Democraat Carter krijgt het
moeilijk in Massachusetts
BOOREILAND
GEKANTELD:
ZES DODEN
Ikvos-werk: begrip kweken
voor arm-rijk probleem
in de wereld
Verschraling
in kerkelijk
leven oud
katholieken
VOORVERKIEZING IN KENNEDY-STAAT
Terroristen in Ulster
verliezen hun voorrechten
Waterleiding ziekenhuizen
eist meer controle
Nieuw experiment: Australië gevangenen thuis
KERK
EN
WERELD
DINSDAG 2 MAART 1976
LEIDSE COURANT
PAGINA 7
Henry Jackson (r) heeft de laatste dagen bij zijn
campagne in Massachusetts steun gekregen van Daniel
Moynihan, die zojuist afscheid heeft genomen als Ameri
kaans ambassadeur bij de Verenigde Naties in New York,
en die na zijn geruchtmakende ambassadeurstijd terug
keert naar de universiteit van Harvard.
Van onze redactie buitenland
BOSTON Na de eerste voorverkiezing
voor het Amerikaanse presidentschap in
New Hampshire is vandaag de staat
Massachusetts aan de beurt om kandida
ten hun plaatsen te wijzen. Ging het
vorige week vooral om de strijd bij de
Republikeinen tussen president Ford en-
zijn uitdager Reagan, vandaag zijn voor
al de Democraten aan de beurt om te
laten zien wat ze waard zijn. Ford en
Reagan hebben weinig tijd aan Massa
chusetts besteed en houden hun kruit
droog tot volgende week, in Florida.
Vorige week in New Hampshire bleek de
democraat Jimmy Carter, oud-gouver
neur van Georgia, de voornaamste stem-
mentrekker. Hij kreeg er 30 procent.
Maar thans heeft hij te maken met meer
concurrentie. Er zijn twee niet onbelang
rijke kandidaten bijgekomen: senator
Henry Jackson, die bekend staat om zijn
anti-Russische houding, en gouverneur
George Wallace van Alabama, welbekend
als woordvoerder van de gevoelens van
het diepe zuiden. Hoewel beiden niet in
staat worden geacht de uiteindelijke De
mocratische kandidatuur te verwerven,
moeten zij toch in staat zijn heel wat
conservatieve stemmen van Carter af te
snoepen. In New Hampshire was Carter
de enige conservatieve Democraat van
belang, tegenover een aantal meer libera
le kandidaten: Udall, Shriver, Birch Bayh
en Frank Harris. Nu hij in de Kennedy-
staat zijn stemmen moet delen met ande
ren, is het nog maar de vraag of hij zijn
positie als de politieke ontdekking van
het jaar kan volhouden.
Zondagavond werd trouwens een lande
lijk opinie-onderzoek gepubliceerd waar
uit bleek dat Carter momenteel op steun
van 17 procent van de kiezers kan reke
nen, tegen 16 procent voor Wallace. De
meeste stemmen gingen evenwel naar
een man die zich (nog) niet kandidaat
heeft gesteld: oud vice-president Hubert
Humphrey (21 procent). En daarmee lijkt
de stelling onderstreept dat de kandida
ten om wie het vandaag gaat, toch niet
de uiteindelijke keuze van de Democra
ten zullen vormen, maar dat op de natio
nale partijconventie een beroep zal wor
den gedaan op een grote naam die buiten
de voorverkiezingen is gebleven. Humph
rey is er zo een, maar ook Edward
Kennedy, die geweigerd heeft zelfs in zijn
eigen staat Massachusetts zijn zwager
Sargent Shriver openlijke steun te geven.
Andere namen zijn die van senator
Frank Church, die evenwel eerst zijn
grote onderzoek tegen de CIA en de
multinationals wil afronden, en gouver
neur Brown van Californië.
