Unieke poppencollectie
in het Drentse Roden
Kortsluiting tussen verkondiging en gelovigen
mogelijke oorzaak van vermindering kerkbezoek
Vleeseter moet weten
wat hij op zijn bord krijgt
Borstvoeding: de beste
kant- en klaarvoeding
KERK
EN
WERELD
LEIDSE COURANT
PAGINA 9
Nostalgie uit vorige eeuw in intiem museum
DONDERDAG 4 MAART 1976
fraaiste en intiemste musea.
Het is het museum „Kinder
wereld" aan de Brink in het
Pietershuys. Een haast onuit
puttelijke verzameling van
kleinoden vertelt de bezoeker
hoe de jeugd zich in vroeger
dagen vermaakte. Befaamd is
de poppencollectie van bet
museum. Maar niet minder in
teressant zijn de serviesjes,
fornuisjes en poppenhuizen.
Voor papa en de oudere jeugd
zijn de „vliegende hollan-
ders", de tinnen soldaatjes en
de stoommachines „machtig"
interessant.
De komende maanden tot 19
april toont „Kinderwereld"
een grote antieke poppencol
lectie. In totaal zijn er onge
veer zeventig poppen. De
meeste poppen hiervan zijn
van Bob en Irma Leenart uit
Den Haag, een echtpaar dat
zich terecht verwoede verza
melaars van antiek speelgoed
mag noemen. Uniek ook is de
inzending van mevrouw S.
Bekkema - Huisman uit Sur-
huisterveen. Het zijn oude
poppen uit diverse wereldde
len onder meer een negerpop
je en een Japanse bruid en
bruidegom (1890). Zeer zeld
zaam is het exemplaar van een
pop met drie gezichten. Het is
een fabrikaat van Carl Berg-
ner en dateert van rond de
eeuwwisseling. Door middel
van een trekmechaniekje kan
men de pop laten slapen, hui
len of lachen.
Overigens vertoont de boven
verdieping nog vele andere in
teressante vitrines. Beheerder
en conservator R. Valentijn
heeft geprobeerd de poppen
zoveel mogelijk „te laten le
ven", waardoor het publiek
ook min of meer bij de exposi
tie wordt betrokken. „Deze op
zet loopt als een rode draad
door het hele museum heen",
aldus de heer Valentijn - en hij
is daar bijzonder goed in ge
slaagd. Niet het minst is dat
te danken aan de inzet van de
inzenders zelf die ook mee
hebben geholpen.
te gek.
Druk pratend en gesticulerend
voert hij de bezoekers kundig
langs de vitrines. „Kijk deze
school eens. Als je die non
haar kap zou afzetten dan nog
is het een non, het is een
typische karakterkop." In de
schoolbank zitten nog twee ka
rakterpoppen: Simon en Hal-
big, die Max en Moritz voor
stellen uit de voor de insiders
welbekende verhalen van de
Duitse cartoonist Busch. Het is
een schoolklasje uit 1850. „En
moet je dit eens zien, 't is te
gek eigenlijk..." Achter het
glas een voorstelling van een
complete theevisite met tantes,
Op de dag waarop de kraam
zorg werd beëindigd (ongeveer
de tiende dag) kreeg in 1973
nog maar 42 procent van de
zuigelingen in Noord-Brabant
volledige borstvoeding. In 1945
was dat percentage nog 94.
Van alle bij het consultatiebu
reau yoor zuigelingen inge
schreven kinderen liep het
percentage dat na drie maan
den nog borstvoeding kreeg,
de afgelopen 40 jaar terug van
63 naar 7.
De arts dr. A. J. Swaak noemt
deze cijfers in een nabeschou
wing in „Huisarts en Weten
schap" waarin hij de voor- en
nadelen van borstvoeding ver
gelijkt met die van kunstvoe
ding. Terwijl de lichamelijke
gezondheidstoestand van de
vrouw in onze maatschappij
steeds beter wordt, aldus dr.
Swaak, daalt haar bereidheid
om haar zuigeling de meest
natuurlijke voeding te bieden.
Hij noemt het opvallend, dat
aan dit vanuit biologisch
standpunt gezien revolutionai
re gebeuren in de literatuur en,
in de praktijk weinig aandacht
wordt geschonken.
