Boschplaat
Terschelling
UNIEK EUROPEES
NATUURMONUMENT
De tocht per huifkar is vaak een bekroning op de vakantie.
Het Waddeneiland kent vele kleine, intieme kampeerterreintjes.
TERSCHELLING Vier kilome
ter breed en dertig kilometer lang
ligt voor de Friese kust het Wad
deneiland Terschelling. Een eiland
waarvan de roem zich tot ver over
de nationale grenzen uitstrekt en
terecht. Want op dit kleine hoekje
Nederland vindt men alles wat
natuurliefhebber en recreant zich
maar wensen kunnen. Er is bos,
heide, duin, strand en verder alle
soorten milieus van zoet naar zout
van hoog naar laag. Talrijke plan-
tesoorten, waaronder zeldzame
treft men er aan. Talrijke vogels
hebben er hun broed- of rustge
bied. Met name de Boschplaat, het
4400 hectare grote natuurgebied is
zeer in trek, van de ontelbare zil
vermeeuwen tot de zeldzame blau
we kiekendieven, lepelaars en vel-
duilen toe. Zo uniek is dit gebied,
dat het in 1970 in aanmerking
kwam voor het predikaat Euro
pees natuurmonument, een onder
scheiding die in 1975 weer voor
vijf jaar is verlengd.
Verder is er nog een „trekvogel"
die het unieke eiland heeft ontdekt
en dat is de mens, de recreant. In
drommen steken vakantiegangers
's zomers de Waddenzee over en
nestelen zich een aantal weken op
het eiland om er te genieten van
de rust of van het vertier van de
in het vakantieseizoen overbevolkte
dorpjes. Dit jaar telde Terschelling
in de bouwvakvakantie meer dan
dertigduizend gasten. De massale
trek begint bij diverse biologen en
natuurwetenschappelijke instellin
gen vragen op te roepen. Kan de
natuur de steeds toenemende druk
van de recreatie bolwerken? Som
migen zien de waardevolle natuur
gebieden het liefst helemaal afge
sloten. Om eens een indruk te krij
gen hoe groot de recreatieve druk
is op de Boschplaat en welke scha
de die druk veroorzaakt, trokken
we een dag lang door dit unieke
natuurgebied. Districtsambtenaar
A. J. Snijders, van Staatsbosbeheer
werd graag bereid gevonden voor
rondleiding te zorgen.
We vertrekken vanaf West-Ter
schelling, met de dienstauto van
„boswachter" Snijders, richting
Boschplaat. Een fikse onweersbui
zorgt voor een zeer welkome plens-
regen, na de lange periode van
droogte. Het eerste gedeelte van de
rit voert door de toeristische pleis
terplaatsen langs de hoofdweg van
West- naar Oosterend. De heer
Snijders vertelt ondertussen een en
ander over werkwijze en samen
stelling van Staatsbosbeheer. Deze
rijksdienst is onderverdeeld in drie
dienstvakken: bosbouw, natuurbe
houd en landschapsbouw. Het dis
trict Terschelling, waaronder ook
Vlieland valt, is echter te klein om
te verdelen in drie dienstvakken en
is daarom in zijn geheel onderge
bracht bij bosbouw. Het district
heet daarom ook boswachterij Ter
schelling. Staatsbosbeheer bezit op
het eiland een gebied van 9440
hectare. De Boschplaat neemt
daarvan 4400 ha voor haar reke
ning. De bossen beslaan 620 ha. De
rest bestaat uit duingebied, zand
platen, kwelders, cultuurgronden,
erfpachtterreinen, een aantal wo
ningen en zomerhuisterreinen bij
Midsland aan Zee en West aan Zee.
De taak van Staatsbosbeheer is
onder andere het beheer van en het
toezicht houden op bossen en na
tuurgebieden en diverse werkzaam
heden op recreatief gebied. Ook is
er veelvuldig contact met de ge
meente over bestemmingsplannen.
De boswachterij Terschelling bezit
vijf staatsnatuurmonumenten: de
Koegelwieck, de Noord Vaarder
met de Kroonpolders, de Landeru-
mer heide, de Kooibosjes en de
Boschplaat.
