Werken om
den brode
niet langer
van node
B~
perste
Slic-Loc-
schaap
h over
jle dam.
ALS AMSTERDAMSE
PROFESSOR
ZIJN ZIN KRIJGT.
a
DA'S BAH EN DOET AU!!
erken mag, maar hoeft niet meer.
Nederlander heeft recht op juridische bij
wat hij ook gedaan zou hebben. Iedereen
recht op gezondheidszorg, al heeft hij zichzelf
door het roken van twee pakjes sigaretten per
naar het leven gestaan. Iedereen heeft recht
vrijheid van meningsuiting, welke baarlijke non
hij ook uitkraamt. Prof. J. P. Kuiper, hoogle-
in de sociale geneeskunde aan de Vrije Univer-
in Amsterdam, wil dit pakket van rechten
;ebreid zien met het recht op levensonderhoud.
t onvervreemdbare, onaantastbare, aan geen en-
voorwaarde gebonden recht om geen bliksem
te voeren en toch genoeg geld te krijgen om
redelijk bestaan te kunnen leiden.
vindt dat de arbeidsethos van „in het zweet des
ischijns zult gij uw brood verdienen" ten
jent nogal gepredikt door het Christendom en in
bijzonder door het Calvinisme overboord
let. .Mijn belangstelling voor de relatie van de
pns tot zijn arbeid", zegt hij „is ontstaan in de
toen ik verbonden was aan de medische afde-
van het Directoraat Generaal van de Arbeid.
nvankelijk hield ik me traditiegetrouw bezig met
li aantal schadelijke faktoren in de werksituatie
n fysische, chemische, mechanische en microbio
tische aard, maar al gauw drong het tot me door
;r 'n problematiek van een heel andere aard
die waarschijnlijk minder met de kwantiteit
in het menselijk bestaan te maken heeft (de
vensduur en levensverwachting) dan met de kwali-
ervan: de vervulling van het leven, de authentie-
menswording. Sindsdien ben ik met hartelust
3|Èar vaak ook met onlustgevoelens deel gaan
^men aan discussies over de zin van arbeid voor
lividuen. Het is me daarbij opgevallen dat derge-
ce discussies nogal eens in een veel te eng kader
lats vinden. Men gaat dikwijls uit van een te
perkt begrip arbeid, van een overdreven voorstel-
tfg van de betekenis van vrije tijd
v^izijdig hanteren van het model
tastbaarheid".
lof. Kuiper vindt het onjuist dat in de discussie
er de relatie tussen de mens en zijn arbeid
genover het frustrerende werk de bevrijdende
ije tijd wordt gesteld. „De oppervlakkige filosofie
pfn het heilbrengende bedrijfsleven erkent de ar-
fed als onaangenam, maar op de ellende volgt de
datzelfde bedrijfsleven mogelijk gemaakte ver
ging van het vrije weekend en de vakantie. Het
^begrijpelijk dat het weldoende bedrijfsleven dan
I tl een beetje dankbaarheid verlangt die kan woi-
getoond door de ondankbare taak van de
dagelijkse arbeid blijmoedig te aanvaarden".
liggen, kort gezegd, de feiten nü. Maar volgens
«f. Kuiper zou de mens uit moeten gaan van een
v4aal ander standpunt In onze door het bedrijfsle
ven „geheiligde" cultuur zijn we eraan gewend
geraakt te denken dat tijd geld is. De overwaarde
die we hechten aan alles wat voor geld te koop is,
belet ons in te zien dat tijd veel belangrijker is dan
geld. Tijd is leven. De erkenning van de eindigheid
van ons bestaan moet ons doen beseffen dat van
de vele schaarse goederen onze tijd waarschijnlijk
wel de belangrijkste is. Tijd die geen betekenis heeft
voor het maken van onze eigen, onze authentieke
levensgeschiedenis, is verknoeide tijd. Op zichzelf
doet het er niet toe met welke zaken we onze tijd
vullen: met slapen, reizen, eten, bankwerken, weven,
vrijen of inkopen doen. Alleen van belang is de
vraag of de gebruikte tijd onszelf, dat wil zeggen
onze persoonlijke menswording, ten goede komt of
„Deze waardering van menselijke tijd", zegt prof.
Kuiper, „biedt de gelegenheid het begrip uitbuiting
veel ruimer te nemen dan waarschijnlijk door Marx
is bedoeld. Je zou kunnen stellen dat de menselijke
waarde van de arbeid ligt in zijn betekenis voor
de persoonlijke menswording van de mens die het
betrokken werk verricht. Als arbeid deze waarde
ontbeert, dan kan men die achteraf niet verlenen
door aan het waardeloze werk een stukje vrije tijd
toe te voegen". Uitgaande van deze filosofie komt
hij dan tot de stellipg: „Een vrije maatschappij is
een volwassen samenleving waarin de garanties
aanwezig zijn dat alle leden gebruik kunnen
maken van hun recht op levensonderhoud zowel als
van hun recht op arbeid. Het recht op levensonder
houd is onaantastbaar en onvoorwaardelijk. En nu
.bedoel ik een optimaal levensonderhoud dat het
mogelijk maakt niet alleen je individuele lichamelij
ke behoeften te bevredigen en deel te hebben aan
de collectieve voorzieningen, maar ook een zekere
mate van persoonlijke keuze te doen uit consumptie
goederen. Anders gezegd: elke Nederlandse burger
moet, of hij nu werkt of niet, van staatswege een
dusdanig gegarandeerd inkomen krijgen dat hij niet
alleen een dak boven zijn hoofd en brood op de
plank kan hebben, maar dat hij ook nog zo nu en
dan een boek of een plaat kan kopen of kan sparen
voor een reis. Pas dan is iedereen vrij om met zijn
menselijke tijd het kostbaarste goed dat we
hebben te doen en te laten wat hij wil. Pas dan
kan hij echt gaan werken aan zijn menswording".
