Onbekende requiem-mis van
Marc-Antoine Charpentier
maakt diepe indruk
Dr. Pluizer vraagt uw aandacht
Bridgen
rcr
ia a mm&\
a A ei M.
Dammen
ci ra c a c
paoin* 16
LEIDSE COURANT
ZATERDAG 3 MEI 1973 j
Oplossing vorige puzzel
De prijswinnaars van de puzzel van vorige week zijn:
Twaalf gulden vijftig: Mevr. v.d. Post. Marnixstraat 26. Leiden.
Vijf gulden: J. G. Verhaar. Houtmanstraat 6, Lisse.
De, prijzen worden binnen drie weken per cheque toegezonden..
Oplossingen voor woensdag 12.00 uqr 's middags onder vermelding
van „Puzzel 189" zenden aan:
Leidse Courant
Postbus 11,
Leiden.
HORIZONTAAL:
1 buitenzijde
6 naderhand
9 Nederl. provincie
14 herkauwer
15 flink, dapper
17 vent
19 takje
21 vers
22 tennisterm
23 groente
25 telwoord
26 verwonding
28 soort koekje
32 geloofsafvallige
35 bijb. figuur
36 snijwerktuig
37 steeds
39 Ind. eilandengroep
41 drietal
42 kleurstift
44 donker
46 pl. in Italië
48 waterkering
50 gebruiker v. rookwaar
52 levenslucht
54 woonschip
55 klap
57 vaatwerk
58 kippeziekte
60 wolvlokje
61 pl. in Gelderland
62 wolsajet
64 pl. in Spanje
66 afslagplaats bij golf
67 soort
69 levensbestemming
70 gebogen been
71 gelijk
73 ingedikt sap
75 vis
78 zijriv. v.d. Donau
80 kaartspel
83 viervoeter
84 deel v.e. japon
86 vernis
89 woonplaats
91 epistel
92 heidemeer
94 vogel
96 bouwland
97 wereld
98 president
99 voorzetsel
100 schouwspel
101 riv. in Azië
102 vogel
103 deel v.d. week
104 verkeerd
105 gereed
107 leerling
108 onder andere
109 alvorens
110 zangstem
111 kostbaar kleinood
113 korting op de prijs
116 belemmering
118 rubber
119 bron
121 vertrek
123 vakje in een kast
126 knaagdier
128 keukengerei
131 bevrachter
133 poging tot koop
134 waterkering
135 vlaskam
136 gemeenschappelijke
137 vertragingstoestel
139 vrouwenhoofddeksel
141 lidwoord
142 vernis
144 droogoven
145 uiting v. genegenheid
147 gevangenis
148 lichaamsdeel
149 spijskaart
150 bewerkte dierehuid
61 heideplant
62 vis
63 metaal
65 kruisboog
68 pl. op Ameland
72 hoge berg
73 schreeuw
74 muziekstuk
76 Europees land
77 afhangend gedeelte
79 kippenloop
152 monster
81 roofvogel
154 eenzaam
82 voorzetsel
156 deel v. Afrika
84 de oudste
157 gezicht
85 ingetogen
159 veelhoevig dier
87 geur
160 vaste brandstof
88 viskorf
161 pl. in Zuid-Holland
90 schermwapen
163 Noorse godheid
91 drinkgerei
165 boom
92 familielid
167 de oudste
93 meer in Finland
169 geld dat iedere maand
95 onderricht
betaald wordt
99 pl. in Overijsel
177 pl. in Friesland
106 schroefboor
174 onvruchtbaar
108 Int. geneesmiddel
175 tweetal
110 meetk. lichaam
176 bovendien
111 geestelijke
178 hoofddeksel
112 voor de vuist
180 pl. in Noord-Brabant
114 aankomend
181 drijftil
115 sein
183 maand
117 insekteneter
185 deel v.d. mond
118 paardje
186 bedaardheid
119 Germaanse godheid
187 Europese hoofdstad
120 patiënt
188 plek
122 veerkracht
124 brandstof
VERTICAAL:
125 pl. in Duitsland
1 wijfjesschaap
126 etenbereider
2 gemeensfhappelijke
127 grappenmaker
weide
129 Russisch voertuig
3 godsdienst
130 vuur
4 priem
132 schoolonderricht
5 gebak
135 pl. in Duitsland
6 maanstand
136 dient u te tonen bij de
7 doorzichtig weefsel
afgifte v.e. betaalche
8 godsdienst
que
9 werpanker
138 inhoudsmaat
10 snelle loop
140 kaartspel
11 oude lengtemaat
141 jaartelling
12 titel v.d. Japanse keizer
143 samentrekking v.d.
