De derde spreker aan het woord
Apostolisch schrijven
van paus over
bevrijding en basis
gemeenschappen
„OVER ONS LEREN DOOR MIDDEL VAN ONS"
Romanproject van
schrijvers uit
ontwikkelingslanden
Korte metten
LEIDSE COURANT
MAANDAG 22 DECEMBER 197;
AMSTERDAM De besté weg iemand te leren kennen is nog
altijd hem aan het woord te laten. De volkeren van de zogenaamde
derde wereld" zijn er wat dat betreft in het westen bekaaid
afgekomen. Politici, actievoerders praten over steun, ontwikke
ling, technische hulp, via allerlei informatiemedia weten we waar
het in een aantal „ontwikkelingslanden" economisch aan schort,
maar het blijft een in feite sterk eenzijdige kennis. Het zijn
abstracties zonder ziel die aan de westerling worden doorgegeven
door andere westerlingen. Vandaar ook het verwijt uit die derde
wereld: .Jullie hebben wel óver ons geschreven maar ons nooit
aan het woord gelaten".
Dat verwijt ligt aan de basis van
een nieuw initiatief van de NO
VIB, Nederlandse organisatie
voor internationale ontwikke
lingssamenwerking. het zoge
naamde „romanproject". Dat
plan bestaat uit de publicaties
van een serie van tenminste
twaalf romans of verzamelde
verhalen uit de derde wereld in
het Nederlands. Literatuur uit
Afrika, Latijns Amerika en Azië
geschreven dóór mensen uit die
landen vóór hun landgenoten.
Werk van schrijvers die hun
eigen maatschappij een spiegel
voorhouden, werken aan de ver
sterking van het zelfbewustzijn
van hun volk en in feite de
eerste bron waaruit wij in het
westen kunnen leren zien en
begrijpen wie de Afrikaan, die
Peruaan nu eigenlijk is: Wat
hem bezielt, hoe hij leeft, wat
zijn geestesgesteldheid is, kor
tom de werkelijke mens achter
de structuren die ons worden
doorgegeven via organisaties en
politici.
Diplomatentaal
Het is een in wezen omgekeerde
weg die het NOVIB ons wil
laten volgen om die derde we
reld te leren kennen, maar een
noodzakelijke. De in balling
schap levende Zuid-afrikaanse
negerdichter en criticus Lewis
Nkosi zei het zo: „Literatuur
weerspiegelt het leven van een
volk en ik sta er telkens weer
s weinig
peanen weten op het gebied van
Afrika. Ze luisteren hoogstens
naar een bepaald soort diploma
ten en hoge legermensen' op het
waarin een in westerse stijl le
vende rijke handelaar in Dakar
wordt getroffen door een vloek
die door een Afrikaanse bede
laar over hem wordt uitgespro
ken en „Huillca, een Peruaanse
boer vertelt" van de schrijver
journalist Hugo Neira Samanez.
Samanez laat die Peruaanse
boer in de ik-vorm aan het
woord over zijn leven en zijn
pogingen de arme boeren in zijn
land voor een gezamenlijke
strijd te organiseren. In januari
vliegveld, waarbij ze op een rij
staan en elkaar formeel begroe
ten en toespreken. Daar krijgen
jullie het vage gevoel van dat je
er iets van begrijpt, maar in
feite weten jullie nog niets. De
dichters en schrijvers tekenen
op wat er werkelijk leeft in de
ziel van de mensen, hun angsten
en spanningen, de tegenstellin
gen waardoor ze verscheurd
worden".
Vloek
Nkosi was aanwezig bij de pre
sentatie van het romanproject
in het Koninklijk Instituut voor
de Tropen in Amsterdam, waar
in de
k sta er telkens weer serie ten doop werden gehou-
over hoe weinig Euro- den. Het zijn de roman „Xala"
volgen twee nieuwe uitgaven,
„De moord op Aziz Khan" van
Zulfikar Ghose uit Pakistan en
„De Marabi Dans" van de Zuid
afrikaan Modikwe Dikobe, spe
lend in de krottenwijk van Jo
hannesburg.