Een maatschappij dus waarin iedereen die om
welke reden dan ook zin heeft qm arbeid te verrich
ten, dat kan doen, maar waarin anderzijds iedereen
die er geen zin in heeft of die het niet kan, mag
gaan vissen zonder zich zorgen te hoeven maken.
Niet langer bedelen bij de Bijstand. Iedere maand
kassa voor iedereen, of hij nu werkt of niet Mate
rieel gesproken kan het morgen al, meent prof.
-^ippgp
Prof. dr. Kuiper: „De vernedering van de
ambtelijke pottenkijkerij verdwijnt".
Kuiper. Volgens hem is de totale produktie in onze
maatschappij voldoende om alle inwoners van Ne
derland een optimaal levensonderhoud te garande
ren. Maar het tot stand komen van een dergelijkei
vrije samenleving acht hij op korte termijn onwaar
schijnlijk. „Ik constateer dat er nog een sterke
emotionele, bijna religieuze binding bestaat aan de
koppeling van arbeid en levensonderhoud. Sinds
mensenheugenis, en waarschijnlijk ook in de prehis
torie, is de bestaanszekerheid onlosmakelijk verbon
den geweest met de deelname aan materiële arbeid
Dat wij in het zweet ons aanschijns ons brood zullen
eten, is de Bijbelse uitdrukking voor deze oeroude
ervaring die tegelijk een maatschappelijke overtui
ging werd. Werken om den brode is voor de mens
heid tot nu toe vanzelfsprekend geweest De keerzij
de van deze overtuiging hield in dat wie niet werkte,
ook niet zou eten. Ook in onze maatschappij leeft
deze overtuiging nog sterk. O wee, als de eenmaal
aanvaarde en in de samenleving opgenomen men
senkinderen lui blijken te zijn en zich niet willen
voegen in onze arbeidsideologie dat wil dan
meteen zeggen: in onze bedrijfsleven-ideologie.
ledereen mag werken aan z'n persoonlijke-
menswording, op alle manieren die hij wenst.
Zijn inkomen mag daar niet afhankelijk vani
zijn.
gekenmerkt wordt door individualisme. Er. bestaat
een overwaardering vopr de betekenis van het
produktie-apparaat. En de mening is nog wijd ver
breid dat de belangrijkste prikkel voor mensen om
aan arbeid deel te nemen, een geldelijke beloning
is. Velen nemen aan dat de meeste mensen niet gaan
werken als hun levensonderhoud gegarandeerd is".
Mocht het Nederlandse volk ooit ja zeggen tegen
zijn Utopie, dan zal de invoering ervan zeer geleide
lijk moeten gaan, vindt prof. Kuiper. Dan moet er
naast de sociale voorzieningen die gekoppeld zijn
aan arbeid, een nieuw gemeenschapsfonds komen
dat in toenemende mate te beginnen met, zeg,
een kwart van wat men minimaal nodig heeft om
in leven te blijven het recht op levensonderhoud
garandeert. Op die manier kunnen we aan de
gedachte wennen.
De voordelen van zijn systeem zijn volgens prof.
Kuiper legio. Het geeft rechtszekerheid aan iedereen
die geen menselijke arbeid kan verrichten. Je hoeft
niet meer te soebatten en de vernedering van de
ambtelijke pottenkijkerij verdwijnt. De mens krijgt
een grotere mogelijkheid tot zelfbepaling. Hij is
minder kwetsbaar. Hij kan niet meer gechanteerd
worden om te gaan werken met het argument:
„anders moet je gaan bedelen voor een uitkering;
moet je je hand ophouden". Voor het bedrijfsleven
zal de noodzaak ontstaan om in grotere hoeveelhe
den menselijke arbeid aan te bieden werk waarin
iemand bevrediging vindt, waaraan hij zijn eigen
smaak kan geven. Het proces van de humanisering
van de arbeid komt op gang. En werkloos zijn zal
niet langer als een schande worden gevoeld.
Anderzijds verliest prof. Kuiper niet uit het oog dat
zijn Utopia bedreigingen inhoudt voor het produk
tie-apparaat en voor het niveau van de materiële
ivoorzieningen. De noodzaak zal ontstaan om meer
arbeidsplaatsen met menselijke arbeid te creëren.
