TERUG VAN
WEGGEWEEST
Radio
Leiden:
ZELF RADIO MAKEN:
PURE VERSLAVING
ZATERDAG 21 FEBRUARI 1976
LEIDSE COURANT
PAGIN A S
Illegale stations
laten zich niet
vermurwen
dies meer zij. Een
ander zoekt zijn
ontspanning in de
sport, of consumeert
passief wat hij door de
media, televisie en
radio, krijgt
voorgeschoteld.
Een aparte groep
hobbyisten wordt
echter gevormd door de
amateur-radiomakers,
die een jaar of vijf
geleden in grote
daarbij in aanpak die
van de erkende
omroepen benaderen,
zo niet verbeteren,
zetten hun uitzendingen
onverminderd voort In
Den Haag vieren twee
van hen binnenkort in
alle openheid met feest
en al een jubileum:
Radio Den Haag in
maart het éénjarig-, en
Radio Centraal morgen,
zondag, het tweejarig
bestaan. In Leiden laat
zich sinds vorige week
zondag Radio Leiden
weer horen op de 98
Mhz, na een
afwezigheid van een
half jaar. Een nieuwe
start met ambitieuze
plannen („wij willen
een lokale zender
worden"), die als het
aan de
Radio-opsporingsdienst
ligt zeker niet zullen
worden uitgevoerd.
Van die kant werd
erop gewezen, dat
radiopiraterij een
misdrijf is en dat we
hier doorgaans met
„een stelletje
misdadigers" te maken
hebben, die -
uitzonderingen daar
gelaten hard optreden
niet uit de weggaan.
„Misdadigers" dus en
wel verslaafde, want
verslaafd zijn ze, die
radiomakers. Bezeten
van het medium radio
als ze zijn, gaan ze
onverdroten door en
als ze gesnapt worden
is dat doorgaans geen
enkele reden om er
mee op te houden: „We
voorzien aantoonbaar
in een behoefte",
stellen de radiopiraten.
„Slap geleuter", noemt
de
PTr-opsporinevrfienv'
het
Onze verstr ro-ve?
Arjen Brcr -.vr»s
dook in de* ie,
ging met ~n
Leidse radiopiraten op
stap en sprak met de
chef-opsporing
clandestiene zenders
van de
radiocontröledienst
(RCD) van de PTT, de
heer D. Neuteboom.
Hieronder zijn
bevindingen.
Van een onzer verslaggevers
LEIDEN Het is zondagmiddag 12.00 uur als op
de FM-band, 98 Mhz, klinkt: "Goedenmiddag,
dames en heren luisteraars,dit is Radio Leiden,
terug van weggeweest". Luid en duidelijk, als ware
het Hilversum III en mét opzet tussen de
popzender en het klassieke station in, kondigt Jan
van Leyden, de presentator van Radio Leiden, die
echter onder die naam ook programma's verzorgt
voor het zusterstation Radio Centraal in Den
g, aan, dat de Leidse etherpiraat thans
"voorgoed terug is". Luisteraars worden
opgeroepen later in de middag te komen naar "het
meest swingende café van Leiden; Napoleon, aan
de Steenstraat", om daar getuige te zijn van
"Radio Leidens Sherry Time" tussen vier en zes,
wanneer er ook opnamen zullen worden gemaakt
voor de uitzending van zondag 22 februari. Een
openlijke aankondiging- en een uitdaging voor de
PTT-opsporingsdienst om ook in Napoleon een
borrel te gaan halen, zou je zeggen.
Die middag wordt dan ook meteen alarm geslagen
als in het café het gerucht gaat, dat er "mensen
van de pers" zijn. Er heerst een wat beklemmende
atmosfeer en de barkeeper maakt een duidelijk
zenuwachtige indruk: zijn naam en dat van zijn
café waren tenslotte enkele uren eerder
herhaaldelijk op Radio Leiden te horen. Eén van
de medewerkers gaat buiten posten om zijn
collega met de opname-apparatuur op te vangen:
je weet het tenslotte maar nooit. Voor het zelfde
geld zijn het PTT-ers en je maakt je met
radiouitzendingen zonder vereiste papieren nu
eenmaal schuldig aan een misdrijf.
Er gaat dan ook een zucht van verlichting door
het café als een legitimatiebewijs aantoont, dat het
"goed volk" is en weldra komen de tongen los.
