Touwtrekken
Dm legendarische
diamant
oh-i-Noor
!f
Aanleg van spoorlijn
Amsterdam-Lelystad
kost 300 miljoen
Ongeboren kind
mag beslist niet
vogelvrij zijn
Wetgeving rond
abortus moet
realistisch zijn
Twee
abortus
standpunten
Alleen technische hulp totaal onvoldoende"
WATERVOORZIENING DERDE WERELD
Justitie
Amsterdam
brokkelt af
Sluikhandel in
beschermde vogels
[SDAG 14 SEPTEMBER 1976
LEIDSE COURANT
INDEN (UPI) Pakistan heeft vori-
week de bal aan het rollen gebracht,
het aan Groot-Brittannië vroeg
teruggave van de Koh-i-Noor-dia-
it, pronkstuk uit de verzameling
;else kroonjuwelen. Plotseling eist
i-en-AIleman de steen op. Kranten
Teheran beweerden dat de legenda-
:he edelsteen eigenlijk in Perzië
mishoort. Deskundigen in Londen
fgen dat de Koh-i-Noor afkomstig is
de keizerdynastie in Samarkand,
it nu in de Sowjet-Unie ligt. Maar
fganistan kan ook. En de Poendjaab
India kan evenmin helemaal worden
itgesloten.
let woord „teruggeven" is bepaald on-
elukkig gekozen, zegt de Engelse histo-
•icus Olaf Caroe. Dit is een spelletje
raaraan vrijwel iedereen kan meedoen,
oegt zijn mede-historicus Hugh Tinker
raan toe.
•remier Zoelfikar Ali Bhoetto van Pa-
lallaghan vroeg of hij alstublieft zijn
liamant mocht terughebben. Er zijn
ichter maar een paar historici die me
ien dat Pakistan in aanmerking komt
roor teruggave.
De Perzische kranten doken voor het
opeisen van de Koh-i-Noor in een duis-
ter verleden, waarin een reeks van eige
naars elkaar te vuur en te zwaard
bestreden om het bezit van de 109-ka-
raatssteen. Caroe deed er nog een
schepje op en Bhoetto zal de dag ver
vloeken waarop hij zijn brief aan Cal-
laghan schreef.
De historicus gaat terug tot het jaar
1530 en zou wel tot ongeveer 1300 kun
nen teruggaan. Wat hij heeft opgedoken
is voor eisers in Pakistan of India nau
welijks bemoedigend.
De steen was gedurende 213 jaar het
bezit van de Moegal-dynastie in Delhi,
daarna gedurende 6 jaar in Afgaans
bezit in Kandahar en Kaboel, vervol
gens 36 jaar in handen van de Sikhs
in Lahore en tenslotte sinds 127 jaar in
Brits bezit, schreef hij aan de Londense
Times.
De Koh-i-Noor kwam volgens Caroe in
1849 in handen van de East India Com
pany die hem aanbood aan koningin
Victoria, keizerin van India. Het feit dat
de steen toen in Lahore was, lijkt de
Pakistaande eis kracht bij te zetten,
aangezien deze stad nu in Pakistan ligt.
Maar het is duidelijk dat er anderen
zijn die aanspraken kunnen laten gel
den en dat hun aanspraken ouder zijn.
De Koh-i-Noor,diamar>t jzie pijl) in de kroon van koningin VicfJn'2.
land, waren Sikhs. De laatste van wie drager hem in een luciferdoosje had
met aan zekerheid grenzende waar- gestopt.
schijnlijkheid kan worden gezegd dat Volgens Tinker kunnen de Poendjaab
hij vóór Victoria de steen bezat, was in India, het Iran van shah Mohammed
sjah Sjofja van Afganistan, vulde Tin- Reza en Samarkand in de Sowjet-Unie
ker in een eigen brief aan de Times aan. evenveel recht op de Koh-i-Noor laten
Sjoeja moest hem afstaan aan maha- gelden.
rradja Randjit Singh en John Lawrence Intussen ligt de steen te schitteren .in
De Moegals waren van Turkse origine maakte er zich op slinkse wijze meester de juwelenkamer van de Londense To
en de heersers in Lahore ten tijde van Y?n. verloor hem en werd een onduide- wer, gezet in de kroon van Victoria
de overdracht van de steen aan Enge- Hjk bespaard toen bleek dat zijn Regina.