Mocht Carter er niet in slagen de meeste
Democratische stemmen op zich te ver
enigen, dan maakt de liberale Morris
Udall een goede kans. Udall behaalde in
New Hampshire de tweede plaats achter
Carter met 24 procent van de stemmen,
en hij lijkt daarmee de enige belangrijke
progressieve democraat; hij heeft zijn
campagne vooral gericht op een herstel
van eerlijkheid (hij weet zich gesteund
door Watergate-aanklager Archibald
Cox) en heeft progressieve ideeën op het
terrein van de werkgelegenheid, bezuini
ging op energieverbruik en sociale voor
zieningen.
Voor de andere Democratische kandida
ten die al in New Hampshire hebben
meegedongen, lijken weinig kans meer
weggelegd. Toch wil Sargent Shriver blij
ven vechten, zeker tot 16 maart, wanneer
in de grote staat Illinios voorverkiezingen
worden gehouden.
Alle Democratische kandidaten geven in
hun hart toe dat de uiterst conservatieve
gouverneur van Alabama, de deels ver
lamde George Wallace, de te kloppen
man is. Hij zal veel aanhang krijgen om
zijn duidelijk afwijzende stellingname te
genover zaken als abortus (Massachusetts
is sterk katholiek) en het verplichte bus
vervoer van schoolkinderen, dat met na
me in veel arbeiderswijken in Boston
veel kwaad bloed zet. Het busvervoer is
een middel om kinderen van verschillen
de huidskleur op alle scholen te krijgen
en daarmee de rassenongelijkheid tegen
te gaan.
Mocht Wallace erin slagen Massachusetts
voor zich te winnen, dan ligt Florida voor
hem open. In 1972 heeft hij daar ook de
voorverkiezing gewonnen, en een vroeg
tijdige winst in het noordelijke Boston
zou hem zeker een enorme steun geven
in het zuiden. Maar, zoals al gezegd, met
zoveel kandidaten in de race, lijken de
Democraten nog lang niet aan een beslis
sing toe.
Brandweer op
Veluwe
wil af van
brandtorens
ARNHEM (ANP) - De viei
brandweercommandanten
(Apeldoorn, Arnhem, Ede en
Harderwijk) die binnen het Ve-
luw se bosbrandweer comité de
zorg hebben over de bestrijding
en voorkoming van bos- en hei
debranden op de Veluwe, wil
len af van de zestien brandto
rens in him gebied. Zij hebben
voorgesteld het signaleren van
beginnende branden te laten
doen door een beroepsvlieger-
waarnemer in een Cessna. Vo
rig jaar gehouden proeven heb
ben uitgewezen dat waarne
ming vanuit de lucht effectie
ver en zelfs goedkoper is.
Aan het bewaken van het Ve-
luwse natuurgebied door waar
nemers in brandtorens kleven
er volgens de brandweercom
mandanten nogal wat bezwaren.
Het grootste probleem de laatste
tijd is het vinden van geschikl
personeel. „Het is geen lolletje
om op mooie weekeindedager
de hele dag in zo'n toren te
zitten als iedereen van hel
mooie weer geniet Het wordt
ook steeds moeilijker om waar
nemers te krijgen, die het ge
bied kennen en weten waar ze
over praten." Een ander be
zwaar van torens is dat bij een
zicht van minder dan vijf kilo
meter niet het gehele gebied
wordt bestreken.
Portier kreeg
geen fooi:
5 gewonden
EINDHOVEN (ANP) De poli
tie te Eindhoven heeft de 21-ja-
rige D van de Z uit Eindhoven
en de 25-jarige H van de B uit
Veldhoven aangehouden omdat
zij vijf Eindhovenaren zwaar
hebben mishandeld. Dat gebeur
de omdat het vijftal, drie broers
en twee vrienden, zaterdag
avond tijdens het carnaval aan
D van de Z, portier in een Eind-
hovens horecabedrijf, geen fooi
wilde geven. Daarop pakte Van
de Z een ijzeren staaf, waarmee
hij het vijftal aftuigde. Hij werd
bijgestaan door zijn vriend H
van de B, die met een mes om
zich heen stak. Van de vijf Eind
hovenaren moesten er drie naar
het ziekenhuis worden gebracht.