Uit die geringe belangstelling
zou kunnen worden afgeleid,
dat flesvoeding de pasgebore
ne dezelfde mogelijkheden
voor een gezonde lichamelijke
en geestelijke ontwikkeling
kan bieden als de borstvoe
ding. Maar dr. Swaak denkt er
kennelijk niet zo over, want
hij somt een groot aantal pun
ten op in het voordeel van de
borstvoeding.
Borstvoeding, aldus dr.
Swaak, garandeert wat folu-
me, aard en verhouding van
de bestanddelen betreft een
uitstekende algemene groei en
ontwikkeling. Bovendien is de.
kans op overgewicht en het
ontstaan van vetzucht kleiner
dan bij flesvoeding. Moeder
melk bevat volgens dr. Swaak
overvloedig de voedingsstof
fen die nodig zijn voor de
groei en ontwikkeling van het
centrale zenuwstelsel en ze be
schermt tegen het ontstaan
van een te laag kalkgehalte in
het bloed. Ook kan via moe
dermelk de periode worden
overbrugd tot de baby zelf an
tistoffen gaat produceren te
gen bepaalde bacillen en vi
russen.
Bij flesvoeding kan een baby
volstaan met lichte slik- en
zuigbeweging, bij borstvoe
ding moet hij een zestig keer
zo grote „arbeidsprestatie" le
veren. Volgens dr. Swaak be
vordert dat de groei van de
kaken (waardoor de kans op
scheefstaande tanden kleiner
wordt), terwijl de inspanning
„een gunstige slaapduur en
-diepte garandeert".
Tenslotte noemt dr. Swaak de
gunstige gevolgen van borst
voeding voor de ontwikkeling
van het gevoelsleven en voor
de contacten tussen moeder en
kind.
Het Konsumenten Kontakt en
de Bond voor Wetenschappe
lijke Arbeiders (werkgroep
Voeding) willen, dat er voor
de vleesverbruiker maatrege
len, zowel in de gezondheids-
sfeer als op het gebied van de
informatie van de consument
worden genomen. Zij vinden
ondermeer, dat er te weinig
aandacht wordt besteed aan
de bestrijding van salmonello-
se en andere bacteriële voed
selvergiftigingen, als gevolg
van vleesconsumptie. Deze
veel voorkomende vormen
van voedselvergiftiging zou
den sterk kunnen worden te
ruggedrongen indien speciale
behandelingen voor het vee
voer zouden kunnen worden
voorgeschreven, en wanneer
een betere hygiëne in slacht
huizen en slagerijen zou wor
gden bewerkstelligd, aldus een
van de conclusies in Koop
kracht, het blad van het Kon
sumenten Kontakt.
Bedenkelijk vinden het KK
en de BWA het, dat vlees
vaak kunstmatig wordt bijge
kleurd om het de schijn van
vers te geven. Dat gebeurt
nogal eens met de voor
vleesbereiders overigens ver
boden stof sulfiet, een stof
die in een bepaalde dosis niet
onschadelijk is voor de ge
zondheid. Het KK en de BWA
menen, dat de hoogte van de
boetes bij sulfiet-gebruik ken
nelijk niet opweegt tegen de
verkoopvoordelen, die uit de
toepassing van sulfiet worden
gehaald. Ook het veelvuldig
gebruik van kunstmatige
smaakstoffen wordt door KK
en BWA bekritiseerd. Die
smaakstoffen moeten de ver
werking van zetmeel, zwoerd,
gemalen maag, gemalen been
deren en dergelijke in diverse
vleesprodukten zoveel moge
lijk verdoezelen, zo menen zij.
De twee organisaties vinden
dat de consument niet behoor
lijk wordt geïnformeerd door
de bereiders van vlees en
vleeswaren. Ze pleiten daarom
voor een wettelijk verplichte
vermelding van alle ingrediën
ten, waaruit vlees en vleeswa
ren worden opgebouwd. Ook
een aanduiding van het vetge
halte wordt gezien als een be
langrijke informatiebron,
waarop de vleeseter recht
heeft.
De vrolijke keuken is één van de meest aardige vitrines. Het dienstmeisje is
een creatie uit 1910 (Coiffe Limoges). Hier „speelden" de jongedames uit de gegoe
de kringen mee.
