Dit is geen land
voor staatsgrepen
SFEER ONDER
PROGRESSIEVEN
IS OM TE SNIJDEN'
Generaal in Nederland"
Leeds-aanhang teisterde Calais
QeidAcQowtamt
KWF bouwt met 'puzzelgeld' studiecentrum
Afwachtend
tegenover nierpreparaat
'n tapijtwereld aan uw voeten
Ministeriële
bokswedstrijden
ZWO-SUBSIDIES
VOOR JONGEREN
'5, ZATERDAG 31 MEI 1975
LEIDSE COURANT
Den Haag In de eerste jaren na de oorlog
hebben verschillende Nederlanders in ernst
rondgelopen met de gedachten om door middel
van een staatsgreep en met behulp van militai
ren de politieke koers te wijzigen. Een enkele
politicus heeft daarover de toenmalige Chef
van de Generale Staf generaal H. J. Kruis
serieus gepolst, toen er grote politieke moei
lijkheden waren rond het Nederlands beleid
in Indonesië. In een later stadium dreigde dit
opnieuw, toen bleek, dat de regering de gene
raal Kruis van zijn functies wilde ontheffen.
De heer Kruis onthult dit in zijn zojuist bij
de uitgeverij Unieboek BV Bussum verschenen
boek „Generaal in Nederland" (j 29.50).
De heer H. J. Kruis schrijft in zijn memoires
dat er in de moeilijke periode tussen Nederland
en Indonesië politici waren, „die in ernst dach
ten aan de mogelijkheid van een machtsoverna
me met behulp van de strijdkrachten". Een
„door mij hogelijk gewaardeerde politicus"
heeft hem dit eens recht op de man af ge
vraagd. Maar generaal Kruis heeft dat toen
nadrukkelijk van de hand gewezen met de
opmerking dat dan zowel de politicus als hij
binnen 24 uur „veilig op het politiebureau"
zouden zitten.
.Nederland was en is voor zoiets geen land.
hoewel ik nu wel moet toegeven dat vele dingen
die ik toen in ons land voor onmogelijk hield
later toch wel mogelijk zijn gebleken", aldus
de heer Kruis op pagina 195 van zijn zojuist
verschene boek.
Ergens anders schrijft hij, dat toen de regering
bij monde van minister s'Jacob van Oorlog het
vertrouwen in hem had opgezegd de comman
dant van het korps commandotroepen hem
opbelde (in die dagen zou namelijk ook een
alarmoefening gehouden worden), hem zijn ge
hoorzaamheid aan generaal Kruis bevestigde
en zijn bereidheid uitsprak om „naar Den Haag
te komen en elke opdracht uit te voeren". Maar
de commandant van de commandotroepen
kreeg hetzelfde antwoord als destijds de politi
cus, „dan zitten wij morgenavond op het Haag
se politiebureau". De schrijver voegt eraan toe:
„Daar kwam hij inderdaad later terecht, maar
toch niet als arrestant
Men kan raden wie het was: de heer Gualthérie
van Weezei, toen commandant van de comman
dotroepen, later hoofdcommissaris van politie
in Den Haag.
Velen wisten het al, maar uit zijn memoires
„Generaal in Nederland", blijkt dat de heer
Kruis als militair een bliksemcarrière gemaakt
heeft Van majoor bevorderd tot generaal-ma-
joor toen hij hoofd van het Militair Gezag werd,
kort daarna benoemd tot Chef van de Generale
Staf en daama snel tot generaal. Weinig militai
ren hebben zo'n snelle carrière gemaakt maar
de tijd was er ook naar. Weinigen hebben ook
zoveel controversen uitgelokt als de militair
Kruis. Hij wist dat zelf wel, maar hij had de
behoefte om zich te doen gelden als dat volgens
hem voor het land noodzakelijk was. Vooral
toen hij hoofd van het Militair Gezag geworden
was en na de bevrijding van Zuid-Nederland
te doen kreeg met de politici, heeft hij zich heel
wat conflicten op zijn hals gehaald. Zeker toen
hij in een lijvig rapport aan de toenmalige
minister-president Gerbrandy verschillende po
litici ook die in het kabinet-Gerbrandy zaten
ervan beschuldigde partijpolitiek te bedrij
ven in plaats van in het belang van het land
aan de opbouw van Nederland te werken. Mede
door zijn toedoen moest mr. J. Burger, de
kleurrijke en felle politicus, als minister ontslag
Maar ook voor de machtige Kruis sloeg het
noodlot toe. Juist in het begin van de vijftiger
jaren toen Eisenhower de Nederlandse generaal
Kruis wilde voordragen voor een zeer hoge post
in het commando Centraal Europa van de
NAVO werd deze door minister s'Jacobs ge
dwongen ontslag te nemen.
