Westen heeft slechts aandacht
voor vervolgde prominenten
KLOOSTERBIBLIOTHEKEN
NAAR UNIVERSITEITEN
Palestijns
verzet en
Syrische
interventie
KRONIEK IN LITAUEN:
Schadeloosstelling prof. Van Luijk
weer bij KTHA in geding
UW
DE ONDOORZICHTIGE OORLOG IN
LIBANON DUURT VOORT (2)
Het ondergronds verschijnen
de blad „Kroniek der Litause
r.k. kerk" heeft het westen
een eenzijdige belangstelling
verweten voor prominente
kunstenaars in de Sovjet-
Unie en verwaarlozing van ge
wone mensen, die omwille
van de vrijheid of hun gods
dienst, tot soms zware gevan
genisstraffen worden veroor
deeld.
Wanneer een prominente fi
guur op het gebied van weten
schap, cultuur of kunst in de
Sovjet-Unie wordt veroor
deeld, is er altijd wel iemand
in het Westen, die protesteert
of intervenieert Maar wan
neer het om gewone mensen
gaat, arbeiders of studenten,
dan heeft er nauwelijks ie
mand interesse voor, aldus de
Kroniek, die erop wijst dat in
het afgelopen jaar tien gewone
gelovigen in Litauen veroor
deeld werden tot gevangenis
straffen, variërend van één tot
acht jaar.
Deze mensen hebben, zo
schrijft de „Kroniek van de
r.k. kerk in Litauen" niet min
der de hulp uit het buitenland
nodig dan hun prominentere
lotgenoten. .^Ueen maar een
krantebericht, een vermelding
via radio of televisie, zelfs een
telefoontje naar een ambassa
de in Moskou, kan veel bewer
ken".
De ondergrondse kroniek
brengt vervolgens verslag uit
van het proces, dat in Wilna
is gevoerd tegen de jonge
katholieke vrouw Nijole Sadu-
naite uit Litauen. Op beschul
diging van de „reproductie en
verspreiding" van de onder
grondse „kroniek" werd zij
veroordeeld tot drie jaar werk
kamp en drie jaar verbanning.
Nijole Sadunaite bevindt zich
momenteel in het concentratie
kamp van Mordovia.
Het blad brengt ook verslag
uit van het bezoek, dat kardi
naal Bengsch van Berlijn in
het voorjaar van 1975 aan Li
tauen heeft gebracht Het wijst
erop, dat de kardinaal voort
durend omringd is geweest
door Litause priesters, die
zorgvuldig door de Sovjet-in
stanties waren uitgezocht. Het
blad verklaart, dat de kardi
naal geen kans kreeg zich op
de hoogte te stellen van de
In verband hiermee waar
schuwt de „Kroniek van de
r.k. kerk in Litauen" ook het
Vatikaan zich geen zand in de
ogen te laten strooien door
officiële bezoekers uit de Sov
jet-Unie. Met name noemt het
ondergrondse blad in verband
met het bezoek van kardinaal
Bengsch ene mgr. Ceslovas
Krivaitis, die ervan beschul
digd wordt „leugens over de
r.k. kerk van Litauen te heb
ben verteld".
Kerk
en
wereld
De algemene vergadering van
de Katholieke Theologische
Hogeschool Amsterdam (KT
HA) vindt het onjuist dat de
schadeloosstelling aan prof.
dr. H. van Luijk betaald
wordt uit overheidsgelden.
Vorig jaar veroordeelde de
Amsterdamse kantonrechter
de hogeschool tot betaling van
twee jaar salaris (twee ton ver
meerderd met de wettelijke
rente) omdat het ontslag van
de priesterdocent vanwege
diens huwelijk „kennelijk on
redelijk" was. De bisschoppen
hadden dit ontslag geëist. Vol
gens hen was namelijk met
vier gehuwde priesterdocenten
het „plafond" bereikt.
