BEELD
SPRAAK
Humoristische
mijmeringen
van Bomans
Kloos helemaal
niet dolblij
■V
De mensheid: een komplot
langdurige KRO-documentaire
TELEVISIE VANAVOND
mmm
RADIO VANAVOND
RADIO DINSDAG
msmsm
1
TERUGBLIK
PAGINA 2
LEIDSE COURANT.
MAANDAG 2 FEBRUARI 1976
Weet u wat een optimist is? Dat is iemand
die denkt dat alle vrouwen braaf zijn. Een
pessimist is iemand die dat ook denkt.
Woorden gekozen uit de mijmeringen van
Godfried Bomans, want dit soort humoristi
sche hoogstandjes hebben we niet van onszelf.
Als in zo weinig woorden een wereld van
wijsheid wordt opengelegd, dan kun je als
bron met vrij grote mate van zekerheid een
hele oude Chinees aanwijzen, eeuwen voor
Chr., Confucius of zo, maar als je er ook nog
om lachen kunt, dan kom je onherroepelijk
bij Bomans uit.
Dat lachen moet Bomans ons posthuum ver
geven. Wij beseffen dat wij daarmee over de
schreef treden, want de man zelf toonde zich
er zelf nooit een voorstander van, dat er om
hem gelachen werd.
Zei hij eens: „Ik moet ervoor waken tot een
soort nationale paljas uit te groeien. Ik heb
twee zijden, een serieuze en voorts een kant
die men zo goed is humoristisch te noemen.
Op het laatste facet wordt zo veelvuldig een
beroep gedaan, dat het eerste in de verdruk
king dreigt te raken. Ik moet mij hoeden voor
een hypertrofie van het absurde. Het element
van speelsheid, hoe waardevol ook in zich,
dient een ornament te blijven, een versiering
van iets anders. Ik wil niet de humorist zijn
die geen andere pijlen op zijn boog heeft, dan
scherts en aardigheid".
We krijgen deze poging van Bomans om een
misverstand omtrent hemzelf uit de weg te
ruimen dan wel te voorkomen, aangereikt
door de radioman Jan van Herpen, die samen
met Gerrit den Braber een dubbelelpee heeft
gemaakt van de radioprogramma's „Mijme
ringen" van de AVRO zo'n twintig jaar gele
den. Bij het beluisteren van deze platen heeft
men er echter de grootste moeite mee om
gehoor te geven aan de uitnodiging van de
meester om nu eens niet overal om te gaan
zitten lachen. Want wat Godfried te berde
brengt over studenten op kamers, over de
kunst van het verkopen, over de Delftse dag,
over Sinterklaas met nog enige richtlijnen
voor bisschoppen toe, bevat weliswaar de
visie van een man, die diep over de dingen
heeft nagedacht, xmaar men krijgt deze zaken
ook zo absurd voorgeschoteld, dat men het
lachen toch niet laten kan, tenzij men het
verleerd is sinds de betreurde dood van deze
meester in de humor.
Dit dubbelalbum behelst nog maar een klein
deel van wat Bomans destijds in 120 uitzen
dingen aan geest en geestigheid de ether
inzond. De AVRO had hem gevraagd om met
enige regelmaat iets te komen doen met eigen
teksten in een studio. Bomans liet Jan van
Herpen beleefd weten, dat hij daar niets voor
voelde. Het lokte hem niet om op zondag
avond naar Hilversum te stommelen en daar
in een eng hokje op een rood lichtje te gaan
zitten wachten. Bovendien leek het hem bij
zonder onaangenaam om in zo'n nikkelen
toestel te praten en geen kip te zien.
Zo ontstond het idee om Bomans ditzelfde te
laten doen voor een zaal vol publiek, het liefst
studenten, omdat die nogal eens spontaan
wilden reageren, althans in hun halfvoltooide
volwassenheid voldoen aan wat Bomans daar
o.a. van vindt waar hij over groenen zegt, dat
de één als een waardevolle bijdrage kan
worden beschouwd voor de Ned. emigratie
naar minder ontwikkelde gebieden, de ander
alleszins in staat moet worden geacht een
spreker naar de trein te kunnen brengen, die
na afloop van zijn lezing niet van gedachten
wenst te wisselen en dat van de derde de aan
zijn vorming bestede gelden niet behoren tot
de uitgaven waarop de belastingbetaler trots
kan zijn.
