200
JAAR
33.000
doden
AMERIKA
VAN ZEKER TIEN JAREN
GUATEMALA KRIJGT HULP
NIET VOORGESCHOTELD
WEDEROPBOUW ZAAK
.George Washington
Sffl
- De bevrijder van Amerika.
patrouille van Washington nam hem ge
vangen, maar hij „ontsnapte" en keerde
bij de Hessen terug en hing er een ver
haal op over de treurige toestand van het
leger aan de andere kant van de Delawa
re.
Intussen had hij Washington ingelicht,
dat de Hessen helemaal geen trek hadden
om in de winter in actie te komen, maar
wel van plan waren, de kerstdagen fees
telijk door te brengen.
Toen is Washington met 2400 man in de
nacht de Delaware overgestoken, terwijl
de rivier vol ijsschotsen was. Hij bereikte
de overkant en overviel in de morgen
schemering Trenton.
In een uur was alles beslist, De Hessen
waren uit elkaar geslagen, hun comman
dant was gesneuveld en 900 Hessen wer
den in een lange stoet als krijgsgevange
nen door Philadelphia gevoerd.
Toen kwam Cornwallis met zijn hoofd
macht in actie en probeerde Washington
tegen de rivier te drukken. In die omstan
digheden was een terugtocht achter de
Delaware onmogelijk. Washington liet de
wachtvuren om zijn kamp nog eens flink
opstoken en vertrok toen in alle stilte in
een wijde boog om de voorhoede van de
nieuwe troepen van Cornwallis heen.
sloeg bij Princeton drie Engelse regimen
ten uit élkaar en marcheerde snel verder
naar het noorden, waar hij zich in de
heuvels verschanste en de aanvoerwegen
naar New York bedreigde. Cornwallis
trok toen ook terug om New York te
dekken. De stoutmoedigheid van Was
hington, de traagheid van de Duitse
huursoldaten, die gedwongen waren
dienst te nemen, en de uitgestrektheid
van het oorlogsterrein, waardoor het aan
kwam op het kiezen van de beste strate
gische posities, dat waren wezenlijke ele
menten in deze oorlog en zij komen in
dit verhaal naar voren. Maar het gevolg
van deze winterveldtocht was bovenal,
dat de Amerikanen weer vertrouwen kre
gen en dat de vrijwilligers naar het leger
van Washington stroomden.
Op 4 juli viert de Verenigde
Staten het tweede eeuwfeest van
de onafhankelijkheid. 0e ontwik
kelingen, die tot deze gebeurtenis
hebben geleid, stellen wij in een
serie korte artikelen aan de orde.
Vandaag: de man die het succes
van de Amerikanen belichaamde:
George Washington. Eerdere artk-
kelen in onze edities van 1, 8 en
15 mei.
:hte
?nnen
een
vanaf
ners
nerken,
lan
[raag
n als
zal hij
graagte
te zuiveren. Hoe ze 114 miljoen dollar hebben
geschonken voor hulpverlening en wederopbouw
(Nederland twee maal 1 miljoen voor hulpverlening
en 470.000 voor wederopbouw). Nee, in Guatemala
geen kwaad woord over de gringo's.
Met de aardbevingsramp in noord-Italië vlak voor
onze drempel is het goed te bedenken dat er 12.000
kilometer verderop in een ontwikkelingsland (inko
men per hoofd van de bevolking 320 dollar per jaar)
in 32 seconden 33.000 doden vielen en voor 3 miljard
dollar schade werd aangericht, toen een nurkse
aarde even de schouders optrok. Om 3 uur in de
ochtend van 4 februari was dat. De heer Brouwer,
Nederlands zaakgelastigde in Guatemala: „Als de
beving acht seconden langer had geduurd, zou dat
de totale vernietiging van het land betekend hebben.
Dan nog raakten er op een bevolking van 5 miljoen
meer dan een miljoen mensen dakloos. Van mijn
eigen huis is berekend dat het eerst een zwaai van
een meter naar links en vervolgens een zwaai van
een meter naar rechts heeft gemaakt. En dat was
tenminste een woning die gebouwd was volgens de
voorschriften op een drijvend fundament. Daar
komen de meeste mensen in dit land helemaal nooit
aan toe".