De eerste ton werd, onder
goedkeuring van curatorium
en hogeschoolraad van de KT
HA, betaald uit de „Lump
sum", de gezamenlijke reserve
voor 1975 van de KIWTO's (de
katholieke instellingen voor
wetenschappelijk theologisch
onderwijs). Voor de rest wordt
ruimte gezocht in de KTHA-
begroting van dit jaar.
Volgens de meerderheid van
de ongeveer vijftig aanwezigen
op de maandag gehouden al
gemene vergadering had ech
ter ten minste aan het episco
paat moeten worden gevraagd
om de schade te betalen. En
kele studenten hebben zich in
middels gericht tot de accoun
tantsdienst van het ministerie
van Onderwijs en Wetenschap
pen en tot het Tweede Kamer
lid mej. M. Barendregt van de
PvdA met de vraag of subsidie
gebruikt mag worden voor de
ze schadeloosstelling.
De bekende Duitse theoloog
prof. dr. Juergen Moltmann
van de universiteit van 'Tu
bingen mag Zuid-Afrika niet
binnen. Het visum is niet ver
leend vanwege "staatsbelan
gen". Uitgenodigd door de
Zuidafrikaanse raad van ker
ken en zeven universiteiten
zou prof. Moltmann voor drie
weken naar Zuid-Afrika gaan
voor lezingen, preken en ge
sprekken. De afgelopen jaren
heeft de Zuidafrikaanse rege
ring herhaaldelijk visa gewei
gerd aan theologen en kerklei
ders, vooral wanneer deze be
trekkingen hadden met de We
reldraad van Kerken.
Meer dan voorheen zullen va
kante functies bekend worden
gemaakt in de Analecta (offi
cieel mededelingenblad) van
'net bisdom Rotterdam. Mgr.
Simonis schrijft in een mede-
Korte metten
deling hierover, dat het niet de
bedoeling is een sollicitatiesys
teem in te voeren. Het is ech
ter een goede zaak beter in
zicht te geven in de vacatures.
Op deze wijze kan men meer
worden betrokken bij de zorg
om de beschikbare priestes en
pastorale werkers zo goed mo
gelijk in te zetten op vitale
plaatsen, vooral omdat het
vanwege het afnemend aantal
priesters steeds moeilijker
wordt in de bezetting van va
kante plaatsen op de gewenste
wijze te voorzien.
Evenmin als vorig jaar zal
paus Paulus op Aswoensdag
(3 maart) naar de kerk van de
Heilige Sabina gaan om daar
een heilige mis op te dragen.
Tot vorig jaar had hij dit tien
jaar achtereen gedaan. Hij zal
nu in de Sint-Pieter een mis
opdragen, met daaraan vol
gend de gewone algemene au
diëntie. Aangenomen wordt
dat een en ander verband
houdt met zijn hoge leeftijd.
Paus Paulus is 78 jaar.
Het Service Centrum Levens
vorming, jeugd en jongeren,
Laan van Meerdervoort 608 te
Den Haag heeft een nieuwe
uitgave verzorgd onder de titel
„Mensen van de weg". De
map, die begin maart ver
schijnt, heeft een tweeledige
inhoud. Hij bevat meditatie-
projecten: twee moderne
„kruiswegen", waarin actuele
en symbolische afbeeldingen,
teksten uit de hedendaagse li
teratuur en uit de bijbel tot
één geheel zijn verweven. Een
tweede gedeelte van de map is
gewijd aan wat beschouwin
gen en concrete suggesties
rond het thema „versobering".
Leiders van de rooms-kath-
olieke kerk en van de metho
disten op Jamaica hebben er
hun bezorgdheid over uitge
sproken, dat door het optre
den van de regering de bur
gerrechten in het gedrang
kunnen komen. Zij reageerden
hiermee op het streven van de
regering onder premier Mi
chael N. Manley tot wetge
ving tegen daden en uitspra
ken, die als ondermijnend
voor het gevestigde staatsge
zag kunnen worden be
schouwd. De regering Manley
is in het geweer gekomen na
schietpartijen in Kingston,
waarbij verscheidene mensen
onder wie politie-agenten
werden gedood.