ALMERE (ANP) De aanleg van een spoorlijn lystad zei hij te hebben overgenomen uit het pas
Amsterdam-Lelystad kost een kleine 300 miljoen onlangs vrijgegeven rapport van een stuurgroep,
gulden. Zou nog dit jaar met de bouw van deze die in opdracht van de toenmalige minister van
railverbinding worden begonnen, dan biedt zij Verkeer en Waterstaat gedurende enkele jaren de
voor 1988 een positief financieel resultaat, er van rentabiliteit van de railverbinding met Almere
uitgaande dat de overheid, evenals elders in ons heeft bestudeerd. In de stuurgroep hadden zitting
land is gebeurd, voor vijftig procent in de kosten vertegenwoordigers van Rijksdienst voor de IJssel-
bijdraagt. meerpolders, van het directoraat-generaal Verkeer
van het ministerie van Verkeer en Waterstaat en
Landdrost Han Lammers van het Openbaar Li- van de Nederlandse Spoorwegen,
chaam Zuidelijke IJsselmeerpolder heeft dit giste- De heer Lammers wees erop, dat de spoorlijn pas
ren in Almere gezegd bij het slaan van de eerste tegen 1985 in gebruik genomen kan worden, als
paal voor de thuisvestiging van de autobusonder- nu wordt besloten tot de aanleg ervan. In 1985
neming Flevodienst NV. zullen Almere 70.000 en Lelystad 60.000 inwoners
De kostenraming van de spoorlijn Amsterdam-Le- tellen.
Pierre Salinger
zoekt in Den Haag
steun voor Carter
DEN HAAG De voormalige
perschef van president Kenne
dy, Pierre Salinger, komt op 22
september naar Den Haag. In
het Promenade hotel zal hij het
startsein geven voor fondswer
ving onder Amerikanen in Ne
derland ter ondersteuning van
de verkiezingscampagne van de
Democratische presidentskan
didaat Jimmy Carter.
Pierre Salinger, die zich ook in
de Verenigde Staten inzet voor
Jimmy Carter, is speciaal belast
met het mobiliseren van Ameri
kanen in het buitenland om hun
stem te geven aan de democrati
sche kandidaat. De bijeenkomst
in het Promenade hotel wordt
georganiseerd door het Jimmy
Carter comité in Nederland.
gen de
spelen,
Orsino
'ft van
•dt dat
ïkbaar
ïrieko- [STERDAM (ANP) Volgens prins Claus is worden opgelost, aldus Prins Claus gisteren bij
i Den sluitend technische hulpverlening totaal onvol- de opening van het vierdaags congres van de
sadist ende om het ontstellende tekort aan watervoor-. Internationale Vereniging van Waterleidingbedrij-
ning in de ontwikkelingslanden op te heffen, ven in de RAI in Amsterdam,
moet meer aandacht worden besteed aan de In veel gevallen wordt gebruik gemaakt van inge
leiding van mensen, aan de infra-structuur en wikkelde apparatuur uit het westen, waarmee de
de toepassing van de nodige technieken. bevolking van de ontwikkelingslanden niet kan
lals het nu gaat zal het waterprobleem nooit omspringen. Ze kunnen de apparatuur niet onder-
Amsterdam (ANP)
In opdracht van de
rijksgebouwendienst
zal nog deze week de
voorgevel van het
paleis van justitie
aan de prinsengracht
in Amsterdam gecon
troleerd worden op
loszittende stukken
in de zandstenen lijst
Vorige week vrijdag
kwamen enige stuk
ken zandsteen
en tevens enige loszit- leis in de steigers ko
tende stukken steen men te staan. Het ge-
beneden. Deze waren verwijderden, is be- bouw dat uit 1664 da-
afkomstig van de lijst sloten de gevellijst teert is pas in 1836
vlak onder de da- aan een nauwkeurig als Paleis van Justitie
krand. Nadat specia- onderzoek te onder- in gebruik genomen,
listen met behulp van werpen. Hiertoe zal Voordien deed het
een hoogwerker de een gedeelte van de, dienst als Armen-
lijst hadden bekeken voorgevel van het pa- huis.