De tweede verdieping van het Palacio Nacional,
ingeklemd tussen het dolgedraaide verkeer van de
6-de en 7-de Avenida. Een schitterende zaal met
gebeeldhouwd plafond, kroonluchters en fresco's.
Normaal vergast de president van de republiek,
generaal Kjell Eugenio Laugerud Garcia, hier be
zoekende staatshoofden op een receptie of spreekt
hij vanaf het balkon zijn onderdanen toe. Zeg maar;
de Burgerzaal van het paleis op de Dam. Nu is de
immense statigheid van de ruimte herschapen in
een kantoor vol chaos. Kriskras door elkaar bu
reau's, archiefkasten, telefooncellen. Ambtenaren,
secretaresses, schrijfmachines alles geleend van
andere ministeries. Schietklare soldaten in de mar
meren gangen. Hier zetelt het geïmproviseerde
hoofdkwartier van het al even geïmproviseerde
Comité voor Nationale Wederopbouw. De grote baas
is brigade-generaal Ricardo Peralta Mendez, tot
voor kort nog kolonel, maar voor de gelegenheid
tot een meer indrukwekkende rang gebombardeerd
(Brouwer: „iets heel gewoons in Guatemala"). Het
wachten op hem duurt drie uur en twintig minuten,
op zich ook al niets bijzonders voor wie in Centraal
Amerika een hoogwaardigheidsbekleder te spreken
wil krijgen, maar in dit geval dubbel vergeeflijk,
want de man heeft nogal niet wat aan het hoofd
(Brouwer: „Sinds 4 februari zijn er in Guatemala
nog eens meer dan 1600 aardschokken geregi
streerd; vanmiddag was er nog een met een kracht
van 4,6 op de schaal van Richter, gelukkig in een
Dat is: „Gewijd aan de herinnering van
John Honeyman, die Washington en het
„continentale" leger (d.w.z. het leger van
„Continental Congress") diende als een
spion.
Drink uit de fontein van de vrijheid; laat
het nageslacht de vrijheid erven".
En nu het verhaal. Washington had zich
in de winter van 1776 op 1777 terugge
trokken achter de Delaware. Het was
slecht gegaan in het afgelopen jaar en
hij zag de toekomst donker in.
De Engelse bevelhebber lord Cornwallis
had zich in zijn winterkwartieren terug
getrokken en in Trenton een bezetting
gelegd van 1500 Hessen. De Engelse troe
pen waren nl. voor een deel geleverd
door Duitse vorsten, die zich er voor
lieten betalen en hun onderdanen dwon
gen, de Britten te dienen.
Honeyman was een veehandelaar, die
slachtvee leverde aan de Engelsen en
deed alsof hij voor hen spionneerde. In
werkelijkheid stond hij in dienst van
Washington, maar dat wist niemand. Een
onbewoonde streek"). Generaal Peralta zelf, als de
duistere ingewanden van het Palacio Nacional hem
eindelijk hebben afgescheiden: „We kunnen op geen
stuk na voorspellen wat er nog zal gebeuren. Nu
de regentijd is aangebroken, zal de verscheurde
aarde verder gaan werken. We rekenen op aardver
schuivingen en overstromingen, op lawines. We
zullen nationale rampen krijgen van allerlei aard".
Zijn eerste woorden. Arm, arm Guatemala waarvan
de naam zoveel betekent als: Land dat de regenboog
zijn kleuren geeft.
„Ónze problemen liggen vooral in het financiële
vlak", vervolgt generaal Peralta. „Ik zal u hetzelfde
zeggen wat de president en ik ons volk steeds
voorhouden. Het geld ligt niet op de trap van ons
Nationaal Paleis. We hebben het moeten zien te
lenen in binnen- en buitenland en we hebben daar
voor de wettelijke mogelijkheden moeten creëren.