Brieven naar Cuba
Het NOVIB geeft het romanpro
ject uit in samenwerking met
Het Wereldvenster in Baam.
Van elk boek komen twee uitga
ven op de markt, een boekhan
deleditie van 13,50 en een ver
sie van 7,50 die via het NOVIB
verzorging, de tv
veel goedkoper j«
de directieleden
De bevrijding van de mens vanuit het zicht der r.k. kerk en
de betekenis van de kerkelijke basisgemeenschappen voor de
evangelisering zijn de twee voornaamste thema's in een aposto
lisch schrijven, dat paus Paulus heeft gepubliceerd. In dit
schrijven vat hij de belangrijkste discussiepunten samen, die
de bisschoppensynode in 1974 over de evangelisering der
volkeren naar zijn mening heeft opgeleverd.
Met verwijzing naar de inter
venties van talrijke bisschop
pen op de bisschoppensynode,
vooral van de bisschoppen uit
de derde wereld, beklemtoont
de paus, dat een bevrijding
door het evangelie de gehele
mens in al diens dimensies op
het oog moet hebben. Evange
lische bevrijding kan zich niet
beperken tot de beperkte eco
nomische, politieke, maat
schappelijke of culturele di
mensies.
Een bevrijding vanuit evange
lisch standpunt is steeds ge
bonden aan de christelijke leer
over de mens. Daarom kan de
kerk ook niet aan geweld en
zeker niet het wapengeweld en
evenmin iemands dood accep
teren als weg tot bevrijding.
Want geweld roept altijd
nieuw geweld op en brengt
nieuwe vormen van onder
drukking en slavernij voort,
aldus de paus.
De misverstanden, waaraan
het woord bevrijding zeer
vaak in ideologieën, systemen
of politieke groeperingen bloot
gesteld is, moeten in ieder ge
val vermeden worden. Een
waarachtig met evangelisering
verbonden bevrijding sluit vol
gens de paus steeds de waar
borg in van alle basisrechten
van de mens. De godsdienst
vrijheid staat hierbij nummer
één.
De basisgemeenschappen, die
vooral in de derde wereld tot
stand komen, zijn volgens de
paus hoopvol voor de hele
kerk. Hij maakt echter een
duidelijk onderscheid tussen
„kerkelijke basisgemeenschap
pen" en de „basisgemeen
schappen in uitsluitend socio
logische zin". Deze laatste ba
sisgemeenschappen hebben
zich volgens het apostolisch
schrijven „door hun geest van
contestatie van de kerk afge
scheiden en hebben haar een
heid gekwetst".
De paus zegt, dat voor deze
basisgemeenschappen ken
merkend is, dat zij de kerk
zelf radicaal problematisch
stellen en dat zij openlijk een
houding aannemen van kritiek
en afwijzing ten aanzien van
kerkelijke vormen, de kerkelij
ke hiërarchie en haar symbo
len. Meestal vallen deze basis
gemeenschappen - aldus de
paus - spoedig ten offer aan
een politieke richting, een be
paalde stroming, een systeem
of zelfs van een politieke par
tij, met het daaraan verbon
den risico werktuig ervan te
worden.
Criteria voor kerkelijke basis
gemeenschappen zijn, dat zij
zich binnen de kerk vormen
om in de eenheid der kerk te
staan en bij te dragen tot de
groei der kerk. Bepalend is
verder, dat zij niet worden ge
kenmerkt door politieke pola
risatie of in zwang zijnde ideo
logieën en dat zij de steeds
dreigende verleiding tot syste
matische contestatie en over
trokken kritiek vermijden.