Een stap verder komt de student op kamers
terecht, een inleidende bezigheid waarvan het
einddoel het huwelijk is dan wel het doctoraal
examen. Bij mannelijke studenten, zo heeft
Bomans geconstateerd, vallen deze strevingen
gewoonlijk samen, bij vrouwelijke studenten
worden ze wel gescheiden beoefend. Als ka
merbewoner is men toevertrouwd aan een
hospita, die ervoor waakt, dat het doctoraal
„Kloos zou dolblij moeten zijn", vindt Jos
de Geus, goeie dertiger, werkende rooie
vrouw bij Philips Nijmegen en bestuurslid
van de industriebond NVV. Voor deze blij
heid bij Kloos acht zij redenen aanwezig, nu
op 21 februari in Driebergen het congres
gehouden gaat worden van de Werkgroep
Socialistische VARA. Deze werkgroep ope
reert op eigen initiatief zonder instemming
van het VAR A-bestuur en heeft ter gelegen
heid van het congres een eigen krant uitgege
ven.
In die krant kan men in ferme termen lezen
hoe de VARA er in de naaste toekomst uit
zou moeten zien. Radicalisering zou de VARA
geen kwaad doen, klinkt op uit elke geschre
ven regel. Mensen, laten we elkaar niet voor
de gek houden: een socialistische omroep
moet de fundamentele tegenstellingen in de
maatschappij blootleggen. De VARA moet
meer durven. Net begonnen „Open en bloot"
en „Van onderen" hartstikke goed te worden
of die programma's moesten alweer de ether
uit. Dit lezen we allemaal in de extra editie
van deze werkgroep.
Maar nu is Kloos daar helemaal niet dolblij
mee. De uitnodiging om deel te nemen aan
de congresdag heeft hij naast zich neergelegd,
omdat de VARA op geen enkele manier be
trokken wil raken bij deze buiten-bestuurlijke
actie, ook al traden intussen 50 VARA-mensen
toe tot de rijen van deze werkgroep.
Deze werkgroep wil onderhand wel eens we
ten of de VARA op de doorsnee van het Ned.
volk moet mikken of bij uitstek op het arbei
derspubliek. Heeft een socialistische VARA
een culturele of uitgesproken politieke taak?
Moet de VARA inspelen op activerende en
mobiliserende maatschappelijke ontwikkelin
gen, of moet het kijker en luisteraar alleen
maar zoveel mogelijk oppervlakkigs te lachen
bieden?
Werkgroepleden hebben bij voorbaat al het
antwoord gegeven: de VARA moet roder wor
den en dat mag desnoods wat leden kosten.
Kloos wil bovenstaande best allemaal doen.
Maar dat heeft hem in het verleden al zoveel
leden gekost en brengt de veiligheid in gevaar
van het eigen omroephuis, waarin zoveel so
cialisten werkgelegenheid vinden.
Kloos heeft bovendien de VARA-identiteit
Godfried Bomans vond dat hij ervoor moest waken tot een soort nationale zeer onlangs ter beoordeling voorgelegd aan
nalias uit te nroeien PvdA en NW en die hebben 8eze8d zich
pdijdb un ie groeien. daarin volIedig te herkennen 0ok hierom
vindt Kloos het niet helemaal en helemaal niet
passend, dat een binnen de VARA werkende
oppositie een openbaar werkcongres houdt.
examen niet te laat en het huwelijk niet te
vroeg en beide op geregelde tijd geschieden.
De man van de hospita ook wel ploert ge
noemd, leidt een onduidelijk bestaan en wordt
als verlengstuk van de vader geacht tegen
betaling van de huur van tijd tot tijd verma
nend op te treden. Een hospita dient niet
algemeen ontwikkeld te zijn en met de eisen
van de leerstof op de hoogte, zodat zij de
vorderingen van de studie gaande kan slaan.