Dat vergt een stuk organisatie en betekent minder
winst, zeker in de beginperiode. Ook zal het moeilijk
worden om aan voldoende arbeidskrachten te ko
men, want veel mensen zullen, verlost van materiële
zorgen, naar een andersoortig beroep verhuizen.
Prof. Kuiper geeft voor deze problemen de volgende
oplossingen aan. Het proces van de automatisering
kan worden opgevoerd en versneld. Men kan betere
toepassingen verzinnen van werkstructurering en
werkoverleg. Men kan een bedrijf of een deel ervan
sluiten. Men kan met zijn bedrijf of een deel ervan
ook verhuizen naar een ander geïndustrialiseerd
land of naar een ontwikkelingsland. De gevolgen
liggen voor de hand. Minder beschikbare arbeids
plaatsen in het produktie-apparaat waartoe prof.
Kuiper ook de distributie en de afvalverwerking
rekent, en minder materiële voorzieningen. Maar
ook een betere mondiale verdeling van het produk
tie-apparaat en hopelijk op den duur van de mon
diale voorzieningen.
PIET SNOEREN
:K>
5t
lc
6
I 0e dikwijls gebeurt het niet dat peu-
es, nieuwsierig als ze zijn met grijpgra-
I f en onderzoekende vingertjes het kast-
onder de gootsteen weten open te
rijgen. Bijna even vaak is moeder er
y tijd bij om het ontdekkingsreizigertje
iei" de gevarenzöne te halen en kan ze
Jt voor de zoveelste keer vertellen dat
„au" doet of dat het „bah" is.
ge basis. En wat dat betreft is Lodac het
eerste schaap dat over de dam is. Op het
door deze fabriek vervaardigde bleek
middel is een speciale dop aangebracht.
Bij dit zogenaamde Clic-Locsysteem moe
ten twee verschillende handelingen ge
lijktijdig worden uitgevoerd: drukken en
draaien. Een combinatie die volwassene
nen snel in de vingers hebben, maar die
voor peuters bijna onuitvoerbaar is. Van
de tweehonderd geteste kinderen bleek er
één in staat de dop los te schroeven.
Daarom is de dop bovendien zo gecon
strueerd, dat hij bij losschroeven een
onheilspellend geratel Iaat horen.
Op deze sluiting heeft Lodac geen patent
en de vraag is dus gerechtvaardigd wan
neer de rest van de kudde de dam zal
passeren. Veel duurder is het niet. De
kostprijs van een fles met veiligheidsdop
is vier cent hoger dan een fles zonder.
Overigens, dat moet gezegd worden, bant
zelfs een veiligheidsdop niet alle risico's'
uit Want sommige mensen kunnen on
waarschijnlijk slordig en nalatig zijn. Een
onderzoek in New York City wees uit dat
in één van de arme wijken maar liefst
zestien procent van de gebruikers van
kinderveilige verpakkingen de fles na
gebruik liet openstaan^ En daarmee gaat
natuurlijk ~het nut van de speciale slui
ting geheel verloren.
Maar ondanks dat kan het ook in ons
land geen kwaad wanneer de regering
zich zou buigen over de mogelijkheden
om veiligheidssluitingen wettelijk te ver
plichten.
LONNEKE VAN KOOT
Maar in een groot aantal gevallen ont
snapt het kind even aan de aandacht, kan
het de speurtocht voortzetten en de
nieuwsierigheid bevredigen door te proe
ven wat er toch allemaal in die flessen
zit. Een enkele keer valt de schade mee.
Jaarlijks moeten echter tientallen kinde
ren in het ziekenhuis worden opgenomen
met longaandoeningen, vergiftigingsver
schijnselen of slokdarmverbrandingen.
Vooral de geconcentreerde bleekmidde
len en middelen vopr vaatwas- en wasma
chines zijn hier de boosdoeners, naast de
schoonmaakmiddelen met ammonia, sol-
deerwaters, huishoudmiddelen waarin
terpentine is verwerkt zoals in meubel
olie, medicijnen en vermageringspillen.
Medicijnen zitten in de meeste gevallen
goed weggeborgen in medicijnkastjes op
voor kinderen, onbereikbare hoogte.
,Maar een vergeten buisje aspirine, ver
mageringspillen op de toilettafel. .en
het kwaad is geschied. Grote hangsloten
op de keukenkastjes zouden een oplos
sing kunnen bieden. Maar wordt zo'n slot
gebruikt in een druk huishouden? Rest
dus een goede sluiting op verpakkingen
van „gevaarlijke" artikelen.
In Amerika heeft men zich dat ten volle
gerealiseerd en de regering daar heeft de
fabrikanten de wettelijke verplichting op
gelegd om verpakkingen van medicijnen
en huishoudelijke middelen van veilig
heidssluitingen te voorzien. In Engeland
zijn dergelijke voorschriften in de maak
ten aanzien van verpakkingen van medi
cijnen. In Nederland daarentegen is zo'n
beveiliging alleen bereikbaar op vrijwilli-
.wanneer komt rest van de kudde?
