Piet
Blom
Geen panty's
meer bij
een kotelet...
rpho
le
IN SPEELSE
BUI VAN
KASBAH
IN HENGELO
NAAR
PAALWONING
IN HELMOND
...plakje
worst
mag
nog!
Kleurige, gekantelde kubussen
met bovenin „bet loofhutje"
blijven de aandacht trekken
DEN HAAG Tienduizenden
Nederlanders zullen zich
straks niet meer kunnen laten
verleiden. Staatssecretaris Th.
M. Hazekamp wil dat niet
meer toestaan. Hij heeft een
wet op stapel staan om het
cadeaustelsel aanzienlijk te
wijzigen. Dan is het uit met
mokken bij de chocola, met
koffiemolens bij een goud-
merk of met panty's bij de
koteletten. Al die verleidelij
ke cadeautjes moeten ook in
geld kannen worden omgezet.
Als de staatssecretaris zijn
zin krijgt komt er een nieuwe
regeling „tot beperking van
de vrijheid tot het aanbieden
en verstrekken van geschen
ken in verband met de uitoe
fening van een bedrijf'.
Het komt er eigenlijk op neer,
dat volgens het nieuwe wets
ontwerp in het algemeen ca
deau-acties verboden zijn. Ook
zogenaamde „bijbetalingsac
ties" zullen onder het regime
van deze nieuwe wet vallen en
dan maakt het geen enkel ver
schil of men een bijbetaling
doet in de vorm van zegeltjes,
geld of een combinatie van die
twee.
Waarom deze nieuwe wet? De
staatssecretaris van economi
sche zaken wil in eerste in
stantie de zogenaamde „bran
che-vervaging" tegen gaan.
Zoals bijvoorbeeld sokken
krijgen bij een wit broodje,
panty's bij een kotelet, zonne
brillen bij schoenen, handdoe
ken bij een kleurentelevisie,
tandenborstels bij een kos
tuum... Door al dit soort ca
deau-acties worden de concur
rentieverhoudingen natuurlijk
aardig verstoord. .Het wordt
wat anders als het gaat om
cadeau-artikelen die bij de
branche passen, hoewel dat
begrip „branche-eigen" nog
wel even op een andere ma
nier omschreven dient te wor
den. Wat is bijvoorbeeld
„branche-eigen" als je praat
over grootwinkelbedrijven en
bazars?
De staatssecretaris ziet nog
een belangrijke taak voor zich
zelf weggelegd: de bescher
ming van de consument. Die
bescherming vindt hij nodig,
want veel consumenten heb
ben volgens hem nog steeds
niet door, dat ze zelf al die
zegeltjes, bonnetjes en cadeau
tjes dubbel en dwars betalen.
„Prijs-versluiering" heet
zoiets. Dat mocht tot nu toe
allemaal, maar straks de
bedoeling is 1977 zal de
consument meer bescherming
krijgen. Drs. Hazekamp zegt
het natuurlijk niet, maar hij
bedoelt eigenlijk dat de consu
ment tegen zichzelf in bescher
ming moet worden genomen.
En dan: hoeveel zijn de ca
deautjes in feite wel waard?
Zijn het eigenlijk geen wegge
vertjes? Dat is altijd al een
ondoorzichtige zaak geweest.
De staatssecretaris wil nu, dat
duidelijk wordt, hoe duur die
geschenkjes zijn en tevens wil
hij, dat de consument de vrij
heid krijgt om die cadeautjes
wel of niet te accepteren. Geen
opgedrongen geschenkjes dus
meer. Die nieuwe regeling kan
niet van de ene op de andere
dag worden ingevoerd. Met de
Sociaal Economische Raad is
de staatssecretaris van me
ning, dat het op dit moment
en straks te ver zou gaan om
de toepassing van het cadeaus
telsel geheel te verbieden. Be
grepen wordt, dat in bepaalde
gevallen de toepassing van dit
systeem voor een ondernemer
de meest efficiënte vorm van
verkoopbevordering kan zijn.
