„Wonder van Urk"
loopt ten einde
Gevangenis-onderzoek per brief
DE
VIS
WORDT
ER
STEEDS
DUURDER
BETAALD
De venijnige, slimme oogjes
van Lammert de Boer (61)
fonkelen. Op Urk is hij een
van de grootste reders, die
vier Noordzeekotters in de
vaart heeft. Zijn hele leven is
hij visserman geweest. Toen
hij elf jaar was stapte hij al
aan boord. Nu bestuurt hij
vanuit een riante bungalow
aan de rand van Urk zijn
schepen, waarop zijn zoons
schipper zijn.
Lammert de Boer gelooft niet
in overbevissing, zoals zoveel
andere vissers daar ook niet in
geloven. Zijn bedrijf is qua
verdiensten voor 60 procent
aangewezen op de tongvangst.
Hij foetert op de chemische
industrie, die de zee vervuilt,
waardoor de platvis nu voor
namelijk op de 54ste en 55ste
breedtegraad wordt gevangen.
„Vroeger", zegt hij, „vroeger,
in 1920 nog, toen werd er Ne
derlandse zalm aangevoerd uit
Kralingsche Veer. Teon schep-
j ten de schelpenvissers nog vol
le schelpen op. En nu? Als je
in De Ketel bij Kampen valt
moet je ontsmet worden, ter
wijl we er vroeger drinkwater
uit bunkerden".
Lammert de Boer is zichtbaar
boos. Boos op minister Van
der Stee van Landbouw en
Visserij, boos op het produkt-
schap voor Vis en Visproduk-
ten, dat de vangstbeperkende
maatregelen heeft uitgevaar-
digd. „Toch denk ik niet dat
we aan die quotering kunnen
ontkomen", meent Klaas
Hoekstra, voorzitter van de Al
gemene Nederlandse Vissers
bond. Evenals een aantal zee
biologen ziet hij een vroegtijdi
ge uitputting van de visgrond
en op de Noordzee in het ver
schiet, wanneer de vissers on
gelimiteerd blijven jacht ma
ken op de tong en schol, zoals
ze voor 1975 deden. Aan de
andere kant zegt hij dat „de
Nederlandse vissersvloot met
de huidige quota onmogelijk
rond kan komen".
De quoteringsmaatregel is niet
de enige oorzaak, waardoor de
Nederlandse visserij het op dit
ogenblik zo moeilijk heeft De
problemen zijn begonnen di
rect na de oliecrisis in 1973
toen de olieprijs van 9 naar 30
cent per liter steeg. (Een
Noordzee-kotter verstookt per
jaar ruwweg 1 miljoen liter).
Op hetzelfde ogenblik vielen
prijscompenserende regelin
gen weg, stegen de loonkosten,
terwijl de prijs voor de vis
zakte als gevolg van de grotere
aanvoeren op de afslagen, die
op hun beurt weer voortsprui
ten uit de extra inspanningen
van de vissers. Alles bij elkaar
genomen de tongprijzen lie
pen overigens later weer op
was het resultaat dat de vader
landse vissersvloot (643 sche-
Het vissersmonument op Urk: tientallen vissers heb
ben in de loop der jaren het leven verloren in de jacht
op vis. Hun namen staan vermeld op de zwart marme
ren platen, die rond de op uitkijk staande vissersvrouw,
zijn gegroepeerd. Namen van oude mannen, maar ook
van kinderen, die elf, twaalf en dertien jaar waren toen
ze in de golven verdwenen.
pen) over 1975 een geraamd
verlies leed van 94 miljoen gul
den tegen 45 miljoen verlies in
1974. Vandaar dat sanering
wordt bepleit, opdat de „blij
vers" onder de vissers een re
delijk bestaan kunnen krijgen
„Maar wanneer de voorgestel
de sanering werkelijk effect
wil hebben, moet 'ie naar een
ander niveau worden ge
bracht", zegt burgemeester A.
P. Èuys op Urk. „Dan moet er
60, 70 miljoen op tafel komen.