Zij blijven vast met de plaatse
lijke kerk en de universele
kerk, met de bisschoppen en
het kerkelijk leergezag ver
bonden, opdat zij - aldus het
apostolisch schrijven - niet
vervallen in het steeds drei
gende gevaar van afkapping,
zich voor de enige echte kerk
van Christus te houden en ten
slotte de andere kerkelijke ge
meenschappen te veroordelen.
Wanneer aan deze
den is voldaan, zijn de basisge
meenschappen niet alleen zelf
uitstekende mikpunten voor
evangelisering, maar worden
zij ook zelf verkondigers van
het evangelie.
Uitvoerig behandelt de paus
dan nog de verkondiging, met
name in de moderne militant
atheistische wereld. De ge
loofsverkondiging kan daar
het gevoel van leegte opvullen,
dat bij de mensen als gevolg
van het onmenselijk humanis
me van het atheisme ontstaat.
Tenslotte beklemtoont de
paus, dat de kerk voor haar
geloofsverkondiging alle mo
derne middelen dient te ge
bruiken.
De katholieken van de hele
wereld hebben vorig jaar voor
het pauselijk missiewerk rond
48,5 miljoen dollar (ruim 133
miljoen gulden) opgebracht,
dat is ruim negen miljoen gul
den meer dan het jaar daar
voor. Uit Europa kwam 64,6
miljoen gulden, iets meer dan
uit de Verenigde Staten, die
63,5 miljoen gulden opbrach
ten. Ook uit Azië en Afrika
kwamen bijdragen tot een be
drag van bijna anderhalf mil
joen gulden.
Bij een van de grootste gren
sposten van Europa, Schwarz-
bach langs de autobaan Mun-
chen-Salzburg, zal in de nacht
van 24 op 25 december een
kerstviering worden gehou
den, bestemd voor de douane
en grenspolitie uit de naburige
posten yan Beieren en Oosten
rijk, alsmede voor alle belang
stellende passanten. De doua
ne van deze, ook bij vele Ne
derlandse vakantiegangers be
kende grenspost, heeft zelf het
initiatief tot deze viering geno
men.
Overal in het land zullen in
ruim zestig centra met Kerst
mis „kerstgastdagen" worden
gehouden in vormingscentra,
volkshogescholen, broeder
schapshuizen en conferen
tieoorden. Het Oecumenisch
Radiopastoraat, Oranjelaan 8
te Hilversum (tel. 02150-15555)
treedt op als centraal verwij-
sadres. Bovendien zullen in
tal van plaatsen kerst-inns of
instuiven worden georgani
seerd. Inlichtingen verschaft
het Mai-bureau, Lange Niéuw-
straat 52 te Utrecht, tel. 030-
312531.
Kardinaal Sebastiano Baggio,
prefect van de Vaticaanse con
gregatie voor de bisschoppen
heeft dank gebracht aan de
Salesianen van Don Bosco
voor hun wereldomvattend
jeugd- en missiewerk. Dit ge
beurde bij een viering ter gele
genheid van het feit, dat hon
derd jaar geleden de eerste
Salesianen naar Latijns-Ame-
rika trokken. De viering werd
bijgewoond door de Italiaanse
president Giovanni Leone,
veertien kardinalen, vijftien
aartsbisschoppen en bisschop
pen uit alle werelddelen en
meer dan tien ambassadeurs
uit landen van de derde we
reld.
De dominicaan Thomas Gil-
by, die vooral in de Engels
sprekende landen grote be
kendheid heeft gekregen door
zijn studies over Thomas van
Aquino, is 72 jaar oud in Cam
bridge overleden.
reldvenster: „We kregen al me
teen verwijten dat wij er een
commerciële editie van gemaakt
hebben en er werd gevraagd
waarom het bij ons nu weer
duurder moest. Maar je mag
niet vergeten dat die goedkope
re uitgave mogelijk is dank zij
ons. Alle aanloopkosten en de
vertaling worden' door ons be
taald. Ga maar na hoe moeilijk
het is de rechten van zulke boe
ken te pakken te krijgen. „Huill
ca" kregen we te lezen via een
in Cuba uitgegeven vertaling.