Om het bedrijfsleven in de
gelegenheid te stellen zich aan
te passen aan de nieuwe wet,
zal de nu nog bestaande wet
worden verlengd tot 1 juli
1977. Daarna zullen als gezegd,
in het algemeen de cadeau-ac
ties verboden zijn. Er is echter
een kleine kans op ontsnap
ping, want het verbod geldt
niet als voldaan is aan de vol
gende punten:
1. De ondernemer moet aanne
melijk kunnen maken, dat hij
de goederen, die hij als ge
schenk wil uitgeven, tenminste
drie maanden lang regelmatig
te koop heeft aangeboden aan
particulieren. Die geschenken
moeten volkomen gelijk zijn
aan de goederen die hij reeds
verkocht.
2. De ondernemer moet tijdens
de geschenkactie de goederen,
die hij ten geschenke aanbiedt,
Straks thuis ook de zegeltjes plakken. Nog twee jaar.
ook normaal aan particulieren
verkopen.
3. De ondernemer moet de
consumenten in de gelegen
heid stellen, om inplaats van
het geschenk een geldbedrag
te ontvangen. Deze voorwaar
de is gesteld, om de consu
ment een grotere keuzevrij
heid te bieden.
4. De ondernemer zal de con
sument duidelijk op zijn rech
ten moeten wijzen en hem
daarover moeten informeren.
Daarbij komt nog een aantal
uitzonderingen, die het thans
bestaande cadeaustelsel ook
kent:
Het bedrijfsleven mag vrij ge
schenken geven aan wederver
kopers en aan degenen, die
daarmee gelijk zijn gesteld,
zoals thans de horecabedrij
ven. Het „drie halen, twee be
talen" blijft ook bestaan. Met
andere woorden: men mag vrij
bij de aankoop van een be-,
paald artikel eenzelfde artikel
cadeau doen., Dan is het nog
toegestaan kleinigheden van
geringe waarde ten geschenke
aan te bieden, tenminste als
het niet duurder is dan een
kwartje. Het plakje worst bij
de slager mag dus...
De Consumentenbond is blij
met die nieuwe wet. Over het
feit, dat de consument straks
een geldbedrag mag vragen
voor een aangeboden ge-
schenk, zegt de consumenten
bond: „Deze maatregel juichen
we in principe toe, want een
ieder weet, dat alleen de £on
voor niets opgaat en dat ca
deaus bij het zaken doen uit
de lengte of uit de breedte
moeten komen".
Mooi dus, maar de Consumen
tenbond heeft ook iets wat
hem minder zint: „Fabrikan
ten of importeurs mogen zelf
grote geschenken blijven ge
ven aan winkeliers, zonder dat
daar regels of beperkingen
voor gelden. Dat vinden we
evenzeer niet bevorderlijk
voor een faire concurrentie,
noch voor de marktdoorzich-
tigheid".
En verder: „Winkeliers mogen
aan de consument „gratis" zo
genaamde kortingzegels blij
ven verschaffen, zonder dat de
consument die korting direct
van de te betalen prijs kan
laten aftrekken. Het blijft dus
sparen en plakken en wij krij
gen hierbij niets te kiezen".
Bob Birza
HELMOND „Kunnen ze nou
echt niks anders bedenken om
hun geld aan uit te geven?", „nou,
ik zou d'r wel 's in willen, 't Lijkt
me wel wat". Een man en een
vrouw staan aan de rand van de
overblijfselen van Helmonds
Spectaculair zijn de drie paal
woningen van Blom zeker.
Licht bruin geschilderde dob
belstenen met op de meest on
verwachte plaatsen ramen, ge
vat in licht groene sponningen.
De derde hoofdkleur is geel.
Daaronder het grijze beton.
Huizen waar je omheen en on
derdoor loopt. Wijkende wan
den. Drie woonlagen met boven
in „het loofhutje" zoals Piet
Blom de ruimte noemt, die -
prozaïsch vertaald - neerkomt
op een hobbykamer. „Het prik
kelt je fantasie enorm", zegt een
Helmondse gemeenteambte
naar. De man heeft overigens
zijn bedenkingen tegen dit re
sultaat van de speelse bui, die
Piet Blom had toen hij zijn paal
woningen op papier zette.