Eén van hen was zo ernstig
gewond, dat een van zijn nieren
operatief is verwijderd.
BERGEN (UPI) Een 19000 ton metend booreiland in de Noord
zee, dé „Diepzeeboorder" genaamd, is gisteren losgebroken toen
het naar het Noorse Bergen gesleept werd voor herstelwerkzaam
heden. Het booreiland liep aan de grond en kantelde in zware
zee, waardoor zes van de 51 bemanningsleden om het leven
kwamen.
Een woordvoerder van de eigenaar, de Od Fjell boormaatschappij
in Bergen, zei dat minstens 17 anderen zijn gewond.
Hij zei dat een van de twee sleepboten aan de grond was gelopen,
waardoor het booreiland naar de kust dreef en daar verongelukte.
Op de zes doden na zijn alle bemanningsleden met hefschroefvlieg-
tuigen uit de reddingsboten gehaald. Velen werden naar ziekenhui
zen gebracht met wonden aan armen en benen.
Het booreiland is een jaar geleden gebouwd en was naar schatting
90 miljoen gulden waard. De bovenbouw is nu vernield en een
van de pijlers is beschadigd.
Het booreiland hangt scheef in de golven ten westen
van de Noorse kust.
(Van onze correspondent Roger
Simons)
LONDEN - Het naderende
einde van de Noordierse con
ventie en de afschaffing van
het speciale gevangenisstatuut
van veroordeelde terroristen
geven in Ulster aanleiding tot
nieuw geweld. De ineenstorting
van de conventie, die een poli
tieke oplossing moest zoeken
voor samenwerking tussen de
protestantse meerderheid en de
katholieken, wordt woensdag
verwacht, wanneer de door
Londen vastgestelde tijdslimiet
verstrijkt.
De para-militaire organisaties
beginnen zich al in te spannen
om het politieke vacuum te vul
len dat zal ontstaan wanneer de
conventie definitief verdwijnt
Inmiddels roeren zij zich ook uit
protest tegen het feit dat sinds
zondagnacht geen speciale voor
rechten meer geschonken wor
den aan nieuwe veroordeelde
republikeinse of loyale (dit wil
zeggen protestantse) gevange
nen. Volgens de overheid zijn
alle boeven nu weer gelijk voor
de wet.
Kringen van de voorlopige IRA
en de protestantse para-militai
re groepen zeggen, dat ze zich
niet zomaar zullen neerleggen
bij die nieuwe maatregel, waar
mee de Britse overheid de situa
tie in Ulster tracht te normalise
ren.
Sinds 1972 genoten de „gevange
nen van de speciale categorie"
talrijke voordelen. Voor de bui
tenwereld betekende dit, dat ze
officieel erkend werden als poli
tieke gevangenen, hetgeen hun
veel aanzien schonk als goede
patriotten. Bovendien werden ze
niet afgezonderd in cellen. Poli
tieke gevangenen mochten hun
eigen kleren dragen en geregeld
voedselpakketten ontvangen. Ze
kregen ook veel meer bezoek
dan gewone gevangenen.
Ulster telt momenteel 2.250 ver
oordeelde gevangenen. 1500
daarvan zijn veroordeelden van
de speciale categorie: 900 repu
blikeinen en 600 leden van pro
testantse para-militaire organi
saties. Deze 1500 blijven hun
oude voordelen genieten. Die
worden slechts afgeschaft voor
nieuwe veroordeelden.
ROTTERDAM (ANP) De waterleidingsystemen
in ziekenhuizen kunnen uit het oogpunt van
hygiëne gevaar opleveren. De inspecteur van de
volksgezondheid, ir. J. G. Fikken, is dan ook van
mening, dat er een intensieve controle moet wor
den uitgevoerd op de installaties en leidingsyste
men voor de opslag en distributie van drink- en
bedrijfswater in ziekenhuizen en andere inrichtin
gen van gezondheidszorg.