houden, de machines raken onklaar en de mensen ontwikkelingslanden waar ongeveer 1,5 miljard
zijn genoodzaakt terug te keren tot de primitieve mensen noch over een watervoorziening noch over
methoden van watervoorziening, die een groot schoon water beschikken. De Wereldgezondheids-
gevaar voor de gezondheid inhouden. organisatie streeft ernaar dit aantal voor 1980 met
500 miljoen te verminderen. Hiervoor is echter een
In Nederland is meer dan 99 procent van de bedrag nodig van meer dan 20 miljard dollar. Het
bevolking aangesloten op een waterleidingnet. Dit zal volgens de prins daarom moeilijk zijn dit doel
vormt een scherp contrast met de situatie in de op efficiënte wijze te bereiken.
DEN HAAG (ANP) Volgens de ministers Van der Stee
(Landbouw) en Van Agt (justitie) bestaat er op dit ogenblik
op enige schaal een sluikhandel in beschermde vogels. Van
een levendige handel is aldus de bewindslieden met
gebleken.
In antwoord op schriftelijke vragen van de kamerleden
Imkamp en Beekmans (beiden D'66) wijzen de bewindslieden
er overigens op, dat niet precies is aan te geven in welke
mate een sluikhandel in beschermde vogels plaats vindt.
De ministers ontkennen als zou de politie nauwelijks of niet
tegen deze handel optreden. Uit het antwoord blijkt, dat de
vaste detachementen veldpolitie van het korps rijkspolitie
zeer actief zijn bij de opsporing van overtredingen van de
vogelwet.
VR. T. GARDENIERS-BERENDSEN (KVP):
Mevr. T. Gardeniers-Be- Mevr. E. Veder-Smit
rendsen
MEVR. E. VEDER-SMIT (WD):
(Van onze parlementaire redactie)
Den Haag Het Tweede Kamerlid mevr. Garde-
niers-Berendsen (51) heeft als eerste onderteke
naar onder het initiatief-wetsvoorstel van KVP en
ARP inzake de abortuswetgeving de plaats ingeno
men van de jurist Van Schaik, een van de indie
ners van het voorstel, maar thans lid van de Raad
van State. Deze moeder van drie kinderen heeft
er kennelijk niet zoveel moeite mee om naast
mevr. Van Leeuwen (ARP) de jurist te vervangen.
Van begin af aan heeft zij de voorbereiding van -
het wetsvoorstel meegemaakt en op bewogen wijze
demonstreert ze hoe intens ze erbij betrokken is.
..Natuurlijk heb ik wel een beetje de kriebels, als
k aan de behandeling morgen denk. Het moeilijk
ste is voor mij nog de rolverwisseling. Eerst zou
ik namens de KVP-fractie spreken over beide
wetsontwerpen. Nu spreekt mevr. Cornelissen na
mens de KVP en heb ik helemaal alleen te maken
met het voorstel van de twee christen-democrati
sche fracties".
..Of ik het voorstel van PvdA/WD zou kunnen
verdedigen? Oh nee, geen denken aan. Daar sta
jik helemaal niet achter. Ik snap er niets van. Kijk,
het aanvankelijke voorstel van Lamberts/Roethof,
dat was duidelijk: schrap de strafbaarstelling en
verder niets, maar dit nieuwe ontwerp zit zo vol
'verfijningen en in de memorie van antwoord zijn
allerlei zaken gezet die in het wetsvoorstel niet zijn
terug te vinden. Ik vind het gewoon een slecht
wetsvoorstel".