Spelen een begrip dat bij Piet
Blom steeds terugkeert. Zoals
ook ontmoeting. Mensen ont
moeten spelen wonen.
Voordurend vlecht hij deze be
grippen ineen in zijn ontwerpen.
Dat deed hij in de kasbah, dat
probeert hij te doen in Hel
mond. Of hij daarin slaagt?
Een Helmondse architect had er'
de volgende kwalifikatie voor
over: „Een aanfluiting van het
historisch wonen".
Kritiek, die gemakkelijk in het
gehoor ligt en waarmee de zaak
zou kunnen worden afgedaan.
Maar wat is dat historisch wo
nen. Is het de slaapverwekken
de doorzonkamer, die later een
L-vorm kreeg en weer later ver
anderde in een Z? Of is het de
monotone flatbouw waar moe
ders, die op een verdieping wo
nen, het contact met hun kinde
ren dreigen te verliezen wan
neer die beneden op straat spe
len?
Voor Piet Blom pleit dat hij niet
alleen zoekt naar nieuwe (archi
tectonische) vormen, maar dat
hij ook tracht de mensen datge
ne terug te geven, wat verloren
dreigt te gaan of misschien al
verloren is gegaan: een stuk
wooncultuur. Begrippen als
communicatie, geborgenheid
zijn wat wonen betreft voor een
groot deel onder de voet gelo
pen in de na-oorlogse bouwrace.
Piet Blom probeert ze te verta-
De kasbah-woningen in Hengelo, die deels hun doel voorbijgeschoten hebben.
len in zijn ontwerpen. Achter
zijn huizen gaat een filosofie
schuil, waarin de mens centraal
staat. De man en de vrouw, die
werken, spelen, wonen. Zijn
paalwoningen in Helmond vor
men dan ook slechts een onder
deel - zij het een integrerend
onderdeel - van wat hij noemt
„een speelhuis". Een term waar
voor het gemeentebestuur aan
vankelijk schouwburg had inge
vuld, maar daar later ontmoe
tingscentrum voor in de plaats
heeft gezet. Zestig van de aan
vankelijk 200 geplande paalwo
ningen zullen dit speelhuis
straks omzomen. „Genoeg om
het spel overeind te houden",
meent Piet Blom.
Dode tempels
De voorgeschiedenis van het
Helmondse spektakelstuk ligt
niet zo zeer in de Hengelose
kasbah als wel in het ontspan
ningscentrum van de Twentse
Technische Hogeschool. Het be
stuur van de Brabantse gemeen
te koos deze doolhof van gange
tjes, trapjes, en onverwacht op
duikende ruimten als uitgangs
punt voor zijn schouwburgplan
nen. Waarop de architect van de
Bastille (Piet Blom) meteen ver
klaarde dat schouwburgen
schier ontoegankelijke tempels
zijn. Dingen, die wanneer ze
dicht zijn, dood zijn. Met die
visie kegelde hij de toekomst
dromen van de Helmondse be-
stuurderen radicaal omver. Hij
sprak van een ontmoetingscen
trum op het twee hectare grote
Kaalslagterrein in het Helmond
se centrum. Met woningen als
intermediair. En wel in die mate
dat het centrum van Helmond
in zijn geheel zeer gewaardeerd
wordt, als meest geliefde plek
om elkaar te vinden. Want zegt
Piet Blom: „Het naar huis
schreeuwen van een kind is
daartoe vruchtbaarder dan def
tige gebouwen".
„Spelenderwijs Helmond stad te
laten worden". Dat is de op
dracht die Piet Blom zich zelf
heeft gegeven. Het gemeentebe
stuur ziet in zijn plannen pogin
gen een stuk essentiële en
broodnodige stadsvernieuwing
stadscentrum te kijken naar een
drietal merkwaardige huizen. Wo
ningen in de vorm van een gekan
telde kubus. Rustend op een be
tonnen zuil, waarin een trap is
uitgespaard. Ontwerper en archi
tect is - hoe kan het anders - de
Monnickendamse architect Piet
Blom, die met zijn zogeheten
paalwoningen na de Hengelose
Kasbah voor een nieuw spekta
kelstuk zorgt.