De Boschplaat was oorspronkelijk
los van het eiland Terschelling en
bestond uit een aantal zandplaten,
van elkaar gescheiden door slen
ken. Langzamerhand verzandden
de slenken zodat de platen één
geheel werden met het eiland. In
1929 is de Derk Hoekstra Stuif dijk
aangelegd in de lengterichting van
de zandvlakte. „Hierdoor verander
de het karakter van de Boschplaat
volkomen", vertelt de heer Snij
ders. Op de hogere gedeelten ont
stond een zoetwatermilieu omdat
ze niet meer onder water kwamen
te staan. In dit uitgestrekte en zeer
Een gevolg van het menselijk falen ten opzichte van de natuur?
rustige gebied vonden talrijke vo
gels hun broed- en fourageerter-
rein.
We zijn inmiddels aangeland op het
grote parkeerterrein aan het begin
van de Boschplaat, vlakbij de Tak-
kenkooi. De grens van dit natuur
gebied wordt gemarkeerd door gro
te borden met een serie aanwijzin
gen over rechten en plichten van
de bezoekers. De verharde weg
gaat nu over in een schelpenpad.
Voor auto's is het gebied verder
afgesloten. Met boswachter Snij
ders mogen we het gebied echter
wel per auto betreden.
Ter hoogte van de Jan Thijssendu-
ne wijst de boswachter op een een
zame keet midden in het veld. „Dat
is de eerste bewakershut", vertelt
hij. „We hebben drie van die hut
ten. Een gedeelte van de Bosch
plaat is tijdens het broedseizoen
van 15 maart tot 15 juli gesloten.
Staatsbosbeheer heeft zes vaste be
wakers in dienst die in deze perio
de volgens een rooster de hutten
permanent bemannen, ook 's
nachts dus". Als compensatie voor
deze algehele sluiting kan het pu
bliek onder geleide van de bewa
kers dagelijks excursies maken
door de meeuwenkolonie op de
Tweede Duintjes. Na de 15e juli
wordt de bewaking langzaam ver
minderd. Dit hangt af van het aan
tal nesten met eieren of jonge vo
gels die na de openstelling nog
aanwezig zijn. Dit jaar waren de
vogels laat.
Ter hoogte van paal 20 houdt plot
seling het schelpenpad op. We zijn
nu aangeland op de Derk Hoekstra
Stuif dijk. Het landschap is ook ver
anderd. De duinen zijn overgegaan
in uitgestrekte vlakten. In de verte
ontwaren we enkele koppels jong
vee en enige paarden. „Ja, we zijn
hier ook nog grootboer", glimlacht
de boswachter. Op de groede wordt
350 hectare gebruikt als weiland
voor de pinken en paarden van
eilandbewoners. Dit is een soort
compensatie voor het vervallen van
het „recht van overal" in 1909, toen
grote gebieden aan Staatsbosbe
heer vervielen. Door het beweiden
van de gronden ontstaat er een
bepaalde vegetatie.
„Puur natuur tref je bijna niet
meer aan. Op de meeste plaatsen
is de vegetatie te danken aan een
eeuwenlang beheer. Het is vaak
een erg interessante vegetatie. Wil
men die handhaven dan moet men
ook het beheer op dezelfde manier
voortzetten. Dat is het geval op de
groede. Ieder plantje groeit niet
zomaar ergens, maar staat onder
invloed van de milieu-omstandighe
den. De vegetatie op cultuurland is
vaak vrij eenvormig. De Bosch
plaat is na de aanleg van de Stuif-
dijk altijd aan de natuur overgela
ten. Er is een grote verscheiden
heid aan milieus en daardoor ook
een zeer rijke vegetatie. Het gevolg
hiervan is weer een toenemend
aantal vogelsoorten. Tientallen ja
ren geleden toen de Boschplaat
voornamelijk uit zandvlakten be
stond, overheersten de meeuwen in
dit gebied. Nu zijn er talrijke soor
ten. Vogels zoeken gebieden waar
voedsel is, waar ze kunnen broeden
en hun jongen kunnen beschermen.
Rust is dan van het grootste be
lang", zegt de heer Snijders veelbe
tekenend.