Het speelgoed is met een me
chaniekje tot leven te brengen,
maakt dan loopbewegingen en
geeft handkusjes weg...
De poppen krijgen deze
maand en volgende maand ex
tra aandacht en niet ten on
rechte, maar er is veel meer
in het museum: oude treinen,
stoommachines, letterbakken,
speelkaarten, blikken speel
goed, leermiddelen en vele an
dere zaken herinneren aan de
speelse tijden van de vroegere
jeugd.
„Het haakt wel aan", aldus de
heer Valentijn. En dat klopt,
omdat het speelgoed boeit. Wie
herinnert zich niet ooit met
een keukentje of een winkeltje
te hebben gespeeld. De Ameri
kanen brachten in de negen
tiende eeuw keukenkachels op
de markt met echte branders.
„Levensgevaarlijk", aldus con
servator Valentijn. „Het spelen
gebeurde dan ook vaak onder
leiding van moeder. Was de
oude stoommachine - er zijn
enkele pracht exemplaren -
niet even gevaarlijk? Zeer ze
ker maar zelfs vader vergat
dat wel eens in zijn enthou
siasme.
De stichting museum Kinder
wereld is nu vijf jaar oud en
men is blij met de vele voor
werpen. „En toch moet er nog
veel op zolder staan. Kinder
wereld houdt zich aanbevo
len." Vele deelnemers en deel
neemsters aan excursies van
plattelandsvrouwen, vrouwen
verenigingen en noem maar
op herinneren zich yaak na
een bezoek aan het museum
nog wel een stukje speelgoed
op zolder. Op deze manier is
de collectie uitgegroeid tot dui
zenden artikelen. Er zijn zelfs
scholieren die scripties willen
maken over het oude speel
goed. Binnenkort komt er van
De zwarte pop is een makelij van Armand Marseille
(1894). Kop met borststuk zijn geplaatst op zeemleren
lichaam. De middelste pop is ook van Marseille. De
meest rechtse is van onbekende Franse makelij.
de kant van het museum meer
literatuur, maar het is een hele
operatie geweest om dat bij
elkaar te krijgen. Er zijn een
Frans en een Engels stan
daardwerk over poppen en
speelgoed en het blijkt dat Ne
derland ook overspoeld is ge
weest met speelgoedmakelij
van die landen.
„Nu hebben we dus de poppen
tot medio april (19), straks
krijgen we „bouwdozen" als
lokkertje", aldus de heer Va
lentijn. Misschien is er hier of
daar nog wel iemand die zijn
dinkeytoy collectie wil ten
toonstellen. Dat zou ook kun
nen." Voor dit jaar staat er
misschien nog wel een heel
bijzondere expositie op het,
programma, namelijk het
speelgoed van het koninklijk
huis. „Het is echter nog niet
in kannen en kruiken", zegt de
heer Valentijn heel voorzich
tig. „Maar dat zou natuurlijk
prachtig zijn..."
„Theevisite" is een beeld uit rond 1900. Tantes,
kinderen en verder bezoek keuvelen gezellig met elkaar.
Theekopjes, taartjes en meubeltjes ontbreken niet. Veel
kleingoed zou nu niet misstaan in de letterkast.
Wie de komende zondag niet
weet op wat voor uitstapje hij
zijn gezin of zich zelf moet
verrassen, moet eens denken
aan Roden. Het fraaie dorp in
Noord-Drente - vanuit Leeu
warden nog geen uur rijden -
herbergt een van Neerlands
kinderen en verdere visite. Het
is een getrouwe kopie van een
dergelijk gebeuren in de ge
goede stand rond het jaar
1900. Theekopjes, taartjes en
meubeltjes zijn met een grote
precisie gemaakt. De kopjes
en schoteltjes zijn van tin. He
lemaal knots is de pop bij een
piano in een andere vitrine.
c Ook dit is in Roden te
zien: een Franse kanona-
de. De pop van Franse
kant is geplakt met papier
maché. De pop dateert uit
1915.
Verhoging huren marktkramen
Van een onzer verslaggevers
LEIDEN De huur van marktkramen is door de gemeente
verhoogd; Voor kramen met verlichting en zonder bovenzeil wordt
26,15 per maand berekend en 7,45 per marktdag. De huur van
kramen met verlichting en bovenzeil bedraagt 33,85 per maand
en 9,35 per marktdag.