De Nijmeegse universiteit
heeft de gezamenlijke biblio
theken aangekocht van de Ne
derlandse provincie van de
congregatie der paters Re
demptoristen. De komende
maanden zullen de totaal
240.000 banden verhuizen van
kloosterbibliotheken in onder
meer Wittem, Nijmegen,'Am
sterdam en Rotterdam naar
de universiteitsbibliotheek.
Aldus meldt het blad „K.U.-
Nieuws" van de universiteit
van Nijmegen. De collectie
omvat behalve theologische en
filosofische literatuur voor on
geveer de helft werken op het
terrein van de humaniora-ge-
schiedenis en letterkunde.
De oudste exemplaren stam
men uit de periode rondom
1500: een verzameling hand
schriften, incunabelen en pos
tincunabelen.
De Nederlandse kloosterorden
plegen momenteel omvangrij
ke boekverkopen. De francis
canen doen hun boekenbezit
over aan de Utrechtse univer
siteit, de jezuieten brengen
hun bibliotheken in bij de
rijksuniversiteit Maastricht en
de capucijnen bij de Tilburgse
hogeschool.
De achtergrond hiervan is te
vinden bij de ingrijpende ver
anderingen in het mictden van
de jaren zestig op het terrein
van de katholieke theologische
opleidingen. In enkele jren
tijds hebben meer dan veertig
groot-seminaries zich tot vijf
opleidingen geconcentreerd,
deels binnen reeds bestaande
faculteiten aan universiteiten,
waardoor de meeste kerkelijke
bibliotheken hun traditionele
functie verloren.
Een commissie „Kerkelijke Bi
bliotheken", ingesteld door de
Nederlandse r.k. kerkprovin
cie is indertijd tot de conclusie
gekomen, dat het het beste zou
zijn de collecties onder te
brengen in de grote bewaarbi
bliotheken van universiteiten
en hogescholen. Daardoor
wordt het gehele boekenbe
stand ook automatisch in de
landelijke centrale catalogus
van de Koninklijke Biblio
theek opgenomen en komt het
in beginsel voor het Neder
landse publiek beschikbaar.
woeïWIWU WMWAW M
Een christelijke militiaman, een kruis op zijn borst, bewaakt een deel van de honderden Moslim-gevangenen, nadat de Falangisten de wijk Karantena in Beiroet hadden overmeesterd.
Het is niet de eerste keer dat de Palestijnse vluchte
lingen een grote rol spelen in een Libanese crisis.
Ze iijn 400.000 man sterk in een Libanon, en dat
is op een globale bevolking van 2,5 miljoen een groot
aantal, te meer daar Libanon toch al een overbevolkt
land is met een flinke emigratie. Integratie is dus
heel erg moeilijk. Bovendien willen de Palestijnen
dat niet: Ze willen een eigen vaderland. Omdat
ideaal te verwezenlijken en om zich te kunnen
verdedigen tegen de regelmatige Israëlische aanval
len, waarten het Libanese leger machteloos is, moe
ten de Palestijnen zich natuurlijk bewapenen.
Dat verplicht hen zich te wenden tot de grote
wapenleveranciers van vandaag, met name tot Rus
land en diens bondgenoten. Arabische beschermhe
ren als Syrië, Irak en Libië treden daarbij vaak als
bemiddelaars op. Het ligt voor de hand dat op deze
manier de heersende ideologieën van deze landen
grote invloed uitoefenen op de Palestijnen. Zo wer
den deze vluchtelingen een dankbaar aangegrepen
middel om druk uit te oefenen op de Libanese
politiek.
Langzaam maar zeker werden de Palestijnen een
bedreiging voor de Libanese onafhankelijkheid, als
zodanig gevoeld door de politici die aan de macht
zijn, terwijl ze als bondgenoten beschouwd worden
door de oppositie.
