I VAN|^nJIS^UIT
DE
WEG
VAN
EEN
GLAS.
Nieuwtjes voor huis en tuin
ZILVERMINIATUURTJES:
speelgoed voor grote mensen
1500 soorten mimosa
veroverden huiskamer
Wiegzool
geeft voet
wat hem
toekomt
TEKST:
PARIJS
IN ZEIST
Experimentele sieraden
voor mannen en vrouwen
x.
In een achterkamer aan de Amsterdamse Hooi
gracht staat een potje vitriool te pruttelen.
Hier is geen misdaad in de maak! Het hoort
bij de keukengeheimen omtrent de vervaardi
ging van zilverminiatuurtjes: de nieuwste ra
ge. Bij Cees Stout, ontwerper-fabrikant gaan
ze met duizenden tegelijk naar de grossiers:
hijskraantjes, rijtuigjes, schommelende kinder
tjes. Het procédé herinnert aan de slogan
„vakmanschap is meesterschap"
Een zilveren modelletje of on
derdelen daarvan worden ge-
vulcaniseerd tussen rubber
plaatjes die later worden
opengesneden. Het zilver wipt
eruit en de ontstane ruimte
wordt onder 1/2 atmosfeer
druk volgespoten met was.
Een piepklein groen wasfi-
guurtje, wordt, eenmaal uit de
gevangenis van zijn „mal' be
vrijd, op een even groene
„wasboom" gehangen Over de
„boom", een rond geval vol
bengelende petieterigheden,
gaat een huls of „crevette", die
op zijn beurt gevuld wordt
met gips. Het geheel verdwijnt
in een vacuumketel en de
„wasboom" wordt na het dro
gen van het gips vloeibaar ge
maakt door verhitting, zodat
hij uit het gips kan lopen.
Maar zijn afgietsel staat erin
gebeiteld, een ruimte die op
nieuw wordt gevuld: ditmaal
met zilver. Na enige tijd komt
er een zilveren boom uit het
gips en de miniatuur lantare-
nopstekertjes, of sleetjes met
paardjes zijn rijp om te wor
den „gerooid" of tewel van de
boom geknipt...Ruw van op
pervlak gaan ze in de „vibra
tor", een grote soeppot vol
plastic „chips", die zijn gevuld
met een schuimmiddel. Water
erbij en draaien maar (2800
toeren per minuut). Na het
monteren worden de minita-
tuurtjes, die nu al heel wat
lijken, afgekookt in vitriool en
in eeh chemische vloeistof met
zwavel geoxydeerd om het pa
tina der oudheid te verkrijgen.
„Ik zit hier al mijn hele leven",
zegt René Hol, modeontwerper
van Cees. Hoe lang dat leven,
dan wel is? „We zijn allebei al
vijf jaar acht en dertig", grapt
Cees. Intussen werkt René be
renvlug aan een razend snel
draaien wiel met zijn vingers
gevaarlijk dichtbij het gezwiep
om de figuurtjes te polijsten,
het afwerken van het grote
mensen-speelgoed. René heeft
de Academie in Maastricht
door gelopen en verder „met
zilver gespeeld". „Ik heb over
al eelt", wijst hij, „het is niet
erg als ik even dat vliegwiel
(of hoe het heten mag) raak.
Daar kunnen m'n handen wel
tegen".