Gevonden voorwerpen in Leiden
Leiden Bij de Leidse politie zijn in januari de volgende gevonden
voorwerpen bezorgd: sleutels, bankbiljetten, damesportemonnee,
meetstokken, damespolshorloge, herenbril, vierwielig wagentje,
sjaal, herenpolshorloge, stetoscoop, tas met kleding, schakelarm
band, vloerkleed, etui met pennen en potloden, autowieldop, akte
tas, rijwieltas, teddybeer, ring, tas met gereedschap, herenporte
monnee, gehoorapparaat, muts, handschoenen, jack, zitting en
zeiltje, jagershoed, jurk, teddyjas, damesparaplu, koffertje met
boeken en tasje met toiletartikelen. Terug te bekomen en inlichtin
gen te verkrijgen aan het bureau van gevonden voorwerpen
Nieuwsteeg 8, ingang poort op woensdagen tussen 14.00 en 17.00
uur. Telefonische inlichtingen worden niet verstrekt.
Verhuur voormalig Van Wijkcomplex
Van een onzer verslaggevers
LEIDEN De ruimte op de begane grond van het voormalige
Van Wijkcomplex aan de Vestestraat wordt door de gemeente
verhuurd aan de firma J. Habold. De oppervlakte is circa zestig
vierkante meter. De huurprijs is 900,-- per jaar.
Leiden verkoopt brandspuithuisje
Van een onzer verslaggevers
LEIDEN Het voormalig brandspuithuisje aan de Maredijk wordt
door de gemeente verkocht aan de Exploitatiemaatschappij Facto
tum n.v. in Naarden. Het huisje heeft een oppervlakte van 7 m2.
De koopprijs bedraagt 225,-.
Nieuwe expositie bij Van der Vlist
Van een onzer verslaggevers
Leiden Tot en met 3 april exposeren Peter Satijn en Baps van
Elsdingen resp. schilderijen en keramiek bij Galerie Van der Vlist,
Botermarkt 3 in Leiden. Dinsdag tot en met zaterdag is de expositie
geopend van 10 tot 5 uur en donderdag tot 's avonds 9 uur.
Veel katholieken, of zij nog
naar de kerk gaan of niet, zijn
bezig met vragen, die betrek
king hebben op godsdienst en
op de zin van het leven. Zij
kijken eigenlijk wat verwij
tend naar de kerk. Zij ver
wachten iets van de kerk dat
deze niet blijkt te kunnen ge
ven.
Dit is een van de conclusies,
die het Katholiek Sociaal Ker
kelijk Instituut (Kaski) in Den
Haag trekt uit een verkennend
onderzoek naar de beweegre
denen, waarom katholieken
naar de kerk gaan of niet. Het
Kaski heeft dit onderzoek ver
richt in opdracht van de bis
schoppen, die zich zorgen ma
ken over de snelle daling van
het kerkbezoek.
De cijfers spreken in dit op
zicht een duidelijke taal. In
1966 bezocht 64.4 procent van
de Nederlandse katholieken
geregeld de weekeindliturgie.
Acht jaar later was dit nog
De Raad van Kerken in Ne
derland is voornemens zich
binnenkort tot de regering te
richten met een brief, waarin
bijzondere en dringende aan
dacht zal worden gevraagd
voor de drie Duitse oorlogs
misdadigers, die nog in de
gevangenis van Breda verblij
ven. De kerken zelf vinden
het niet Wenselijk, dat de sy-
slechts 35.1 procent. Hiermee
zijn de Nederlandse katholie
ken op ongeveer gelijk niveau
aangeland als de katholieken
in West-Duitsland (32.4 pro
cent) en België (34.2 procent).
Bij de Nederlandse hervorm
den constateerde men de laat
ste jaren een daling van vijftig
tot twintig procent kerkgan
gers. Bij de gereformeerden
liep het kerkbezoek terug van
95 tot 60 procent.
Om aan zijn gegevens te ko
men verspreidde het Kaski op
gerichte wijze tweeduizend en
quêteformulieren. Duizend on
der geregelde misbezoekers,
duizend onder niet-kerkenden.