Al in 1969 liep deze situatie uit op een ernstig
conflikt, dat geregeld werd door tussenkomst van
Nasser met het geheime akkoord van Kairo, waarbij
aan Palestijnen verboden werd wapens te dragen
buiten de kampen en buiten bepaalde zones van
Zuid-Libanon. Daartegenover werd hun volledige soe
vereiniteit toegezegd binnen hun kampen. Op deze
wijze ontstonden er enclaves waar de Libanese auto
riteiten niets te vertellen hadden: een doorn in het
oog van met name de Falangisten die zich daarom
zelf ook steeds sterker gingen bewapenen. In mei 1972
leidde deze dubbelzinnige situatie tot een gewapend
treffen tussen het Libanese leger en de Palestijnen,
waarna opnieuw een akkoord gesloten werd, dat
eigenlijk niets anders was dan een belofte van beide
partijen om de overeenkomst van Kairo trouw na te
leven.
Het ligt voor de hand dat het Palestijnse verzet akties
wilde ondernemen om zijn droom - een eigen onaf
hankelijk Palestina - te verwezenlijken. Maar die
akties roepen telkens weer, vaak barbaarse, represail
les op van Israël, dat in zijn vergeldingsakties niet
uitging van het principe „oog om oog, tand om tand"
maar eerder van „tien ogen voor een
Om de represailles, die ook vaak Libanese burgers
trof, te voorkomen en ook om Israël geen aanleiding
te bieden om het aan water zo rijke Zuid-Libanon
te bezetten, wilde het Libanese leger - zelf te zwak
om Israël te bestrijden - de Palestijnen aan banden
leggen.
Zo ontstonden binnen Libanon twee sterk bewapende
partijen aan één kant de Pales tijden, gesteund door
hun Arabische beschermheren en door de Libanese
oppositie, aan de andere het Libanese leger en de
Falangisten.
bestaan srecht
Libanon is het enige land waar alle Palestijnse
verzetorganisaties die samen de PLO vormen be
staansrecht hebben. Deze Palestijnse organisaties be
staan uit twee groepen: aan een kant het „Front van
de Weigering" dat drie organisaties omvat en onge
veer 10 procent van de Palestijnse vluchtelingen groe
peert, aan de andere kant vooral - El Fatah - .geleid
door Jasser Arafat (tevens president van de hele
PLO) en de Saika met Zoeheir Mohsen als leider
(tevens „minister van oorlog" binnen de hele PLO).
El Fatah wordt gesteund door de meer gematigde
Arabische landen als Saoedi Arabië en Egypte ter
wijl de Saika geheel onder Syrische controle staat
en dus ook aan Syrië de mogelijkheid biedt om op
een diskrete wijze in Libanese aangelegenheden zijn
invloed uit te oefenen.
De overgrote meerderheid van deze Palestijnen is
arm en leeft in de kampen. Het ligt dus voor de hand
dat ze allemaal links georiënteerd zijn. Maar er
bestaat een groot verschil tussen gematigd links en
extreem links. De extremisten van het „Front van
de Weigering" verzetten zich tegen de deelname van
de PLO aan de debatten van de VN. Ze zijn evenmin
te vinden voor het stichten van een staat in slechts
een deel van wat voor 1948 Palestina was. Verder
zijn ze van menig dat de meeste Arabische regiems
speelpoppen zijn van imperialisme en kolonialisme,
zodat een van de eerste taken van het Palestijnse
verzet - of liever van de Palestijnse revolutie - het
omverwerpen is van deze regiems, met name dat van
Jordanië en Libanon.
Tijdens de burgeroorlog beweerde Arafat meerdere
malen dat de Palestijnen zich buiten het Libanese
conflict wilden houden, de Libanese soevereiniteit
wilden respekteren en zijn integriteit verdedigen.
Maar Arafat is er niet in geslaagd deze gedragslijn
aan het Front van de Weigering op te leggen, dat
van het begin af aan al meevocht aan de kant van
de linkse partijen.