Personeel
Boven op de mailen-afdeling
zitten Pipo („zo noemen ze me
omdat ik altijd domme dingen
zeg"), Hanneke de Miranda en
Anjo Kooremans, alle drie met
een opleiding in Schoonhoven:
twee „stiften" (die hun stage
al gelopen hebben) en een
edelsmidse, die er alles al van
weet: Anjo. Met Martien (ook
Schoonhoven, die voor het
monteren de snijvlakken van
de soms piepkleine onderdeel
tjes bewerkt) vormen ze het
enige personeel van het fa
briekje. Inmiddels zijn de nu
gepolijste modelletjes in een
zeepsopbad met ammoniak te
recht gekomen dat door ge-
luidstrülingen (ultrasonisch) in
beweging wordt gebracht De
laatste bewerking vóór het
drogen is een rondje in de
trommel, gevuld met palm-
houtzaagsel. Een soort centri
fuge, die Cees even stilzet om
de inhoud te tonen. Hij graait
tussen het verstuivend mais-
geel spul, waarvan de helft op
de grond terecht komt en vist
er een paar miniatuurtjes uit
Als een kleine schat uit een
gevonden doos op grootmoe
ders zolder. Wie koopt nu de
twee kuipers bij een vat, het
precieuse dametje uit 1800 op
een bankje met hondje aan
haar voeten en parasolletje bo
ven haar hoofd? „Wie dat
koopt?" herhaalt Cees Stout
„Van rijke mensen tot buffe
tjuffrouwen. Ik zeg altijd: ie
dereen heeft zo z'n gekke
voorkeur".
Haar grote zusters staan in
warme streken met stammen
van twee tot drie meter onder
een waterval van gele bloe
menweelde. Maar een Asse
poester is de mimosa curiosa
niet, eerder een doordouwster.
Ze is de enige mimosa-achtige
van 40 geslachten met ca. 1500
soorten, die het terrein van de
huiskamer heeft veroverd. Be
horend tot de familie van de'
acacia's, evenals het preutse
„kruidje roer-me-niet", dat de
blaadjes bij aanraking vouwt,
is ze een uitzonderlijke plant
en zo makkelijk te behandelen
dat een kind haar kan verzor
gen. Ze is zo mooi dat iedereen
haar zal waarderen. Belang
rijk is de mimosa curiosa bij
een goede bloemist te kopen of
uit een kwekerij te halen met
nog onrijpe, groene bolletjes
eraan. Als ze gezond en stevig
is bloeit ze tot mei of langer
en volgend jaar weer. Tot au
gustus vochtig houden, voor
komen dat de potkluit uit
droogt en vaéik sproeien. Ze
wil best iedere 14 dagen een
voedseloplossing tot zich ne
men. Prijs rond de f 32,50.
„De allereerste mens, die op
de rug van een dier plaatsnam
is eigenlijk de schuld van on
ze rugklachten...". Aldus het
ROOTS-boek over het ont
staan van voetbezwaren.
Want sinds de mens van voet
ganger passagier werd en ten
slotte zich grotendeels per au
to voortbeweegt is hij steeds
minder afhankelijk geworden
van de steunpilaren van zijn
lichaam: benen met voeten
eraan. Wat niet of minder
wordt gebruikt wordt slapper.
De holenmens zal wel een
paar gespierde kuiten en flin
ke voeten hebben gehad en
het is een lange weg geweest
naar de puntschoenen, de
naaldhakken, de idiote hoge
plateauzolen, waarvan dok
ters huiveren.
In plaats van vruchten uit de
boom te plukken en zich met
de tenen aan de takken vast
te houden, ging de mens over
asfalt en siertegels wandelen,
hetgeen niet bevorderlijk
voor spierontwikkeling van
de voet blijkt te zijn. Kijk nu
eens naar onze voeten: ie
mand met een gewicht van 75
kilo rent cm de bus te halen,
met twee stappen per secon
de. Per stap drukt er 300 kilo
op een voet. Alle spieren heb
ben een zekér punt waarop zij
Roots: de Canadese
„hielloze" schoen.
hun maximale kracht berei
ken.
Verandert men de spierlengte
dan verandert ook de spier
kracht. Door gebrek aan oefe
ning wordt de Achilles of
hielpees korter en nu zijn we
waar we wezen moeten. Die
Achillespees moet een handje
worden geholpen: de Cana
dese schoenen met verlaagde
hiel, wiegzool en omhoog ge
bogen neus geven de voet wat
de voet toekomt. Bij een nor
male stap rust het gewicht
allereerst op de hiel, ver
plaatst zich dan langs de bui
tenkant van de voet diago-
naalsgewijs naar de grote
teen, die als veer dient voor
de volgende stap. De „Roots"
schoenen (na te Amsterdam
verkrijgbaar te zijn in de
Damstraat nu ook sinds kort
in de Haagse Vlamingstraat)
werden „gevonden" door een
jongen die pijnlijke voeten
had van het staan en lopen.