De Boschplaat is rijk aan deze slenkjes.
bliek. Onder de bezoekers in het
voor- en naseizoen zitten veel vo
gelkenners, maar zij die in het
hoogseizoen over de Boschplaat
trekken weten vaak heel weinig
van de natuur. Aan de hand van
een enquête in 1974 schat men het
aantal bezoekers van de Bosch
plaat ongeveer op een 60.000 per
jaar. De overgrote meerderheid
hiervan gaat per huifkar naar het
Amelanderduin en weer terug, of
men wandelt of fietst langs de
hoofdpaden. „De mensen die hier
komen willen wel steeds meer zien.
Velen hebben dure foto-apparatuur
bij zich om plaatjes te schieten van
zeldzame vogels", aldus de heer
Hek. „Men probeert de vogels dan
zo dicht mogelijk te benaderen en
dat verstoort de rust Die mensen
moet je er wel op wijzen dat ze hier
iedere dag komen fotograferen.
Maar moedwillige vernielingen, nee
die tref je op de Boschplaat weinig
aan. Er gebeurt wel eens iets, maar
dan meestal door onnadenkend
heid of onwetendheid. Om daarom
het gebied af te sluiten gaat te ver.
Het huidige systeem bevalt rede
lijk", meent de bewaker.
Door de vakantiespreiding begint
de druk op de Boschplaat in het
voor- en naseizoen wel steeds gro
ter te worden. Deze ontwikkeling
wordt door Staatsbosbeheer met
enige verontrusting gade geslagen.
Dit betekent een aanslag op de zo
noodzakelijke rust tijdens de vogel
trek in voorjaar en herfst en tij
dens het broedseizoen. Wanneer de
vogels steeds opgejaagd worden,
kost dat veel energie en dat hebben
ze juist zo hard nodig op de trek.
Na dit onderhoud aanvaarden we
weer de terugweg. „Kijk", zegt de
boswachter opeens, en hij wijst
naar een groepje mensen dat ver
spreid door en langs een slenkje
trekt, „dat is nog wel eens iets
waar ik een vraagteken bij zet. Of
zoiets schadelijk is, is hier moeilijk
te meten. In de duinen valt in ieder
geval wel schade te constateren,
veroorzaakt door bezoekers. De
mensen hebben namelijk steeds de
neiging om langs dezelfde paadjes
over de duinen te klauteren. De
begroeiing verdwijnt, het pad
wordt steeds breder en het zand
gaat verstuiven. Dit heeft een ver
snippering van de duinenrij tot ge
volg".
We rijden nu weer helemaal terug
langs de Stuifdijk en het schelpen
pad, tot voorbij de Jan Thijssendu-
ne. Daar treffen we de huifkarren-
verhuurder D. Pootjes aan met
twee van zijn drie wagens. De
vracht bestaat uit een groepje Ter-
schellinger kinderen die in het ka
der van een speelweek een ritje
mogen maken. „Meestal trekken
we langs het strand of de Stuifdijk
naar het Amelanderduin. Met die
lange rit beginnen we 's morgens
om half tien en zijn ongeveer om
vijf uur weer terug", vertelt hij. In
de huifkarren is plaats voor zestien
mensen. „Er gaan veel gezinnen
met kinderen mee", zegt de ver
huurder. „Men vindt deze rit vaak
het klapstuk van de vakantie". Zo
We hebben inmiddels het pad bij
de Stuifdijk verlaten en komen ten
slotte bij de tweede bewakershut.
We ontmoeten hier één van de be
wakers, de heer H. Hek. De bewa
kershut is een sober ingerichte keet
met een paar bedden, een aanrecht
met kookgelegenheid, een tafel en
enkele stoelen. De verbinding met
de buitenwereld gaat via een porto
foon. Op de vuurtoren de Branda
ris is een ontvangststation vanwaar
men in noodgevallen contact kan
opnemen met de politie, brandweer
of ambulance.
Het is vandaag juist één dag na de
openstelling van de Boschplaat.