Vele ziekenhuizen beschikken over min of meer
omvangrijke waterleidingsystemen. Hierop kun
nen tal van toestellen zijn aangesloten, die volgens
de heer Fikken voor wat de hygiëne betreft als
„gevaarlijk" moeten worden aangemerkt Als der
gelijke toestellen in onvoldoende mate zijn bevei
ligd, bestaat de kans dat bij storingen - bijvoor
beeld het wegvallen van de druk - voor de gezond
heid schadelijke stoffen in het leidingnet terecht
komen.
De meeste inrichtingen betrekken het water van
een openbare drinkwatervoorziening. De overige
ziekenhuizen beschikken over een eigen water
voorziening. Sommige van deze systemen dateren
nog uit de tijd, dat ter plaatse geen openbare
drinkwatervoorziening aanwezig was of dat deze
niet voldoende water voor een grote inrichting kon
leveren.
SYDNEY (Rtr.) De gevangënisauto-
riteiten van Nieuw-Zuid-Wales (Aus
tralië) hebben bij wijze van proef
besloten een nieuw gevangenisregime
in te voeren, waardoor de gevangenen
thuis mogen blijven wonen en een
gedeelte van de dag in de gevangenis
moeten werken. Het nieuwe regime
verschilt van een vorig experiment
krachtens welk de gevangenen buiten
de gevangenis gingen werken maar 's
avonds naar de strafinrichting moe
ten terugkeren.
Het nieuwe gevangenisregime, aldus
staatssecretaris Peter Coleman, gaat
uit van het beginsel dat de straf toege
spitst moet worden op de delinquent
en niet op zijn gezin zoals dat momen
teel het geval kan zijn. Het nieuwe
experiment zal betrekking hebben op
een eerste groep van vijftig gevange
nen, zowel mannen als vrouwen.
Om van deze groep deel uit te maken
moeten de gevangenen aan een aantal
criteria voldoen: zij zullen gekozen
worden uit de personen die voor de
eerste maal veroordeeld zijn, zij moe
ten deel uitmaken van een gezin, ge
trouwd zijn en kinderen hebben. Al
leen zij die veroordeeld werden we-'
gens niet-gewelddadige misdaden en
van wie wordt aangenomen, dat zij
geen gewelddadige neigingen hebben
kunnen in aanmerking komen.
De gevangenen zullen elke dag met
een speciale bus thuis worden afge
haald en na^r hun werk gebracht, in
casu de wasserij van de gevangenis
van Parramatta, een twintigtal km ten
westen van Sydney. Het is een zeer
moderne wasserij die tien miljoen dol
lar gekost heeft. Aan de gevangenen
zal een volledig salaris uitbetaald wor
den. Coleman zei verder dat de gevan
genen acht uur per dag werken, van
drie tot elf. Dat is de periode van de
dag dat de meeste misdaden gepleegd
worden. De gevangenen zullen een
machtiging krijgen waarmee ze buiten
de werkuren hun huis mogen verlaten.
Zij mogen niet naar hotels, renbanen
en goklokalen gaan.
Met het vorig experiment, waarbij de
gevangenen buiten de gevangenis
mochten gaan werken, werd in 1969
gestart Het is voor 77 procent ge
slaagd.- Dit resultaat steekt schril af
tegen dat van de gewone vorm van
opsluiting die 80 procent mislukkingen
te zien geeft
Ruim drie jaar werkt nu in Nederland
„Interkerkelijk Vormingswerk inzake
Ontwikkelingssamenwerking". Ingewij
den kennen het als „Ikvos"-werk. Hun
aantal is echter betrekkelijk dun gezaaid
in dit deel van het land, maar dat kan
veranderen, althans in dit deel van Zuid-
Holland nu, zoals gemeld, zaterdag tij
dens een regionale dag in Delft, de Ik-
vos-werker Govert van Oord min of
meer officieel zijn werk in de wijde
regio rondom Den Haag en het Westland
zal beginnen.
