van rampjaar voor spoorwegen
Treinramp bij Voorschoten begin
I
Vijftig
jaar
geleden
Boer heft
entree
voor
vermaak
LEIDSE COURANT
i!llllIIII!lllllllllllillllllllllllllUII!lliill!lllllllllll!I!
IIIIII1IIIIII1MIIIIII1IIII1II111IIII1 11IlllllllllIllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Vijftig jaar geleden liep bij
Voorschoten sneltrein 218 uit
de rails.
Een treinramp, die grote be
roering in het hele land teweeg
bracht. Vier doden, onder wie
het bekende artesten-echtpaar
Lobo-Braakensiek, tien ernstig
gewonden, een onvoorstelbare
ravage op en rond de baan. De
oorzaak bleef aanvankelijk on
bekend.
Locomotief en postwagen kwamen op hun linkerzij terecht. Stukken rails spanden zich in een boog omhoog.
Wanden van rijtuigen waren totaal verbrijzeld.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii
Het is woensdagmiddag 8 september 1926. Op bet rangeerter
rein van de spoorwegen in Watergraafsmeer zitten een aantal
1 dames en beren achter tuintafeltjes te nippen aan een glaasje
limonade. Het zijn de leden van bet derde internationale
congres voor bet reddingswezen, dat die week in Amsterdam
wordt gehouden. Het wachten is op een demonstratie eerste
hulp bij spoorwegongevallen. Even voor kwart over drie is
lhet zover. Een locomotief komt gevolgd door acht personenwa-
^gons aanrijden en botst met boge snelheid tegen eën geimpro-
-viseerd stootblok. De in bet stootblok aangebrachte rookbom-
vamen ontploffen met bevig geknal. De rook beeft een belangrijke
functie in de „show". Het is de bedoeling, dat de trein enkele
ogenblikken aan bet zicht van de toeschouwers wordt onttrok-
of ken, zodat de doden, zwaar- en lichtgewonden" ongemerkt bun
plaatsen kunnen innemen. De rookontwikkeling blijkt echter
te klein. Het nieuwgierig toekijkende gezelschap ziet in de
/^Irookflarden allerlei als slachtoffer verklede soldaten uit de
w Iwagons springen, en eenmaal op bun plaats in een erbarmelijk
geschreeuw en gekerm losbarsten. Dit tot algemeen vermaak
van de congresleden. De reddingsaktie verloopt verder naar
wens. Hoofdconducteur en ander N.S.-personeel beginnen on
middellijk met de eerste bulp, later geassisteerd door de
gearriveerde brandweer en ziekenwagens. Alle drie doden en
62 gewonden worden veilig ondergebracht in een Rode-Kruis-
tent op bet rangeerterrein. Eindconclusie: een zeer geslaagde
demonstratie.
Lang hoeft er niet gewacht te
233 worden op een nieuwe demon-
stratie. Nauwelijks vierentwin-
tig uur later, donderdagmid-
"•dag 9 september om even na
drie uur slaat bij de Vink in
rj Voorschoten het noodlot toe.
{Sneltrein 218 in de richting
van Amsterdam loopt uit de
rails. Met een donderend la
waai komen locomotief en
K daaropvolgende postwagen op
het linkerspoor terecht, baga
gewagens en een eerste-klas-
rijtuig worden losgerukt en
storten langs de spoordijk in
de spoorsloot. Twee andere
personenwagons schuiven
door de klap volledig in el-
- kaar. Een groepje werklieden,
ITJ verderop aan het spoor bezig,
hoort uit de ravage een af
schrikwekkend geschreeuw en
gekrijs opstijgen. In de loco-
m motief speelt zich op dat mo-
ment een gruwelijk drama af.