Het werd een „zuivering" in de militaire top
die ongeveer vergelijkbaar is met de grote
zuivering van minister Vredeling, toen deze pas
op Defensie zat En het leek in de verte ook
iets op de onenigheid tussen destijds minister
P. J. S. de Jong van Defensie en de toenmalige
Bevelhebber der Landstrijdkrachten, luitenant-
generaal v.d. Wall Bake. Het was en is de
voortdurende strijd van de politici tegen de
militairen en omgekeerd. De inzichten van deze
vaak sterk uiteenlopende persoonlijkheden ver
schillen dan zoveel, dat bijna altijd de militai
ren het veld moeten ruimen.
In zijn burgerleven heeft de heer Kruis onder
meer meegewerkt aan de plannen vooi
bouw van Hilton-hotels in Nederland, heeft hij
aan „Holland Promotion" gedaan en heeft hij
in een uitermate moeilijke periode voor de
K.L.M. gewerkt
De heer Kruis zou niet de generaal Kruis zijn
als hij in zijn boek niet opnieuw zou wijzen
op de volgens hem vele gevaren, die Nederland
en zijn krijgsmacht opnieuw bedreigen. „Dat
onze strijdkrachten niet voldoende gemotiveerd
kunnen zijn, niet doordrongen van de ernstige
bedreiging die zij moeten helpen keren, behoeft
nauwelijks verbazing te wekken. Het volk als
geheel is op dit terrein immers evenmin vol
doende gemotiveerd en zijn leiders wekken
helaas maar te dikwijls de indruk dat zij het
ook niet zijn en dat defensie slechts een onder
werp is voor een politiek programma en een
sluitpost op de begroting. Zo is het altijd
geweest en zo is het nu ook.aldus de heer
H J. Kruis in zijn boek „Generaal in Neder-
,and" T. d. Houten
„Generaal in Nederland", memoires van H. J.
Kruis,
ui tg. Fibula-Van Dishoeek, prijs 29,50 gulden.
TERUG
87 Cambodjaanse
vluchtelingen, die
tijdens de recente
oorlog waren uitge
weken naar het
buurland Thailand,
besloten dezer da
gen naar Cambodja
teriig te keren. Op
de foto komen en
kelen van hen de
grens over.
(Van onze correspondent)
PARIJS Een aantal suppor
ters van de Engels e voetbal
ploeg Leeds United heeft, na de
verwoestingen die in Parijs
werden aangericht na de verlo
ren wedstrijd tegen Bayem
München, ook in de kustplaats
Calais huisgehouden.
De supporters strandden daar
op weg naar huis, als gevolg van
een staking van de Franse en
Engelse veerdiensten. Een aan
tal treinstellen dat door de
spoorwegen als onderdak werd
aangeboden werd gedeeltelijk
verwoest In de stad werden au
to's beschadigd, sneuvelden
winkelruiten en werd een café
beroofd.
i Pa-
De Britse ambassadeur
rijs heeft officieel de veront
schuldigingen van zijn regering
overgebracht. Een personeelslid
van zijn ambassade zou betrok
ken zijn geweest bij de rellen en
een bromfiets door een winkel
ruit hebben gegooid.
