WELVARENDE
RANDSTAD?
VERGEET HET
MAAR
Transplantatie van middenoren helpt doven
UTRECHTS
ZIEKENHUIS
OP ZOEK
NAAR DONORS
DEN HAAG De provincie Zuid-Hol
land is in een allerbelabberdste finabcie-
ie positie verzeild geraakt. In 1975 komt
men een slordige 3 1/2 miljoen tekort, en
voor 1976 ziet het er, zo hebben de
provinciale rekenmeesters becijferd, nog
veel somberder uit Op dit moment is
men nog naarstig aan de begroting voor
het volgend jaar aan het sleutelen. Daar
bij ziet men zich, nadat een fiks aantal
wensen al met het rode potlood van de
verlanglijst voor 16 is gehaald, nu nog
voor een tekort van pakweg 10 miljoen
geplaatst Er zal nog meer geschrapt
moeten worden, en zelfs dan moet er op
de reserves ingeteerd worden. Nu lijkt
het alsof die reserves voorlopig nog wel
soelaas zullen bieden: er is 26 miljoen
in kas, waarvan dan wel bet tekort over
1975 afgetrokken dient te worden.
„Maar", heeft de met de zorg over de
provinciale financiën belaste gedeputeer
de drs. J.H. Boone al laten weten, „als
we op deze manier doorgaan zijl we wel
binnen enkele jaren door die reserves
heen".
-
Nog maar kort geleden bijvoorbeeld hield drs.
Boone een groep Tweede Kamerleden voor dat het
beeld van het welvarende westen van Nederland
nodig moet worden bijgezet in het Museum van
Oudheden. De bordjes zijn drastisch verhangen, is
de stelling van drs. Boone. In plaats van de meest'
bevoordeelde provincie is Zuid-Holland op vele
fronten fors achterop geraakt Ondanks, of mis
schien beter: juist door de vette jaren die de
Randstad achter de rug heeft Die vette jaren
hebben het westen opgezadeld met een grote bevol
kingsdichtheid, en met alle gevolgen daarvan. Er
is een nog altijd nijpend huisvestingsprobleem, er
is een tekort aan recreatiemogelijkheden voor al die
mensen. Verhoudingsgewijs zijn er minder bejaar
denvoorzieningen dan in de rest van het land,
minder wijkverpleegsters, minder gezinsverzorg
sters, minder groen en ga zo nog maar even door.
Kort samengevat: er mankeert vindt het provincie
bestuur, heel wat aan het woon- en leefklimaat in
het gebied waarvoor het Zuidhollandse provinciebe
stuur een duidelijk stuk verantwoordelijkheid
draagt En die mankementen worden nog altijd
eerder groter dan kleiner.
De financiële armslag van de provincie ontwikkelt
zich echter omgekeerd evenredig met de noden.
Simpel gezegd: terwijl de problemen groter worden,
krijgt de provincie verhoudingsgewijs steeds minder
geld van het rijk om er iets aan te doen. Dat is
voornamelijk een gevolg van de verdeelsleutel, die
het rijk toepast om de beschikbare contanten over
alle provincies te spreiden. Bovendien krijgt de
provincie geregeld nieuwe taken opgelegd, terwijl
daar, zo vinden de provinciale bestuurderen, onvol
doende extra financiële steun van het rijk tegenover
wordt gesteld.
Wat merkt de gewone burger nu van deze hele
problematiek? Meer dan men wellicht op het eerste
gezicht zou verwachten (provinciebesturen worden
door de bevolking nog duidelijk stiefmoederlijk met
aandacht bedeeld in vergelijking met gemeenten en
rijk, waarvoor de burger wel veel interesse toont).
Eén van de gevolgen van de financiële nood is
bijvoorbeeld, dat de aanleg van provinciale wegen
stagneert, terwijl het onderhoud van de wegen die
er al zijn in het gedrang dreigt te komen. Gedepu
teerde drs. J. Borgman heeft er al meer dan eens
voor gewaarschuwd, dat de provincie op den duur
zo zal moeten beknibbelen op het wegenonderhoud,
dat de verkeersveiligheid minder gaat worden. Er
zijn nu al kruispunten die hoognodig veiliger ge
maakt moeten worden, maar die bij gebrek aan
contanten niet aangepakt worden, of die proviso-,
risch opgelapt worden.