Hij is overigens toch al de dertiende in
het land, die via het Ikvos, groepen bin
nen de kerken bewust wil gaan maken
voor de ontwikkelingssamenwerking, hen
stimuleren en begeleiden.
De behoefte aan deze vorm van activiteit
is indertijd ontstaan binnen het Interker
kelijk Vredesberaad, dat het werk in de
jaarlijkse Vredesweek wel enthousiast
behartigd zag, maar het zag stranden
gedurende de rest van het jaar, hetzij
door weerstanden, gebrek aan ervaring
dan wel teveel aan verwachtingen.
In dezelfde tijd ontstond ook de Nationa
le Commissie Ontwikkelingsstrategie, in
middels omgedoopt in Nationale Com
missie Voorlichting en Bewustwording
Ontwikkelingssamenwerking en deze
„commissie Claus" bood ook de mogelijk
heid tot subsidie. Een mogelijkheid, die
het I.K.V. met succes kon benutten toen
het zijn Ikvos-plan voorlegde.
Op 14 juni 1972 werd dit goedgekeurd
en in november kwam de subsidie. Het
Interkerkelijk Vormingswerk voor Ont
wikkelingssamenwerking kon beginnen,
aanvankelijk drijvend op volledige subsi
diëring van het N.C.O., nu deels (veertig
procent) ook op die van de kerken.
Uitgaande van het I.K.V., waarin negen
kerken samenwerken werd het werk ook
interkerkelijk opgezet en uitgevoerd. In
het Ikvos-bestuur zijn behalve het I.K.V.,
ook organisaties, instituten en organen
van de grote en enkele kleinere kerken
vertegenwoordigd. Ook de werkers van
het Ikvos worden geworven uit alle ker
ken. En in hun gebied werken zij ook
binnen de groepen van alle kerken, mits
deze maar bezig zijn met het vraagstuk
„arm-rijk" in de wereldsamenleving of
daarmee rechtstreeks geconfronteerd
worden.
Het zijn er bij elkaar nogal wat: specifie
ke groepen op het gebied van de ontwik
kelingssamenwerking, vastenactiegroe-
pen, groepen van missie en zending,
werkgroepen Nieuwe Levensstijl, vredes-
weekgroepen, groepen voor buitenlandse
arbeiders en van wie verder nog op dit
gebied aan het werk zijn.
Werk genoeg dus voor de Ikvos-werker,
die bovendien over afwisseling niet te
klagen heeft Want zijn werk past zich
aan bij het karakter en de behoeften van
de groepen, die zijn medewerking vragen.
Dat kan gaan om voorlichting, begelei
ding en stimulering, het leggen van con
tacten tussen de groepen of met instan
ties, het nemen of steunen van initiatie
ven, het helpen bij theologische bezin
ning, of het geven van trainingen.
Kortom, de Ikvos werker is een „service-
man", die van menige markt thuis moet
zijn en weet moet hebben van vormings
methodieken, betrokken moet zijn bij wat
er leeft in de kerken en op de hoogte
van de maatschappelijke situatie in de
streek, waarin hij werkt Hij moet ook
een man zijn, met wie in vele opzichten
„te praten" valt
Govert van Oord, wiens komst in dit deel
van Zuid-Holland mede wordt mogelijk
gemaakt door bijdragen van kerken en
kerkelijke instellingen uit Den Haag, Zoe-
termeer en het Westland, is gedurende
zijn studie aan de T.H. te Delft door zijn
nevenactiviteiten op het Stuk van kerk en
derde wereld, toegegroeid naar de taak,
die hij nu ter hand gaat nemen.
Zijn motivatie blijkt uit het feit, dat hij
dit werk voorrang geeft boven de techni
sche richting, waarin hij is afgestudeerd.
Het arm-rijk probleem zo meent hij, is
niet vooreerst een technische kwestie,
maar een van mentaliteit Een kerkelijke
steungroep in de regio zal hem helpen
zijn weg te vinden.