13 een zeker
spieren in een deel v.h.
14 kind dat alles pleegt te
been
verklikken
146 vreemde munt
16 naarling
148 papegaai
18 bijwoord
150 inwendig orgaan
20 enfin
151 pl. in Duitsland
23 sportartikel
152 plant
24 bergweide
153 ketting
27 godin
155 gelofte
29 op die manier
158 tussenzetsel
30 onbep. vnw.
162 godin
31 inwendig orgaan
163 karakter
33 geheel de Uwe
164 slot
34 vleesgerecht
165 ik
37 deel v. Azië
166 armzalige steeg
38 insekt
168 voortbrenging
40 tuinbloem
169 tijdelijk gebruik
43 lenig
170 moed
44 gezet
171 kleine plaats
45 kledingstuk
173 kledingstuk
47 hoeveelheid
174 aanwijzend vnw.
49 tijdsduur
177 waterdiepte
51 voertuig
179 waterplant
53 bestuurder v. Venetië
181 Lumen
55 drijfkracht
182 boom
56 Europese hoofdstad
183 water in Noord-Brabant
59 gekheid
184 noot
Veel contracten worden gewonnen
doordat de leider de situatie in een
bepaalde kleur goed raadt, veel
worden er verloren door het omge
keerde. In het eerste geval zal men
geneigd zijn te spreken van „een
juiste taxatie", in het laatste van
„domme pech".
Toch zijn er spellen, waarbij het
al dan niet juist behandelen van
een kleur slechts schijnbaar raad-
werk is. Het spelverloop. de bie
ding en het vallen van de hon
neurs kunnen de opmerkzame spe-'
Ier aanwijzingen geven die tot een
grotere kans op succes leiden dan
de simpele 50-50.
Onderstaand spel is er zo een. Ge
leider is in een tamelijk precair
eindcontract verzeild geraakt en
de vooruitzichten zijn niet erg be
st. Probeert u eens de kansrijkste*
speelwijze te ontdekken en wel
licht bent u ook in staat de grootte
van zuids kans te bepalen.
Noord
Zuid
A V 9 5
H 7 6
B 10 3
<?V 9 8 2
O H V
0 9 3
A V 7 2
H B 10 8
Noord gever, allen kwetsbaar.
Noord opende met 1 klaveren, oost
volgde met 1 harten, zuid bood 1
SA. en noord verhoogde, na pas
sen van west. tot 3 SA. Hierna
werd door de overigen gepast en
west kwam met ruiten 5 uit
Noords vrouw werd door oost met
het aas genomen en ruiten 10
werd nagespeeld. Bij west ver
scheen de boer en noord kwam
met de heer aan slag. Daar er
voorlopig weinig anders te doen
viel. vervolgde zuid met vier rond
jes klaveren, waarop oost driemaal
bekende en op de vierde een hoge
harten (de 7) afwierp, terwijl west
ruiten 2 en harten 4 opruimde. Nu
volgde schoppenaas en een kleine
schoppen naar zuids heer. Oost
speelde achtereenvolgens de 4 en
de boer. west de 2 en de 3. De
derde schoppen werd uit zuid ge
speeld. West speelde de 8 bij en
nu was voor zuid het kritieke mo
ment aangebroken: snijden of
niet?
Denkt u er eens over na en pro
beer een reden te vinden voor uw
beslissing.
OPLOSSING: Hoe groot heeft u
zuids kansen geschat? Er is
slechts één goed antwoord: 100%l
Zuid moet snijden in schoppen
voor een zekere winst Als oost
schoppen 10 blijkt te hebben en
dus aan slag komt. heeft hij geen
ruiten meer om terug te spelen.
