ENS&CO
Sonia
Gaskell
Paus wil positie
college van kardinalen
verder versterken
Een
overbodig
boek
Carlier
schaakstrijd
ley beltoonzalen Nieuwe Rijn 39 tel.071*126491
Bouworde
BRIEVENACTIE UIT
SOVJET-UNIE AAN
WERELDRAAD KERKEN
vraagt 740
vrijwilligers
UfeiJAU 13 ARKJ..L 197Ö
LEIDSE COURANT
PAGINA 11
Conrad van de Weetering, kundig en kritisch radio- en
TV-commentator, heeft een boek over de door hem uizonder-
lijk vereerde, in 1974 overleden leidster van het Nationale
Ballet, Sonia Gaskell, geschreven. Het is een documentaire,
waaraan de danscriticus Luuk Utrecht een slotbeschouwing
toevoegt.
Het is niet Van de Weeterings eerste boek. Toen hij nog als
danser onder mevrouw Gaskell werkte, schreef hij „Morgen
dans ik beter". Al zou er zeker aanleiding zijn om zijn laatste
werk „Morgen schrijf ik beter" te noemen, toch is dit niet
gebeurd. Deze documentaire kreeg als ondertitel mee „Geloof
in wat je danst", een loffelijk motto van mevrouw Gaskell,
die overigens vroeger Sara Gaskell heette en wier documentai
re zo weinig gedocumenteerd blijkt, dat niet alleen datum en
jaar van haar eerste huwelijk in Palestina en van de daarop
gevolgde scheiding in Parijs met „onbekend" worden afge
daan, maar ook Gaskells verbintenis met de Ballets Russes
zonder één enkel voorbeeld blijft wat de podiumpraktijk
betreft.
Die praktijk was trouwens een van haar vele zwakke zijden
en zelfs Luuk Utrecht moet in dit boek toegeven, dat de
voorstellingen van het Ballet der Lage Landen, Engels-klassiek
geleid door Marscha ter Weeme, kleurrijker en levendiger, en
die van het Operaballet, Frans-academisch geleid door Fra-
n?oise Andret, qua presentatie verzorgder waren dan de
uitvoeringen door het Nederlands Ballet van Sonia Gaskell,
wier beleid onevenwichtigheid, haast en verbetenheid vertoon
de. Haai- dansers werden bijna weggooidansers, op wie roof
bouw werd gepleegd en disciplinair liet haar ensemble alles
te wensen over.
Dit boek van Conrad van de Weetering roept weer de nare
nasmaak op van de tijd, waarin de toenmalige balletoorlog
met veelal ontoelaatbare middelen werd gevoerd. Andersden
kenden werden letterlijk de goot ingeslagen en Gaskell, wier
bijnaam „Iwan de Verschrikkelijke" was, liet zich haar goed
deels Amsterdamse Gideonsbende niet alleen aanleunen, maar
zij verklaarde bovendien „alleen in een chaos te kunnen leven".
Dit alles was mogelijk in een tijd, waarin de overheid het
Operaballet - terecht gesubsidieerd, want een operaballet is
nu eenmaal het moederensemble - en het Ballet der Lage
Landen als appels en peren op één hoop gooide, omdat het
toch „allemaal fruit" was.
De kruitdamp is inmiddels opgetrokken. Nederland is - en
inderdaad mede dank zij Sonia Gaskell - een vooraanstaand
balletland geworden, maar wie na het lezen van dit boek zou
menen, dat met de Gaskellperiode de Nederlandse ballet-victo
rie is begonnen, vergist zich. Reeds in 1655 danst Adriana
Nozeman als eerste balletdanseres in Amsterdam, let wel: 26
jaar eerder dan het verschijnen van vrouwen op het befaamde
"Parijse danspodium. In 'de 17e eeuw trad in Den Haag in de
ruime pikeurstal op het Buitenhof niemand minder dan Willem
III als Mercurius in een ballet op, dat de gehele nacht duurde.
Een eeuw later schittert de danseres Polly de Heus, leerlinge
van Gardel, welke laatste bij Noverre was opgeleid, in de
Amsterdamse Schouwburg, van welke Potgieter, de artistieke
situatie hekelend, verklaarde, dat er overal stilstand heerste,
„behalve in de benen".
Klassiek ballet was er vóór de laatste wereldoorlog naast het
ensemble van Yvonne Georgy niet alleen in de Bouwmeesterre
vue, maar mede door toedoen van pedagogen als Alparova
en Igor Schwezov. In de groep van laatstgenoemde danste
Peter Leoneff, wiens lidmaatschap van de selectiecommissie
voor het Nederlands Ballet van mevrouw Gaskell, samen met
deskundigen als Haskel en Joss, niet wordt vermeld.
