Drente bouwt aan een museum rond veenarbeiders
Briefwisseling tussen Van Gogh
en Gauguin op expositie
PAGINA 6
LEIDSE COURANT
MAANDAG 7 JULI 1975
r
Agenda-Bioscopen
(Van een onzer verslaggevers)
Barger-Compascamn - Een ver
liefde veenarbeider uit Barger-
Compascuum kon er in de vori
ge eeuw op rekenen, dat wan
neer hij met zijn aanstaande
bruid naar Emmen toog om er
zich in de echt te laten verbin
den, zijn dorpsgenoten intussen
een huis van turf voor hem
bouwden. Want in het Drentse
veen keek men niet op een turf
je.
Barger-Compascuum lag ook in
die barre tijden al op 11 km
afstand van Emmen, een kleine
drie uur gaans over ongebaande
wegen. Voor heen- en terugreis
en de huwelijksvoltrekking
moest bij elkaar dus gerekend
worden op zes tot acht uur.
Zowat een hedendaagse werk
dag. En meer tijd was ook voor
het bouwen van de schamele
behuizing van een veenarbei
dersgezin niet nodig. De vee
narbeiders maakten in die tijd
zes dagen van twaalf uur per
week.
De tijd die de buren gebruikten
om voor het naar Emmen ge
reisde paar van turven een huis
te bouwen werd uiteraard niet
door de veenbazen uitbetaald.
Zo'n turfhuis, in Barger „keet"
genoemd, was een tochtig,
brandbaar en wankel geval. Dat
wankele had bij brand wel het
voordeel dat vluchten uit de
keet erg gemakkelijk was. Men
liep gewoon de muren omver en
men was buiten.
Toen Barger-Compascuum
(Compascuum is latijn voor ge
meenschappelijk weidegebied -
de boeren van Barger hadden in
het Barger-Compascuum samen
weidegronden en die van Em
men dus in Emmer-Compas-
cuum) in 1966 honderd jaar be
stond hebben de nazaten van de
negentiende-eeuwse veenarbei
ders een veendorp gebouwd,
waarin de sociale ontwikkeling
van de veenarbeidersgemeen
schappen was vastgelegd.
Het was de bedoeling dat het
dorp slechts drie dagen zou
staan. Het is er nu nog en be
slaat een oppervlakte van zes
hectare. Maar de plannen liggen
al klaar om er een 150 tot 180
hectare groot veenmuseum van
te maken. Vorig jaar kon voor
het eerst met subsidie van CRM
gewerkt worden.
Aanvankelijk werd het dorp op
schaal gebouwd, maar volgens
de plannen zal alles in de toe
komst op ware grootte uitge
voerd worden. Bovendien zullen
De noritfabriek in Klazienaveen. Hoogveen vermalen jn geneeskrachtige pilletjes.
belangrijke herinneringen aan
de veenarbeidersgemeenschap
pen die nu in het provinciaal
museum te Assen verblijven te
zijner tijd een plaats in het
veenmuseum krijgen.
Turf, vroeger brandstof voor ve
le armen, dient nu alleen nog de
rijken tot aanmaak „hout" in de
open haarden. Veen vindt nog
eigenlijk maar drie commerciële
toepassingen: turfstrooisel, pot
grond en tabletten tegen maag-
en darmstoornissen.
Om met de tabletten te begin
nen. Iedereen kent de noritta-
bletten. Ze bestaan voor 100
procent uit verkoold veen. Veen
derlandse kant is afgegraven en
wie de Duitse grens nadert her
kent die onmiddellijk aan de
muur van hoogveen die aan de
andere kant oprijst
Potplantengrond wordt in Ne
derland nog wel gemaakt. Ze
ontstaat door de bovenste veen
laag af te graven en over een
groot gebied uit te strooien.
Dan moet de vorst erover, waar
door het veen stukvriest en
daarna is het onder toevoeging
van kalk en kunstmest geschiki
als potgrond.