Want nu redeneren de mensen
„wat schiet ik er mee op als
ik mijn schip voor de wal leg
en met een paar ton schuld
blijf zitten". Daarom laten wij
zoveel mogelijk mensen van
de rijksgroepsregeling zelf
standigen profiteren, om op
die manier overlevingskansen
voor de schipper/eigenaar te
scheppen. Die uitkering moet
u zien als een soort bedrijfs-
krediet, dat vergezeld gaat van
een aflossingsschema. Dit wil
niet zeggen, dat we. tegen beter
weten in financieren, maar als
we ook maar een lichtpuntje
zien
Burgemeester Buys zegt, dat
uit de 51 aanvragen, die eind
1975 bij het Urker gemeente
bestuur binnen waren geko
men, om voor deze regeling in
aanmerking te komen, wel
blijkt hoe kritiek de situatie is.
In 1975 keerde het gemeente
bestuur nog 1,7 miljoen gulden
uit in dit kader. „Ik heb nooit
geloofd in het sprookje dat de
meeste miljonairs op Urk zou
den zijn te .vinden", zegt hij.
„Op 1 september van het vorig
jaar bedroeg "de gezamenlijke
vordering van het bedrijfsle
ven op de Urker vloot 6,3 mil
joen gulden".
Het lijkt er op dat „het wonder
van Urk" enigszins de wereld
uit is. In 1952 tien jaar
nadat de Noordoostpolder was
drooggevallen en Urk eiland-
af werd voorspelde de be
kende sociograaf professor
Groenman, dat Urk in 1975
nog maar zo'n 2.500 inwoners
zou hebben als er niets ge
beurde. Zijn woorden werden
gelogenstraft en heden ten da
ge telt Urk 9.200 inwoners.
Een ontwikkeling, die er zon
der de ondernemingsgeest van
de Urkers, die hun actieradius
tot ver op de Noordzee uitbrei
den, niet geweest zou zijn. Op
dit ogenblik beschikken de
voormalige eilandbewoners
over de modernste kottervloot,
waarbij de vis met gevoelige
electronische apparatuur (so
nar) wordt opgespoord. De
vlucht, die de Noordzee-visse-
rij op Urk nam, heeft in de
loop der jaren een dikke 1.500
man een goed belegde boter
ham bezorgd, terwijl 300 Ur
ker meisjes in fileer- en diep-
vriesbedrijven werk vonden.
Alles en iedereen op Urk heeft
met de visserij te maken, zoals
bijvoorbeeld de transportbe
drijven die er zijn gevestigd.
Want de helft van de vis, die
op de Urker afslag wordt ge
veild wordt per as aangevoerd.
De vissers lossen hun lading
in bijvoorbeeld Harlingen,
Den Helder of Delfzijl en rij-
Het is rustig op de Urker scheepswerven. De moeilijk
heden, die de vissers door o.a. de vangstbeperkende
maatregelen ondervinden, vinden in diverse sektoren
hun weerslag.
Nu zijn de banken een veel
strakker beleid gaan voeren,
waarbij de Amro-bank de Ne
derlandse visser heeft laten
weten „voorzichtiger" te zullen
worden bij de kredietverstrek
king. Die brief is de bank niet
in dank afgenomen.
Burgemeester Bouys zegt: „Er
zijn inderdaad vissers, die met
hun koppie hebben gefinan
cierd. Maar er zijn ook men
sen, die in grote moeilijkheden
verkeren, terwijl ze een prach
tige kotter van zeg maar 2
miljoen in de vaart hebben.
Het is een dieptepunt waarin
alles in één keer op je af
komt".
Over het feit dat er niet of
nauwelijks BV's op Urk zijn:
.Misschien heeft men het niet
nodig gevonden dat te doen.
Maar eerlijk gezegd weet ik
het niet. En ik begrijp het ook
niet. Er rijst bij mij wel eens
de vraag, of er altijd wel even
bedrijfskundig en bedrijfsma
tig is gewerkt Want in dat
geval had men die kans ge
pakt".
De moeilijkheden, waarin de
visserij verkeert, zijn van het
gezicht van de Urkers af te
lezen. Op de plaatselijke werf
ligt één schip, een vroegere
kotter, die nu onder Panamese
vlag vaart Te veel schepen
liggen voor de wal, van som
mige is bekend dat ze aan de
ketting liggen. Er zijn kreten
gehoord over een economische
blokkade door bijvoorbeeld de
Nieuwe Waterweg af te slui
ten, om de regering de ernst
van de situatie te laten inzien.