Voor zijn kwetsbare volgbod heeft
hij zeker een vijfkaart harten en
drie klaveren heeft hij reeds laten
zien. Zou hij drie schoppens heb
ben, dan heeft hij oorspronkelijk
slechts twee ruitens gehad en die
zuid twee slagen in de kleur
maakt. Een safety playl
De redenering: de kans op een
4—2 verdeling is groter dan die op
3—3 is hier niet juist De kans dat
WEST de vierkaart heeft is slechts
DE HELFT van 48%. Oosts lange
hartenkleur wordt gecompenseerd
door de onmiskenbaar lange rui-
tenkleur bij west, zodat dit geen
gewicht in de schaal legt
De OW-spellen waren:
West Oost
10 8 3 2 484
<74 OAH765
O B 6 7 5 4 2 OA 10 6
♦94 ♦663
Op alle toeren klinkt muziek
Een deel van het vele geld dat
de Armeense oliemagnaat
Gulbenkian vergaarde, mocht
na zijn dood in 1955 voor cul
turele doeleinden worden ge
bruikt Daaraan is het te dan
ken dat het koor en orkest
van de Gulbenkian-stichting
ln Lissabon onder leiding van
Michel Corboz een prachtige
grammofoonopname kon ma
ken van een tot nu toe prak
tisch onbekende Messe pour
les Trépassés, die de Franse
componist Marc-Antoine
Charpentier op het eind van
zijn leven, dat wil zeggen
rond 1700, moet hebben ge
maakt Era to heeft de cassette
zojuist onder nummer STU
70765/6 op de markt gebracht
Zowel het werk zelf als de
sublieme weergave zijn een
openbaring. Charpentier werd
tijdens zijn leven weggedrukt
door Lully, die aan het hof
van Lodewijk XTV alles over
muziek te zeggen had. Dit
heeft niet kunnen verhinderen
dat Charpentier acht en twin
tig fraai gebonden folianten
naliet, die met zorg gecalligra
feerde manuscripten van zo'n
tweehonderd composities be
vatten, overwegend geestelijke
muziek. De neef van de com
ponist zorgde er voor dat die
folianten in het bezit kwamen
van de Franse Nationale Bi
bliotheek. De laatste twintig
jaar zijn ze, vooral door Ame
rikaanse musicologen, grondig
bestudeerd maar nog geen
tiende van deze unieke barok
muziek is tot nu toe voor de
hedendaagse muziekpraktijk
toegankelijk gemaakL
Het werk van Charpen' 'er, dat
heel lang vergeten werd, is pas
in onze eeuw weer in de be
langstelling gekomen. Zijn Te
Deum, onlangs nog door het
Residentiekoor in de Kurzaal
uitgevoerd, geniet nu een vrij
grote bekendheid, evenals zijn
Nachtmis. Wat minder bekend
werden een Magnificat, een
Mis voor instrumenten in
plaats van orgels en enkele
Bijbelse Histories, maar er is
nog veel en veel meer wat zeer
de moeite waard is om te leren
kennen Het moet daarom een
verheugende gebeurtenis wor
den genoemd, dat het indruk
wekkendste van zijn drie re
quiems, zijn Mis voor Allerzie
len, toegankelijk is geworden
want het is muziek van een
voorname en indringende zeg
gingskracht, die stil maakt
Er zijn in deze mis nogal wat
tijdgebonden afwijkingen van
het liturgische patroon. Zo is
er in plaats van het graduaal
en het offertorium een ontroe
rende Klaagzang van de zielen
in het vagevuur. Een rijke con
certante polyfonie beheerst
het werk voor dubbelkoor met
veel vokale soli en een instru
mentaal ensemble bestaande
uit strijkers, orgel, twee fluiten
en twee hobo's. De instrumen
ten beperken zich niet tot het
begeleiden en omspelen van
de zang maar geven ook zelf
standige inleidingen symfo
nieën geheten. Het ontzagwek
kende Dies Irae neemt de helft
van het werk in beslag.
Aan de mis is toegevoegd een
welkome nieuwe opname van
een Miserere, niet voor dub
belkoor en met een wat be
scheidener instrumentale ach
tergrond, dat een jaar of twin
tig geleden ook al op de plaat
werd vastgelegd maar dat me
de door de voortschrijdende
opnametechniek thans veel
meer indruk maakt Charpen
tier moet ook dit rijpe werk
op het eind van zijn leven
hebben gemaakt voor de Je
zuïeten in de Parijse Rue
Saint-Antoine voor wie hij
trouwens heel wat kerkmuziek
schreef. Ook van dit kleinere
werk hoort men een voorbeel
dige vertolking.
J. KASANDER
I Door W. J. Muhring
Het is merkwaardig dat schaak
meesters met veel ervaring vaak
verstrikt raken in situaties, die voor
de hand liggen. Zelfs ex-wereld
kampioenen ontkomen zo nu en
dan niet aan dit noodlot In de
onderstaande partij onderschat de
ex-wereldkampioen Smislov de
kracht van de meerderheid van de
witte pionnen op de witte konings
vleugel. De gevolgen zijn kwalijk,
de witte pionnenformatie rukt in
het eindspel op. waarna een unie
ke koningsmars de beslissing
brengt Deze partij werd gespeeld
in het internationale grootmeester-
toernooi te Odessa, dat gewonnen
werd door de 22-jarige Oleg Roma-
nisjin. Deze talentvolle schaak
meester zal in de toekomst van
zich laten horen.