Hij woonde in Toronto, hoor
de van speciaal Amerikaans
schoeisel voor vermoeide voe
ten en reisde naar de States
om het te kopen. Fluitend
keerde hij terug, was bevrijd
van zijn voetzorgen, opende in
Toronto een klein Roots-zaak-
je en werd schatrijk.
Want nu zijn ze over de hele
wereld verspreid. Aldus het
sprookje met een goed einde.
Twee generaties schoenma
kers (vader en vier zonen) be
waken de produktie, die over
al met de hand moet worden
ingevoerd, onder de verkla
rende omschrijving: hielloze
schoen...
Tiny Francis
Wie in Nederland puur Franse en Italiaanse mode wil ontmoeti
kan bij Maison Kuiper in Zeist terecht Daar zijn exclusu
Lanvin modellen uit de Boutique de Luxe te koop zoals, JVd
Ricci, Hermès, Chloé, Ted Lapidus, Dior, Yves St Laurent
de klassieke Chanel-pakjes, die jaren meegaan. Wie er nog eé
heeft is goed af.... Eigenaar Rob Falk, die ook zelf onfwe/j
(zuiver zijden mantels en een turkoois flanel tailleur m
pellerine) heeft gekozen voor twee trends: klassiek en joi
(leercollectie van Feraud; zwarte harembroek, bedrukt m.
kleurige pastilles van Lanvin) en voor de avond werveleno
creaties met franje of struis. (Valentino, La Mendola), Grieki
gedrapeerde en geplisseerde gewaden met wolkende capes,
moeite waard een kijkje te gaan nemen zonder naar P
Rome of Milaan te hoeven reizen om haute couture te zien.
De „hoed" komt er weer
in. Bij alle creaties hoofd
deksel, diep in de ogen
getrokken, of tulband,
sonja (rechts) in Hermes-
mantel, gevoerd met de
stof van de blouse. Susan
na flinks) pantalonpak uit
de Ricc-boutique wit met
fijn rood lijntje.
Droomrobe in wit/roze/rood met struis in dezelfdi
kleuren. (La Mendola).
Experimentele sieraden voor mannen en vrouwen maakt Hans
Appenzeller (Singel 406, Amsterdam) van rubber, perspex, alu
minium (omdat het zo licht is), zilver om de kleur, en dit jaar]
voor het eerst goud (ook om de kleur). Hij maakt enorme
klemclips, voor de oren, met als een waaier uitschuivende
elementen (ongeveer als een kaartspel in de hand), armbanden
(de gekste: brede opengesneden zwarte rubberband met één
ingeklemde diamant; de mooiste: alternatieve gouden slaven-
band als een rups met beweegbare geledingen). Knap zijn de
onzichtbare sluitingen of buigzame vering van kettingen, die,
evenals sommige armbanden rekken door ingebouwd elastiek
of scharnierend opensphjten. Prijzen van f 10,- tot ca. f 450,-
(of meer voor uitzonderlijke gouden bedenksels). Exposities zijn
Armband van groen met nog te zien tot en met 19 april in het Stedelijk Museum,
zwart perspex/rubber. Schiedam. Museum Kemstelle-Amstelveen: 24 april t/m 23 mei.
Drukknoopsluiting: 25,-. 0okshowsdezeplaatsen.
Kweektunnel Van oersterke
„novolux" gloednieuw in de
handel kweektunnels met con
trabeugel (een onder en een
boven het materiaal) waaron
der man sla, worteltjes, sper
ziebonen en kleine plantjes
vanaf half maart-half april
kan voorkweken. Met 2 beu
gels 90 cm lang 45.-; met 4
beugels 1.80 cm 65.-. Vastzet
ten met roestvrije stalen pin
nen. In draagtas te koop. Voor
amateur-groot-kwekers: 10 1/2
m lange kweektunnel van
doorzichtig polytheen folie
(scheurt niet). In draagtas
rond de 40.- reserve plastic
8.-.
te dienen) houdt kamerplanten
gezond. Complete voeding met
onder meer stikstof, fosfor en
kali 2.75 per handige knijp-
fles.