Het verschil tussen de twee wetsvoorstellen is
volgens haar zonneklaar. „PvdA/VVD zeggen: ie
dere arts kan doen wat hij wil. Alsof alle artsen
het met de ethiek nauw nemen. Wij, KVP en ARP,
zeggen: wat een delict is doden van leven
moet je een delict laten. Niet iedere arts mag zo
maar leven afbreken. Waarom hij wèl en bijvoor
beeld een moeder van een ernstig gehandicapt
hind niet? Wel willen we dat er ruimte blijft, zodat
m noodsituaties de strafbaarheid niet wordt toege
past. Als PvdA/WD erkennen dat abortus niet zo
maar een medische ingreep is als een blindedar
moperatie of het trekken van een kies, moeten ze
dat ook duidelijk zeggen".
Met mevrouw Veder verwacht mevrouw Garde
niers dat het wetsvoorstel van PvdA/WD wel een
meerderheid zal halen. Desondanks vindt ze het
geen vergeefse moeite zich in te spannen voor wat
aj meent dat goed is. „Abortus is afbreken van
menselijk leven. Als men dat voor de wet geen
delict meer laat, verklaart men het ongeboren kind
vogelvrij. Nu kan men wel zeggen dat het schrap
pen van de strafbaarheid aansluit bij de maat
schappelijke ontwikkeling en bij de huidige abor-
tes-praktijk. Dan zeg ik: die praktijk is gemaakt
door medici, de kwaliteit van het het medisch
handelen zegt mij nog niets over de kwaliteit van
de beslissing. Het ontwerp van PvdA/WD laat in
feite alles open, het biedt onvoldoende rechtsbe
scherming. Het is ongelofelijk. Ik ben er heilig van
overtuigd dat de meerderheid van ons volk abor
tus provocatus afwijst, dat men het beschouwt als
„het nemen van menselijk leven", het past niet
in ons denken".
Het „griezelige van de politiek" vindt mevrouw
Gardeniers dat men nauwelijks naar elkaar luis
tert: de standpunten liggen vast en daar blijft het
bij. „We lossen dit niet echt op. We raken dit nooit
meer kwijt", verzucht ze. De problemen laten haar
niet los. „Wat ik niet aan brieven en telefoontjes
krijg, al die confidenties". Mevrouw Gardeniers
zegt dat het „heel christelijk" is om begrip en
meeleven op te brengen met de vrouw in nood.
Als er werkelijk van een noodsituatie sprake is,
dan moet een vrouw geholpen worden, zonder
strafrisico voor vrouw of arts. Maar zo'n beslissing
moet weloverwogen gebeuren en eerst moeten
andere mogelijkheden bijvoorbeeld adoptie
worden besproken. Volgens mevrouw Gardeniers
gaat het niet alleen om de rechten van het ongebo
ren kind, maar ook moet worden gedacht aan de
risico's van een abortus voor de toekomstige gees
telijke gezondheid van een vrouw. In buitenlandse
onderzoeken zijn daarover vele gegevens bekend
geworden, die haar huiverig maken voor een al
te soepele regeling.
„Trouwens: vele ongewenste zwangerschappen lei
den tot gewenste geboorten. Je lost met abortus
mets op. Na een abortus riep een vrouw vertwij
feld: God, ik ben mijn kind kwijt.Vrouwen die
zich hebben laten aborteren, zeggen me: je wordt
in zo'n kliniek niet geholpen, je wordt alleen van
iets afgeholpen. Maar een abortus kun je nooit
meer terugdraaien".
