dammen, die
reserve werd
19*
LEIDSE COURANT,
Iser Koeperman (links) die op betwiste manier de wereldtitel veroverde steekt de draak
het Harm Wiersma (rechts).
Moment van het duel Sijbrans—Andreiko waarin de Nederlander zeker werd van de wereldtitel.
AMSTERDAM Een rampspoedige spe
ling van het lot was nodig om internatio
naal grootmeester Watsjeslaw Tsjegolev
aan deelname te helpen bij het wereld-
tampioenschap dammen dat vorige week
woensdag in Amsterdam van start is ge
gaan. Aanvankelijk waren Iser Koeper
man, Anatoli Gantwarg en Andris Andrei-
geselecteerd voor de Russische equipe
maar door het abrupte einde van het
Jeven van Andreiko kwam onverwacht
een plaatsje vrij in de drie man sterke
Russische afvaardiging. Mede doordat van
pfficiële zijde nog steeds geen verklaring
is gegeven over de omstandigheden waar-
pnder Andreiko op tien maart jl. stierf,
doen allerhande geruchten de ronde over
de wijze waarop de dammer de dood
vond. Betrouwbaar lijkt de verklaring
yan Gurvitsch, die een buurman van An
dreiko was, dat de grootmeester werd
doodgeschoten tijdens een poging om in-
-braak in zijn huis te verijdelen. Andere
zegslieden melden evenwel dat Andreiko
werd getroffen door een kogel bij een
irdinaire dronkemansruzie.
loewel Tsjegolev in feite de Russische re
serve is wil die kwalificatie niet zeggen dat
SjlU hij geen kans heeft de wereldtitel voor
Harm Wiersma en zijn landgenoot Anatoli
Vv Gantwarg, die vrijwel unaniem genoemd
jjl Lorden als de grote favorieten, weg te
Vissen. De laatste jaren is Tsjegolev wei-
lig uitgekomen bij toernooien die buiten
Rusland plaats vohden en daarom is zijn
idrukwekkende reputatie bij degenen die
krachtmetingen in Rusland niet op de
roet volgen enigszins verbleekt,
ie altijd spectaculair spelende Watsjeslaw
'sjegolev maakte op negentienjarige leef-
ijd op indrukwekkende wijze zijn entree
-^1 jin de internationale damarena. Het jaar
SI voor zijn debuut in het wereldkampioen-
f |sehap van 1960, veroverde de jeugdige
loskoviet de nationale titel in zijn land
op grond van die prestatie mocht Tsje-
keiV ^ev °aast Iser Koeperman, de man die
rijn titel verdedigde, aantreden in het be
den. langrijkste damtournooi. De eerste vier
isch ronden van het in Nederland gehouden
leid. tenement speelde Koeperman, die de we-
2 en reldtitel- in 1957 in een match over twintig
aam ?arti->en afhandig had gemaakt van de
'populaire Canadees Marcel Deslauriers,
>r A. rijn tegenstanders resoluut naar een neder-
uis). aag. Geduchte concurrenten als Tsjegolev,
peslauriers en Baba Sy, die in een recht
streeks duel werd verslagen, hadden na die
zo openingsfase al een achterstand van twee
°er )f meer punten. Koeperman leek op weg
ane. ^jn titel moeiteloos te prolongeren.
d /s I
^Vending
)e nederlaag die Tsjegolev zijn landge-
ioot toebracht gaf evenwel een verrassen-
wending aan het kampioenschap. Plot-
eling plaatste de Russische kampioen zich
p de voorgrond. Met een schitterende
eeks overwinningen imponeerde de ne-
entienjarige heel de concurrentie en toen
alverwege het dubbelrondig toernooi de
alans werd opgemaakt, bleek Koeperman
en achterstand te hebben opgelopen van
rie punten. De op dat moment nog nau
welijks bekende Senegalees Baba Sy, de
erste dammer van formaat die het zwarte
werelddeel had voortgebracht, hield ver
assend Deslauriers en de Nederlanders
Jan Bom en Freek Gordijn achter zich
maar ook de achterstand van Sy bedroeg
op Tsjegolev reeds vier punten.