Bas de Gaay Fortman:
(Van ome parlementaire redaktie)
NIJMEGEN ,We hebben een heel beroerde
week achter de rug. Het, kabinet besloot de
Starfighter te vervangen door de F-16. Minister
Van Agt dwong staatssecretaris Glastra van Loon
tot aftreden. Een monsterverbond van confessio
nelen, WD en CPN stemde voor het kanaal
dwars door het natuurgebied van de Dollard.
Onder progressieven is de sfeer dan ook om te
snijden'. Zo begon de fractievoorzitter van de
PPR in de Tweede Kamer, dr. B. de Gaay Fort
man, vanmorgen zijn rede op het voorjaarscon
gres van de PPR.
Hij deelde mee dat de PPR jaarlijks zal stemmen
tegen de uitgave voor de vervanging van de.
Starfighter. De Gaay Fortman constateerde met
voldoening dat het aantal aan te schaffen vliegtui
gen is teruggebracht tot 84, zodat er van opvoering
van de bewapeningswedloop niet kan worden ge
sproken. Onbegrijpelijk vond hij het dat een chris
telijk geinspireerde partij als de AR het aantal
vliegtuigen wil opvoeren.
Bemoedigend vond hij wat er wordt gedacht over
een democratische economische orde. „Wij mogen
niet volstaan met anti-kapitalisme. Ook het staats
socialisme is geen alternatief. Wel dient de finan
ciële macht te worden gesocialiseerd, dienen inves
teringen en de gehele inkomens- en prijspolitiek
te worden gepland en maatschappelijk te worden
getoetst Volgens De Gaay Fortman is een investe-
ringsloon een democratischer oplossing dan ver-
mogensaanwasdeling.
Kritiek leverde hij op de confessionele partijen die
niet laten horen welke maatschappelijke hervor
mingen er moeten komen. De confessionelen zou
den concreet moeten aangeven wat zij in de
praktische politiek willen. De parlementaire rol
van de christendemocratie blijft beperkt tot het
afremmen en afzwakken van het kabinetsbeleid,
aldus de Gaay Fortman.
Auto-keuring
ZELFS BETREKKELIJK EENVOUDIGE zaken worden tegen
woordig in het politieke bedrijf problemen. Neem de verplichte
autokeuring; een onderwerp dat volgende week tot een nederlaag
voor minister Westerterp kan leiden. Waarna het wetsontwerp
ingetrokken gaat worden en er van de verplichte autokeuring
voorlopig niets terecht zal komen
Inziende dat regering en volksvertegenwoordiging zich dan geza
menlijk belachelijk maken want ieder politicus heeft de mond
vol van grotere verkeersveiligheid heeft de oppositie die het
wetsontwerp in zijn huidige redactie afwijst, aangekondigd met een
initiatiefwet te zullen kómen, als de minister zijn wetsontwerp
inderdaad intrekt
Dit moet voor de minister reden zijn om zich, met het kabinet
nog eens ernstig te bezinnen en desnoods te elfder ure opnieuw
met het parlement in overleg te treden over een compromis. Want
met politieke tegenstellingen heeft de uitwerking van de verplichte
jaarlijkse autokeuring niets te makea Hoogstens met politieke
prestiges en die moeten we niet op een goudschaaltje gaan wegen.
„Gericht" wordt omstreden
HEBBEN IN DE KRANTENWERELD economische problemen tot
een proces van fusies en concentratie geleid, bij radio en televisie
komt een ander proces op gang.