Klaas Hoekstra van de visse-
rijbond: „Er zijn goede leden
onder ons, die om aktie roe
pen", weifelt wanneer het on
derwerp ter sprake komt Hij
praat over een eventueel op
trekken naar Het Binnenhof
via de binnenwateren, waar
door ook voor stagnatie zou
worden gezorgd. ,Maar we
zullen zoiets wel aanvragen",
zegt hij er vlug bij.
Burgemeester Buys merkt op
dat „wanneer het gesprek op
de golflengte komt van bur
gerlijke ongehoorzaamheid, er
met mij niet meer is te pra
ten".
Overigens zegt hij geen enke
le orde-verstoring te vrezen in
de toekomst "Vorig jaar no
vember/december toen de
vloot voor de wal lag, was er
ook sprake van aktie. Maar
alles is rustig verlopen. Mis
schien dat de Urker op de
buitenwacht overkomt als een
uitermate recalcitrante knaap.
Maar er is alleen maar sterk
verzet. Verzet vooral over de
onduidelijkheid ten aanzien
van quotering en sanering".
Voor de Urkers wordt de vis
nog altijd duur betaald. Aan
het eind van het dorp staat het
vissersmonument: een vrouw,
die uitkijkt over de zee al heet
die dan momenteel IJsselmeer.
Rondom haar de namen van
de vissers, die niet terugkeer
den. Te beginnen met de 19-ja-
rige Willem Korf, die in 1816
verdronk. Als laatste de 17-ja-
rige Jan van Veen van de UK
153, die in 1970 het leven op
zee verloor. Tussen deze twee
namen tientallen anderen.
Kinderen vaak van elf, twaalf
en dertien jaar.
„Vertrouwen op God, die
vruchtbare en onvruchtbare
jaren geeft", zei Klaas Hoek
stra in december van het vorig
jaar. „Wat de toekomst brenge
moge, mij geleid des Heren
Hand".
KLAAS GOINGA
Urk „Wij doen wat
we ons hele leven heb
ben gedaan: vissen. En
wanneer er geen com
pensatiemaatregelen ko
men, blijven we onher
roepelijk doorvissen.
Van die quotering kun
nen we ons niets aan
trekken. Een week va
ren kost ons tussen de
tien- en twaalfduizend
gulden. En met die quo
tering zouden we voor
maar pakweg tiendui
zend gulden mogen van
gen
„Meneer, we zouden
toch wel gek zijn. Dit is
een gezond bedrijf. Ik
laat het niet kapot ma
ken".
Lammert de Boer, voorzitter van de plaatselijke Visserijbond. die fel gekant is
tegen de quotering. Met name fulmineert hij tegen een quotering per schip.
„Roeiboot en Noordzeekotter zouden dan bij wijze van spreken over één kam worden
geschoren", zegt hij. Volgens De Boer is de enige oplossing een periodieke
vangststop gecombineerd met compenserende maatregelen.
den vervolgens per auto naar
huis. Die visafslag is er geko
men door de Urkers zelf om
dat ze het gevoel hadden in
IJmuiden „achteraan te wor
den gelegd". Op dit ogenblik
is de Urker visafslag met een
omzet van 75 miljoen de groot
ste van ons land. Ongeveer de
helft van de aanvoer wordt
geëxporteerd. Het is een van
de elementen, die deel uitma
ken van het wonder van Urk
en naarmate het de Noordzee
vissers beter verging, werden
de kotters groter. Tonnenmaat
en motorvermogen werden
voortdurend uitgebreid. De ne
venindustrie op Urk paste zich
aan de ontwikkeling aan. Er
werd geïnvesteerd, de handels
banken reageerden alert op de
voortdurende vraag naar kre
diet. De kleine kantoortjes
groeiden in sommige gevallen
uit tot riante filialen waar mil
joenen omgingen. Voor de
bouw van een kotter werden
soms leningen afgesloten tot
meer dan 100 procent Want de
Urker was goed voor zijn geld.
Onbekommerd sloot hij een
hypotheek af op zijn huis. El
ke verdiende cent werd direct
weer in het bedrijf gestoken
en met de regelmaat van de
klok voldeed de visserman aan
zijn rente- en aflossingsver
plichtingen. Zoveel vertrou
wen had de Urker visser in de
toekomst, dat hij niet of nau
welijks gebruik maakte van de
wet op de besloten vennoot
schap (BV), waardoor het in
sommige gevallen bij een
eventueel faillissement moge
lijk is het privé-bezit buiten de
bankaanspraken te houden.