Tsjegolev had een riante uitgangspositie
om het wereldkampioenschap te verove
ren. Of, zo vroegen de commentatoren zich
af, zou Koeperman of Deslauriers toch nog
terug kunnen vechten. Zou misschien die
Senegalees voor een surprise kunnen zor
gen.
Dat laatste werd bijna het geval. Tsjegolev
lukte het verzamelen van punten in de
eerste zeven partijen van de tweede helft
van het toernooi maar erg matig terwijl
Baba Sy in diezelfde periode uitstekend op
dreef was. Tsjegolev voegde slechts acht
punten aan zijn totaal toe en moest lijd
zaam toezien hoe de revelatie van het
toernooi, Baba Sy, de leiding overnam
door in negen partijen slechts één remise
toe te staan.
Balans
Juist op tijd echter vond Watsjeslaw de
juiste balans terug. Drie ronden voor het
einde van het kampioenschap ontmoette
hij zijn grote rivaal Baba Sy en uitgere
kend in die partij demonstreerde de Mos-
koviet hoe goed hij het damspel beheerst.
Baba Sy nam tegen Tsjegolev aanvanke
lijk geen enkel risico en beperkte zich tot
het vermijden van een duel op het
scherpst van de snede. Sy had immers een
voorsprong van een punt op zijn concur
rent en wie zou hem na een puntendeling
met Tsjegolev nog van de titel moeten
afhouden?
Als antwoord op de strategie van Sy bood
de Rus zijn tegenstander nadat een tiental
zetten gespeeld was plotseling een voor
deeltje aan. De Sengalecs hapte gretig in
het aas dat zijn tegenstander had uitge
worpen en toog resoluut ten aanval. De
offensieve dadendrang van Sy leidde tot
een uiterst gecompliceerde stelling en dat
was juist het oogmerk van Tsjegolev ge
weest
De Moskoviet is vrijwel ongeëvenaard in
de behandeling van ingewikkelde posities
en inderdaad raakte Baba Sy, die toch echt
niet altijd de moeilijkheden uit de weg
gaat, het spoor bijster in de wirwar van
varianten die hij op hun waarde moest
toetsen. Tsjegolev speelde zijn tegenstan
der gedecideerd naar een nederlaag en
behield de verkregen voorsprong tot het
einde van het toernooi. Met een punt voor
sprong werd Tsjegolev wereldkampioen
voor Baba Sy en Iser Koeperman.
Oersolide
Van de moeizaam veroverde titel zou Tsje
golev niet al te lang plezier hebben. In 1961
kreeg Koeperman de mogelijkheid revan
che te nemen voor zijn nederlaag in het
Olympisch toernooi en hij maakte dank
baar gebruik van die mogelijkheid. De
oersolide Koeperman nam geen risico's
door gecompliceerde stellingen op het bord
te brengen en wachtte rustig op de kansen
die hij van avonturier Tsjegolev zou krij
gen.
De momenteel in Losser woonachtige ex-
wereldkampioen Piet Roozenburg, die in
feite eenzelfde type speler als Tsjegolev
vertegenwoordigt, noemt de Rus de onbe
twiste grootmeester van de actieve verdedi
ging. Maar al zijn de ideeën die Tsjegolev
op het bord met de honderd velden verwe
zenlijkt ook veelvoudig diepzinniger dan
de acties die een speler als Koeperman
onderneemt, ook bij dammen is het gemak
kelijker om vanuit de aanval toe te slaan
dan vanuit de verdediging. En met dat feit
werd Tsjegolev op harde wijze geconfron
teerd tijdens de tweekamp tegen de dege
lijke Koeperman de risico's nemende Tsje
golev werd met 22—18 teruggewezen.
Merano
Vier jaar nadat hij de wereldtitel veroverd
had, ondernam Tsjegolev opnieuw een 'po
ging om het belangrijkste damkampioen
schap te grijpen. Plaats van handeling
ditmaal Merano, stad in de Italiaanse Al
pen waar het water van de Passirio en
Adige samenkomt om naar de golf van
Venetië te stromen.