Niet minder dan studenten delen winkelverko
pers in de volle sympathie van Godfried
Bomans. Hij heeft ze van zeer nabij in het
oog genomen, als hij zijn moeder vergezelde
bij de aankoop van een stofje. Aan deze
hoffelijke, voor klanten schier wegkwijnende
bevolkingsgroep, wijdt hij mijmeringen, die
gelijk staan aan stukjes diepgaande zielsontle-
ding. Het kostte Bomans op grond van jeug
dervaringen niet de minste moeite om een
voorbijganger aan te houden, diens mouw
tussen duim en wijsvinger te vatten en op te
merken: „Twiet. Schotse ruit, kreukt niet, kan
gerust gewassen worden, zit goed in de pluis".
Hij heeft verkopers gekend, die hun lofprijzin
gen over de stofjes hadden opgevoerd tot het
ijle niveau van een zacht jammeren, tenslotte
zelfs in een hoekje van de zaak van aandoe
ning hun tranen de vrije loop lieten. De goede
verkoper dient geen eigen wil te hebben. Hij
is een kameleon van de wil van de klant. Dit
is geen vleierij, maar duidt op een platonische
verhouding met elke klant tot deze de deur
uitgaat. Zoals u wilt, mevrouw.
Zo laat Godfried Bomans twee platen zijn
bespiegelingen los, boeiend en belachelijk te
gelijk, in steeds zo welgekozen bewoordingen,
dat men geen klemtoon wenst te missen. Dit
leverde nu alweer twintig jaar geleden radio
op waar geen hedendaags tv tegen op kan.
Zelfs collega-schrijver als Simon Carmiggelt
en Annie M. G. Schmidt bleven niet veilig
voor de welgemeende, fluwelen prikjes van
Godfried, die Simon eens toevoegde: „Mijn
moeder zei wel eens in haar drift: „Ik ben
wel gek, maar niet goed". Jij bent de enige
man met een Kronkel, die daar een bevredi
gend inkomen aan verdient".
Ook bij deze opmerking had Bomans blijkens
de ingegroefde oprispingen de lachers op zijn
hand. Geen wonder, want het was bij de 50e
uitzending met feestelijk publiek. Bij die gele
genheid mocht er van Godfried gelachen wor
den Daar stemde Annie M. G. Schmidt mee
in, toen Bomans haar versierde met zijn zeer
persoonlijke visie op haar vraag: „Waar hij
het vandaan haalt, hoe hij er op komt?
Bomans: „Kunst is nakaarten. Het ware lief
desgedicht ontstaat als het meisje weggelopen
is. Zo is het met humor. Dat is het litteken
vah de wond. We komen er op, omdat we er
af zijn".
Kloos vindt dat hij al genoeg leden
verloren heeft.
„De mensheid: een complot", wordt gepresenteerd door
Piet de Valkeneer van de BRT.
Zoals wij verleden week al
schreven zendt de KRO-tv de
langer dan twee uur durende
documentaire „De mensheid:
een komplot" uit. Hierin wordt
het verschijnsel mens onder de
loep genomen inzoverre zijn ge
drag wordt bepaald door zijn
erfelijkheid en zijn omgeving,
het cultuurpatroon waartoe hij
behoort. Aaïi deze BBC-produk-
tie werkten zes landen mee,
voor ons land de KRO. Mate
riaal werd aangedragen door
een dozijn wetenschappers, die
tot de conclusie komen, dat de
mens van nature vriendelijk is
en geneigd de gedragsnormen
aan te hangen van zijn groep.
De mens onderscheidt zich van
het dier doordat hij geen in
stincten heeft en is aangewezen
op het vinden van sociale ge
dragsvormen, dit is geen broe
derliefde, maar in der minne
geregelde broederstrijd, vor
men van omgang, hoffelijkheid.
Het Ned. commentaar wordt ge
sproken door de BRT-man Piet
de Valkeneer.
Ned. 1, 20.25 uur.
Mijl op zeven
Vorig jaar reed de KRO-Mikro-
Studio-bus elke maand doör een
van de elf provincies van ons
land. Dit jaar gaat het team van
„Mijl op zeven" kijken in en
naar Nederlandse streken. Van
avond het eerste programma in
gebied waard is. Onder het ko
ken door praat Berend Boude-
wijn met deze akteur, die bij
voorkeur verschillende rollen
speelde in één film.