Mevrouw Gardeniers is ervan overtuigd dat het
door haar verdedigde wetsvoorstel door grote
groepen van de bevolking wordt onderschreven en
dat er in de praktijk mee te werken is. „Nu kan
men ons bestrijden en zeggen dat we ons te sterk
door ons religieus-ethische denken laten leiden. Ik
vind dat niet. En ik zou het onzindelijk vinden,
als mijn ethische overtuiging bepalend zou moeten
zijn voor anderen. Nee, waar het om gaat is dat
de wet het leven moet respecteren, een wet die
voor de hele samenleving grenzen stelt, maar niet
precies omschrijft wat wel mag en niet. En waar
het ook om gaat is dat wij hulp bieden aan mensen
in nood, dat het werkelijk belang van vrouw en
kind tot gelding komt Ik geloof dat we voor hier
en nu de meest verantwoorde oplossing hebben
te bieden".
Het verschil tussen beide, morgen in de Tweede
Kamer aan de orde komende wetsvoorstellen
over abortus, komt in essentie hierop op neer,
dat het WD-PvdA-voorstel abortus toestaat,
mits aan een aantal voorwaarden is voldaan,
terwijl het KVP-ARP-ontwerp abortus verbiedt,
tenzij grotere belangen het noodzakelijk maken.
Het ja-mits standpunt, tegenover het nee-tenzij
standpunt.
Volgens WD-PvdA dient de vrouw zelf te beslis
sen in overleg met een arts. Deze arts kan
zonodig met deskundigen overleg plegen en gaat
na, of de vrouw in vrijheid tot haar besluit is
gekomen. Abortus mag, behalve wanneer een
zwangerschap zover is gevorderd, dat de vrucht
geacht wordt buiten het moederlichaam in leven
te blijven, aldus socialisten en liberalen. Die
grens ligt rond de twaalf weken, maar kan ook
hoger of lager liggen.
In het confessionele voorstel beslist de arts na
overleg met de huisarts van de vrouw en met
enkele deskundigen uit een overlegteam. De
vrouw, de echtgenoot en/of de verwekker krijgen
de gelegenheid met het team te praten. Abortus
is alleen toegestaan, als de lichamelijke of geeste
lijke gezondheid van de vrouw ernstig wordt
bedreigd, aldus zegt het KVP-ARP-voorstel.
In bijgaande artikelen komt een vertegenwoor
digster van de twee ontwerp-groepen aan het
woord.
(Van onze parlementaire redactie)
DEN HAAG „Ik geloof dat dit wetsontwerp
het best mogelijke is, wat er nu uit kan komen.
Het is het resultaat van verschillende opvattin
gen. Ik geloof dat het een goede oplossing is
waarmee een heleboel mensen in ons verdeelde
volk zich kunnen verenigen". Dat zegt mevrouw
Veder-Smit (55), juriste en specialiste voor volks
gezondheid in de WD-Kamerfractie. Zij is een
van de vier indieners van het initiatief-wetsvoor
stel van PvdA en WD. Al jarenlang houdt ze
zich met de abortus-wetgeving bezig.
„Het is een zaak die sterk leeft onder de mensen.
Dat merk ik wel op spreekbeurten. Ze willen
gewoon dat er nu eindelijk eens een oplossing
komt", zegt mevrouw Veder. Vooral de laatste
maanden heeft zij zich sterk met deze wetgeving
beziggehouden. De zaak laat haar niet los. „Ik
droom er soms van. Als eerst dinsdag maar eens
achter de rug is".
Ze heeft het gevoel dat ze een „slijtage-slag" heeft
ondergaan, dat zij, met alle andere indieners van
de twee wetsvoorstellen samen, „de kastanjes uit
het vuur moet halen". Met andere woorden: wat
het kabinet heeft laten liggen, kan de Tweede
Kamer nu opknappen.
Mevr. Veder was vice-voorzitter van de in 1970
door staatssecretaris Kruisinga (volksgezondheid),
thans fractievoorzitter CHU, ingestelde staatscom
missie-Kloosterman, die de toenmalige regering
over abortus moest adviseren. Een eindrapport
met een duidelijke keuze is overigens nooit ver
schenen.