kunnen beginnen. Hoewel over
de grootte van de subsidie op
dit ogenblik" geen zinnig woord
te zeggen is" (uitspraak van een
woordvoerder van het ministe
rie) wordt verwacht dat de
koopprijs van de huizen tussen
de 110 en 120.000 gulden zal
-komen te liggen. De bouwkosten
liggen belangrijk hoger. De lijst
van gegadigden laat op dit mo
ment een tiental namen zien,
van wie de meesten niet uit
Helmond afkomstig zijn. Het ge
vaar is niet denkbeeldig dat het
project de mist in zal gaan, om
dat er te weinig potentiële ko
pers komen opdagen, huiverig
als ze zullen zijn voor een huis,
waarvan de marktwaarde ui
terst moeilijk te bepalen is. En
zo ze er al zullen komen, zal Piet
Bloms woningenwoud dan niet
„bezet" worden door een selec
tieve groep mensen, zoals toch
ook min of meer bij de kasbah
het geval was?
In Hengelo gebeurde dat mede
door de gevolgde toewijzing
sprocedure nadat eerst - door
subsidies - het huurniveau naar
omlaag was geschroefd, waar
door de bereikbaarheid aanzien
lijk vergroot werd. in Helmond
zal de omstandigheid dat het om
koopwoningen gaat, bepalend
zijn, afgezien nog van de prijs.
Waaruit blijkt dat projecten als
de kasbah en het Helmondse
woningenwoud, die beogen de
sociale woningbouw in Neder
land uit de huisje-boompje
beestje-sfeer te lichten, dit doell
voorbij schieten. Tenminste
voor het ogenblik.
Desondanks geldt Piet Blom als
een voortrekker op het gebied
van bouwen en wonen in ons
land, al is de filosofie, die achter
zijn projecten steekt niet nieuw.
Gemeentebesturen hollen achter
hem aan in de hoop op een
bouwplannetje, dat alom de
aandacht zal trekken. Ook in
Helmond is het woord prestige
object al gevallen, al doen ge
meentebesturen er het zwijgen
toe wanneer het ter sprake
wordt gebracht.
Intussen blijft Piet Blom de
openbare mening prikkelen en
provoceren. Een kasbah in Hen
gelo,misschien een in Monnic-
kendam. Een nieuwe Minerva-
academie in Groningen... In Hel
mond gebeuren op de traverse,
waarlangs de drie paalwoningen
gebouwd zijn, veel bijna-onge-
lukken.
De kleurige, gekantelde kubus
sen blijven de aandacht trek
ken. Of je d'r in kunt wonen....?
Klaas Goinga
op poten te krijgen. Aanvanke
lijk ging Blom uit van een wo
ningenwoud van paalwoningen,
maar dit bleek - gezien de hoge
kosten - niet haalbaar. Ondanks
verwoede pogingen de huizen in
het keurslijf van de woningwet-
sfeer te persen, lukte dit niet.
Zelfs voor de premiesector ble
ken ze te duur. Dat is de ironie
van de sociaal voelende archi
tect Blom. Hij ziet geen kans
woningen in de sociale woning
bouw te realiseren. Zo is het
niet alleen in Helmond, zo was
het ook in Hengelo met de kas
bah. Alleen dankzij een extra
subsidie van 3.000 per woning
- er werden 184 kasbahhuizen
gebouwd - kon dit meest experi
mentele na-oorlogse bouwpro
ject in de sociale sector worden
gerealiseerd. Maar aan beide
projecten ligt Bloms (woon)-filo-
sofie ten grondslag. Het idee
van elkaar ontmoeten onder één
dak.
Maar wie zullen het toekomstige
woningenwoud bewonen? Minis
ter Gruijters van volkshuisves
ting en ruimtelijke ordening -
geboren in Helmond - heeft la
ten weten pas dan subsidie te
verstrekken op de paalwonin
gen wanneer tenminste vijftig
van de zestig huizen verkocht
zijn. Pas wanneer dat aantal op
papier verkocht is, zal de bouw