In hun vastenbrief 1976
constateren de oud-
katholieke bisschoppen
van Utrecht, Haarlem
en Deventer een duide
lijke verschraling van
het kerkelijke leven
binnen de oud-katholie
ke kerk van Nederland.
Er wordt onregelmati
ger aan de eucharistie
viering deelgenomen,
terwijl ook de belang
stelling voor de vespers
vermindert.
De bisschoppen dringen erop
aan, dat onderzocht wordt
waarom de eucharistievierin
gen, „soms het tegenoverge
stelde van hartverwarmend
zijn en in welk opzicht wij
onszelf of anderen of de me
thode dienen te veranderen".
Tegenover die verminderde
belangstelling voor de officiële
liturgieën zien de bisschoppen
andere vormen, minder offi
ciële, groeien vooral onder de
jongeren. De bisschoppen vol
gen deze ontwikkeling met
veel aandacht en belangstel
ling, niet het minst omdat juist
ook jongeren, die van de offi
ciële eredienst vervreemd zijn,
zich in die andere vormen van
samenzijn vaak beter thuis-
voelen. De bisschoppen achten
het voorwaarde voor al deze
groepen, dat zij aanvullend en
niet vervangend zijn voor de
officiële liturgie der kerk.
De oud-katholieke bisschop
pen verwijzen in hun vasten
brief tenslotte naar hun plan
voor de pastorale verzorging,
dat zij in 1975 aan de synode
hebben voorgelegd. Daarin
spreken zij de verwachting uit,
dat de kerk meer zal gaan
functioneren als gemeenschap
van alle gelovigen, nu het aan
tal priesters vermindert
De jezuïet Roberts, die van
1937 tot 1950 aartsbisschop
van Bombay is geweest, is op
82-jarige leeftijd in Londen
overleden. Hij werd vooral
bekend door zijn afwijzing
van de atoombewapening en
door zijn kritsche houding te
genover de officiële kerkelij
ke leer inzake geboorterege
ling, welke laatste leidde tot
een indringende discussie
over dit onderwerp binnen de
rooms-katholieke kerk van
Engeland. Hij heeft er jaren
lang voor geijverd om zijn
hulpbisschop, nu kardinaal
Gracias, tot zijn opvolger be
noemd te krijgen, hetgeen in
1950 geschiedde.
KORTE METTEN
In Rome is op 87-jarige leeftijd
overleden kardinaal Efrem
Forni, voormalig Vaticaans di
plomaat en onder meer apos
tolisch nuntius in België. Door
de dood van kardinaal Forni
is het aantal kardinalen nu
gedaald tot 118, van wie er
negentien ouder zijn dan tach
tig jaar en dus niet meer in
aanmerking komen voor deel
neming aan een conclaaf ter
verkiezing van een nieuwe
De Poolse kardinaal Karol
Wojtyla heeft in de Osservato-
re Romano kritiek geleverd op
de onderdrukking van het ge
loof in zijn land. Het gaat niet
aan, aldus de kardinaal, dat
een groep mensen een heel
volk een ideologie oplegt, een
mening, die ingaat tegen de
overtuiging van de meerder
heid. Hij herinnert eraan, dat
vrijheid van geweten en gods
dienst wordt geëist in het
handvest van de Verenigde
Naties voor de mensenrechten
en het slotdocument van de
conferentie van Helsinki
Voor de zeventiende maal or
ganiseert de Stichting Pax-
Christi-voettochten de algeme
ne voettocht in Twente. De
tocht wordt gehouden van 27
mei (Hemelvaartsdag) tot en
met 29 mei. Almelo is het be
gin- en het eindpunt Deelne
ming staat open voor iedereen
van zeventien jaar af. De orga
nisatoren hopen, dat er dit
jaar ook van de ouderen veel
belangstelling voor de voet
tocht is. Het thema van de
tocht is: „Grond onder je voe
ten", gericht op het spreken
over de diepere waarden van
het leven. Het secretariaat van
de Pax-Christi-voettocht is
Postbus 444 te Den Bosch.