Na de voorkeur van vele burgers voor een omroepvereniging die
amusement in velerlei vorm voorop stelt en het hierdoor ontketende
proces van „vertrossing", nu een actie bij verschillende omroepver
enigingen van ontevredenen over de richting van hun .gerichte"
omroepverenigingen. Welke laatstgenoemde organisaties tot nog toe
het fundament van ons omroepbestel gevormd hebben
EEN PAAR JAAR GELEDEN heeft, ten koste van de N.C.R.V.,
de onrust in protestants-christelijke kringen al geleid tot het
oprichten van de Evangelische Omroep, die weliswaar aan het
einde van haar snelle opbloei schijnt te zijn gekomen, maar
voorlopig ook niet in haar bestaansrecht bedreigd wordt
De koers van de K.R.O. zint sommige katholieken evenmin, maar
zij die met die omroep willen breken, stappen als regel over naar
de N.C.R.V. of qua religie kleurloze omroepen; want de deconfessio
nalisering speelt bij de katholieken het sterkst
Sedert korte tijd is ook bij twee andere „gerichte" omroepen de
richting omstreden: de V.P.R.O. en de VARA In het eerste geval
vragen leden zich af in hoe verre de V.P.R.O. behalve vrijzinnig
ook nog protestants christelijk) is; bij de VA.RA. vinden
mensen van de linkervleugel, dat Kloos c.s. bezig zijn het socialisme
te verraden; in beide gevallen is met het oprichten van een nieuwe
omroepvereniging gedreigd.
WAARMEE WEER EENS DUIDELIJK WORDT, dat de onvrede
over de Nederlandse omroep ook heel andere redenen heeft, dan
door de kopstukken van de omroeppolitiek vaak wordt betoogd.
Er is niet alleen „vertrossing", maar ook „dirigisme"; beide ver
schijnselen hebben ook in eigen kring felle tegenstanders.
[ADVERTENTIE J
(Van een onzer verslaggeefsters)
GRONINGEN De actie 'Geven voor
Leven", die het Koningin Wilhelmina
Fonds In samnewerking met de NCRV
vorig jaar heeft gehouden, heeft in to
taal een brutobedrag van 65 miljoen
gulden opgeleverd. De nationale puzze
lactie die in 48 regionale dagbladen
werd gehouden, leverde een brutobedrag
van ruim vijf miljoen gulden op. "Een
absoluut record van de Nederlandse vrij
gevigheid". Dit zei vandaag de heer E.
A. Schiittenhelm, voorzitter van de Ver
eniging tot steun van het KWF op de
jaarvergadering die in Groningen werd
gehouden.
Met het geld dat de puzzelactie opbracht,
kan het KWF een groot deel financieren
van een studiecentrum voor Sociale On
cologie, een centrum dat zich gaat bezig
houden met de maatschappelijke facto
ren die, zoals is gebleken, bijdragen tot
het ontstaan van gezwelziekten zoals kan
ker. Tot nu toe heeft men zich moeten
beperken met de biologische oorzaken.
Via dit centrum hoopt men doelmatiger
kanker te kunnen bestrijden. Men zal
zich buigen over de sociale problemen
die er zijn rond de patiënten en hun
gezin. Ook hoopt men hierdoor in staat
te worden gesteld te komen tot een betere
begeleiding van depatienten.
Het KWF verwacht verder vóór de jaar
wisseling een volledige verantwoording te
kunnen geven van de door de bevolking
opgebrachte gelden.
DUKZ1GT:
ROTTERDAM (ANP) - In het
academisch ziekenhuis Dijkzlgt
te Rotterdam neemt men een
wat afwachtende houding aan
tegenover een preparaat tegen
chronische nierziekten, dat in
de V8 bij Exxon (Esso) ontwik
keld wordt en via de mond kan
worden ingenomen.
Het is een capsule omhuld door
een vloeibaar membraan. De
capsule bevat stoffen die op
chemische wijze moeten binden
aan ongewenste stoffen in de
ingewanden. Het vloeibare
membraan zorgt er voor dat de
ene stof wel en de andere niet
in de capsule komt Op deze
wijze hoopt men er in te kunnen
slagen om alleen giftige stoffen
aan het lichaam te onttrekken.
Het preparaat, dat nog geheel in
het stadium van de proefnemin
gen op dieren is, zou als aanvul
ling kunnen dienen op de nier-
dialysebehandeling (doorspoe
ling via kunstnier). In Dijkzigt
wijst men er op dat een soortge
lijke Zweedse vinding gefaald
heeft
Zestig miljoen
kinderen in India
ondervoed
NEW DEHLI (Rlr) Onfrev„r
zestig miljoen kinderen in In
dia zijn ondervoed. Dit ver
klaart het opleidingsinstituut
voor maatschappelijke samen
werking in de Indiase hoofd
stad New Delhi.