Diverse brieven naar Cuba ble
ven onbeantwoord. Daarna zijn
we gaan telefoneren. Dat werd
een langdurige zaak voordat al
leen al duidelijk werd wat we
wilden. Samanez bleek toen op
een krant in Peru te werken.
Een probeer zo iemand maar
even te pakken te krijgen".
Door die samenwerking tussen
Wereldvenster en NOVIB kan
de laatste organisatie enige net
to-winst maken. Dat geld wordt
gebruikt als aanzet voor een
„steunfonds voor schrijvers,
filmers en beeldende kunste
naars" uit de derde wereld. Een
fonds dat verder moet komen
uit particuliere bijdragen en dat
bestemd is voor kunstenaars die
hetzij door geldgebrek, hetzij
door politieke onderdrukking
geen gebruik kunnen maken
van hun recht op vrije menings
uiting.
Er is nog een andere doelstel
ling binnen dit romanproject.
De NOVIB benadert met de ro
mans mensen uit het onderwijs
om de „werkboeken" in het le
sprogramma op te nemen. De
NOVIB gaat er van uit dat een
leraar die informatie door wil
geven over de derde wereld aan
gewezen is op wat hij zelf aan
artikelen kan verzamelen en uit
tv-uitzendingen kan opdoen.
Maar ook dat blijft behelpen,
omdat je weer met dezelfde
moeilijkheid zit van een ondoor
dringbare, gepolitiseerde of op
economische problemen toege
spitste informatie die leerlingen
weinig vertelt over de waarden
en normen van de mensen in die
landen. Literatuur in de ruimste
zin brengt gevoelens met zich
mee, laat mensen zien zoals ze
werkelijk leven en biedt identifi
catie-mogelijkheden. Alweer: de
beste bron om mensen te leren
kennen.
Hoge prijs
Lewis Nkosi: „We zijn gelukkig
een nieuw tijdperk ingegaan in
de verhouding tussen het west
en en de derde wereld. De weg
is van exploitatie naar coöpera
tie gegaan. Het westen moet be
seffen dat wij in grote mate
hebben bijgedragen aan zijn
welvaart en daar hebben we een
hoge prijs voor betaald. We heb
ben nu zelf recht op vooruit
gang. We hebben eveneens het
recht zelf te vertellen wie wij
zijn, het recht Europeanen hun
verouderde en arrogante denk
beelden over ons uit het hoofd
te praten. Laat ze nu maar iets
over ons leren door middel van
ons. Boeken kunnen daarbij hel
pen".
De NOVIB heeft daar in elk
geval een aanzet voor gemaakt.
Een redaktieraad met enkele
deskundigen zoekt drie conti
nenten figuurlijk af om tot een
goede spreiding in de serie te
komen. Niet alleen pure litera
tuur staat er op de lijst, maar
ook verhalen en in literaire
vorm gegoten „getuigenissen".
Het romanproject is dan ook
opgedragen aan de verteller in
die derde wereld, de mens die
over de mens verhaalt, over de
pogingen een nieuw zelfbewust
zijn te scheppen, zich te ontwor
stelen aan via de oude koloniale
machten en het huidige rijke
westen opgedrongen wezens
vreemde cultuurpatronen. Geen
vakjargon, geen verhandelin
gen, maar gewoon „De derde
spreker" aan het woord.
BERT JANSMA
/CHRIJVER/ UIT OE OEROE WERELD
ultgov«: novlb/lMt w*r*WvtAster
De Nederlandse organisatie voor internationale ontwikkelmgssamenwerk
ing laat in een romanproject „De derde spreker" aan het woord: Eet
serie werken van auteurs uit de derde wereld.
C&cA- U töcA\Jovide£uje\!