In het veenmuseum worden op
de demonstratiemiddagen ver
schillende ambachten uitgeoe
fend. Behalve turfsteken, ook
stoelen matten, spinnen, wol
krassen en korven vlechten. Die
middagen zijn op 19, 23 en 26
juli, 9 en 23 augustus, 6 en 20
september. En verder kan men
er zien hoe turf verscheept werd
en krijgt men weer even een
opfrissertje van de schoolse
kennis van veen en turf. Na een
bezoek aan het veenmuseum
weet men weer dat bonkveen de
bovenste laag is, niet voor
brandturf geschikt, maar die
vermengd met de onder het
veen liggende zandlaag na de
vervening dalgrond oplevert
Drentse turfstekers aan het werk
Veenarbeiders van destijds wa-
ren met handen en voeten aan
de veenbazen gebonden. D«
veenbazen kochten van de boe
ren veengronden voor soms be
lachelijk lage prijzen. Het ge
beurde niet zelden dat voor een
half pondje tabak een paar hec
tare grond van eigenaar verwis-
selden. De veenarbeiders kregen
voor hun zware arbeid maai
weinig betaald. Bovendien wa
ren ze voor hun levensbehoeften
voornamelijk weer op de veen
bazen aangewezen. Vooral in de
winter waren ze wat betreft le
vensmiddelen en olie voor de
lampen afhankelijk van de win-
keltjes der veenbazen. Aange-
zien de turfwinning in de winter
in verband met de vorst stillag,
waren er ook geen inkomsten.
De veenarbeiders, kwamen op
die manier bij de veenbazen in
het krijt te staan. In de zomer
kwamen ze dan weer zo'n beetje
quitte. Armoe zonder eind.
Armelijke behuizing uit de vorige eeuw.
dat overigens niet of nauwelijks
in Nederland gewonnen wordt,
maar in de aangrenzende Duitse
veengebieden. De paar hoog
veengebieden die Nederland nu
nog rijk is, worden nog maar
langzaam afgegraven en sommi
ge zijn tot natuurmonument ver
klaard, onder meer een hoog
veen in de buurt van Nijverdal.
Het Duitse veen is bovendien
goedkoper dan het Nederlandse,
Maandag 7 juli
Openluchttheater Zuiderpark,
14.00 De nieuwe avonturen van
Dick Trom (Martin Vinjee Jeug-
damusement)
Dinsdag 8 juli
Openluchttheater Zuiderpark,
14.00 Jeugdfestirval Anneke Elro;
20.30 Israëlisch gezelschap uit
Natanya (J)
Woensdag 9 juli
Kurzaal, 20.15 Qne-man-show
Paul van Vliet.
Openluchttheater Zuiderpark,
11.00 Conny Vünk Show.
APOLLO (tel. 460340): Maak 'm
soldaat (a.l.) 2.30, 7.00, 9.15.
APOLLO 2 (tel. 460340): De twee
missionarissen (14) 2.00, 7.30, 9.45.
ASTA (tel. 463500): Frankenstein
junior (14) 2.30, 7.00, 9.30. BIJOU
(tel. 461177): Ik zie het niet meer
zitten (14) 2.00, 7.30, 9.30. CAME
RA (tel. 467200): Last tango in
Paris (18) 2.00, 8.00. CINEAC (tel.
630637): Walt Disney's tekenfilm
parade (a.l.) 9.30, 11.30, 1.30, 3.30,
5.30, 7.30, 9.30. CORSO (tel.
467200): De knokmachine (14)
2.00, 7.00, 9.30. DU MIDI (tel.
855770): M'A'S'H' (14) 8.15. De
vrolijke piraten van Schateiland
(a.l.) 2.00. EUROCINEMA (tel.
667066): 55 dagen in Peking (a.l.)
1.30, 7.45. wo. 3.45, 7.45. Lieverd
jes uit Amsterdam (a.l.) wo. 1.30.
FLORA (tel. 465224): Meisjes voor
het fijne werk (18) 2.00, 7.00, 9.15.
KRITERION (tel. 460330): Andy
Warhol - Dracula (18) 3.00, 7.00.
9.30. METROPOLE (tel. 392244): Je
leeft maar twee keer (14) 2.00,
8.00. ODEON (tel. 462400): Kuifje
en de blauwe sinaasappel (a.l.).
1.45, 4.15. The good, the bad and
the ugly (18) 6.45, 9.30. OLYMPIA
(tel. 330814): 't Is een gekke rare,
dolle, dwaze wereld (a.l.) 2.00,
8.00. PASSAGE (tel. 460977): The
return of the Pink Panther (a.l.)
1.30, 4.00. 7.00, 9.30. REX (tel.
636747) Pipo en de piraten van
Toen (a.l.) 9.30, 11.30, 1.30, 3.30,
5.30. In de klauwen van de draak
(18) 7.30, 9.30. ROYAL 70 (tel.
462677): Mr. Majestyk (18) ma. en
di. 2.15, 8.00. wo. 2.15. ROYAL OP
ZOLDER (tel. 462677): Oog om
oog (18) ma. en di. 2.15, 8.00. wo.