Het onderzoek werd verricht
in een veertigtal parochies in
zeven plattelandsgemeenten,
acht verstedelijkte plattelands
gemeenten en eenentwintig
stedelijke gemeenten, waarvan
tien boven honderdduizend in
woners.
Van de kerkgangers kwamen
950 antwoorden terug, van de
niet-kerkenden 679. Onder de-
KORTE
METTEN
nodes en bisschoppenconfe
rentie apart uitspraken doen
over de drie van Breda.
Het recht om op gewetens-
gronden militaire dienst te
genen, die hun medewerking
gaven, zijn opvallend meer
mannen dan vrouwen (946
mannen tegenover 683 vrou
wen). Het Kaski vraagt zich af
of dit soms een weerspiegeling
is van de positie van de vrouw
in de. kerk, of dat de vrouwen
het moeilijker vonden te ant
woorden en het daarom lieten
afweten.
Het Kaski constateert, dat bij
de beweegredenen, die kath
olieken vermelden om in het
weekeinde naar de kerk te
gaan, niet één maal de kerke
lijke zondagsverplichting
wordt genoemd. Het meent
dan ook, dat het aanscherpen
van de kerkelijke zondags
plicht weinig of geen effect zal
hebben.
Van de beweegredenen blijkt
verder veertig procent weinig
of niets met godsdienst te ma
ken te hebben, zoals gewoonte
of dwang. Wanneer de jongste
generatie over een plicht
spreekt, dan bedoelt zij de ver
plichting, die door ouders
weigeren moet in elk land wet
telijk worden vastgelegd. Al
dus een verklaring van het
internationale bestuur van de
katholieke vredesbeweging
Pax Christi, dat in Zeist bijeen
was onder voorzitterschap van
kardinaal Alfrink. Volgens
Pax Christi vloeit het recht om
op gewetensgronden dienst te
weigeren voort uit de vrijheid
wordt opgelegd en die zij als
negatief ervaart. Een veel ge
hoorde opmerking van nog
niet zelfstandige jongeren,
luidt: „Als ik eenmaal op eigen
benen sta, zal ik niet of veel
minder gaan". De deelneming
aan jongerenmissen gebeurt
menigmaal vanwege het gezel
ligheidskarakter, niet om
godsdienstige motieven.
Zestig procent van de bewee
gredenen is godsdienstig van
karakter, soms strikt persoon
lijk, maar dikwijls ook vanuit
een kerkbeleving als gemeen-
schapsgebeuren. Andere mo
tieven: de zondagsmis helpt
om door de week goed te le
ven, of: de verkondiging be
moedigt en geeft kracht. Een
enkele maal: de viering in de
eucharistie van de dood en de
verrijzenis van de Heer. Maar
hoe moeilijk het is voor de
ondervraagden om hun motie
ven te verantwoorden, blijkt
uit een antwoord, waarin
wordt gezegd: „Fijn 's zondags
na de mis samen koffie drin-
van geweten, een grondrecht
van ieder mens. Hiermee rea
geert het bestuur op het feit,
dat in Barcelona al maanden
zes leden van de Spaanse af
deling van Pax Christi gevan
gen worden gehouden, omdat
zij gewetensbezwaren hebben
tegen het vervullen van mili
taire dienst.
Aartsbisschop Hilarion Ca-
ken".
Het Kaski heeft ook nagegaan
hoe sterk de opgegeven bewee
gredenen wegen. Het consta
teert dan dat ongeveer de helft
van de thans nog trouwe kerk
gangers twijfelt of ze in de
toekomst nog wel geregeld zul
len blijven gaan. Gewoonte,
dwang en andere niet-gods-
dienstige motieven worden
zeer vaak naar voren ge
bracht. Het is te voorzien -
aldus het Kaski - dat deze
motieven in de toekomst
steeds minder doorslaggevend
zullen zijn.
Het aantal geregelde kerkgan
gers zal in de komende jaren
nog scherp dalen. Als het ge
zegde waar is, dat wie de
jeugd heeft, ook de toekomst
heeft, dan ziet het volgens het
Kaski er voor de kerk somber
uit.
De liturgische vormgeving of
het experimenteren met nieu
we vormen van liturgieviering
blijken niet doorslaggevend
voor het kerkbezoek. Zelfs een
pucci (53), patriarchaal vica
ris van Jeruzalem, is opgehou
den met zijn hongerstaking.