Wit: Dvorjetzkl. Zwart: Smislov.
Gespeeld in het toernooi te Odes-
sa 1975.
1. e2-e4, ®7-e5; 2. Pg1-f3, Pb&«6;
3. Lf1-b5, o7-a6; 4. Lb5xc6, d7xc6;
5. 0—0, Dd8-e7. (Gebruikelijk is 5.
Lg4, Smislov heeft een spe-
g3. Ta8-d8; 12. Dd4-e3. (En niet
12. Da7 wegens 13. Pg3; 13.
hg3:, Db4 met de dreiging 14.
Lc5). 12. Ph5xg3; 13. h2xg3,
De7<5; 14 Ta1-d1, Dc5xe3; 15.
TdtxdStKe8xd8; 16. Tf1—d1f
Stelling na 16. Tfl—d1f
(Juist was nu 16. Ld6 17. fe3:,
Ke7. 18. f4. f6 en zwart heeft niets
te vrezen) 16. ...Kd8-c8 (Wellicht
voor de hand liggend. Maar gelet
op de witte pionnenmeerderheid
op de koningsvleugel was de zwar
te Koning daar nodig). 17. f2xe3,
g7-g6 (Smyslov heeft het nog
steeds niet in de gaten. Met 17.
Ld6 18. f4. f6 was de zwarte
positie wellicht nog houdbaar) 18.
a4-a5, Lf8-g7; 19. f3-f4, f7-!6; 20,
•5x16, Lg7xf6; 21. e3-e4, h7-h5; 22.
Kg1-g2, Lf6xc3; 23. b2xc3, b7-b5;
24. e4-e5, a6-a5; 25. Kg2-h3t, b5-
b4; 26. Kh3-h4, Th8-e8; 27. Kh4-
gS, Ta8-e6; 28. Kg5-h6! en zwart
gaf zich gewonnen, omdat tegen
de witte koningsmars naar f7 geen
kruid gewassen is.
Schaakdetlcatesse
Verbijsterend is de winstvoering in
onderstaande opgave. De dreiging
1. b6-b7 met de bedoeling 2.
Tb8—d8t Kd7xd8. 3. b7-b8 Da-
met wordt ontzenuwd door 1.
Kd7-c6 en zwart kan een gelijkspel
afdwingen.
Wit: Ka3. Tb8 pi: a2, b6. Zwart:»
Kd7, Td4 pi: c7. a
Wit wint als volgt: 1. Tb8—d8f
Kd7xd8; 2. b6-b7, Td4-b4 (zwart
heeft zijn hoop gevestigd op 3. j
Kb4:. c5t 4. Kc5:, Kc7 en het
eindspel is remise). 3. Ka3xb4,
c7—c5t 4. Kb4-b5l, Kd8-c7; 5.,
Kb5-a6, Kc7-b8; 6. Ka6-b6, c5-c4;
7. a2-a4, c4-c3; 8. a4-a5, c3-c2; 9.!
a&—c1; 10. a6-a7 mat
In de zesde ronde van het per
soonlijk damkampioenschap van
Nederland 1975 streden Harm
Wiersma en Frans Hermelink on
derling een spectaculair en inte
ressant duel. Over de uitslag
mocht de nationale kampioen be
slist niet mopperen, want welis
waar won hij deze partij, maar niet
eerder dan nadat Hermelink een
geweldige kans op de winst had
gemist. Hieronder dit treffen.
1. 31-27 19-23 2. 33-28 17-21 3.
28x19 14x23 4. 38-33 21-26 5. 35-
30 met deze zet nodigt wit zijn
tegenstander uit tot het spelen van
een Roozenburg-spelkarakteristiek
hetgeen zwart niet afwijst 2025
6. 40-35 10-14 7. 33-29 13-19 8.
30-24 19x30 9. 35x24 14-20 10.
42-38 11-17 11. 47-42 1 7-21 12.