En zouden de schrijvers niet weten, dat er al voor de oorlog
een „Nederlandsch Ballet" was, waarvan mevrouw Gaillard-Jo-
rissen in Den Haag - zij was de eerste „balletmoeder" - de
algemene leiding had? Daar dansten behalve Peter Leoneff
ook een Jopie Zuiver, Jean Rebel, Greetje Molkenboer (de
latere Maria Sylviane), Jan de Ruiter, Mascha Stom en vele
anderen. Pianisten bij dit ensemble waren Nico Ringels en
Dr. Eberhard Rebling. Laatstgenoemde, thans werkzaam in
Berlijn-DDR, schreef een standaardwerk „Een eeuw danskunst
in Nederland" en dit boek over Sonia Gaskell zou op z'n hoogst
materiaal kunnen aandragen voor een vervolg op Reblings
werk. Daartoe geschikte deskundigen als David Koning en
Joop Schultink zijn helaas overleden, zodat een adequate
voorlichting op het gebied van de vaderlandse danshistorie
nog wel geruime tijd op zich zal laten wachten.
D-y
Conrad van de Weetering en Luuk
Utrecht: Sonia Gaskell. Uitgave:
De Walburg Persl Zutphen. Prijs
18,50.
Chique bankstel met 3 zits bank. Bekleding effen draion op
gegarandeerd vormvaste koudschuim kussens. Dit kwaliteits
stel als actie aanbieding van f 2695,-- nu voor f 2285,--.
Dit zware eiken bankstel met losse koudschuim kussens
bekleed met fraaie bloemstoffen of effen draion, kan als
voorjaarsaanbieding U worden aangeboden van f 2595,--
voor f 2295,--.
JJoekenkast per deel f 695,--.
ROTTERDAM Na de derde
ronde van het Nederlands
jeugdkampioenschap schaken
in Rotterdam, heeft Bruno Car
lier de leiding behouden met
een maximale score van drie
punten uit drie partijen. Hij
won gisteren niet zonder geluk,
met zwart van Boll. Egmond,
Konings en Baat die ook won
nen, volgen met een half punt
achterstand.
Uitslagen derde ronde: Bol] (Vught)
Carlier (Utrecht) 01, Egmond
(Son) Van der Wiel (Leiden) 1—0.
Boersma (Heerenveen) Baart
(Oegstgeest) 0—1. Konings (Oegst-
geest) Scholten (Deventer) 1—0.
Spaans (Scheveningen) De Roode
(IJmuiden) 0—1. Polee (Groningen)
Stehouwer (Rotterdam) 0—1.
Nieuwelink (Sluiskil) Engberts
(Almelo) 0,5—0,5. Waenink (Arnhem)
Van Hulst (Amsterdam) 0—1. Van
der Wees (Delft) Koymans (Heer
len) 0,50,5.
Stand 1 Carlier 3 punten, 2. Eg
mond, Konings en Baart 21/2, 5. De
Roode 2, 6. Stehouwer, Van der Wiel,
Boll, Van Hulst en Boersma 1 1/2,
11. Scholten, Spaans, Polee, Van der
Wees, Nieuwelink en Engberts 1, 17.
Waenink en Koymans 1/2 p.
Exclusief lederen bankstel gemaakt van geselecteerd eiken.
Een fraai ontwerp meesterlijk gemaakt. Verkoop voor
behouden aan een kleine groep détaillisten in klasse
meubelen. Prijs f 7145,--.
Dit fraaie Lodewijk 15 bankstel van topklasse bieden wij U
ter gelegenheid van het 40 jarig jubileum van fabrikant aan
met een eerste klas mohair velours voor f 4795,--.
.Garantie op de stof en op constructie!
SCHIEDAM Ben Bril (63) zal
tijdens het Olympisch bokstoer-
nooi in Montreal als 'scheids
rechter/jurylid fungeren.
HAMBURG Arno Steffenha-
gen (Ajax) zal het komende
voetbalseizoen mogelijkerwijs
voor Hamburger SV spelen.
Steffenhagen en Hamburger SV
zijn gisteren in Hamburg de
voorwaarden voor een transfer
overeengekomen
Korte metten
ambtsopleiding in het algemeen en
over de studie- en beroepsmogelijkhe
den aan de K.T.H.A. in het bijzonder.
van mgr. Bluyssen worden gehouden op
te schorten. De parochianen zullen zelf
weer gebedsdiensten organiseren. De
Paus Paulus wil de betekenis
van het kardinalencollege nog
verder versterken. Dit college,
belast met de pauskeuze, moet
nog duidelijker het representa
tieve orgaan worden van de r.k.
kerk. Maar haast heeft hij daar
niet bij. Dit is de mening van
zeer goed geinformeerde krin
gen in het Vatikaan.