Het instituut zegt dat 75 pro
cent van de Indiase kinderen als
niet gezond kan worden aange
merkt Dit is te wijten aan meer
of minder ernstige ziektes. Ver
der zouden ongeveer 25 miljoen
ondervoede kinderen blind wor
den door gebrek aan vitamine
A. Geschat wordt dat het aantal
kinderen in de leeftijd van 0 tot
14 jaar 42 procent uitmaakt van
de totale bevolking van 550 mil
joen mensen.
I ADVERTENTIE]
Kamerbreed tapijt en karpetten zijn in uw
Vendomus geen bijzaak, maar even
belangrijk als eetkamers, bankstellen en
wandmeubels. Vendomus stelt er ook even
hoge eisen aan. Vandaar dat u in de kollektie
uitsluitend het allerbeste aantreft wat
gerenommeerde fabrikanten u te bieden
hebben. En hetzelfde geldt ook voor
gordijnen en vitrages. Beide kollekties
worden bovendien gecoördineerd met
dessins, kleuren en materiaaltoepassingen
in de meubelkollekties. Zodat het niet
overdreven is dat Vendomus staat voor
kompleet wonen. Wonen in grote stijl
zonder dat u dat een vermogen kost
nfin, u moet maar niet te lang wachten
om met eigen ogen te komen zien wat
Vendomus allemaal heeft.
*t Zal u aangenaam
MMMDOMUS
het woonwarenhuis van Vroom Dreesmann
Rijswijk winkelcentrum in de Bogaard
Van onze correspondent Roger Simons
LONDEN De strijd tussen de pro's en de anti's
over de voor- en nadelen van het behoud van het
Britse EEG-lidmaatschap, is wat de Britten
noemen „hotting up". Premier Wilson en zijn
ministers beginnen het warm te krijgen: vanaf
maandag mogen de ministers hun standpunt met
alle middelen toelichten. Voor- en tegenstanders
kunnen samen optreden voor de tv en elkaar de
huid vol schelden, terwijl heel het land toekijkt.
De ministeriële bokswedstrijden beginnen maandag
avond. Dan krijgen de zwaargewichten Tony Benn
(minister van industrie, anti) en Roy Jenkins (bin
nenlandse zaken, pro) de kans elkaar blauwe ogen
te slaan. Het is een publiek geheim dat de twee
elkaar de laatste tijd niet kunnen luchten. Jenkins
zei deze week dat hij Benn niet langer au sérieux
kon nemen inzake economische kwesties. (Jenkins
is eerder minister van financiën geweest). Benn had
toen al een paar keer zijn bewering herhaald dat
het Britse lidmaatschap van de EEG tot nu toe al
een half miljoen werklozen had opgeleverd, een
verklaring die telkens door ondermeer premier Wil
son als leugen werd verworpen.
De uitslag van het referendum zal vermoedelijk
vrijdagavond 6 juni al bekend zijn. De meeste
waarnemers verwachten een positief resultaat
Daarom richt hun belangstelling zich nu veeleer op
wat zal kunnen gebeuren na het referendum: als
de meerderheid ja gestemd heeft, wat gaat Wilson
dan doen met zijn Europa-hater Tony Benn? Om
nog maar te zwijgen van de gevolgen van een
negatieve uitslag.
Dit betekent evenwel niet dat de ondergang van de
Labourpartij op til is. De Britse socialisten houden
van bokswedstrijden. Labour is zo'n beetje als de
bruid die met een paar blauwe ogen het huwelijks
bed in stapt. Na korte tijd zijn de kemphanen weer
eikaars beste maatjes. (Voor een overzicht over de
stand van zaken met betrekking tot het referendum,
zie „Finale".)
Verkenningsvliegtuig neergestort
Drie Duitse soldaten houden de omgeving in de gaten van het donderdag
neergestorte Amerikaanse verkenningsvliegtuig U-2. dat op de achter
grond ligt tussen de bomen. Zowel van Amerikaanse als Britse kringen
wordt tegengesproken dat dit „spionagetoestel" door Oost-Duitsland is
neergehaald.