Veilig verpotten. De te ver
huizen plant uit de oude pot
direct in water laten zakken
om de fijne wortels niet te
beschadigen. Aarde die ach
terblijft in het water is van
geen nut. Natte plant nu snel
in nieuwe pot met plantenaar-
de overzetten.
Antibladluis aerosol Milieu
veilig middel ICI Ivost 2 anti
bladluis om rozen en bloeien
de kamerplanten (begonia,
azalea) van bladluis te redden
nieuwe spuitbus, waarvan de
inhoud zichzelf afbreekt na ge
bruik. 3.95).
Snelgroeiers In kweekzelf-
pot voor kamercultuur ver
krijgbaar: bananenboom, (kan
in drie maanden 75 cm hoog
zijn) „levende steentjes", (Ly-
tops), pindaboom, olifantsoor,
paradijsvogelbloem, sagopalm,
kameraugurk. Eerste verkoop
seizoen; kwekers, tuincentra,
bloemisten. Imp. Europlant,
Hillegom. c 2 3.- p. stuk.
Mirakelachtig leven „Roos
van Jericho" ziet eruit als een
morsdood vogelnest, maar dijt
uit als een droge spons in wa
ter om een groen varenachtig
„natuurwondertje" te worden.
1.50) - Latijnse naam „sela-
ginella-Lepidophylla").
Plantenweermannetje In
april leverbaar bij alle bloe
misten: Luxan watersticks,
Bloemetjes van hyroscopisch
papier met klein blauw stipje,
dat in vochtig milieu rose
wordt. De verkleuring van dit
stipje, (een chemische stof)
wijst aan dat de plant verza
digd is. Bij een rose stip moet
men een dag overslaan met
water geven. Speciaal voor
bloeiende planten een indica
tie. Op kaart van 4 stuks:
3.95.
Teelttips Plantens'tick om
in de aarde te steken. In de
onderste beschermlaag, die
eraf kan worden gehaald zit
het zaad. Ook voor kruiden
tuintjes. Op kaarten van 6 met
instructies over zaaimaanden,
plaatsing etc.
„Plant-piu" Beschermt ka
merplanten tegen bladluis en
spint Staafje geheel in
aarde steken en normaal wa
ter geven. De werkzame stof
in het staafje bereikt via de
wortels en de sapstroom de
bladeren en bloemen. Houdt 6
tot 8 weken insecten en boven
genoemde ziekten tegen. Ge
heel nieuw. Buiten bereik van
kinderen houden. Op kaart
van 20 stuks: 4.65 (Luxan).
Plantenrek Weerbestendig
Cedarrek voor klimmers als
lathyrus, rozen, 50 cm breed,
1 m lang: adviesprijs 8.25.
Schorspotten van kurkschors
met kunstharstbodem (zonder
binnen pot dus), van 3.95-
21.95. Ook voor muurmonta
ge. (Bergenco: teL 05200-
15369).
Aluminium armband met rubber: 450,-. (klemt om
de arm).
1) Bertus Aatjes, de dichter, heell
de behendig met blaaspijpen zwaaien
de glasblazers eens „jongleurs" ge
noemd.
In dit Centrum kwam men ook op de
gedachte een basis-serie te maken, een
aantal gebruiksglazen voor meer dan één
drank. Een democratisering van de drink
gewoonte. Vroeger dronk alleen de notaris
uit speciale (cognac)glazen. Tegenwoordig
hebben we een groot of een klein wijnglas,
het „servies" in zijn totaliteit In dit kader
horen de nieuwe schitterende „Ambassa-
dor"-glazen thuis: rank en gebouwd op een
zichtbare „druppel", die niet de kleur van
de ingeschonken wijn aanneemt, maar I
daar wel op reageert als een cameleon
door zijn reflectie. Ze kunnen sherry, witte
wijn, champagne, mousserende dranken of
jus d'orange herbergen, (het op stapel
staande „Bon Auberge" bestaat uit 5 tot
6 glazen in samenhang van vorm.)