Mgr. Capucci werd in septem
ber 1974 tot twaalf jaar ge
vangenisstraf veroordeeld we
gens wapensmokkel ten gun
ste van de Palestijnen. Hij
verblijft in de gevangenis van
Ramlah in Israël. Het was
zijn derde hongerstaking. Vol-
zeer gedifferentieerd liturgisch
aanbod zal waarschijnlijk ver
dere daling van het kerkbe
zoek niet kunnen stuiten, al
dus het Kaski. Het voegt eraan
toe, dat voor de soms gehoor
de stelling, dat de liturgiever
nieuwing de mensen de kerk
zou uitjagen, geen enkele
grond te vinden is.
Het Kaski meent wel in alle
antwoorden een duidelijke on
dertoon te beluisteren, name
lijk de wens om aangesproken
te worden in de kerk. Het
Kaski komt op basis hiervan
tot de vraag: moet de vermin
dering van het kerkbezoek
niet worden toegeschreven
aan een steeds groeiende af
stand tussen datgene wat kerk
en kerkdienst als waardevol
voorhouden en datgene wat de
1 gelovige zelf waardevol vindt?
Nog duidelijker dan bij de
geregelde kerkbezoekers
meent het Kaski een bevesti
ging van zijn vraag te beluis
teren in de antwoorden der
niet-kerkenden. Het voor-
gens het Palestijnse persbu
reau „Wafa" is Capucci ge
stopt op verzoek van vele Pa
lestijnse persoonlijkheden, die
in brieven bij hem erop had
den aangedrongen, dat hij zijn
leven en gezondheid niet in
gevaar zou brengen.
De bisschop van Rotterdam
heeft drs. H. F. van Zoelen
benoemd tot deken van het
naamste motief, dat de niet-
kerkenden voor hun afzijdig
heid opgeven is, dat zij zich
door de kerk niet aangespro
ken voelen. Hun belangstel
ling - zo constateert Kaski -
ligt op een heel ander terrein
dan de dingen, die in de kerk
aan bod komen. Zij herkennen
daarin hun eigen vragen niet.
De antwoorden van kerkgan
gers en van niet-kerkenden
wettigen volgens het Kaski de
vraag of pastores en predikan
ten wel weten wat er in de
hoofden en harten van hun
gelovigen omgaat. Het lijkt er
vaak op, dat prediking en pas
toraat van de veronderstelling
uitgaan, dat alle gelovigen
voor honderd procent geenga-
geerde christenen zijn.
In feite zijn van de 5,5 miljoen
katholieken er maximaal 3,5
miljoen min of meer kerkbe
trokken, terwijl nog niet de
helft van die kerkbetrokkenen
in het weekeinde de eucharis
tie viert, en dikwijls niet elke
zondag. De verwachtingen van
dekenaat Alkemade met be
houd van zijn functie als me
dewerker aan het Kaski te
Den Haag. De bisschop van
Roermond heeft eervol ontslag
verleend aan mgr. P. J. Boy
mans als rector van de basi
liek van O.L. Vrouw te Sittard
in verband met diens werk
zaamheden als nationaal spor-
tadviseur.
de gelovigen ten aanzien van
de kerk zijn zeer verschillend,
maar de verwachtingen van dè
pastores ten aanzien van de
gelovigen zijn volgens Kaski
wat eenzijdig en ongenuan
ceerd.
Het Kaski 'komt tot de slot
som: waar een plaatselijke
kerk werkelijk gemeenschap
is, waar de leden zich voor
elkaar interesseren en met el
kaar contact hebben, waar die
kerk zich buigt over de vra
gen. die de gelovigen recht
streeks raken en waar deze
kerk ook in daden bewijst, dat
ze dicht bij het leven van haar
leden staat, daar blijkt zo'n
lokale kerk in hoge mate te
boeien en worden haar bijeen
komsten druk bezocht door
jong en oud. Het Kaski heeft
er voorbeelden van gevonden
in parochies in steden en dor
pen. Ook de aantrekkings
kracht van een aantal kriti
sche gemeenten en jongeren-
kerken is er volgens het Kaski
het bewijs vein.