AMSTERDAM Tegenover het adres Spaardam-
merstraat 69 in Amsterdam staan achtentwintig
Marokkaanse gastarbeiders op het trottoir voor het
politiebureau te kleumen. Onwettige kinderen van
j moedertje welvaart die een kruimel recht komen
claimen. Ze worden bewaakt door twee agenten
te paard alsof ze op het punt stonden in
barbaarse halsmisdrijven los te barsten. Corrie
Courtens wijst uit haar raam en zucht: „De ziele-
pieten. Ze zouden geen vlieg kwaad kunnen doen,
daarvoor zijn ze veel te veel in paniek. En toch
die agenten. Walgelijk". Het stof voor protest waalt
zogezegd door de kier onder haar voordeur naar
binnen. Maar ze zoekt het achtduizend kilometer
verderop: in de Amerikaanse staat Oklahoma. Voor
de meer dan 1000 delinquenten in de gevangenis
Mc Alester wil ze de Nederlandse publieke opinie
mobiliseren. Logische vraag: waarom?
Haar aantwoord: „Toeval. Het had ook hier om de
hoek kunnen zijn. Onrecht loert overaL Ik zat al
een jaar of zes in Amnesty International. In het
kader van de hulpverlening aan politieke gevange
nen stuurden we nieuwsbrieven uit ook in het
Engels. Zo'n brief moet in Mc Alester terecht
gekomen zijn. En ik kreeg meteen een reactie terug
van een jongen Willy Tipton. Die was onderte
kend door nog 45 andere gevangenen. Allemaal
veroordeeld voor een crimineel feit. Dat staat niet
ter discussie en daarom vallen ze terecht buiten het
werk van Amnesty International Maar de wanhoop
in die brief... de hulpeloosheid... de hartekreet: ze
doen maar met ons.... Ik was na die reactie niet
in staat de zaak te laten hangen. Dan zou ik ze
een morele schop in de lendenen gegeven hebben.
Je kunt niet zeggen: ik heb jullie ellende voor
kennisgeving aangenomen en ga over tot het volgen
de punt van het programma. Daarom die aktie. Je
dient ergens te beginnen. En dan móet het een
sneeuwbal worden, die rolt en rolt en groter en
groter wordt Pak het onrecht aan waar je het
tegenkomt. Overal kom je de ijzeren hand tegen,
maar die gaat roesten, hoor. Dat geldt voor de hele
maatschappij. Schop maar tegen de bierkaai- er
komt echt wel een gat in".
Dierenverzorgster van beroep. 39 Jaar alle vrije tijd
en spaargeld in dienst van de strijd tegen de
wantoestanden waarvan Mc Alester een uitwas is,
maar die evenzeer woekeren in andere gevangenis
sen, in andere landen, in andere menselijke verhou
dingen. Mappen vol correspondentie raison van
drie gulden per envelop. Gevangenisdirecteur Ri
chard Crisp, hoofd van het gevangeniswezen Ned
Benton, gouverneur van Oklahoma David Boren
ze moeten hoorndol worden van die brieven,
steevast gevolgd door een rappel wanneer antwoord
uitblijft. Corrie Courtens heeft deze autoriteiten in
het verre Amerika nooit gezien, maar ze praat
erover alsof het minder prettige kennissen waren
uit haar stamcafé. „Die Crisp, he. Die is beroepsmi
litair geweest. Een soort commando. Een vent van:
niks inspraak, koppen kaal. Hij hanteert het gaspis
tool zoals u de balpoint. Dat heeft al een dode
gekost, de jonge Bobby Forsythe. En neem Benton.
Hij heeft zijn hoge post te danken aan het feit dat
hij een expert op het gebied van het gevangeniswe
zen zou zijn. Maar hij is 26 jaar oud, nou vraag
ik je. Hoe kan iemand van 26 waar je nog vier
militaire dienstjaren van moet aftrekken ergens
deskundig in zijn?"