Ned. 1, 23.05 uur.
haar verleden
vreemde zaak.
Ned. 11,21.25 uu
elkaar? Een
Ranger
Peter Sellers, vanavond
in de keuken van Berend.
de nieuwe reeks; de studio-bus
trekt de polder in van de Wie-
ringermeer.
Ned. 1,19.40 uur.
Bisschop
In het programma „Uit de agen
da van een bisschop" filosofeert
mgr. J. B. W. M. Möller, bis
schop van Groningen naar aan
leiding van de documentaire
„De mensheid: een complot",
die eerder op de avond wordt
uitgezonden.
Ned. 1. 22.55 uur.
Berends keuken
In de keuken van Berend Bou-
dewijn laat de filmacteur Peter
Sellers zien wat hij op culinair
In de westernserie voor kinde
ren „The lone Ranger" wordt
uitgezonden „De bedreigde
stad". Lone Ranger en Tonto
helpen met een onderwijzer een
stadje voor ondergang te behoe
den. Dat is nodig, wanneer in
dianen op schandalige wijze zijn
beroofd.
Ned. 11,19.05 uur.
Baretta
Tony Baretta moet zich van
avond bezighouden met de
moord op de vrouw van een
vooraanstaande advocaat. Maar,1
vraagt Baretta zich af, is die
vrouw wel echt dood en hoe zat
NEDERLAND I
Teleac
18.15 Nederlands voor buitenland
se werknemers
NOS
18.45 Informatie voor Surinamers
en Surinaamse Nederlanders
18.55 Journaal
KRO
19.05 The Flinstones
19.30 Mijl op zeven
20.25 De mensheid: een complot
NOS
21.35 Journaal
KRO
21.50 De mensheid: een complot
(vervolg)
RKK
22.55 Uit de agenda van een bis
schop
KRO
23.05 In de keuken van Berend
met Peter Sellers
23.35 Uitzending Symbiose
NOS
23.40 Journaal
ÜN.NJIWI.HII
NOS
18.45 Paulus de Boskabouter
18.55 Journaal
TROS
19.05 The Lone Ranger serie
19.30 In Londen staat een huis
serie
NOS
20.00 Journaal
TROS
20.25 Op losse groeven
21.25 Baretta misdaadserie
22.15 Aktua
NOS
22.55 Journaal
NDR
18.00 Sportoverzicht
18.30 Actualiteiten
18.45 Zandmannetje
18.55 Nordschau-magazine
19.26 TV-serie
WDR
18.00 Nieuws uit Noordrljnland-
Westfalen
18.10 Familie Feuerstefn
18.20 Omaruru serie
19.15 Hier und Heute
19.45 Spiel urn 4tel vor 8
20.00 Journaal
20.15 Panorama
21.00 Nancy Wilson
21.45 Moskaus Spione docu
mentaire
22.30 Journaal
DUITSLAND II
18.20 Chicago, TeddybSr Co (1)
tv-serie
19.00 Journaal
19.30 Consumententips
20.15 Magazine over de gezond
heid
21.00 Journaal
21.15 Medaillon mit Bild tv-spel
22.25 Journaal
18.00 Ti-Ta-Tovenaar
18.05 Klein, klein kleutertje
18.20 Wij saampjes serie
18.45 Open School
19.15 Sporttribune
19.39 Journaal
20.15 Rad der Fortuin kwis
21.00 De razende Roeland tv-
serie
22.05 Journaal
22.20 De andere film: Wij bergbe
woners Zwitserse produktie
HILVERSUM I
EO: 18.00 (S) Wij hebben een woord
voor de wereld. P.P.: 18.19 Uitzending
PvdA. 18.30 Nws. 18.41 (S) EO Medede
lingen en grammofoonmuziek. 18,45 (S)
Lektuur op tafel. 19.00 Ronduit 19.40
(S) De bijbel open. 20.00 (S) Orgel.
20.25 (S) EO: Metterdaad. 20.30 (S) Ga
er eens voorzitten. 21.45 (S) Avondover
denking. NOS: 22.00 Voor blinden en
slechtzienden. 22.15 (S) Openbaar
kunstbezit. 22.25 Bond zonder naam.