"Vier jaar geleden zijn we begonnen", vertelt
presentator Jan, zelf voortgekomen uit de wereld
van de zeepiraten. "Je doet het omdat je bezeten
bent van het medium radio, uit een behoefte dat
te imiteren. In Leiden - evenals in zovele andere
steden - heb je geen locale omroep en als radio
je hobby is, dan kan je die alleen maar uitleven
door uit te gaan zenden, wil je een. beetje
bevrediging hebben. Met alle gevaren van dien
helaas. Je moet het zien als een verslaafde
nostalgie naar de tijd van de zeepiraten. Een dure
hobby? Ach ja, maar dat is met elke liefhebberij
i. Onze zender komt op een gulden of duizend en
de studio kost een kleine vijf mille. We hebben het
er vóór over".
Volgens Jan en technicus Paul die elke zondag
achter de knoppen zit hebben zij de andere Leidse
piraten duidelijk geïnspireerd. „Het vervelende van
deze jongens is alleen dat ze vrijwel op eikaars
frequentie zitten en dat stoort elkaar zo, dat ze
geen van tweeën goed te ontvangen zijn".
Dat is iets wat van het station van Jan en Paul
niet gezegd kan worden. Naar ze zeggen, zijn ze
ook uiterst secuur te werk gegaan bij het bepalen
van hun frequentie: "Die is zo nauwkeurig
afgesteld, dat we absoluut niet storen, noch andere
zenders, noch het luchtverkeer, dat gebruik maakt
van golflengtes vlakbij de FM-band".
Lokale omroep
werk zijn op zo'n station moeten samenbrengen",
meent de presentator van Radio Leiden.
Haat
nijd
Zelf radioprogramma's maken en uitzenden mag
dan voor sommigen louter een hobby zijn, voor
Jan en Paul is het meer dan dat: zij streven er
naar de lokale omroep van Leiden te worden op
professionele basis en helemaal legaal. Een ideaal
waarover ze ook al de nodige ideeën hebben: „Het
is heel goed mogelijk de hele dag uit te zenden.
Het kost weinig en je hoeft heus niemand te
hinderen. Een frequentie zoals wij hier gebruiken
(98 Mhz) kan in principe ook elders in het land,
in Rotterdam, Amsterdam, Utrecht, in het noorden
en oosten, waar we ook nogal wat collega's hebben
zitten, dienst doen als regionaal station. Wij
bereiken allereerst Leiden en directe omgeving.
Aan de grenzen van ons bereik kan een andere
zender het op de zelfde golflengte van ons
overnemen: geen enkel probleem. In Engeland, zo
verduidelijkt Jan, doen ze het ook zo. De BBC
zorgt voor het uitdragen van landelijke informatie
in overal te ontvangen centrale programma's en
verder werken er 25 lokale omroepen. Zoiets kan
hier ook, alleen de regering houdt dit tegen uit een
soort conservatisme, een zuilenzucht: elke richting
z'n eigen omroepje. En bovendien zou er
natuurlijk veel meer naar een lokale zender
geluisterd worden dan naar Hilversum en dat mag
niet, vindt men in Den Haag en Hilversum, dus
mogen we niet uitzenden. Ook al willen we nog zo
graag een semi-regionaal all-round programma
maken met streek- en stadsnieuw^, noem maar op.
Je zou de verschillende piraten, die nu aan het
Een loffelijk streven, maar het is de vraag of het
meer is dan alleen maar een utopie. Op de eerste
plaats is het vrijwel onmogelijk om in het heilige
huisje, dat het radio- en t.v.-bestel in het verleden
is gebleken, een grondige verbouwing plaats te
laten vinden en zelfs al zou dat kunnen, dan moet
nog een groot vraagteken gezet worden achter de
bereidheid van de verschillende piraten om hun
uitzendingen te voegen in het stramien van een
lokale omroep. Waar in Hilversum al regelmatig
laaiende ruzies ontstaan kan je dat op locaal
niveau (waar de haat en nijd vele malen groter
zijn helemaal wel vergeten. En dat is iets dateen
presentator van Radio Centraal uit Den Haag
(bekend onder de naam Polleke Verstraete) en zijn
collega "Joop van den Berg" ook ruiterlijk
toegeven.
