,Raap geen steen op maar een mens"
an Hanegem geeft een kromme pass naar de n
e op rechts helemaal vrij staat. Zelf springt hij
het gat dat hij in het midden getrokken heeft.
ig één backEen wanhopige tackle. Het
adion veert overeind. Het brult om een vrije
hop. Golvend slaat het geschreeuw tegen de hoog
rende tribunes. De scheidsrechter gebaart: door-
elen, doorspelen. Spreekkoren van de tribunes.
>t gewone zondagse beeld in elke stad of elk dorp,
lar maar een voetbalveld te vinden is. Men leze
ïchts voor Van Hanegem: Pieterse of Jansen of
irnelissen of X.
bal is inmiddels uit. Er is niets gebeurd. De fans
kken terug op de banken. De lawaaigolf ebt af.
kijk je om je heen en je denkt: stel nu eens
it dit stadion de hele Nederlandse bevolking was.
u dat hele vak M volgend jaar dood zijn.
esforven aan een hartziekte. En vak L daar. En
st vak daarnaast. Een op de 250 mensen in dit
adion sterft dit jaar aan een hart- of vaatziekte,
isschien de man naast je, die daarnet nog zo
tbundig schreeuwde, misschien de man achter je;
zojuist nog enthousiast op je schouder sloeg,
isschien ben je het zelf wel.
n dan zit die wedstrijd je toch niet lekker meer.
an ga je denken, erover lezen, erover praten. Dan
erk je dat het ernstigste gezondheidsprobleem van
welvarende westerse mens de ziekten van hart
bloedvaten zijn.
voortdurende stijging van sterfte en invaliditeit
door het hartinfarct is ook in het Nederland
nu het meest verontrustende verschijnsel onder
de hart- en vaatziekten en grijpt steeds dieper in
gezin en maatschappij in.
Een bekende Engelse onderzoeker heeft eens op een
in Nederland gehouden wetenschappelijke bijeen
komst, speciaal gewijd aan het hartinfarct deze
ziekte een „gedragsziekte" genoemd. Dat wil zeggen
een ziekte die voor een belangrijk deel wordt be
paald door onze leefgewoonten.
De ontwikkeling van een land wordt dikwijls geme
ten naar het energie-verbruik in dat land per inwo
ner. Genoemde Engelse onderzoeker heeft vastge
steld dat, hoe groter het energieverbruik van een
land is, des te meer hartinfarcten er in dat land
voorkomen.
De westerse geïndustrialiseerde landen, waaronder
frederland, hebben een hoog energieverbruik. De
mensen, levend in deze welvarende landen, zijn tot
een leefpatroon gekomen, dat op den duur schade
lijke gevolgen heeft voor het hart. In ontwikkelings
landen zien we met het toenemen van de welvaart
en daarmee het geleidelijk aannemen van de „wes-
Aan het ontstaan van het hartinfarct ligt aderver
kalking ten grondslag. Aderverkalking is een ziekte
proces, dat zich aan de binnenzijde van de wand
van een bloedvat afspeelt. Daar vindt een ophoping
van een vetachtige substantie plaats, waardoor het
bloedvat vernauwt en er minder bloed doorheen
kan stromen. Dit proces van „dichtslibben" van een
bloedvat kan steeds verder voortschrijden en ten
slotte kan de sterkvernauwde doorstroomopening
plotseling geheel worden afgesloten door het ter
plaatse ontstaan van een bloedstolsel.
Vindt dit proces aan een van de kransslagaderen
het hart plaats, dan blijft een gedeelte van de
hartspier van bloed en daardoor van de zonodige
zuurstof verstoken en gaat afsterven. Het acute
afsluiten van een kransslagader kan gepaard gaan
jnet een ernstige verstoring van het hartritme, die
vaak een plotselinge dood ten gevolge heeft.
Hoe dat allemaal kan, daarover is nog weinig
bekend. Wel weten we dat er een aantal factoren
is, die de kans op het ontstaan van een hartinfarct
sterk vergroten.
De belangrijkste risico-factoren zijn een verhoogd
yet-, vooral cholesterol -gehalte van het bloed, mede
veroorzaakt door onjuiste voeding, het roken van
sigaretten, in mindere mate van pijp en sigaren,
onvoldoende lichaamsbeweging, overgewicht, ver
hoogde bloeddruk, andere factoren als bijvoorbeeld
geestelijke spanningen of erfelijke aanleg.