Tsjegolev scoorde in het wereldkampioen
schap rondenlang zege na zege en stond
in de eerste negen ronden alleen de taaie
Fransman Michel Hisard een puntendeling
toe. De Rus leek op weg om het trotse
record dat Piet Roozenburg in het Olympi
sche toernooi van 1948 had gevestigd te
verbeteren. Drie jaren na het verstrijken
van de Tweede Wereldoorlog realiseerde
Roozenburg een uitzonderlijk hoog sco
ringspercentage door in de 22 ronden van
het wereldkampioenschap drie keer remise
toe te staan en de resterende partijen alle
zegevierend te beëindigen.
Het trotse record van Roozenburg kwam
echter in het Italiaanse Merano niet in
gevaar. Hoewel Tsjegolev ongeslagen bleef
evenals Koeperman en Baba Sy verloor hij
een vijftal punten door remises in het
toernooi over zeventien ronden. De score
van Tsjegolev was voldoende om opnieuw
de wereldtitel in te palmen. Iser Koeper
man, de onttroonde wereldkampioen, bleef
twee punten achter bij de nieuwe heerser
en Baba Sy eindigde op vijf punten achter
stand van de speler uit Moskou.
Ervaring
Gesterkt door de overtuigende overwin
ning in Merano begon Tsjegolev in 1965
vol zelfvertrouwen aan de revanchematch
tegen uitdager Koeperman. Tijdens het
Italiaanse toernooi was immers gebleken
dat de spelopvatting van Tsjegolev wel
degelijk een uitstekende basté was om
tegenstanders een nederlaag toe te bren
gen.
En daar kwam nog bij dat Tsjegolev de
jaren sedert de nederlaag tegen Koeper
man in de tweekamp een schat aan erva
ring rijker was geworden. Zo veroverde hij
in 1963 en 1964 het Russische kampioen
schap en dat was in die jaren het sterkst
bezette damtoernooi ter wereld.
Toch zou de tweekamp tegen Koeperman
voor Tsjegolev op een geweldige desillusie
uitdraaien. Het lukte de Moskoviet niet om
Koeperman met vindingrijke ideeeën te
verschalken. De situatie die Tsjegolev op
het bord creerde hadden juist een aver
echtse uitwerking: Koeperman wees de
wereldkampioen met 26—14 terug.
Toen Tsjegolev in 1966 opnieuw probeerde
de wereldtitel te veroveren bleek een nieu
we damgarde aanwezig om hem de weg
te versperren. Hoewel de Rus een uitste
kend toernooi speelde moest hij in het
Franse Ales, waar de Challenge Mondial,
het evenement dat de uitdager van de
wereldkampioen aanwijst, plaats vond, An
dris Andreiko en Ton Sij brands voor zich
dulden.
Van zijn grote concurrenten in 1969 waren
Baba Sy en Deslauriers naar de achter
grond verdrongen maar de plaats van dit
tweetal was ingenomen door een veelbelo
vende groep jongeren: Andris Andreiko,
Ton Sybrands, Andreas Kuyken en de nog
erg jonge Harm Wiersma. In het Olympi
sche toernooi van 1968 kon de winnaar
van beide voorgaande soortgelijke evene
menten zich niet meer handhaven op de
eerste plaats al was de achterstand op
winnaar Andreiko en Iser Koeperman, die
als tweede eindigde, miniem.
Wraak
Tsjegolev nam wraak voor zijn falen in het
wereldkampioenschap door nauwelijks een
maand later het Turkstra-toernooi te win
nen voor Andreiko, Sijbrands en Schota
nus. Een fraaie zege, temeer daar cracks
als Antoli Gantwarg en Andreas Kuyken
tot het deelnemersveld behoorden, maar in
feite leidde de zege een periode in waarin
Tsjegolev nog maar weinig aan toernooien
buiten de Sovjet Unie zou deelnemen.
Een reden van zijn geringere optreden in
het buitenland was de komst van Anatoli
Gantwarg die zich binnen korte tijd ont
wikkelde tot een geweldig sterke speler.