Mevrouw Veder: „Toen al had ik de conclusie dat
abortus, hoe betreurenswaardig ook, legaal moge
lijk moet zijn". Ze heeft echter nooit kunnen
denken dat ze zelf nog eens een wetsvoorstel
hierover zou indienen.
Het ontwerp van PvdA/VVD sluit naar haar me
ning aan op de veranderende rechtsopvattingen in
deze tijd. Abortus is geen waardevrije handeling,
er zijn sterke medische aspecten aan verbonden,
het gaat om ongeboren leven. De wet, zegt me
vrouw Veder, moet algemene regels stellen, maar
kan nooit een toetsing geven voor ieder individueel
geval. „Daarom hebben wij in ons ontwerp ge
streefd naar drie waarborgen:
1. een goede en weloverwogen besluitvorming;
2. een medisch verantwoorde uitvoering;
3. een deskundige nazorg van de vrouw.
„Criterium voor ons is: wordt er op medisch
verantwoord niveau gewerkt De wetgeving moet
realistisch zijn, ze moet beantwoorden aan het
rechtsbewustzijn van een grote meerderheid en de
belangen van minderheden in tact laten".
En ze vervolgt: „We willen met onze wetgeving
niet het hek van de dam, we willen geen gemakke
lijke oplossing en hebben ons standpunt heel
serieus gefundeerd".
Mevrouw Veder vindt het de hoogste tijd worden
dat de abortus uit de commerciële sfeer wordt
gehaald. Elk oogmerk van winst moet aan deze
zaak vreemd zijn. „Het is stuitend en volkomen
onjuist dat Nederlandse abortus-klinieken in het
buitenland reclame maken". Ze verwacht dat het
wetsontwerp van PvdA/VVD een kleine meerder
heid in de Kamer zal halen. De behandeling moet
dan op de normale wijze worden afgewerkt
„Het mag persé geen twistappel worden bij de
volgende verkiezingen. Minister Van Agt heeft de
morele plicht om, gegeven de afspraak bij de
kabinetsformatie, te aanvaarden wat een Kamer
meerderheid beslist". Nog steeds is niet bekend
of Van Agt als minister van justitie zijn handteke
ning zal zetten, als het ontwerp van PvdA/VVD
wet wou worden. Staatsrechtgeleerden, aldus me
vrouw Veder, hebben me echter verzekerd dat de
handtekening van de minister van Justitie geen
dwingende eis is.
Mevrouw Veder kan geen antwoord geven op de
vraag of de Bloemhove-kliniek in Heemstede kan
en mag blijven bestaan. „Wat daar gebeurt, weet
ik niet, ik ben er nooit geweest". Ze vindt, dat
ten aanzien van die kliniek geen politiek antwoord
mogelijk is, maar dat de te zijner tijd in te stellen
commissie over het afgeven van een erkenning
moet beslissen.
Het wetsontwerp van KVP/ARP is volgens me
vrouw Veder in de praktijk niet werkbaar. Dat
ontwerp lost niets op. Het criterium „geestelijke
of lichamelijke gezondheid van de vrouw" is de
grootste moeilijkheid. En wie bepaalt wat een
„ernstige bedreiging" daarvan is?, zo vraagt ze
zich af. „Ik geloof dat een groot aantal abortussen
niet aan de eisen van dat ontwerp voldoen. Als
een vrouw trouwens afhankelijk is van een over
leggroep van deskundigen, nou dat vind ik nogal
wat".
En over het komende Kamerdebat: „Niemand zal
ons kunnen verwijten dat we luchthartig of mate
rialistisch te werk gaan. We zullen ons uiterste best
doen om in het debat een fijne sfeer te houden
en zonder emoties, met respect voor eikaars over
tuiging, aan de wetgeving te werken".