Om het maar eens te verduidelijken: igmand met
als risico-factor uitsluitend het sigarettenroken heeft
een twee keer zo hoge kans om een hartinfarct te
krijgen als een niet-roker. Iemand die sigaretten
rookt en tevens weinig lichaamsbeweging heeft,
In tweehonderd van deze stadions kan onze hele
Nederlandse bevolking ondergebracht worden: mannen,
vrouwen, kinderen, grijsaards en baby's. Van deze
bevolking sterven jaarlijks ruim 113.000 personen Dat
is ruim een honderdste deel: bijna twee van deze
stadions. Bijna een van die twee stadions moet gereser
veerd worden voor hen die jaarlijks aan hart- en
vaatziekten overlijden, namelijk 53.000 mannen, vrouwen
en kinderen.
moet rekenen op een 3 - 4 keer hogere kans als
een lichamelijk actieve niet-roker.
Dat betekent dat we er iets aan kunnen doen:
gezonder eten, beweging nemen, minder roken. Na
tuurlijk, wisten we dit al lang, maar het wil nog
niet zeggen dat we het ook deden.
De week na Pasen Is do nationale hartweek. Dan
vraagt de Nederlandse hartstichting onze aandacht
voor ons hart. Geldelijke steun is hard nodig, omdat
de strijd tegen hart- en vaatziekten nog lang niet
gestreden is. De hartstichting heeft die strijd aange
bonden. Geen wanhopige strijd, als iedereen tenmin
ste meevecht
Even terug naar het stadion. Dat hele vak M, en
vak L en het vak emaast Volgens de statistieken
allemaal dood volgend jaar. Een op de 250 mensen
sterft dit jaar aan een hart- of vaatziekte, tenzij
GEHARD CRONE
Om de veertien dagen zendt de KRO-
televisie een eucharistieviering uit
vanuit de kerk van de H. Franciscus
Xaverius op 't Zand in Amersfoort
met als voorgangers de pastores Jack
de Valk en Jan ter Laak. De kerk is
dan goed bezet en naar schatting
200.000 mensen zitten dan voor hun
televisietoestel. Gemiddeld worden
daarna zo'n 150 schriftelijke of telefo
nische reacties ontvangen. Aanvanke
lijk was de teneur van die reacties:
„Goed zo, ga zo door", of „Dat zouden
jullie nog iets anders moeten doen".
Tegenwoordig getuigen de reacties
veelal van nood en wordt om raad
gevraagd.
Nog veel meer kijkers trekt de mini-
reportage, die het omroeppastoraat
elke zaterdagavond om 19.50 uur,
half Nederland voor de buis
zit, uitzendt; een uitzending van vijf
minuten (of langer in belangrijke ge
vallen), waarin een reportage wordt
gepresenteerd met een pastoraal on
derwerp. Dit programma heeft de
naam van het huisadres van de paro
chie ,,'t Zand 33".
Doel is geloof en ervaring te integre
ren, maar de pastores hebben aller
minst de illusie, dat zij duizenden
jubelend in de hemel brengen. Zij
willen trouwens geen Billy Graham
zijn of een Franciscus Xaverius, die
naar men zegt, in zijn leven honderd
duizenden bekeerlingen maakte. „Wat
zijn bekeerlingen", vraagt pastor De
Valk.
„Zijn of worden zij goede
OMROEPPAROCHIE
MERSFOORT Sinds kort
ekken twee televisierubrieken
aandacht van velen. Het zijn
rubrieken van ,,'t Zand 33"
n „onzichtbare parochie", die
rritoriaal gesitueerd is in het
irtje van Amersfoort en „ge-
lonsord" wordt door de KRO.
KRO was er zich al een
rtal jaren van bewust, dat zij
katholieke omroepvereni-
via haar media de moge-
kheid had een „onzichtbare"
rochie te 'stichten, een paro-
2, die haar de kans zou geven
vele godsdienstige aspecten
i haar pakket in een goede
anning en een vaste structuur
ider te brengen en bovendien
inhoud te geven aan de
an KRO. Zo groeide ,,'t
md 33", zoals het nieuwe om-
leppastoraat al snel genoemd
erd.
ft wordt geleid door twee pas
ts en sinds januari me-
door een vrouw, namelijk
fvrouw Maria ter Steeg-van
ayenburg (28). Pastor Jan ter
aak (36), was een jaar kape-
i, studeerde daarna vier jaar
assieke talen te Nijmegen en
as vervolgens zes jaar verbon-
aan Pax Christi en het In-
rkerkelijk Vredes Beraad te
Haag. Pastor Jack de Valk
is wat men noemt een
'e roeping. Hij was architect,
de Mulo en de HTS studeer-
hij aan de Academie van
>uwkunst te Amsterdam en
erkte daarna als architect. In
werd hij priester gewijd en
daarna kapelaan en later
tstor. Mevr. Ter Steeg, die ge-
»ortig is uit Wassenaar stu-
erde theologie en Hebreeuws
Nijmegen. Zij werd aan het
istoraat verbonden toen de
erkzaamheden een steeds gro-
i omvang namen tengevolge
de stroom reacties, die op
programma's van het om-
*Ppastoraat loskwamen, een
Het interieur van de kerk. van waaruit de eucharistievieringen zondags om de veertien
dagen worden uitgezonden, doet wat ouderwets aan. De heiligenbeelden staan er nog
en je treft er ook nog een oude, gebeeldhouwde kruiswegstatie aan. Maar mocht dit
wat traditioneel aandoen, de eucharistievieringen zijn dit geenszins, al moet men ook
niet denken dat het progressieve experiment hier voortdurend hoogtij viert.