Dat is nu allemaal rond. Eindelijk kunnen we de
illy kwam San Rafael Las Floras aan de
los Esclavos één brug te ver. Tijdens de
m Arnhem had hij zijn eerste ervaringen
bij de Amerikaanse genie. Hij overleefde
en uiteindelijk bracht zijn lange carrière
n Guatemala om te helpen na de verschrikke-
Aardbevingsramp van 4 februari. Ip San Ra-
|:|.as Floras werkend aan het herstel van een
|5ffrver de Rio de los Esclavos werd hij getroffen
ien neerstortende ijzeren balk. Hij was op
.[dood. De bevolking heeft de brug „Willy"
nd. Willy als eerbetoon voor hem, maar
tor de duizenden militairen uit de Verenigde
i die het land in de dagen van zijn zwartste
terzijde stonden. En ze klaarden de
Ij die bliksemse gringo's, hoor je allerwege in
tala prijzen.
massaal en met het zwaarste materiaal ingevlo-
had de wegen weer begaanbaar op het
ik dat de katoenoogst was binnengehaald en
•erscneping naar de kust moest worden ver
katoen, samen met koffie en suiker het
aamste exportartikel van het land. Cynici
lande; nu beginnen te meesmuilen. Ze zullen erop
dat de multinationale gigant van Amerikaan-
mii-sprong United Brands in Guatemala de be-
onbetjjkste' vinger in de pap heeft. De Amerikanen
haèn eralle belang bij om de oogsten zo snel
steviijk weg en dus de wegen zo snel mogelijk
te krijgen, zullen ze betogen. Kijk maar, zullen
retvloobpen, de vrachtwagencombinaties berstens vol
die 28 in rollen over botervers asfalt en kraaknieuwe
dijen naar de havensteden, maar de meer dan
i Bruiiljoen daklozen "kleumen 's nachts nog steeds
:othethten bij elkaar, terwijl de regentijd toch al is
bben ballen en een deugdelijke huisvesting broodno-
t meemaakt Zie je niet, zullen ze verwijten, de
hut daropbouw van de luxe hotels (het toerisme is
Iers nae export van landbouwprodukten de tweede
groei hstenbron van het land) is in volle gang, maar
elgefi >ebeurt er voor de arme Indianen van Chimalte-
it. Dab, van Sacatepéquez, van Quiché of van Jutia-
n met
sers npaal waar alleen moet je er in Guatemala
neef! mee aankomen. Normaal zijn de gringo's
voor ans scheldwoord voor Amerikanen) nauwelijks
foldeifd, maar nu herinnert iedereen zich in dank-
hoe ze onmiddellijk na de ramp met hun
de k^sale C-15's tientallen veldhospitalen hebben
ater i%ngevlogen, tienduizenden gipsverbanden, hon-
duizenden tenten. Hoe ze de dreigende gesel
e kuSepidemieën hebben uitgebannen door conse-
Sc\t bun vlammenwerpers te richten op de stapels
Ve%j en door de waterleidingen te herstellen en
n Wall
gev.
i alaijg
-ssele.
rjgr|jj Zoals in het vorige artikel is meege-
opni( deeld, vond het eerste gevecht tussen de
troepen van de Engelse regering en de
Amerikaanse opstandelingen plaats op
19 april 1775 bij Lexington.
De oorlog was sterk wisselend van ka-
rakter, maar op 10 oktober 1781 capitu-
leerde de hoofdmacht van de Engelsen
onder bevel van Lord Cornwallis te
I Yorktown in Virginia aan de Chesapea-
ke Bay, omdat verder verzet tegen de
verenigde Amerikaanse en Franse troe-
I pen niet langer mogelijk was. Daarmee
was de oorlog in Amerika feitelijk afge-
I lopen en in 1783 erkende Engeland offi
cieel de onafhankelijkheid van de der
tien Verenigde Staten.
Het succes in de strijd hadden de Ameri
kanen vooral aan twee dingen te danken:
aan de bekwaamheid van hun aanvoer
der George Washington en aan de krach
tige steun van de Fransen, die in 1778
zich met de Verenigde Staten hadden
verbonden, nadat al eerder Franse vrij
willigers onder Lafayette naar Amerika
waren overgestoken om de Amerikanen
te helpen. Frankrijk wilde revanche voor
de nederlaag in de zevenjarige oorlog.