Eén en ander wordt gestaafd door het feit dat het
ook in Den Haag een enorme wildgroei is op het
piratengebied: Radio Centraal, die morgen met
veel tam-tam het tweejarig bestaan viert, scheurde
een jaar geleden en kreeg sindsdien een andere
populaire 'zender naast zich: Radio Den Haag, die
op 14 maart met evenveel luister zijn eerste
verjaardag gaat vieren. Radio Centraal doet dat
morgen in de Haagse Jazzclub, Loosduinseweg
305b vanaf 15.00 uur 's middags, waar naar men
verwacht 500 fans getuige kunnen zijn van de
tweede Miss Centraal-verkiezing, een optreden van
Sjefvan Oekel en Fred Haché, de groep The
Incrowd en zo nog het een en ander. Als het op
14 maart de beurt is aan Radio Den Haag
(wekelijks 20 uur op FM-kanaal 14 te beluisteren)
komen naar gebouw Amicitia onder meer (vanaf
14.00 uur) Bolland en Bolland, Marty, de The Teh
Buffoons, en Tony Marten in een programma, dat
compleet met tombola en rad van avontuur
gepresenteerd zal worden door Tom Collins van de
Veronica Omroep Organisatie te Hilversum.
Dat neemt niet weg, dat hij en zijn collega's wel
degelijk het gevaar var« gepakt te worden
onderkennen. Maar ze wijzen er op, dat in feite
alleen de man die uitzendt direct gevaar loopt:
„We werken meestal met opnamen en als
programmamakers blijven we dus buiten schot. En
wordt de zender opgespoord en in beslag genomen
dan staat er binnen enkele dagen weer een
nieuwe", zeggen de piraten, die er op wijzen, dat
de luisteraars zo meeleven, dat het hun dan
bovendien nog nauwelijkszelf iets kost. En
voorzover ze door het betrappen wel op kosten
worden gejaagd hebben ze in Den Haag een potje,
waaruit dat gedekt kan worden. In dit verband is
ook de steun die de piraten krijgen van
grammofoonplatenhandelaren belangrijk. Deze en
andere sympathiebetuigingen (onder andere van de
luisteraars via hun fanclub) zorgen ervoor, dat de
amateurzenders ondanks alle gevaren van op de
loer liggende opsporingsambtenaren onbezorgd
door gaan met radiomaken.
Levensgevaar
Uitdagend
Beide stations hebben aangekondigd dat ze tijdens
de feestelijkheden opnamen gaan maken voor de
radiouitzendingen en de medewerkers van
Centraal doen dat op zo'n uitdagende manier dat
je haast zou gaan denken, dat er geen
opsporingsdienst bestond: „We ontvangen de PTT
graag als gast, dan kunnen ze eens zien wat we
doen. Als ze dan hier de boel afgrendelen hebben
ze meteen heel Den Haag schoon van piraten,
want ze komen beslist allemaal. We vonden het
ook een uitdaging om eens op een personeelsavond
van de PTT een reportage te maken in het hol van
de leeuw. En zelfs bij rechtstreekse uitzendingen,
waar ze van wisten kwamen ze niet opdagen", zegt
Polleke Verstraete.
En en ander tot groot ongenoegen van de
chef-opsporing van de radiocontroledienst, de heer
D. Neuteboom, die de voortdurende
zendactiviteiten "bepaald alarmerend en
frustrerend" noemt.
"Meer dan dat, "zegt de heer Neuteboom (en dat
is wel zijn echte naam) "het isbovendien
levengevaarlijk wat deze jongens doen". De
chef-opsporing noemt de apparatuur van de
etherpiraten uitermate gebrekkig: „Het is onzinnig
geleuter wat ze beweren. Het is gewoon een gok
waar die zender terecht komt en storing is dan
ook vaak onvermijdelijk". De heer Neuteboom
noemt de activiteiten van de zendamateurs op de
FM "een ramp" voor houders van radio - televisie-
of afspeelapparatuur, die vlak bij het pand wonen
vanwaaruit de illegale uitzendingen worden
verzorgd. Hij waarschuwt er uitdrukkelijk voor de
activiteiten van de etherpiraten te romantisch voor
te stellen: „Het is valse romantiek. Wij hebben
twee man dag en nacht aan de telefoon zitten om
klachten op te nemen uit heel Nederland. U moest
eens weten, wat we hier meemaken. De mensen
die ons bellen staan sóms gewoon te huilen, omdat
ze hun kleuren-tv wel weg kunnen gooien. Het
kijken wordt hun door het egoïstische gedrag van
de zendamateurs eenvoudig onmogelijk gemaakt.