Hetzelfde geldt voor een aantal provinciale vaarwe
gen. Niet voor niets nodigde de provincie onlangs
een groep Kamerleden uit om eens door de Gouwe
in Boskoop te varen. Daar is de oever op sommige
plaatsen aan angstwekkend verval onderhevig,
maar de provincie kan weinig meer doen dan wat
„noodverbanden leggen".
Eén van de gevolgen van de geldzorgen is ook, dat
het Zuidhollands Gewestelijk Orkest ten onder
dreigt te gaan als het rijk niet snel bereid is een
half miljoen op tafel te leggen. Het zijn maar wat
voorbeelden, het lijstje is sterk voor uitbreiding
vatbaar.
Het spreekt vanzelf dat èr op deze hele kwestie
nijver is gestudeerd. Een club waarin alle provincies
samenwerken heeft zich daarmee belast, en heeft
tenslotte vastgesteld dat de verdeelsleutel die het'
rijk nu toepast om de provincies hun deel uit het
totaal beschikbare bedrag te leveren, grondig moet
worden herzien. Men zag echter aankomen dat
daarmee wel weer een paar jaar zouden heengaan,
jaren waarin de Randstad provincies want het
geschetste beeld geldt in grote trekken ook voor
Noord-Holland verder in de financiële puree
zouden raken. Daarom heeft men aan dat standpunt
een voorstel voor een tijdelijke noodoplossing ge
koppeld. Zuid-Holland heeft al laten weten dat die
noodoplossing zodanig kan worden uitgevoerd dat
men voorlopig uit de brand is. Maar die noodoplos
sing moet dan in elk geval wel snel komen, vindt
het provinciebestuur. Want anders wordt de toe
komst wel heel zorgwekkend voor een provincie die
bijna een kwart van de Nederlandse bevolking
herbergt, maar die maar 13 procent van de totale
pot waaruit de provincies worden gevoed, in handen
krijgt BERT VAN DOMMELEN
UTRECHT Voor een kleine
zesduizend hardhorenden per
jaar in Nederland is er weer
nieuwe hoop, dank zij trans
plantaties van middenoren. Een
team van het Academisch Zie
kenhuis in Utrecht, bestaande
uit professor dr. G. A. Sedee,
hoofd van de kliniek voor Keel-
Neus- en Oorheelkunde, drs. H.
C. Overbosch en drs. A, J. Boe
zeman, heeft zich daarin be
kwaamd.
doch na verloop van een jaar
bleek de stijgbeugel weer te zijn
vastgegroeid. Een volgende stap
was de stijgbeugel geheel te ver
wijderen en te vervangen door
een kunststof exemplaar. Deze
operatie wordt nog steeds met
voortreffelijk resultaat verricht
Ongeveer 97 procent van deze
patiënten krijgt weer een bruik
baar gehoor terug. Kon een pa
tiënt echter niet op deze wijze
geholpen worden, omdat het ef
fect aan het middenoor van an
dere aard is, dan was er voor
deze laatste groep hoop op ge-
hoorverbetering door nog ande
re gehoorverbeterende opera
ties, de zogenaamde Tympanop-
lastieken. De voorlopers van de.
Tympanoplastieken in de jaren
vijftig waren professor Wull-
stein en professor Zöllner. Pro
fessor Marquet heeft voor hij
met transplantaties van midde
noren begon, talrijke transplan
taties van alleen het trommel
vlies of een der gehoorbeentjes
uitgevoerd.
Het stellen van een diagnose
voor een transplantatie van het
middenoor levert voor de artsen
geen probleem op. Is het besluit
tot transplantatie gevallen dan
gaat de oorarts allereerst over
tot het verwijderen van de ont
steking.