39-33 8-13 13. 44-39 2-8 14. 50-44
4-10 15. 44-40 10-14 16. 40-35
14-19 17. 35-30. Na deze zet is de
„Partie-Bonnard" ontstaan. Hiertoe
moest wit wel besluiten en dat
was waarschijnlijk wel de opzet
anders zou hij schijf 24 gaan ver
liezen. Zo zijn al direct 45-40 en
49-44 verboden wegens respectie
velijk 25-30 en 18-22. Op wits 33-28
19x30 35x24 volgt: 5-10 28x19 18-
22 27x18 12x14 met een aanval op
schijf 24. 17. 7-11 18. 33-28
5-10? Uitgaande van het feit dat
het voor wit in deze spelkarakteria-
tiek een voorwaarde is om een
schijf op veld 28 te hebben, mist
zwart hier een enorme kans. In-
plaats van 5-10 zou hij met 26-31
37x17 11x44 49x40 1-7! zijn tegen
stander aan de rand van de neder
laag hebben gebracht. Het is nu
vrijwel onmogelijk geworden voor
wit om een schijf op veld 28 te
kunnen brengen en dat betekent
dat hij de nederlaag niet of nauwe
lijks zal ontsnappen. Direct 43-39
is verhinderd door 23-28 en 18-23.
Eveneens wordt 38-33 weerlegd
door 23-28 en 18-23. Een andere
weg om op veld 28 te komen is
de volgende: 41-37 5-10 43-39 10-
14 maar ook dit blijkt niet mogelijk
want op 39-33 zou volgen: 23-281
33x22 18-23 29x18 20x29 34x23
19x17 met schijfwinst. In het ver
dere verloop van de partij zal zwart
rustig kunnen werken aan de veel
al beslissende uitval via 23-28. 19.
39-33 10-14 20. 45-40 hiermee is
12-17 van zwart verhinderd door:
27-22 18x27 29x18 20x29 33x24
13x33 17-22 38x29 27x47 30-24
gevolgd door 43-38. 20. 11-17
21. 37-31 26x37 22. 42x31 21-26 23.
41-37 17-21 24. 48-42 12-17
Zie diagram 1.
Zwarts laatste zet mag als een
blunder worden aangemerkt. Wit.
won nu moeiteloos door: 25. 27-22
18x27 26. 31x11 16x7 27. 29x18
M U W ELI U
C. A A
m I»
sJ A D
i D o a ca
P £5_0 O
SI CS D 3J D
COD0 E
ia r: n a
20x29 28. 33x24 13x33 29. 24x11
6x17 30. 38x29 en wit had twee
schijven meer waarop zwart de
strijd staakte.
In de diagramstand heeft zwart
inplaats van 12-17 nog het volgen
de tot zijn verdediging: 24
6-11 25. 43-39 1-6 26. 49-43 11-17
wit heeft nu niets aan 27-22 18x27
29x7 20x29 31x11 6x17 en wat kan
wit hier nog bereiken? 27. 46-41
17-22 28. 28x17 23-28 29. 33x22
18-23 30. 29x7 21x1. Het zou voor
wit een ramp zijn geweest als hij
in deze variant bij de 26e zet 49-44
had gespeeld! 31. 40-35 20x40 32.
35x44 25x34 33. 39x30 8-12 en
weliswaar heeft wit een schijt meer
maar zwart heeft een behoorlijke
compensatie. De witte positie is nu
niet bepaald aantrekkelijk.
Ercrcrsrq
'mm E) A
EU B Q i
feMfe OTB EJ
e.< a e
b m ea D
12 a cbc
fci O DE3 fp
•I P P Eb Pi
Zie diagram 2.
Dp stand In het tweede diagram
kwam voor in de negende ronde
tussen De Ruiter met wit en Drost
en geeft de positie weer na zwarts
33. 19-23? Wit vervolgde toen met f
34. 37-31? waarna de partij in
remise eindigde. Inplaats van 37-31
kon wit winnen door 34. 37-321 Op
nu 7-12 of 8-12 32x21 16x27 volgt
36-31 27x36 47-41 36x47 30-24
47x20 25x5! Speelt zwart 16-21
dan volgt 38-33 27x29 30-24 29x20 1
25x5. Niet goed in de diagram- 1
stand voor wit is 36-31 27x36 47-41
36x47 30-24 47x20 25x5 wegens
zwart 7-12 5x32 22-27 32x21 16x27
en zwart heeft een sïuk meer.
Zwarts laatste zet was dus bedoeld
als een lokzetl
Nieuws uit de FMJD.
Opnieuw is een Afrikaanse Dam-
bond tot de Internationale Dam-1
bond toegetreden. Thans heeft Ba-
congo zich als lid aangemeld.
Van 7 tot en met 11 mei wordt
in het Gemeenschapshuis „De Pa- B
tio" te 's-Hertogenbosch het toer
nooi om het kampioenschap
Nederland 1975 voor blinde dam
mers gespeeld.