Daarbij komt dat ze soms niet eens hun naam
willen noemen uit angst voor represailles. Het is
heus niet voor niets dat we bij een inval het
zekere voor het onzekere nemen. Je kunt van
buiten ook niet ruiken, wat voor mensen er binnen
zitten. Er zitten genoeg knapen bij die
meedogenloos hard zijn. Daarom zorgen we dat we
zo snel mogelijk voorzien van politic binnenkomen.
Vooral in Leiden loopt de zaak bij de aanhouding
nogal eens uit de hand. Al zijn er natuurlijk
uitzonderingen, want we krijgen ook wel eens een
kopje koffie als we eenmaal binnen zijn. Maar we
moeten op alles voorbereid zijn", zegt de heer
Neuteboom, die verder wijst op een ander
gevaarlijk aspect van deze hobby: het storen van
•vliegtuigen.
"Vooral Ypenburg heeft last van de Haagse
uitzendingen op de FM, die veelal rond over boven
100 Mhz zitten, de frequenties die door de
luchtvaart worden gebruikt, naast de BB en de
reportage-mobylofoons van de N.O.S. We hebben
miljarden géinvesteerd om het vliegen veiliger te
maken. Dan kunnen we ons toch niet permitteren,
dat zij met een apparatuur van een paar tientjes
dat hele veiligheidssysteem op de toch zetten? Een
landing is het werk vanseconden. In een vliegtuig
kan je dan niet even gaan zoeken naar een andere
frequentie die toevallig niet gestoord wordt. Het is
onverantwoord wat deze mensen doen. Ze vinden
zich h allemaal zo deskundig maar 't stelt niets
voor. Als ze zo graag radiootje willen spelen laten
ze dan er als DJ op uit trekken of een legale 27
M-er worden. Dit kan echter onmogelijk
getolereerd worden", meent de chef-opsporing.
Hij wijst ook nog eens op de wildgroei, die naar
zijn mening niet te reguleren is. "Ééntje zou
misschien nog wel gaan, maar het zijn er vele
honderden, duizenden zelfs door heel Nederland
en de één wil voor de ander niet onderdoen",
verzucht Neuteboom.
Medeplichtigheid.
Vorig jaar werden door de centrale
opsporingsdienst van de heer Neuteboom 885
illegale zenders opgespoord, waarvan meer dan
tweehonderd op de FM. In Leiden waren 'er 27 de
klos, waarvan 5 op de FM en de afgelopen weken
heeft hij er weer twee kunnen pakken. Radio
Centraal werd al drie keer gepakt en ook Radio
Den Haag, al kon de PTT toen de zender niet
vinden. "Toch nemen we dan alles mee, dat bij het
zenden en programma's maken gebruikt zou
kunnen zijn. Platen, tape-recorders,
stereo-installaties, koptelefoons, alles kan bijdragen
aan een wettig en overtuigend bewijs, zonder dat
de zender zelf gevonden hoeft te worden", stelt de
heer Neuteboom.
Hij voegt daar aan toe, dat ook elke vorm van
medewerking, hoe klein ook gestraft kan worden.
"We hebben al tientallen veroordelingen
meegemaakt voor deze medeplichtigheid", licht
Neuteboom toe. "Daarbij ging het om het praten
voor de microfoon, een interview van een
willekeurig iemand dus, als deze zich maar bewust
was van de mogelijkheid dat het uitgezonden zou
kunnen worden. Verder heeft het reclame maken
voor etherpiraten veroordelingen ten gevolge
gehad", vertelt de chef-opsporingen van de PTT.
Hij voegt daar nog aan toe, dat ook het insturen
van een verzoekje al onder medeplichtigheid
begrepen kan worden. Volgens de heer Neuteboom
Ofe
ging het hier om boetes van 100 tot 200 gulden.
Gevraagd naar de juistheid van deze beweringen
werd door het ministerie van justitie meegedeeld,
dat er nog nooit sprake is geweest van een
veroordeling wegens medeplichtigheid.