Machinist Muller moet toezien,
Ehoe chef-machinist Van Jïhoon
onder gloeiende kolen en hete
stoom uit een afgebroken
ene stoomfluit wordt bedolven en
bewusteloos raakt. Ook de
"a" jonge leerling-machinist Karei
van Ettikhoven wordt door de
hete substantie geveld. Als
Muller zich met moeite uit de
I cabine heeft weten te werken
en zijn collega's wil redden, is
Van Rhoon al dood. Van Ettik
hoven komt nog wel levend de
cabine uit, maar de volgende
r Wl morgen al zal ook hij overlij-
ove ^en Deidse Academisch
Ziekenhuis. Nog twee anderen
jn j vinden in het spoorwegonge-
luk de dood. Het is het echt-
paar Lobo-Braakensiek, een in
die dagen zeer gevierde acteur
actrice, een dag tevoren na
Put jarenlange scheiding net
v ar hertrouwd. De heer Lobo
we ft men later dood aan in het
half-verbrijzelde eerste-klasrij-
tuig, dat met de voorkant in
de spoorsloot staat Zijn
I vrouw Greta Lobo-Braaken
siek is uit het rijtuig op de
slootkant geslingerd. Onder
weg naar het Academisch Zie
kenhuis overlijdt ze aan in
wendige bloedingen.
Wonder
Achteraf mag het een wonder
heten, dat het spoorwegonge
luk niet meer dan vier slach
toffers heeft geëist. De ontspo
ring heeft een onvoorstelbare
ravage aangericht. Wanden
van rijtuigen totaal versplin
terd, coupé's in elkaar gescho
ven, en veel is totaal verwron
gen en vernield. Het is een
chaos van balken, planken en
ijzerwerk. Zware bouten en
koppelingen zijn als draadjes
afgeknapt. Overal liggen brok
stukken van vernielde wagens,
zwaar versplinterde dwarslig
gers en glasscherven van cou
péruiten. Van de baan zelf is
vrijwel niets in tact gebleven.
Voor de omgevallen locomo
tief spant de rails zich in een
boog omhoog. Met dwarslig
gers en al zijn ze de lucht in
geperst. Stukken van de dam
onder de rails zijn weggesla
gen en beneden in de sloot
beland. Toch zijn er behalve
de vier doden, maar tien men
sen echt gewond geraakt.
De reddingsactie verloopt
vlekkeloos. Tenslotte was men
voorbereid. Het Academisch
Ziekenhuis had toevallig een
week eerder nog geoefend met
een reddingsaktie bij spoorwe
gongevallen. Tien minuten na
de ontsporing rukt bij dit zie
kenhuis al een complete eer-
ste-hulp colonne uit met vier
brancards, vier dokters, acht
studenten en vier verpleeg
sters. Nauwelijks twintig mi
nuten na het ongeval is men
op de plaats aanwezig. Ook uit
Den Haag verschijnt eerste
hulp en het Rode Kruis is met
een uitgebreid team aan de
baan. Enkele slachtoffers moe
ten uit het staal worden ge
zaagd. Bij de locomotief speelt
zich een aangrijpend toneeltje
af. Een pater, die zich in de
Een luchtfoto van de spoorwegramp bij Voorschoten. Linksboven honderden nieuwsgierigen.
trein bevond en de gewonden
met geestelijke hulp bijstaat,
heeft met de grootste moeite
kans gezien om bij de zwaar
gewonde Van Ettikhoven te
komen. Hoewel de jongen, die
later in het ziekenhuis zal
overlijden, niet katholiek is,
laat hij zich door de priester
voorbereiden en met de dood
voor ogen bidt hij met een
zwakke stem een acte van be
rouw, die de priester hem
woord voor woord voorzegt.
De doden en gewonden wor
den snel weggevoerd in zieke
nauto's. Nog geen twee uur na
het ongeluk is het reddings
werk voltooid.
Nieuwsgierigen
De belangstelling voor de
spoorwegramp is enorm groot.