Volgens deze zegslieden heeft de
paus niet alleen willen wachten
op de bezetting van vacant ge
worden traditionele kardinaals
zetels, zoals Breslau, Westmin
ster en Esztergom, maar zou hij
bovendien het kardinalencollege
L willen uitbreiden met bisschop
pen uit die landen, waar de kerk
in een precaire situatie verkeert
Met zijn plannen voor verster
king van de positie van het kar
dinalencollege maakt paus Pau
lus een definitief einde aan de
sedert het Vatikaanse concilie
en de bisschoppensynodes le
vende en ook door hemzelf ge
poneerde gedachte om naast de
^"kardinalen ook patriarchen en
bisschoppen als zodanig in de
pauskeuze te betrekken. Hij be
vestigt met zijn plannen het be
leid, dat hij vastlegde in zijn
I constitutie van november 1975,
die uitdrukkelijk het recht van
de pauskeuze voorbehield aan
de kardinalen.
De paus heeft hiermee de strijd,
die jarenlang in de leiding der
kerk is gevoerd, zeker voorlopig
ten gunste van de curie beslist.
Achtergrond van de strijd was
namelijk de doorvoering van de
collegialiteitsgedachte in de
kerk. Met andere woorden,
wordt de paus in het bestuur
van de wereldkerk bijgestaan
door de bisschoppen, gepresen
teerd in de bisschoppensynode,
of blijft dit voorbehouden aan
de Romeinse curie.
In 1972 verzetten zich vooraan
staande curie-kardinalen als
Confalonieri van de congregatie
voor de bisschoppen en Seper
van de congregatie voor de ge
loofsleer alsmede kardinaal
aartsbisschop Siri van Genua
krachtig tegen iedere vorm van
democratisering door doorvoe
ring van de collegialiteitsge
dachte in de pauskeuze.
De paus zelf dacht er toen nog
anders over. In maart 1973 ver
klaarde paus Paulus, dat uit
breiding van het recht van paus
keuze tot b.v. de vijftien leden
van de raad der bisschoppensy
node hem wel aansprak. Dit
achtte hij toen in overeenstem
ming met de geschiedenis van
het kardinalencollege en met de
wensen van het Vatikaanse con-
Uit zijn constitutie over de paus
keuze en zijn plannen voor ver
sterking van het representatieve
karakter van het kardinalencol
lege blijkt, dat hij van zijn toen
uitgesproken opvatting is terug
gekomen. De paus als bisschop
van Rome kan alleen maar ge
kozen worden door de plaatse
lijke kerk van Rome, waartoe
de kardinalen qualitate qua be
horen. Kardinaal Siri van Ge
nua had dit reeds in mei 1972
letterlijk geschreven in het tijd
schrift „Renovatio".
De plannen voor versterking
van het kardinalencollege wor
den in Rome genoemd als re
den, waarom de paus nog niet
is overgegaan tot het bijeenroe
pen van een nieuw consistorie
voor de creatie van nieuwe kar
dinalen. Érg veel haast behoeft
de paus inderdaad nog niet te
maken met een consistorie,
want er zijn op het ogenblik nog
honderdzeventien kardinalen,
van wie er negenennegentig nog
»geen tachtig jaar zijn en dus
gerechtigd een paus te kiezen.
Paus Joannes werd destijds ge
kozen door een college van
tweeënvijftig kardinalen.
Het Vatikaan heeft een bericht in de
Osservatore Romano waarin stond, dat
Paus Paulus naar Amerika zal gaan
voor de slotmis van het internationaal
eucharistisch congres in Philadelphia
op 8 augustus „ongegrond" genoemd.
In het artikel publiceerde het Vati
caanse dagblad het gedetailleerde pro
gramma van het congres, waarin stond,
dat de slotmis „zal worden opgedragen
door paus Paulus de zesde, als zijn
gezondheid dat toestaat, of door zijn
persoonlijke afgezant, James kardinaal
Knox, aartsbisschop van Melbourne."
Het voormalig bestuur van de Eindho-
vense Lambertuskerk heeft besloten de
eucharistievieringen die tegen de zin
bisschop had dit als voorwaarde voor
een gesprek gesteld. Een andere voor
waarde was, dat men bereid moet zijn
mee te werken aan de integratie van
de parochie in de parochie Gestel-Zuid.
In dit verband wijst het voormalig kerk
bestuur erop, dat het kerkgebouw in
middels op de plaatselijke monumen
tenlijst is gezet, hetgeen eerder geno
men beslissingen in een ander licht zou
stellen.