(Van een onzer verslaggevers)
DEN HAAG De Nederlandse Organisatie Zuiver-Wetenschappe-
iijk Onderzoek ZWO bestaat vandaag 25 jaar. Ter gelegenheid
daarvan heeft de organisatie subsidies toegekend aan een aantal
jonge mensen die een wetenschappelijk onderzoek willen uitvoe
ren dat op hun belangstellingsterrein ligt. Directeur prof. dr. R.
van Lieshout van het ZWO heeft vanmiddag in Den Haag de
subsidies aan de jongeren uitgereikt, In aanwezigheid van konin
gin Juliana die de jubileumviering van ZWO meemaakte.
ZWO had voor jonge mensen van 15 tot 20 jaar de mogelijkheid
opengesteld een subsidie aan te vragen voor een te verrichten
onderzoek. Er kwamen 31 aanvragen binnen, waarvan het bedrag
varieerde van 150 gulden (een éénmansprojekt) tot 28.000 gulden
(voor een projekt van 99 jongeren). Een commissie van 21 hooglera
ren heeft 20 aanvragen beloond, voor een totaalbedrag van 58.500
gulden. De onderwerpen van de studies varieerden van de eventue
le bruikbaarheid van orgelpijpen als behuizing voor luidsprekers
tot een onderzoek van de zon met behulp van satellieten.
Onder diegenen die een subsidie kregen was J. A. J. van Heerden
uit Wassenaar die 1500 gulden kreeg voor een onderzoek betreffen
de het „dominantiegedrag van slangen".
Blinde ziet
dankzij hond
MAIDSTONE De 43-jari
ge John Lawrence in Maid
stone (Engeland), kan na
vier jaar blindheid weer
zien, dankzij zijn blindege
leidehond Omar, een zwar
te Labrador.
Lawrence vertelde gisteren
dat hij ontbijtop-bed
bracht aan zijn vrouw en
dochter, toen hij struikelde
over Omar en van de trap
viel. Hij sloeg met zijn
hoofd tegen de muur. Op
een stoel zittend om bij te
komen van de schrik, be
sefte Lawrence ineens dat
hij kon zien.
Lawrence, telefonist van
een plaatselijke bank, moet
nog twee weken wachten
alvorens de oogarts kan
zeggen of zijn herstel blij
vend is.
Volgens Lawrence weet de
hond Omar niet wat hem is
overkomen, nu het blinde-
geleidetuig is vervangen
door een gewone halsband.
Crisis in
Portugal lijkt
voorbij
LISSABON (AP) De Portuge
se socialistische partij heeft
gisteren het conflict met het
militaire bewind bijgelegd,
waardoor een einde kwam aan
een politieke crisis die de voor
lopige regering dreigde ten val
te brengen.
De militaire leiders hebben er
kend, dat de verhoudingen in
het politieke Portugese leven
niet geheel juist waren en be
loofden de situatie recht te zul
len zetten, hetgeen als een con
cessie aan de socialisten gezien
wordt De socialisten hebben op
hun beurt toegezegd de boycot
van de kabinetsvergadering te
beëindigen.
Wet tegen
misleidende
reclame
(Van onze parlementaire redao-
tie)
DEN HAAG Binnenkort cal
de regering bij de Tweede Ka
mer een wetsontwerp indienen
tegen misleidende reclame. De
bedoeling is dat in het Burger
lijk Wetboek een bepaling
wordt opgenomen waarin
wordt gesteld dat misleidende
reclame onrechtmatig Is.
Ook wordt gesteld dat zij die
verantwoordelijk zijn voor de
inhoud of de inkleding van de
misleidende mededelingen, bij
voorbeeld de adverteerder of
een reclamebureau, aansprake
lijk worden gesteld voor de
schade die daaruit voortvloeit
Minister-president Den Uyl
noemde gisteravond dit wetsont
werp van grote betekenis. „Er
zal een sterk sanerende werking
op de reclame van uitgaan."