22.30 Nws. NCRV: 22.40 (S) Hier en nu.
VERONICA: 22.25 (S) 3600 seconden
Veronica op 1NOS23.55-24.00 Nws.
HILVERSUM II
tijd. 19.25 (S) Een, twee, in de maat
19.45 (S) Met uw instemming. 20.00
Nws 20.05 (S) Symfonieorkest 21.05
(S) Lieren van Moessorgsky. 21.35 (S)
Literama. 22.35 (S) Collage van een
reeks luisterspelen met als thema de
dood. NOS: 23.00 Met het oog op
morqen. 23 55-24.00 Nws.
HILVERSUM III
NOS. 18.03 De vakaturebank. 18.10 (S)
NOS-Maal. Avro; 19.02 (S) Drie loopt
achter. 20.02 Radiojournaal. 20.05 (S)
Superclean Dreammachine. 21.02 (S)
De negen-uur-show. 22.02 Radiojour
naal. 22.05 (S) Vanavond laat. 23.02 (S)
Candlelight. (0.02-0.05 Radio journaal).
EO: 1.02 (S) Gift of song. 4.02 (S)
Sound of silence.
Schoolradio. 10.00 De letter M. (11.00
Nws.) 11.55 Scheepspraat. 12.00 Vijf
tellen na nu. OVERHEIDSVOORL.: 12.49
Uitz. voor de landbouw. KRO: 13.00
Nws. 13.11 Echo Magazine. 13.40 Een
mens als jij. 14.00 Schoolradio. 15.00
In de wachtkamer. 16.00 Nieuws. 16.03
Spreekuur. 17.00 (S) De hutsgeklutste
kinderspelen. 17.20 (S) Country Time.
17.45 Verkenning. 17.55 Mededelingen.
AVRO: 7.00 Nws. 7.0 Dag met een
gaatje. (7.30 Nws 7.41 Radiojournaal)
8.30 Nieuws. 8.36 Gymnastiek voor de
huisvrouw. 845 Programmaoverzicht.
850 Morgenwijding. 9.00 Gevarieerd
klassieke muziek. 10.00 (S) Radio La-
waaipapagaai. 10.10 Arbeidsvitaminen.
(10.30 Nieuws. 10.33 Radiojournaal).
11.30 (S) Rondom twaalf, een uur aller
lei voor iedereen, met om 11.55 Beurs
berichten. 12.26 Mededelingen voor
land- en tuinbouw. 12.30 Nieuws. 12.41
Radiojournaal. 13.00 Knipperlicht. 13.25
Een middagje AVRO. (15.30 Nws.)
OVERHEIDSVOORL: 17.20 Nederlan
ders over de Nederlandse Antillen.
17:30 Nieuws. AVRO: 17.32 Radiojour
naal. 17.50 Tout a too. gesproken brief.
in'iihmiiBir
VARA: 7.00-18.00 Akt. via Dingen van
de dag. 7.02 (S) Gesodemeurder. 9.03
(S) Pep-op-drie. 11.03 (S) Drie draait op
verzoek. 12.03 (S) VARA's zoekplaatje.
14.03 (S) Spitsbeeld. 16.03 (S) Willem
van Beusekom. 17.03 Alfred Lagarde.
KRO: 7.00 Nws. 7.11 Ochtendgymnas
tiek. 7.20 Het levende woord. 7.25 Badi-
nerie. 7.54 Overweging. 8.00 Nws. 8.11
Echo. 8.30 Aubade. 9.10 Schoolradio.
9.30 Informatie. 9.35 Waterstanden. 9.40
TROS: 7.00 Nws. 7.02 (S) Capriccio.
9.00 Nws. 9.02 Akt. 9.30 Het kind en
wij. 10.00 (S) Opus tien tot twaalf. 12.00
(S) Intermezzo. 14.00 Nws. 14.02 Akt.
14.30 (S) Om de kunst. 15.00-17.00 (S)
Belcantorium.
Een van de beste voorlichtende
programma's die de televisie
rijk is, is ongetwijfeld „Infor
meel", waarin gisteravond W. L.