Vanuit de verre omtrek komen
honderden nieuwsgierigen
naar Voorschoten toege
stroomd om de ravage te be
kijken. Een wel wat al te zake
lijke boer met land naast de
plek van het ongeluk, weet uit
de ramp nog een slaatje te
slaan. Onder het motto „zaken
zijn zaken" laat hij iedereen,
die zijn terrein betreedt om de
verongelukte trein te kunnen
bekijken, toegang betalen.
Erst twee kwartjes, maar als
blijkt dat die prijs de mensen
afschrikt, zakt hij tot een
kwartje en tenslotte tot een
dubbeltje. Als op een bepaald
moment Charles Braakensiek,
de broer van de inmiddels
overleden Greta Lobo-Braa
kensiek, ten tonele verschijnt
om informaties in te winnen
over de eigendommen van zijn
zuster en zwager stuit hij op
de hebzuchtige boer. De heer
Braakensiek merkt niet zon
der cynisme op: „Moet voor
deze publieke vermakelijkheid
geen belasting worden be
taald?"
De boer: „Noemt u dit een
publieke vermakelijkheid?"
„Be niet", antwoordt de heer
Braakensiek „maar u blijk
baar wel".
Als hij zich tenslotte bekend
maakt als de broer van een
van de slachtoffers weigert de
boer hem zonder betaling door
te laten met de opmerking:
„Nou, die is toch al dood".
De boer is overigens niet de
enige zakenman in het randge-
beuren. Enkele Voorschotena
ren bieden de helpende hand
met belegde broodjes, die grif
van de hand gaan tegen de
voor die dagen wel zeer spe
ciale prijs van vierenveertig
cent...
Oorzaak
Eén van de rijtuigen die in de spoorsloot belandde.
Ill
Over de oorzaak van de trein
ramp bestaat aanvankelijk
weinig zekerheid. De N.S.
zwijgt nog in alle talen, en de
stroom van geruchten die vrij
wel onmiddellijk na het onge
luk op gang komt zit vol tegen
strijdigheden. Eén ding is wel
vrij snel duideijk, namelijk dat
de oorzaak gezocht moet wor
den in het spoor zelf en niet
bij de trein. De plaats van het
ongeval vertoont verzakkingen
in de baan. Vier weken voor
het ongeluk, zo blijkt, is het
aarden ballastbed onder de
rails vervangen door grint. Dit
om de baan gereed te maken
voor de invoering van electri-
sche treinen, die de N.S. bin
nen een jaar op de lijn wil
inzetten. Er zouden al geruime
tijd klachten circuleren van
machinisten over stoten en
hobbelen op het traject
De werklieden, die de laatste
weken en dagen voor het on
geval aan de baan hadden ge
werkt zouden volgens de ge
ruchten erg onzorgvuldig ge
werkt hebben. Deze werklie
den zouden voor het meren
deel tijdelijke werkkrachten
zijn, en een krant verspreidt
zelfs het bericht, dat ze zonder
voorman gewerkt zouden heb
ben. Kortom, de baan zou in
een zo slechte conditie verke
ren, dat een ongeluk niet te
vermijden was, aldus de ge
ruchten en speculaties in de
dagen na het ongeluk. De mi
nister van waterstaat neemt
het zekere voor het onzekere
en stelt een commissie van
deskundigen in die de hele
zaak openbaar moet gaan on
derzoeken. Tegelijkertijd stelt
ook de N.S. een onderzoek
commissie in, en bovendien is
er dan nog een gerechtelijk
onderzoek ingesteld door de
officier van justitie.
Lange
geschiedenis
Het wordt een langdurige ge
schiedenis. De publicaties in
de pers wijzen steeds sterker
in de richting van een te slecht
onderhoud van de baan. De
N.S. zou het met de veiligheid
niet zo nauw genomen hebben.
Via verklaringen van N.S.-
mensen komt vast te staan,
dat er inderdaad regelmatig
geklaagd is over de toestand
van het baanvak, maar dat de
verantwoordelijke personen
binnen de N.S. deze klachten
nauwelijks serieus nemen.