Mc Alester, de hel op aarde. Sinds 1973 zoveel
opstanden van gevangenen dat de schade 30 miljoen
dollar heeft bedragen en misschien wel meer. Ant
woord van de autoriteiten: eenzame opsluiting zon
der luchten, wasgelegenheid, bed, medische verzor
ging en soms dagenlang geen eten. Corrie
Courtens: „Die Crisp, he. Hij legt te kust en te keur
een rookverbod op, haalt boeken weg, verhindert
Corrie Courtens vecht verbeten door
dat iemand in het bezit komt van tandpasta of
kantineartikelen,weigert af en toe gevangenen te laten
luchten, staat zonder opgaaf van redenen geen
doktersbezoek toe, weigert gevangenisadvocaten en
stelt zich, racistisch op. Goed, overtreding van de
maatschappelijke spelregels wordt gestraft met vrij
heidsberoving. Daar kun je het mee eens zijn of
niet Maar dan moet een gevangenisdirecteur niet
ook nog eens een keer voor eigen rechter gaan
spelen. Als een maatschappij zo nodig straffen
moet, dan dien je er ook op toe te zien dat dit
correct gebeurt".
Ze bladert door haar mappen met brieven." Hier,
lees wat Scott Sash me schrijft: Ik heb uw brief
een week geleden ontvangen en we schijnen hetzelf
de probleem te hebben. Ik had ook geen geld genoeg
voor postzegels. Maar daar hebben ze hier een
unieke oplossing voor gevonden. Ze hebben een
contract afgesloten met een particulier bedrijf dat
handelt in bloedplasma. U begrijpt waar ik heen
wil het Amerikaanse kapitalisme op zijn best
Gevangenen worden om economische redenen (even
onontkoombaar als de loop van een pistool tegen
je kop) gedwongen twee maal per week bloedplas-
ma te verkopen aan de Sam Rod Company voor
5 dollar per halve liter. Het gebouw waarin dit
gebeurt, noemen we de melkschuur".
Een andere brief. „Waarom zulke gevangenissen in
Amerika, zullen uw vrienden vragen. Omdat ze
onder het mom van corrigerende instellingen een
industrie vormen waarin jaarlijks een miljard dollar
omgaat Tachtig percent van de gevangenen begaan
na hun vrijlating een nieuw misdrijf en belanden
weer in de cel. Waarom faalt het gevangeniswezen
op het stuk van reclassering? Omdat dat de bedoe
ling is omdat het er moedwillig op is ingericht
recidivisme in de hand te werken. Gevangenen zijn
werktuigen. Ze vormen een zakelijk belang een
monopolie in handen van politici en hun hielelik-
kers. Het is een vorm van wettige slavernij. Gevan
genen krijgen voor hun arbeid in de werkplaatsen
en op de boerderijen van de gevangenis 15 tot 75
cent per dag betaald als ze betaald krijgen. Maar
een gevangenis als Mc Alester haalt een omzet van
90 miljoen dollar per jaar. Plus de ruim 1 miljoen
dollar die per jaar worden betaald aan cipiers en
ander personeeL Een gevangenis betekent een stuk
werkgelegenheid voor ongeschoolde arbeiders. De
gevangenis is om twee redenen een integraal onder
deel van de economie. Dus zijn er gevangenen
nodig. Daarom, Corrie, wordt er in de gevangenis
sen niets aan reclassering gedaan.
Sterker: daarom zijn de gevangenissen opzettelijk
bestemd om in ons land de misdaad uit te lokken,
in stand te houden en toe te doen nemen".
Wanneer je als aktievoerder voor je inlichtingen
afhankelijk bent van brieven uit de gevangenis,
bestaat het gevaar van een eenzijdig informatie
beeld. Corrie Courtens heeft ervaring genoeg om
daarvoor op haar hoede te zijn." Natuurlijk heeft
alles in het leven twee kanten. Daarom is mijn
werkwijze als volgt. Na het sturen van een paar
kaartjes ontstaat er een zeker contact Dan ga ik
brieven schrijven met een vragenlijst erbij over
nationaliteit ras, leeftijd, aard van beschuldiging en
misdrijf, strafmaat enzovoort
Als ik dan op een gegeven moment twaalf dezelfde
klachten krijg van jongens waarvan ik door middel
van mijn vragenlijsten weet dat ze eenzame opslui
ting hebben dan heb ik de meeste zekerheid die
ik vanaf deze plaats kan krijgen".
Zo wroet en ploegt ze verder. „Er rijn genoeg
klachten krijg van jongens van wie ik door middel
„Een aktie die een oceaan overbrugt". Gek, ja.
„Protestbrieven uit Europa hebben in Amerika veel
meer uitwerking dan kritiek uit eigen boezem. Ik
weet niet waarom. Een psychologische kwestie,
denk ik".
PIET SNOEREN