Tegen deze achtergrond worden een paar belangrijke
gebeurtenissen van het begin van de burgeroorlog
misschien wat duidelijker.
In maart vorig jaar werd tijdens een demonstratie
van ontevreden vissers in Saida (hoofdstad van Zuid-
Libanon, 45 km ten zuiden van Beiroet) een ex-kamer
lid, Maaroef Saad, doodgeschoten. Het Libanese leger
werd van deze moord beschuldigd. (Nooit bewezen
beschuldiging).
Ernstige onlusten in heel Libanon waren het gevolg.
Een hinderlaag vlakbij Saida werd noodlottig voor
een vrachtwagen Libanese militairen. In Saida werd
de rust hersteld door de politie van de PLO. Maar
in Beiroet had in de christen wijk Ashrafie een grote
demonstratie plaats ter ondersteuning van het leger,
georganiseerd door de Falangisten. De demonstratie
richtte zich tegen het feit dat niet-Libanees maar
Palestijnse autoriteiten de stad Saida controleren.
Op 13 april vorig jaar werd in de Maronitische
buitenwijk van Beiroet, Ain el Remmane, een nieuwe
kerk ingezegend. Pierre Gemayel, chef van de Falan
gisten die in de wijk zeer talrijk zijn, woont de
plechtigheid bij. Twee niet gëindentificeerde auto's
rijden voorbij en schieten vier mensen neer, waaron
der een lokale leider van de Falangisten. 's Middags
reed een bus vol zwaar bewapende leden van het
Front van de Weigering door de wijk, die terugkwa
men van een Palestijnse herdenkingsdemonstratie
met veel wapenvertoon elders in de stad. De bus
wordt aangehouden en alle inzittenden neergeschoten.
De Falangisten worden natuurlijk van deze moord
beschuldigd, maar intussen is vast komen te staan
dat er geen enkele Falangist bij betrokken was. Ook
is nooit verklaard waarom de bus juist deze, die dag
zo provocerende route nam: het was een van de
provokaties die telkens weer de Libanese burgeroor
log deden oplaaien. Dit incident leidde tot een gewa
pend treffen tussen de door Falangisten bewoonde
voorstad van Beiroet Dekwane en het Palestijnen
kamp van Teil el-Zaatar, het enigè waar het Front
van de Weigering heer en meester is.
dubbelzinnig
Een sociaal incident (protestdemonstraties van vis
sers, georganiseerd door de linkse partijen) is op deze
manier gekoppeld aan het Libanees-Palestijnse con
flict De linkse partijen besluiten naar aanleiding van
deze incidenten de partij van de Falangisten in alle
opzichten te boycotten. Van hieruit ontwikkelt zich
de burgeroorlog, waarin rechts en links, Falangisten
Jasser Arafat... problemen mét het Front van
de Weigering...
en Front van Weigering (dus niet alle Palestijnen)
elkaar bevechten.
In deze strijd speelt Syrië een belangrijke rol, die
echter vaak dubbelzinnig is. Sinds de onafhankelijk
heid van Libanon zijn er nooit officiële betrekkingen
'geweest tussen Syrië en Libanon, wel verschillende
conflicten.
Zonder direkt Libanon te kontroleren wil Syrië er
toch wel een vinger in de pap hebben, en dat is niet
zo moeilijk. De Libanese economie steunt voor een
belangrijk deel op de positie van Beiroet als transito-
haven voor het Arabische achterland. Wanneer Syrië
de grens sluit verlamt dat al dit verkeer: een gemak
kelijk pressiemiddel dus. Dat was onder meer het
geval in 1969 en in 1972 toen Syrië het Palestijnse
standpunt ondersteunde. Syrië ondersteunt de Pales
tijnen ook al omdat het deze liever aktief ziet zijn
op Libanees dan op Syrisch grondgebied.