Aangezien de Russische dambond slechts
drie spelers uitzond naar belangrijke toer
nooien moest van het viertal Koeperman,
Andreiko, Tsjegolev en Gantwarg een
dammer afvallen en dat bleek in de meeste
gevallen Tsjegolev te zijn.
Gezien de werkelijke krachtsverhoudingen
binnen het viertal zou het zeker in de jaren
na 1970 meer voor de hand hebben gelegen
om Koeperman niet langer de Sovjet-Unie
te laten vertegenwoordigen. Maar helaas
voor Tsjegolev bleek juist Koeperman een
erg belangrijke stem te hebben in de selec
tie van Russische dammers voor de buiten
landse wedstrijden.
Commentaar
Het is dan ook begrijpelijk dat journalist
Tsjegolev, als zijn landgenoten in 1969 bij
het Suikertoernooi voor de eerste keer Ton
Sijbrands en Harm Wiersma moeten laten
voorgaan, een scherp commentaar schrijft
in het Russische blad „64". In de richting
van Andreiko, die een punt achter de
Nederlanders eindigde, is kritiek niet op
zijn plaats maar over de vierde plaats van
Koeperman schrijft Tsjegolev: „Zwak was
het optreden van onze veteraan. Koeper
man heeft feitelijk niet meegedaan in de
strijd om de eerste prijs. Is misschien de
leeftijd de schuldige?"
En hoe moeten we het fiasco van de
kampioen der USSR Anatoli Gantwarg
verklaren, die op de laatste plaats terecht
kwam. We kunnen toch niet het beruchte
gebrek aan ervaring naar voren brengen?
Nee, er is iets niet in de haak met ons
damkoninkrijk. In de eerste jaren van het
optreden van Russische dammers in het
buitenland vond er een zeer zorgvuldige
voorbereiding plaats. Maar in later jaren
raakten we aan overwinningen gewend en
trad er een verslapping op, niemand ver
baasde zich meer over de overwinningen.
Toch waren dat de jaren van de strijd met
Baba Sy, wellicht het schitterendste dam-
talent met een aangeboren begaafdheid.
Watsjelaw Tsjegolev die slechts door een tragisch toeval deelnemer werd aan de in Amsterdam op
dit moment plaatsvinden de wereldtitelstrijd.
Met kolossale moeite werd de Afrikaan
bedwongen en vervolgens in de Olympiade
verslagen.
Het resultaat van de damveldslag werd
geaccepteerd als iets vanzelfsprekends.
Het scheen dat na Baba Sy niet weer een
dergelijke „verschrikkelijke" dammer, die
bij ons lauweren zou kunnen oogsten was
te vinden. Maar na Baba Sy dienden Ton
Sijbrands en Harm Wiersma zich aan en
zij heersten in de Europese kampioen
schappen en in het Suikertoernooi. Dat
waren geen toevalstreffers. Het is kren
kend. Krenkend omdat wij het bereikte
zo gemakkelijk hebben verloren.
Na 1968 kwam Tsjegolev nog maar inci
denteel in actie buiten de Sovjet-Unie.
Slechts in de Suikertoernooien in 1971
(waarin hij vierde werd) en 1974, toen
Tsjegolev beslag legde op de tweede plaats,
het Europees kampioenschap in '71 en de
diverse landen wedstrijden kwam hij bui
ten zijn geboorteland in actie. De absentie
van Tsjegolev in de internationale toer
nooien is zonder twijfel een gemis geweest.
Want de Rus is nog steeds tot uiterst
imponerende prestaties in staat op het
dambord. De inmiddels 35-jarige speler
gaat tegen geen enkele speler de strijd uit
de weg en zoekt telkens ongebaande we
gen. Daarom ook is Tsjegolev naast Wiers
ma en Gantwarg de belangrijkste gegadig
de voor het wereldkampioenschap 1976.
Tijdens de jongste titelstrijd van de USSR
eindigde Tsjgolev op een punt achter het
drietal Andreiko, Gantwarg en Mogiljans-
ki. Maar naar de mening van de deelne
mers aan het toernooi inculisief de
winnaar was het grillige spel van Tsje
golev rijker aan inhoud en beter dan dat
van de overigen