Mr. Holtes van het ministerie wees er op, dat
alleen het uitzenden en sinds enige tijd ook het
hebben van een zendinstallatie als strafbaar feit is
aan te merken. "Voor zover ik kan nagaan is in
dit verband alleen de uitlokking strafbaar en komt
het medeplichtigheidsaspect niet aan de orde. In
elk geval is er bij mijn weten geen enkele
jurisprudentie (rechtspraak - red) over.
Deze woorden van het ministeriewerden bevestigd
van de kant van het openbaar ministerie in Den
Haag. Voorlichtingsofficier Van Steenderen kon
zich ook geen vonnissen zoals door de heer
Neuteboom bedoeld, herinneren. "Het zou ook wel
een beetje vergezocht zijn. Je zou het geven van
je stem dan onder "gelegenheid geven" moeten
brengen, maar dat heb ik nog nooit meegemaakt
Voorlopig hebben we er onze handen vol aan, om
de echte daders te pakken", aldus mr. Van
Steenderen.
Indianenverhalen verhalen
Ook de van de kant van de PTT geponeerde
stelling dat iemand die eenmaal veroordeeld is
voor dit soort piraterij niet meer of moeilijker in
aanmerking zou komen voor een
overheidsbetrekking blijkt bij navraag op een
fabeltje te berusten.Woordvoerder Burgers van de
Rijks Psychologische Dienst, wiens keuring vast
onderdeel is van sollicitaties bij de overheid,
karakteriseert deze stelling van de PTT als
"kleurrijke indianenverhalen". „Wij gaan zeer
genuanceerd tewerk bij dit soort zaken wat de
relatie ambt-delict betreft. Natuurlijk is het
duidelijk dat we liever geen ex-brandkastkraker
op het ministerie van financiën zien aangesteld.
Maar veelal is een veroordeling voor etherpiraterij
helemaal geen negatief punt bij een sollicitatie. Wij
vinden - en ik dacht terecht - dat vergelding met
eeuwig door moet gaan door allerlei bijkomende
straffen op te leggen als een verbod om in
overheidsdienst te komen. Bovendien zou dit
bijzonder willekeurig zijn, omdat maar een
beperkt deel van de zendamateurs tegen de lamp
loopt", verduidelijkt hij.
Inmiddels blijven ze tegenover elkaar staan: de
zendamateurs en de dienst van de heer Neuteboom
en voor de standpunten van beiden lijkt wel wat
te zeggen. "Er zal heus wel eens worden gestoord
en heus wel eens worden geïntimideerd", geeft Jan
van Radio Leiden toe. „Maar dat zijn
uitzonderingen die niet voor ons opgaan. De
luchtvaart zit op een frequentie ver boven de 100
en wij zenden uit op 98 Mhz. Dat zegt genoeg". Hij
voegt daar nog aan toe dat hij, evenals veel van
zijn collega's best eens een keer met de heer
Neuteboom zou willen discussiëren. "Helaas zien
we hem echter alleen maar als we gepakt worden
en op zo'n moment komt er weinig van. Ik kan
alleen maar dit zeggen: als hij ons vindt, laat hij
dan gerust in z'n eentje komen en die 25 man
politie maar thuis laten. We zullen hem geen
strobreed in de weg leggen. Want we zijn geen
misdadigers en geen piraten, want een piraat is
iemand die ophoudt met zenden als hij legaal
wordt en wij beginnen dan pas echt"....
ARJEN BROEKHUIZEN
Elk mens heeft zo zijn
hobby's. De een
reageert zich na zijn
werk af door zich te
verlustigen in het
verzamelen van
schelpen, postzegels,
stickers,
sigarenbandjes,
suikerzakjes en wat
getalen de kop op
staken en sindsdien
eigenlijk alleen maar
tegen de verdrukking
in schijnen te groeien.
Dit ondanks het feit
dat een speciale dienst
van de PTT, belast met
de opsporing van
klandestiene
radiozenders op de
FM-band en de zgn.
27-Mc'ers, die vorig
jaar nogal van zich
lieten spreken,
dagelijks met een groep
van veertien
deskundigen probeert
de clandestiene
radiozenders op te
sporen. Daarbij heeft
men de beschikking
over zeven peilauto's,
die met fijngevoelige
apparatuur de illegale
zender kan localise ren,
waarna meestal met de
nodige
politie-assistentie tot
actie wordt
overgegaan.
De zendamateurs, die
op de FM-band vaak
complete programma's
leveren in de geest van
Hilversum III en
V
J