Röntgenologisch onderzoek met
de planigraaf geeft een beeld
van de staat waarin het rots-
been aan de achterzijde van
het middenoor gelegen ver
keert Planigrafie is een rönt-
gentechniek, die het object in
„plakjes" in beeld kan brengen.
Deze plakjes leveren gezamen
lijk een redelijk scherp totaal
beeld op. Wijst de röntgenfoto
uit dat er in het rotsbeen defec
ten zijn of dat er zelfs grote
stukken uit ontbreken, dan wor
den de afwezige partijen gere
construeerd door ze met been
stukjes of kraakbeen uit het ei
gen lichaam van de patiënt op
te bouwen. Het bot wordt vlot
„aangenomen".
Bij het ontbreken van de ge
hoorgang-achterwand, kan deze
geheel gerestaureerd worden.
Dit werk wordt onder de opera
tiemicroscoop gedaan en is een
uiterst nauwkeurige handeling.
Net als bij een gebroken been
duurt het ongeveer zes weken
voordat de ingebrachte been
stukjes met de achtergebleven
Het Utrechtse transplantatieteam v.l.n.r. drs. A. J. Boezeman, prof. dr. G. A. Sedee,
drs. H. C. Overbosch.
rotsbeendelen vergroeid zijn. Er
wordt echter niet gewacht met
het inbrengen van het trans-
plantaat tot deze vergroeiing
voltooid is. Het inlaten geschiedt
direct nadat de achterwand is
opgebouwd. Het geheel wordt
dus tijdens één operatie afge
werkt. De gehoorgang wordt
met sponsjes opgevuld. Na de
geslaagde transplantatie kan de
patiënt vrij snel horen, soms
reeds door het oorverband heen.
Daar het middenoor en de ge
hoorbeentjes bij ieder mens
vrijwel gelijk zijn van vorm en
grootte ook bij het kind heb
ben deze reeds volwassen di
mensies levert de pasvorm
van het transplantaat meestal
niet te veel moeilijkheden op.
Men transplanteert in de Ut
rechtse kliniek thans twee mid
denoren per week. Dit betekent
dat er met deze frequentie voor
lopig per jaar ongeveer 100 pa
tiënten op deze wijze geholpen
kunnen worden. De transplanta
tie-behoefte in Nederland wordt
op 5 6000 per jaar geschat.
Voor de komende jaren zou
men dus zeer gebaat zijn bij
voldoende aanbod van donor-
middenoren. Hierbij wordt door
de specialisten nadrukkelijk ge
steld dat het wegnemen van een
middenoor bij een overledene
geen enkel zichtbaar litteken na
laat.
Het is de bedoeling, aldus pro
fessor Sedee, dat er in Neder
land een aantal centra komt,
waar middenoor-transplantaties
verricht worden. Dit zouden dan
in eerste instantie de academi
sche ziekenhuizen moeten zijn
en wellicht enige ziekenhuizen
met meer dan 500 bedden.
Maar de geleerden zijn het zoals
zo vaak over deze transplanta
ties niet met elkaar eens. Nau
welijks was bekend dat de Ut
rechtse kliniek middenoren in
grote aantallen wil transplante
ren of de Groningse specialist
dr. L. Feenstra en zijn collega's
dr. T. Bottema en drs. R. van
der Wal leverden kritiek op de
Utrechtse wijze van werken. Al
lereerst zeggen zij dat slechts
700 middenoren per jaar nodig
zullen zijn zeker als men be
denkt dat in de toekomst midde
noren van kunststof zullen wor
den gemaakt. Dr. Feenstra acht
het bovendien zeer goed moge
lijk dat getransplanteerde mid
denoren toch door het lichaam
zullen worden afgestoten op de
lange duur. De drie genoemde
specialisten hebben plannen tot
het oprichten van een centrale
trommelvliesbank, waar dan
ook middenoren worden opge
slagen. GERARD CRONE
Reeds twee jaar lang zijn door
de afdeling micro-oorchirurgie
van het Academisch Ziekenhuis
bij een aantal slechthorende pa
tiënten middenoortransplanta-
ties verricht, waardoor deze pa
tiënten thans weer over een ver
beterd gehoor kunnen beschik
ken. De resultaten zijn volgens
het transplantatieteam zo bevre
digend dat nu aan deze, voor
Nederland Vrij nieuwe metho
diek meer bekendheid gegeven
kan worden.