De gang van de vloeiende, gloeiende, ges
molten mengsels (met als te overwinnen
barrière, de zwaartekracht naar, als mate
rie uitziend materiaal, is naar seconden
gemeten kort. Het vakmanschap om het te
bewerken, krijgt men pas na lange tijd. Elk
der bij het wordingsproces betrokkenen is
in zeker opzicht een artiest. De samen
werking en collectieve handeling maakt
het product uniek. Een rijke pracht, onder
scheiden in twee richtingen: de mechani
sche weg en tegen de overmacht in
het aloude handwerk. Tiny Francis.
Het „team" is op elkaar inge
speeld. De gereedschappen zijn een
voudig: blaaspijp, tang, schaar en een
voetenhoutje. Na even in de pijp te
hebben geblazen wordt het massieve
rolletje of glaszakje hol, en is het
bereid kegelvormig verder uit te zak
ken.
In een glasfabriek trap je overal op scher
ven, die onder je schoenen knarsen. Langs
vurige ovens met een hitte van 1500 graden
en roterende ijzeren giganten, waarin een
cirkel schijfjes draait, die gloeiendhete ke
gelvormig uitgerekte „druppels" uitspuwen
in ijzeren vormen, die ze gulzig omvatten
en persen tot een kelk (met, K2P 1).
Drinkglazen worden half- of volautoma
tisch gemaakt De lawaaiende „wan"ovens,
groot als een huiskamer, leveren hun
vloeiende stroom van gesmplten glas niet
alleen voor de kelken, maar ook voor de
„benen" en „voeten" van het glas. Die
worden gevormd en bevestigd in een ander
ijzeren monster met wild lekkende steek
vlammen. Het kant-en-klaar product, dat
een op 15 cm afstand voelbare hitte uit
straalt, komt in een afkoeloven op een
traag Rijdende mat. De temperatuur
neemt geleidelijk af om spanningen te
voorkomen, waardoor het product uiteen
zou kunnen spatten. Blijkt het glaswerk na
de reis op de lopende band een „bakfout-
je" te hebben, dan wordt het meedogenloos
door de „sorteur" tegen de grond gesmeten
om zich te vermengen met het afval van
de „afspringmachine", die de „kappen"
(bovenkant van het glas) verwijderen.
De laatste 40 jaar heeft de machine in de
glasindustrie ingrijpende veranderingen
gebracht. Toch werken in de Verg- Glasfa
brieken te Leerdam machine en glasblazer
vlak naast elkaar. Behalve het indrukwek
kende geboorteproces van glaswerk uit
lompe ijzeren reuzen, kan men er nog het
oude handwerk zien beoefenen voor unica
in kristal of glas, waarvoor een 4 mans
team door een reeks ingrijpende, vloeiende
handelingen een eindproduct schept, ge
heel door mensenhanden gemaakt. Bij het
oude ambacht vangt de glasblazer door de
werkopening van de POT-oven een
gloeiend propje van de stroperige massa
aan een pijp, dat door wat heen en weer
gerol en geslinger, langwerpig geworden,
in een houten vorm (vaak van perenhout)
wordt „vol" geblazen (d.w.z. dat het glas
de hele binnenzijde van de vorm raakt.)
Vermoeiend karwei? „Nee", zegt Wim Hee-
sen (met de heer F. Meydam een der beide
glasontwerpers van Leerdam). „Een zuch
tje, een ademtocht is voldoende". De gla
smaker, (2e uit de werkgroep) neemt op
zijn glasmakersstoel, zonder rug- maar met
lange armleuningen, de pijp over en de
„keier" (afgeleid van het werkwoord
„ceuillir", „plukken") laat een uit de oven
„geplukt" drupje glas op de onderkant van
de kelk druipen, dat door de glasmaker
tot het „been" wordt gerold. Een nieuwe
druppel van de „keier" onderaan het
nieuw geschapen „been" gezet, wordt door
de glasmaker afgeknipt en tot een plat
schijfje gedrukt dat de „voet" moet wor
den. Het is een werkje van seconden, het
glas moet nog week zijn. Nog wat nastrij
ken tussen pijp en kelk („schreinen"), een
tik tegen de pijp en het drinkglas, straks
klaar voor een koele of romantische teug,
valt in een bakje met as. De „Indrager"
(4e uit het team) brengt het naar de afkoe
loven. Daarna wordt het product ontdaan
van de „kap" en de drinkrand aange
bracht
U ziet: vaardige handen worden geïmiteerd
door de machine, die we dankbaar mogen
zijn. Want zonder machinale glasvervaardi-
ging dronken we nog wijn uit bekers. Het
ambachtelijk maken van drinkglazen is te
arbeidsintensief dan dat het voor betaalba
re prijs in series gemaakt kan worden.