„De eerste dagen staan de mensen
hier te dringen om het gebied bin
nen te mogen lopen. Ze denken
zeker dat hier goud te vinden is",
zegt de bewaker. „In de nacht voor
de openstelling stonden hier al om
half elf een paar bezoekers. Die
heb ik toen maar terug gestuurd,
want dat werd me toch te gek". Na
enkele dagen neemt het aantal
weer vrij snel af. De 15e juli viel
dit jaar precies in de bouwvakva
kantie en dat kwam niet zo goed
uit omdat veel vogels in verband
met het koude voorjaar laat begon
nen zijn met broeden. De eerste
paar weken werd daarom vaker
gesurveilleerd. „We houden ons, als
het enigszins mogelijk is, aan de
zelfde openingsdatum. Het publiek
heeft daar recht op. Als het niet
anders kan sluiten we wel eens een
klein stukje af', vult de heer Snij
ders aan.
Als bewaker krijgt de heer Hek te nu en dan stoppen de wagens even
maken met zeer uiteenlopend pu- en mogen de gasten wat rondlopen.
De bestuurders vertellen onderweg
een en ander over alles wat langs
de weg leeft en groeit. Bij het
Amelanderduin wordt de middag
pauze gehouden en koffie gezet op
een vuurtje.
„Het valt mij op dat de mensen
tegenwoordig natuurbewuster wor
den dan een aantal jaren geleden",
meent de heer Pootjes. „Ze gooien
eigenlijk nooit meer iets buiten de
wagen en tonen meer interesse
voor vogels en bloemen". Het voor
deel van een huifkar is dat men
veel mensen over de Boschplaat
kan vervoeren, zonder dat de rust
wordt verstoord. De vogels storen
zich namelijk niet aan paard en
wagen, maar zodra in een broedko-
lonie een mens buiten de kar gaat
lopen, dan zie je geen jonge meeuw
meer. Alles gaat dan plat, verzekert
de heer Pootjes. Moedwillige ver
nielingen treft hij zelden aan.
De heer Pootjes gaat zich weer met
zijn kuddeke bemoeien en wij zoe
ken het schelpenpad weer op om
enkele bezoekers eens te vragen
naar hun ervaringen op de Bosch
plaat. De eersten die we tegen ko
men is een groepje wandelaars. Het
is een familie uit Amersfoort die
al voor de twaalfde maal de vakan
tie doorbrengt op Terschelling.
Voor hen werd het traditie om
minstens één keer in de vakantie
naar het Amelanderduin te wande
len. „Het is er lekker rustig, je
komt er bijna niemand tegen", ver
telt de oudste van het gezelschap.
„We trekken ook wel eens door een
broedkolonie op de Boschplaat. Je
ziet daar veel mooie dingen in de
natuur. Verder zit er nog een klein
beetje prestatie en avontuur in de
wandeling als je bijvoorbeeld plot
seling voor een slenkje komt te
staan. Kun je die dan oversteken
of niet, kijk dat is leuk". Aan het
eind van het schelpenpad treffen
we een gezin aan met twee jonge
kinderen. Ze rusten even uit om
straks een fikse wandeling over de
Boschplaat te maken. Het zijn
Haarlemmers die kamperend hun
vakantie doorbrengen op het ei
land. Het is de eerste keer dat ze
hier komen. Wel hadden ze iets van
dit gebied gehoord. „Het lijkt ons
interessant en je moet toch alle
mogelijkheden van het eiland leren
kennen nu je er toch bent", zegt
de heer des huizes. „Je ziet hier
veel ongerepte natuur en waar je
op de fiets niet verder kan, wordt
het schijnbaar interessanter".
Op de terugweg vertelt de heer
Snijders nog iets over de bevoegd
heden van de bewakers van Staats
bosbeheer. Ze hebben een zoge
naamde AID-KRP uitstelling (Alge
mene Inspectie Dienst en Korps
Rijkspolitie). Hiermee hebben ze de
mogelijkheid om bij wangedrag
van gasten proces-verbaal op te
maken. „Het komt wel voor, alhoe
wel niet zo vaak", zegt de boswach
ter. Een enkele keer wordt er wel
eens een bromfietser gesnapt die
over de fietspaden crosst of een
hardnekkige wandelaar die na di
verse waarschuwingen toch weer
door verboden gebied loopt.
DURK KIBMA
De Brandaris verheft zich als een waarschuwende vinger voor de schepen op het eiland
Terschelling.