George Washington is voor de Amerika
nen de nationale held geweest. De Neder
landse hoogleraar R Brugmans heeft
van hem eens deze karakterschets gege
ven:
„Hij, die met Franklin de bevrijder van
Amerika is. was in 1732 in Virginië gebo
ren een man van uitstekende bekwaam
heden en een edel karakter, bij uitstek
geschikt voor de taak van legercomman
dant. Hij was waardig en hoffelijk in
den omgang, zijn manieren waren een
voudig en zonder aanmatiging, zijn be
scheidenheid en de verheven kalmte van
zijn geest bewezen een volledige zelfbe
heersing.
zen een volledige zelfbeheersing.
Hij was, gelijk een tijdgenoot het uit
drukte, de eerste in oorlog, de eerste in
vrede, maar bovenal de eerste in de
harten zijner landgenoten".
In dit korte bestek is het weinig zinvol,
een verslag te geven van het wisselend
verloop van de oorlog. Liever beperken
wij ons tot een episode, die in sommige
opzichten wel typerend is voor de oor
logsomstandigheden.
De rivier de Delawara scheidt de staten
Pennsylvania en New Jersey. Aan de
westelijke oever ligt Philadelphia (Penn.)
en iets verder stroomopwaarts aan de
overzijde Trenton (N.J.). In de tijd van
Washington was Philadelphia een stad
met 20.000 inwoners en Trenton niet
meer dan een dorp (nq is het een stad
met 100.000 inwoners).
Gaan we nog 13 km verder stroomop
waarts, dan vinden we aan weerskanten
van de rivier een park. het Washington
Crossing State Park. Hier is de plaats,
waar Washington met 2400 man in de
nacht tussen de eerste en de tweede
kerstdag in 1776 de Delaware is overge
stoken, terwijl de rivier met ijsschotsen
was bedekt.
Het park aan weerszijden van de rivier
heeft een aantal monumenten, maar het
merkwaardigst vonden wij een fontein
met het volgende opschrift:
Dedicated in Memory of
John Honeyman,
who served Washington and
the Continental Army
AS A SPY
Drink of the Fount of Liberty,
Let Posterity inherit Freedom.
schouders onder de wederopbouw zetten. Ik begrijp
het ongeduld van de slachtoffers. Ik begrijp dat ze
snel nieuwe woningen hadden willen hebben. We
hadden het zelf ook sneller gewild, maar er zijn
grenzen. Iedereen wil alles tegelijk en dat kan niet.
Onze nationale bank was niet in staat de benodigde
gelden op te brengen. Daarom zijn in eerste instan
tie alleen de ergste crepeergevallen geholpen met
snelle leningen uit eigen middelen. Inmiddels
heeft de president de banken bevolen harder op te
gaan schieten. Maar anderzijds blijft hij tegen zijn
volk herhalen: niemand mag verwachten dat ie
mand anders jouw werk doet. Ga niet met de armen
over elkaar zitten. Bouw zelf. Als je zelf je best
doet, dan kun je pas rekenen op de regering. En
bedenk dat de wederopbouw niet een zaak is van
een dag of een jaar. We zullen zeker tien jaar nodig
hebben. En we zullen niet alle problemen voor alle
mensen tegelijk op kunnen lossen. We missen ge
woon het benodigde geld. Maar zelfs al hadden we
het... Dan zouden we nog steeds niet genoeg mate
riaal en mankracht hebben om huizen en scholen
en ziekenhuizen te bouwen, om wegen en energie
systemen aan te leggen, om de landbouw weer op
de been te helpen. Het doet ons zelf ook pijn, maar
we kunnen de wederopbouw niet verwezenlijken
door met de toverstaf te zwaaien. We kunnen geen
konijn uit de hoge hoed halen. Ons probleem is niet
terug te brengen tot oploskoffie in het kopje en
kokend water erover. Óns volk moet redelijk en
geduldig zijn en zich niet de hoofdrolspeler voelen
in een nationaal drama. Het moet de durf hebben
in te zien: ja, we hebben een sterke regering met
een groot creatief vermogen, maar de regering is
niet God Almachtig".