Ambachtelijk ontstaan zowel kristallen als
glazen wijnkelken. Het verschil ligt in de
hoofdbestanddelen (en het slijpen natuur
lijk voor „geslepen" kristal). Glas bestaat
uit zand (50%), soda (12%) em kalk (16%).
Kristal uit zilverzand, potas en loodmenie.
Kristal is zachter van greep dan glas. Het
verhaal wil dat een oude glasblazer van
Leerdam met dichte ogen kon voelen of
hij een kristallen of een glazen glas m de
hand hield.
Glas is boeiend materiaal. Het leeft omdat
je het een eigen vorm kunt geven. Het
blijft, ook als object, een vloeistof zonder
structuur, een eigenschap die geen andere
stof bezit Het heeft „eindeloze viscositeit
(kleverigheid;. Ramen in vensters worden
ook na 100 jaar kleiner. Ze zakken min
of meer in.
In glas jargon komen veel termen voor die
op het menselijk lichaam betrekking heb
ben, bij glazen „voet", „been"; bij flessen:
„hals", „kop", „schouder", „romp", „ziel".
Wim Heesen heeft hier een eigen theorie-
over. „Glas heeft veel raakvlakken met de
psychologie: door het menselijk aspect. Het
wordt door menselijke adem geblazen!
Neem het gezegde: „geluk is breekbaar als
glas". De angst dat glas zal breken geeft
het een extra dimensie. Daarom ben ik ook
een felle tegenstander van onbreekbaar
glas. Je moet ook niet vergeten dat „glas"
iets onzegbaar intiems heeft Je zet het aan
je mond. Het is iets dat op een gegeven
ogenblik heel dicht bij je komt".
Heesen, die vormen wil laten bepalen door
materiaal is een worstelend kunstenaar.
Op 5 aug. a.s. zal een 5 meter hoge kristal
len toren voor het Van Gogh Museum
worden onthuld. In het najaar exposeert
hij in hetzelfde museum gebruiksvoorwer
pen en abstracte vormen („een stuk bewust
toeval"), expressies van verschillende the
ma's van het blazen. In het Leerdamse
Glasvormcentrum, dat hem zeer dierbaar
is, valt techniek samen met creativiteit In
1968 sloeg Prins Bernhard op een enorme
kristallen gong (een tweede exemplaar was
achter de hand voor het breken, het is
bekend dat kristal zelfs door een bepaalde
fluittoon, kan breken) en met deze slag
werd een nieuwe fase ingeluid.
Er was bij de Verg. Glasfabrieken een
ontwerp- en experimentencentrum met
verschillende disciplines onder één dak
gecreëerd! Hier wordt een nieuwe glaspro
ductie ontwikkeld, b.v. vreemde kegels op
een basis van 10 cm, spits toelopend met
een ijldun wappertje van 1 cm aan de
uiterst spitse top. Fonkelende kristallen
optische vormen, die dromen oproepen.
Bokalen, waarlangs bij de productie de
gloeiende massa schijnbaar ongebreideld
heeft mogen slingeren; wonderlijke vazen
met koningsblauwe reflecterende ingebla
zen structuren. Ontwerpers, mee ster-gla
zenmakers, marktonderzoekers, glastechni
ci en verpakkingsdeskundigen buigen zich
hier over de ontwikkeling van een simpele
schets tot een tastbaar object
De nieuwe Ambassador-kelken, gebouwd op een druppel.