Zowel het gerechtelijk onder
zoek als het onderzoek van de
N.S.-commissie brengen (zoals
verwacht) geen duidelijkheid
in de zaak. De officier van
justitie vindt geen strafbare
feiten, en de N.S.-commissie
komt een maand na de ramp
met een rapport, waarin veel
te lezen staat, maar waarin
over de oorzaak geen enkele
harde conclusie wordt getrok
ken.
Het N.S.-rapport stelt nauwe
lijks iemand gerust. De publi
caties van de voorafgaande
weken over de slechte toe
stand van het baanvak, de vele
klachten die machinisten al
ver voor het ongeval hadden
geuit en de geruchten over de
onzorgvuldige werkwijze van
de baanwerkers, dit alles ver
oorzaakt in brede kringen gro
te twijfeld over het veiligheids
beleid van de N.S. Een en
ander had er inmiddels al toe
geleid, dat de spoorwegen be
sloten om de maximumsnel
heid op de lijn Den Haag-Lei
den terug te schroeven van
negentig naar vijfenzeventig
kilometer per uur. Met steeds
grotere spanning wordt dan
ook de afloop afgewacht van
Het bij de ramp omgekomen artiestenechtpaar Lobo-
Braakensiek.
het onderzoek van de door de
regering ingestelde commissie.
Woensdag 10 november, ruim
twee maanden na het treinon
geval, begint de commissie on
der voorzitterschap van oud
minister dr. J. Kr a us haar
openbare getuigenverhoor in
één van de zalen van het mi
nisterie van waterstaat, fluim
zestig getuigen worden naar
Den Haag gehaald. Het ver
hoor duurt vier dagen, en al
lengs komt vast te staan dat
de toestand van de baan vol
strekt niet in orde was.
Machinist Miiller van de ver
ongelukte trein vertelt de com
missie, dat hij enkele weken
voor het ongeval op ongeveer
dezelfde plaats al was ge
schrokken van plotselinge
schommelingen en schokken.
Bij melding hiervan bij de sta
tionschef van Leiden kreeg hij
te horen: „Och ja, daar heb
ben we al zo vaak over ge
klaagd". De voor de N.S. wei
nig vleiende getuigenissen vol
gen elkaar in hoog tempo op.
Een rijksinspecteur van het
spoor- en tramwegwezen heeft
ter plaatse een hoogteverschil
van drie een timer geconsta
teerd tussen de binnen en de
buitenrails.
nieuw een ontsporing. Vlakbij j
Zoetermeer loopt een perso-
nentrein uit de rails door een
mankement aan één van de
wielen.
Ook nu weer geen persoonlij- I
ke ongevallen, maar wel een
grimmige houding van het
N.S.-personeel door alle nega
tieve publiciteit van de laatste
tijd. Enkele journalisten en fo
tografen die de trein proberen
te naderen worden door de
N.S.-mensen met modder en i
stenen bekogeld.
Eén van de kranten schrijft de
volgende dag: „Een kort, dik
heertje versperde ons de weg:
„Wat, is u van de pers?" On
danks de duisternis zagen we
het heertje verblekendan
meteen eraf' gilde hij woest
„en dan zeker in de krant
erover schrijven met foto's er
bij. Neen, mijnheer, nu dade
lijk weg, of er wordt proces
verbaal tegen u opgemaakt
irMet veel moeite zagen we
echter kans om in de donkere
nacht via tal van weilanden
toch weer bij de plaats van het
ongeval te komen, alleen ge
scheiden van de nijvere spoor-
wegmenschen door een breede
sloot. Onze manoeuvres waren
door de duisternis absoluut
voor de vijand verboren geble
ven.... maar wie beschijft de
woede en ontsteltenis der .Me
ren van spoorwegongeval
nummer zoveel", toen daar
eensklapts aan den pikzwarten
hemel een immense magne-
siumgloed hoog oplaaide en de
plaats des onheils, alsmede al
le aanwezigen onverwacht in 't
zonnetje zette! De vloeken van
de overtroefde vijanden knet
terden als mitrailleurvuur
door de lucht, en toen dat niet
hielp begonnen de helden met
grint en modderkluiten te
gooien".