Behalve economische- en politieke belangen heeft
Syrië in Libanon ook strategische belangen: het
grensgebied tussen Syrië en Israël is niet groot. Sinds
de verovering van de Golan in 1967 is deze grens
bovendien moeilijk te verdedigen. Zuid-Libanon heeft
daarentegen een lange grenslijn met Israël die door
bergland loopt en ideaal is voor militaire operaties.
In 1973 vocht Libanon niet mee, maar Israël maakte
van het Libanese luchtruim gebruik om met zijn
vliegtuigen diep in Syrië door te dringen. Libanon
is dus nu al een zwak punt in de Syrische verdedi
gingslijn. Maar in geval van een verdeling van Liba
non bezet Israël welhaast zeker Zuid-Libanon en dat
kan Syrië natuurlijk niet dulden, evenmin als Israël
een Syrische bezetting van Libanon kan toelaten.
Om een dergelijk conflikt te voorkomen is Syrië
tegen het plan om Libanon in stukken te verdelen.
Ook vrezen Syrische autoriteiten dat een dergelijke
verdeling gevolgen zal hebben voor de minderheden
die in Syrië leven. In tegenstelling met het Front van
Weigering is Syrië dus voor de handhaving van het
Libanese regiem
Maar Syrië deelt met deze Palestijnen de afkeer van
het Egyptisch-Israëlische verdrag over de Sinaïwoes-
tijn. Want daarmee trok Egypte zich uit de strijd
terug en liet Syrië- en Jordanië alleen, wat de onder
handelingspositie van Syrië aanzienlijk verzwakt
heeft. Syrië heeft nu zijn bondgenoten hard nodig.
Het verzoende zich daarom met Jordanië: een geste
die weinig sympathie oproept bij de Palestijnen die
nog niet vergeten zijn hoe koning Hoessein in 1970
daar een einde maakte aan het Palestijnse verzet. Van
de andere kant bracht Syrië zijn eigen leger en dat
van de PLO onder een bevel en versterkte zo zijn
solidariteit met de Palestijnse zaak. Vooral nu Syrië
zwak staat wil het eigenlijk graag komen tot een
vredesregeling maar dan wel een waarin de Palestij
nen niet vergeten worden. Hierin deelt het het stand
punt van de gematigde Palestijnen, maar niet dat van
het „Front van deWeigering" dat bovendien zijn steun
voor een flink deel ontvangt uit Irak, waarmee Syrië
op gespannen voet leeft.
In Libanon steunt Syrië dus de PLO van Arafat,
maar verzet zich tegen het Front van de Weigering.
Maar tegelijkertijd bevindt hetzelfde Syrië zich via
de ook in Libanon aktieve Syrische Baath-partij in
de linkse coalitie, waarin ook het „Front van de
Weigering" zetelt.
Het is misschien wel vanwege deze tegenstrijdige
belangen dat Syrië in het konflikt als middelaar op
kan treden. Aan de Falangisten kan het beloven het
„Front van de Weigering" te bedwingen dat de Liba
nese souvereiniteit in de weg staat, aan de linkse
coalitie kan het steun beloven bij het streven naar
een hervorming van het Libanese liberale regiem
Syrië oefent zijn kontrole op de strijdende partijen
uit door de op zijn grond getrainde Palestijnse militai
ren, samen met enkele officieren van het Syrische
leger, terwijl het via,de Saika een belangrijke invloed
heeft op de in Libanon wonende Palestijnen. Of deze
Syrische bemiddeling ook zal slagen is echter een
grote vraag. Want al jarenlang worden de Syrische
initiatieven in Libanon met wantrouwen gadegeslagen
en soms met uitgesproken vijandigheid. In ieder geval
is Syrië er op deze wijze in geslaagd minstens
voorlopig een einde aan de gevechten te makea Een
verdere regeling van het conflict hangt natuurlijk
sterk af van de Libanese tegenspelers zelf en ook
van de vraag of aan het Front van de Weigering
inderdaad het zwijgen opgelegd kan worden.
THOM SICKING s.j.