Generaal Peralta schudt het moede hoofd als hij
eraan denkt dat er alleen in de hoofdstad Guatema
la City al 36 000 nieuwe woningen gebouwd zullen
moeten worden. Anderzijds zegt hij bemoedigd te
worden door het feit dat er op het platteland 11.000
huizen zijn verrezen sinds het wederopbouwplan op
13 maart van start ging. Nogal wat bronnen echter
bestrijden dit laatste gegeven. „Het platteland? De
hulp wordt juist verleend in de stad. Daarbuiten
valt er niets van te merken. Je ziet alleen veel zieke
en vervuilde kinderen. Er is geen water. 3000 men
sen moeten met één latrine doen. Ze kraken finca's
boerderijen van grootgrondbezitters) omdat ze
alles verloren hebben en van wanhoop niet weten
wat te doen. Daar krijgen ze van de brandweer één
keer per week water. Dokters zijn er niet die
blijven in de stad omdat ze daar meer geld kunnen
verdienen. De gezondheidszorg berust bij een paar
katholiëke zusters". De zegsman die dit beeld schetst
is een aankomend ingenieur, student aan de San
Carlos Universiteit Hij behoort tot de zeer kleine
elite in Guatemala die Engels spreekt en houdt als
vrijwilliger in de getroffen gebieden toezicht op de
aanleg van sanitaire voorzieningen. De 10 dollar die
hij krijgt voor- zijn hulp bij vertaalwerk uit het
Spaans, wil hij beslist niet besteden aan een cadeau
tje voor zichzelf of zijn vrouw. „O nee, ik zal er
een sancocho mee kopen (gordeldiervlees, gerooster
de duifjes en avocado) voor de kinderen van San
Christina waar ik op het ogenblik werk. Ze hebben
bolle buikjes van de honger".
Generaal Peralta heeft andere bijdragen in zijn
hoofd en andere bestemmingen ervoor. „De totale
wederopbouw zal 11 miljard 400 miljoen dollar
vergen", zegt hij. „Ruim 4 miljard voor 2000 scholen
en 135 middelbare scholen. 2 miljard 300 miljoen
voor 15 ziekenhuizen, 18 klinieken en 18 gezond
heidscentra. 2 miljard 39 miljoen voor de telecom
municatie, daarbij inbegrepen 53 nieuwe postkanto
ren. 2 miljard 500 miljoen voor 48 aquaducten die
binnen 30 maanden klaar moeten zijn. 227 miljoen
voor 4 markten met abatoirs. 930 miljoen voor 69
overheidsgebouwen. 2 miljard 900 miljoen voor 32
nieuwe rioolsystemen die binnen 24 maanden klaar
moeten zijn. Jaja, het is allemaal wat, maar 3
miljoen mensen zullen straks profijt hebben van al
deze voorzieningen. De wederopbouw zal doorwer
ken in de niet getroffen gebieden. Iedereen gaat er
beter op worden. Ons doel is wederopbouw zonder
produktieverlies. Onze leus luidt: Guatemala esta en
pie Guatemala er bovenop".
Nog meer cijfers? 32 seconden beefde de aarde en
in één klap had Guatemala er 20.000 weeskinderen
bij. Ze geven zaakgelastigde Brouwer kopzorgen en
hij wil graag uitleggen waarom. „Ik krijg uit Neder
land veel aanvragen voor adoptie, maar dat zit er
echt niet in. De wens om hier een kind te adopteren,
is uitzichtloos noteert u dat gerust. Ten eerste
zegt de overheid: die 20.000 wezen bestaan niet, en
ten dele klopt dat nog ook. Ze zijn eenvoudig
opgegaan in andere families. De traditie van de
Indianen 70 percent van de bevolking is Maya
wil dat men geen kinderen afstaat. De gezinnen
zijn toch kinderrijk: eentje erbij speelt geen rol. En
mocht er al sprake zijn van adoptie, dan kiest men
nooit Europa, maar altijd Amerika. De kans dat
de kinderen weer uit Amerika terugkeren en voor
de Maya-traditie behouden kunnen blijven, is name
lijk groter. De Maya's zijn een zeer traditioneel
volk".
PIET SNOEREN