Brugsma drie „welingelichte
gasten" ontving om te converse
ren over de maatschappelijke
ontwikkelingen in de toekomst.
Het waren met name prof. De
Galen (econoom) en M. Alb-
rechts (directeur Hoogovens), en
A. Buur (vakbondsleider). Er
wordt voor zo'n uitzending een
behoorlijke tijd uitgetrokken,
zodat de gasten ook werkelijk
de gelegenheid krijgen van hun
welingelicht zijn blijk te geven.
En Brugsma is, zoals al zo
dikwjls is gebleken, een voor
treffelijk stimulator. Hij nam
volgens zijn zeggen aan de con
versatie deel als „economische
leek". Maar hij gaf daar toch
maar in betrekkelijke mate blijk
van. Want zijn tersnede inter
venties inspireerden zijn ge
sprekspartners wel zozeer dat
hun verklaringen soms verhel
derend werkten. Zelfs op deze
economische leek. Ik vond het
een bijzonder boeiende gedach-
tenwisseling.
De zaterdagavond is al lang niet
meer wat het ooit is geweest; ik
heb al eens gelegenheid gehad
dat hier te constateren. Nu is
het misschien wel teveel ver
langd van de omroepen om twee
pretavonden van enige beteke
nis achter elkaar te programme
ren, maar het wil mij toch voor
komen dat het van een tikje
bloedarmoede getuigt als een
van die avonden op beide zen
ders met vrijwel hoofdzakelijk
filmwerk moeten worden opge-
Cursus Teleac over sociale verzekering
(Van onze radio- en tv-redactie) en een bijbehorend boek met als titel „Wat moet
HILVERSUM Teleac start 13 maart met een u doen als....?" Het boek kost een tientje en dat
televisiecursus over een onderwerp, waarmee we is dan ook meteen al het geld dat een deelnemer
allemaal te maken hebben of te maken kunnen voor de cursus hoeft te betalen. Teleac maakte
krijgen: de sociale verzekering. de serie uitzendingen in samenwerking met het
De cursus bestaat uit dertien televisieprogramma's Voorlichtingscentrum Sociale Verzekering.
vuld dan zoals nu ook weer het
geval was. Ik wil overigens best
toegeven dat de herhaling van
„De Derde Man" mij nogmaals
bevestigde in mijn mening, dat
die rolprent van Carol Reed (en
Graham Greene) terecht tot de
klassieken, wordt gerekend.
Maar dat doet aan die ietwat
droeve zaak niets af.
„Brandpunt" had weer eens een
goede bui, in zoverre er behoor
lijk op de a tualiteit werd inge
speeld. Zo mochten wij verne
men dat het kort geding met
„Willempie" het lor van An-
dré van Duin als inzet geen
doorgang zou vinden, nadat de
komiek openlijk de verklaring
had afgelegd dat hij niemand
belachelijk had willen maken of
had willen kwetsen. Alsof dat al
niet van de grondvesting van de
wereld af vast stond en alsof
dat ook maar enigszins terzake
zou doen. Maar het interviewtje
dat Charl Schwietert daarna
had met een van de moeders,
die zich terecht wèl beledigd
had gevoeld, kwam door de ont
wikkelingen wel een beetje in de
lucht te hangen. Er was verder
een kort gefildm portret van
mgr. Willebrands die zich in
zake het Romeinse document
over de sexuele beleving aan
sloot bij de verklaring van de
nederlandse bisschoppen- en
ook een soort debat tussen de
heren Van Thijn en Andriessen
over „de chrisisachtige gelui
den", die rondom het kabinet
vallen waar te nemen. Van
Thijn zei meteen bij het begin
al dat hij „zich zeer terughou
dend zou opstellen". En toen
was de echte aardigheid er ei
genlijk ook op slag af. Spiegel
gevechten immers zijn zelden
interessant. E Ad Langebent
deed nog wat hij kon, maar het
mocht niet veel baten. Toch had
hij gelijk toen hij deze twee
spraak organiseerde, want elke
informatie over deze (lopende)
kabinetskwestie op dit moment
was natuurlijk welkom.
HERMAN HOFHUIZEN X-