Zeer in het kort gaat een mid-
denoortransplantatie als volgt:
eerst wordt door een operatie
het door chronische ontste
king of aangeboren defect
vernielde middenoor van de pa
tiënt weggenomen. In de ontsta
ne lege holte, die door de specia
listen heel beeldend vergeleken
wordt met een leeg conserven
blik, wordt het middenoor van
een overleden donor ingebracht
Voor afstoting van het nieuwe
weefsel, zoals vaak na trans
plantaties gebeurt, bestaat geen
gevaar, omdat het hier gaat om
dood weefsel. De dode cellen
van het transplantaat namelijk
verteren en worden, zoals uit
onderzoek blijkt, waarschijnlijk
vervangen door nieuwe, levende
cellen van de gastheer. Deze
„doorgroeien" het transplantaat
als een eigen orgaan.
De grote animator achter de
middenoor-transplantatie was
een Belg, professor dr. Marquet
uit Antwerpen. Ongeveer tien
jaar geleden reeds werd door
professor Marquet de eerste
transplantatie verricht van een
compleet middenoor; gehoor
gang, trommelvlies, hamer,
aambeeld en stijgbeugel. In fe
bruari 1973 nodigde de Ut
rechtse KNO-kliniek de Ant
werpse specialist uit om hier te
komen opereren. De Utrechtse
oorheelkunde heeft in bijzonde-
De middenooroperatie onder Oto-microscoop.
re mate kunnen profiteren van
de research en de grote techni
sche ervaring van deze Belgi
sche specialist met wie de kli
niek ook nu nog zeer hartelijke
relaties onderhoudt.
Met de technieken die professor
Marquet ontwikkelde wordt in
feite een geschiedenistijdperk
van gehoorverbeterende opera
ties afgesloten. Al in 1878 wer
den de eerste middenoorbehan-
delingen geregistreerd, toen ech
ter nog gericht op het opheffen
van de chronische ontsteking.
De namen Van Kessel en Miot,
aan het einde van de vorige
eeuw, zijn met deze middenoor-
behandelingen verbonden. Men
realiseerde zich toen echter wel,
dat niet alleen ontsteking en
ziekte opgeheven moesten wor
den, maar het liefst ook het
gehoor behouden of aan de pa
tiënt teruggegeven diende te
worden.
Een stoot tot de doorbraak naar
gehoorverbeterende operaties
werd onder anderen gegeven
door de Poolse tandarts Lem-
pert, die naar Amerika 'gee-
migreerd de oorheelkunde
ging beoefenen en daarbij ge
bruik maakte van de boortech
niek, die hij uit zijn tandartsen
praktijk zo goed kende. Een van
de operaties die Lempert uit
voerde was de zogenaamde ven-
stering-operatie. Het betrof een
oorziekte otosclerose waar
bij de stijgbeugel in het ovale
venster vastgroeit. Daardoor
kunnen trommelvlies, hamer,
aambeeld en stuigbeugel niet
meer bewegen, met het gevolg,
dat het geluid niet meer „naar
binnen" kan. Lempert vond
hiervoor een oplossing, door een
venster te maken in een van de
evenwichtskanalen, zodat het
geluid, dat nu in dat nieuwe
venster viel, langs die omweg,
naar binnen toe voortgeleid
werd. Lemperts vensteringope-
ratie is later vervangen door een
directe aanval op de stijgbeugel
zelf. Deze werd weer beweeglijk
gemaakt door haar met een ge
vorkt instrumentje los te wrik
ken.
De patiënt kon na een dergelij
ke ingreep weer normaal horen,