2.15. STUDIO DE LUXE (tel.
461859): Slipjes uit.daar komen
de Tirolers (18) 2.15, 7.15, 9.30.
STUDIO 2000 (tel. 542288): Jonat
han Livingston Seagull (a.l.) 7.00,
9.30. ma. en di. 2.00. Asterix en
Cleopatra (a.l.) wo. 2.00. DE UIT
KIJK (tel. 542288): Moord in de
Orient-Express (14) 2.00, 8.00.
Delft
CITY (tel. 123251): De twee missio
narissen (14) 2.30, 7.00. 9.15. CITY
SELECT (tel. 123251): Papilion (14)
2.30, 8.15. wo. 8.15. Dik Trom en
zijn dorpsgenoten (a.l.) wo. 2.15.
DELFIA (tel. 123855): Zachte bed
den, harde gevechten (14) 7.00,
9.15. Robin Hood (a.l.) 2.30. DOE
LEN KINO (tel. 126730): Voor een
paar dollars meer (14) 7.00, 9.15.
FLORA (tel. 120814): Eiland der
verdoemden (18) 7.00, 9.15. STU
DIO D (tel. 123280): Once upon a
time in the west (14) 8.00. Pinoc-
chio (a.l.) 2.30. FILMHUIS (tel.
140226): Les enfants du paradis.
Dag. 8.00.
AMSTERDAM Ir. dr. V. W. van Gogh zal op dinsdagmid
dag 8 juli in het Van Goghmuseum te Amsterdam een
tentoonstelling openen van de brieven, die Vincent van
Gogh in 1888 uitwisselde met zijn schildervriend Peul
Gaug.uin. De expositie toont een 40-tal originele en ten dele
geïllustreerde brieven van de beide kunstenaars.
Gaug-uin en Van Gogh woonden en werkten samen in Arles
van '13 oktober tot 24 december 1888. Zij schreven elkaar
veel, zowel vóór als na hun verblijf in Arles
Vincent had het plan opgevat in Arles 'Ateliers van het
Zuidon' te stichten, een gemeenschap van werkende en
discussiërende kunstenaars, die elkaar zouden kunnen stimu
leren tot grotere prestaties. De enige die aan zijn oproep
gehoor gaf was Paul Gauguin. Maar de samenwerking tussen
de twee vlotte niet erg, integendeel, zij gaf aanleiding tot
een hevig conflict: Gauguin vertrok en Vincent ging na zijn
grote vlakken van primaire of complementeire kleuren ge
nuanceerder schilderen. Gauguin ging over naar een veel
lichter kleurengamma.
Naast de briefwisseling tussen dit tweetal zullen nog brieven
worden geëxposeerd van Gauguin aan Theo van Gogh (die
zijn „dealer" was) en van Gauguin aan Daniel de Monfreid,
die zijn coritactman in Frankrijk was toen hij nog op Tahiti
en Nika Hiva (Marquesas-eilanden werkte. Ook omvat de
expositie nog enkele schilderijen van Gauguin, o. a. het
beroemde zelfportret „Les Miserables" en een portret van
Vincent.
omdat de Duitsers een veel ho
gere graad van mechanisatie be
reikt hebben. Enorme machines
graven daar het veen af. Alleen
de grensstreek is aan Duitse
zijde nog ongeschonden. De Ne
Barger- Compascuum heeft gro
te plannen. Het veenmuseum
moet uitgroeien tot een groot
informatiecentrum waar de be
zoekers in de toekomst alles
over veen te weten moeten kun
nen komen. Een begin is al ge
maakt met een diepgaande stu
die van het oost-Drentse veenge
bied: landbouw en veeteelt, so
ciografische aspecten, verve
ning, ontginning en industrie.
0-18 „Soms hebben de bomen
oren", had Salomo met een somber
gezicht opgemerkt. „Maar van mij
zullen ze natuurlijk niets te horen
krijgen". Een beetje geërgerd was de
raaf toen weggevlogen, Paulus ach
terlatend in een minder uitgelaten
stemming. Voor de zekerheid liep de
boskabouter verschillende bomen af
om te zien of ze soms oren hadden.
Terwijl hij daarmee bezig was, vingen
zijn eigen oortjes de klanken van een
geheimzinnig toverliedje op. „De
heks is op pad", dacht hij meteen.
Bezorgd stond hij een poosje te
luisteren. Te verstaan viel er niets,
want Eucalypta zong binnensmonds.
Wel kwam het gezang dichterbij en
Paulus werd zelfs bijna gezien.
Suske en Wiske Beminde Barabas
Zun of wi geen o$inblik-*)
ken verloren hebbtm I y
