten. Hier alleen de bewoners met
hun bron, die Mozes op aanwij
zingen van zijn Heer sloeg. Een
snijdende mannenstem scheurt
de stilte, die thuis hoort in dit
bijbels décortje. De man blijft
onzichtbaar, maar zijn stem al
leen blijkt genoeg gezag te heb
ben. De dochteren slaan haastig
een doek vóór hun gezicht, vullen
snel de kruiken en verdwijnen
zwijgend achter de rotsen, waar
ze zich veilig genoeg wanen om
de indringers nieuwsgierig te ta
xeren.
De avond is al gevallen, wanneer
Amin de reis vervolgt en langs de
slecht afgebakende weg naar
Akaba rijdt. Tevoren werd de
oude droom van een zonsonder
gang in de woestijn ingelost: een
grillig, abstract schilderij van
zwarte wolkenflarden, die door
verschietende stralenbundels ver
knipt werden.
De vrachtwagens met hun veel
kleurige lichtjes op neus en laad
bak schieten als snelwandelende
kerstbomen voorbij.
Vanmorgen, toen een metalen
luidsprekerstem vanaf de trans
van de Al Hoessein Moskee in
Amman de gelovigen opriep tot
gebed, vroor het vier graden.
Morgen zal Akaba aan de Rode
Zee zich koesteren in een zomerse
weelde van 28 graden boven nul.
Amman-Akaba: een snelle dag
reis door de eeuwigheid.
Amman-Akaba: een woestijn-
tocht van acht dagen op een rap
pe kameel.
Wie weet wordt het de volgende
keer tóch mijn vouwfiets met te
rugtraprem.
LEO THURING
Voor een aanpalende loods zit een schitterende aartsvader de zinderende dag uit naast twee
sinaasappelkisten, die zuinig gevuld zijn met een magere oogst.
In het wrakke koffiestookhuis zitten twee Palestijnen te nippen aan een kop van drie vingers hoog.
Ze kijken met wantrouwig samengeknepen ogen in de lens, lachen op afbetaling, maar accepteren
gretig de aangeboden filtersigaretten.