Sarcastisch laat het dagblad
hierop volgen: „Intusschen is
deze geschiedenis leerzaam,
want ze laat zien, dat de spoor
wegautoriteiten tenminste nog
één nuttig gebruik van het
grove grind weten te maken".
Niet rijp
iiuuiiiuiiiiiiiiuiiiiiiiiuiiiiiiuiiiiiiiuiiiiuiiiiiiuiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiHiu
IIIIIIU
Het vier weken voor het onge
luk aangebrachte nieuwe grin
ten ballastbed was volgens de
inspecteur nog niet rijp voor
hoge snelheden. De vader van
de verongelukte leerling-ma
chinist Ettikhoven vertelt de
commissie dat zijn zoon meer
malen had gesproken over de
Nasleep
gevaren van de lijn Den Haag-
Leiden, en dat hij allang een
voorgevoel had, dat er een on
geluk ging gebeuren. N.S.-in-
genieurs verklaren regelmatig
klachten van machinisten te
hebben binnengekregen over
de slechte toestand van de
baan, maar niemand had deze
klachten ernstig genomen. Een
machinist verklaart verder,
dat hij gezien heeft, dat de
werklieden soms vijf of zes
dwarsliggers onder de rails te
gelijk ondergroeven, terwijl
maar drie tegelijk verant
woord is. Hij had uit de mond
van de baanwerkers verno
men, dat men per behandelde
dwarsligger betaald kreeg. On
der de werklieden bleken zich
werkeloze bakkers en schil
ders te bevinden, die het baan
tje via het arbeidsbureau aan
geboden hadden gekregen.
Kort na de verhoren krijgt de
N.S.-reputatie nog meer klap
pen te verwerken. Op 26 no
vember ontspoort opnieuw een
trein bij Voorschoten. Ditmaal
een goederentrein en zonder
persoonlijke ongevallen. De
oorzaak is te wijten aan een
onzorgvuldige werkwijze bij
de vervanging van een oude
wissel op het traject. Vier da
gen later is het weer raak. Nu
bij Haarlem, waar een goede
rentrein door een verkeerde
wisselstand uit de rails loopt.
Ook hier geen persoonlijke on
gevallen, maar in de Tweede
Kamer wordt nu gevraagd om
een algeheel onderzoek naar
de veiligheid van de spoorwe
gen. Vier dagen daarna op
De recente spoorwegongeval
len brengen de nasleep van de
ramp bij De Vink in een
stroomversnelling: boze brie
ven in de kranten met gepe
perde kritiek op het N.S.-be
leid, klachten van de journalis
tenkring aan het adres van de
N.S.-directie en de aanvaar
ding in dè Kamer van de mo
tie-Braambeek, waarin een
grondig onderzoek wordt ge
vraagd naar de veiligheidstoe
stand bij de spoorwegen De
familie Spoor maakt moeilijke
dagen door, maar nog is het
rampjaar voor de N.S. niet
voorbij. Bij Dordrecht ont
spoort op de 22ste december
nog een trein bij het rangeren
en op 29 december gebeuren
er zelfs op drie plaatsen onge
lukjes met treinen. Intern stelt
de N.S.-directie orde op zaken,
door de hoofdbouwkundige
die voor het ongeval bij De
Vink van de slechte toestand
op de hoogte was, over te
plaatsen naar een werkplaats
in Utrecht Twee weken later
wordt dezelfde bouwkundige
„wegens zielsziekte" op pen
sioen gesteld.
Eindconclusie, en wie had
daar nog aan getwijfeld: bij de
verzorging van het spoor zijn
ernstige fouten gemaakt
Ad Kuyper §g