De Katholieke Theologische Hoge
school Amsterdam organiseert op vrij
dag 23 april voor katecheten, modera
toren en dekanen een informatiemid
dag over theologie, theologiestudie en
Op vrijdag 4 juni en zaterdag 16 okto
ber zullen soortgelijke informatiedagen
georganiseerd worden, maar dan, res
pectievelijk, voor het „kerkelijke veld"
en de eind-examenkandidaten van het
Havo- en VWO-onderwijs.
Op zaterdag 29 mei zullen in het bisdom
Rotterdam hun gouden priesterfeest
vieren: mgr. W. A. E. Bokeloh, oud-de
ken van Den Haag, Laan van Meerder-
voort 674, Den Haag, A. Hooyschuur,
Dorpsstraat 70, Harmeien (U), mgr. B.
J. van Houten, Regentesselaan 14, Den
Haag, C. Koning, Jongkindt Coninck-
straat 26, Alphen aan de Rijn en C. C.
Standenmeijer, Pilarenlaan 4, Bethle-
hem-40, Noordwijkerhout.
De Wereldraad van Kerken in Genève
heeft een „reeks brieven" ontvangen
uit plaatselijke gemeenten van de Rus-
sisch-orthodoxe kerk. Hierin wordt de
verzekering gegeven, dat in de Sowjet-
Unie de godsdienstvrijheid gewaar
borgd is, „in tegenstelling tot wat de
zogeheten dissidenten beweren".
De brievenaktie is een gevolg van een
oproep van metropoliet Seraphim van
Moskou, die meent, dat er een juist
beeld moet overkomen van de situatie
van de godsdienst in de Sowjet-Unie.
Volgens hem heeft met name de brief
van Gleb Yakoenin aan de assemblee
van de Wereldraad van Kerken in Nai
robi een scheef beeld gegeven. Yakoe
nin riep de afgevaardigden op te protes
teren tegen de beperking van gods
dienstvrijheid in de Sowjet-Unie.
Volgens de Zwitserse organisatie „Ge
loof in de tweede wereld" is de actie
begonnen in Poeskino bij Moskou, waar
de priester Stephanos in zijn preek
vertelde over de beweringen van Yakoe
nin, dat men in de Sowjet-Unie niet vrij
is om naar de kerk te gaan of te bidden.
De gemeente zou op deze beweringen
met luid protest hebben gereageerd.
Aan het eind van de dienst zouden
vijftig mensen een protestbrief aan de
Wereldraad van Kerken hebben onder
tekend.
De brief van Yakoenin aan de assem
blee van de Wereldraad is vorige maand
voor de leiding van de Russisch-ortho-
doxe kerk aanleiding geweest de we
reldraad ernstig te waarschuwen voor
contacten met „kerkelijke dissidenten".
De heilige synode liet toen weten, dat,
indien de wereldraad „contacten blijft
onderhouden met dergelijke lieden bui
ten het kerkelijke gezag om, de samen
werking tussen wereldraad en Russisch-
orthodoxe kerk slechter zal worden."
Voor het eerst sinds jaren gaan
vrijwilligers van de Internatio
nale Bouworde weer naar Tsje-
choslowakije. In de zomermaan
den zullen de bouwgezellen mee
bouwen aan sociale projecten.
Tijdens een werkvergadering van
de bouworde in Salzburg, waar
aan vanuit Nederland werd deel
genomen door directeur M. Lel-
kens, is het activiteitenprogram
ma 1976 voor Europa vastgesteld.
Voor het programma in elf Euro
pese landen zijn ruim vijfduizend
jongeren nodig. Vanuit Neder
land kunnen 740 vrijwilligers
worden ingeschakeld bij hulppro
jecten in België, West-Duitsland,
Ierland, Frankrijk, Italië, Spanje,
Portugal en Oostenrijk.
De van oorsprong r.k. bouworde,
die in 1953 werd opgericht vanuit
Oostpriesterhulp, bracht tot nu
toe meer dan 130.000 jongeren op
de been. In Europa werkten zij
aan meer dan 3200 projecten.
Naast haar activiteiten in Europa
voert de bouworde projecten van
gemeenschapsontwikkeling uit in
Afrika, Zuid-Amerika en Azië.
Ook "muit Nederland worden
va'Jbekt ame vrijwilligers voor
ee.' per jde van twee tot drie jaar
naai ueze projecten uitgezonden.
Jongeren van achttien jaar en
ouder, die zich voor enkele weken
van hun zomervakantie beschik
baar willen stellen, kunnen zich
voor nadere inlichtingen wenden
tot het secretariaat van de Bou
worde Nederland: Sint Anna-
straat 172, Nijmegen, telefoon
080-226074.