nog steeds wassende stroom, die
schriftelijk en telefonisch bin-
nenvloeit.
,,'t Zand 33" voert soms dappere
mensen ten tonele, mensen, aan
wie de kijker zich kan optrek
ken en troosten en dat willen
vele kijkers. Maar de oorzaak
moet misschien toch ook wel
mede gezocht worden in het feit,
dat de pastores ons aller heilige
koeien voor de camera leiden en
de kijkers voorhouden hoe on
heilig die beesten soms kunnen
zijn. En dan ten slotte in het
feit, dachten wij, dat zij niet
alleen dappere, van di'" prachti
ge humane figuren laten zien,
maar ook, en dan zonder een
woord van zending of verkondi
ging, de vaak tragische werke
lijkheid van mensen en wereld
benadrukken. Tegelijkertijd in
direct ter overweging geven:
maak er nou alsjeblieft een we
reld van zoals God die heeft
gedroomd. Maar die koeien en
die humane en tragische of tra
gisch schijnende mensen staan
er dan intussen wel. En het land
bezint zich, praat er in elk geval
over. En ziet uit naar de volgen
de ,,'t Zand 33".
In een gesprek met de pastores
Ter Laak en De Valk en mevr.
Ter Steeg-van Wayenburg blij
ken zij het gevoel te hebben dat
er een botsing is ontstaan tussen
christelijk gelovig denken en de
ervaring van elke dag. Zij reali
seren zich, dat er sprake is van
een stortvloed van stormachtige
ideeën over het scheepje van
Petrus, een stortvloed van ver
anderingen, die over ons is ge
komen sinds het tweede Vati
caans Concilie: contraceptie, ce
libaat, liturgie, bestuur van de
kerk, sociaal engagement,
vreedzame coëxistentie, enz.
Maar zij willen in hun „onzicht
bare" parochie niet dubben over
de leegloop van kerken of over
de gezagscrisis van Rome. Pas
tor Ter Laak zegt: „De kerk
gaat door en dan bedoel ik niet
in de eerste plaats de Rooms
Katholieke kerk, maar de kerk
als een groep mensen, die ge
bruik maken van de waarden
van de Bijbel en die'geinspi-
reerd willen worden door Chris-
n, die in Christus in-
Het omroeppastoraat 't Zand 33 wordt op het ogenblik
geleid door de pastores Jan ter Laak (1.) en Jack de
Valk (r.) en mevrouw Maria ter Steeg-van Wayenburg.
spiratie vinden en geen aspirine
of die Hem als een aspirientje
willen gebruiken".
Elke week verschijnt in het om
roepblad van de KRO „Studio",
een artikeltje van een van de
pastores of van Joost Reutcn,
die coördineert tussen KRO cn
omroeppastoraat. Dat artikeltje
wordt vooraf besproken en in
houdelijk gekeurd. Wat er don
uiteindelijk in Studio komt liegt
Het handelt dan weliswaar glo
baal over algemene, penibele
kwesties, maar elk van ons
heeft daarmee telkens direkt te
Iedereen zou zich bijvoorbeeld
het artikeltje onder de kop „Hei
lig Jaar pleidooi voor links?"
kunnen aantrekken, een artikel
tje, dat nogal wat stof deed
.opwaaien. Daarin werd 'n revo
lutionair programma herhaald:
„Herverdeling van de grond
en van alle bezit mensen, die
in een staat van dienstbaarheid
vervallen, vrijlaten je volks
genoten niet benadelen aan
je medemensen in nood rente
loos geld lenen", een program
ma overigens, dat men vinden
kun in het Oude Testament
Daar staat immers ook: „Wee u
die het ene huis neemt na het
andere en die akker koppelt aan
akker totdat gij de gezeten
lieden in het land zijt" (Jes. 5.8.).
In het artikeltje wordt de politi
ci, die christen zijn, dan ge
vraagd, er in dit Heilig Jaar iets
aan te doen.
Waarom niet aan de politici, die
niet-christen zijn, vragen wij
pastor De Valk. Hij zegt: „Die
hebben hun eigen inspiratie
bronnen. Hoewel, Marx was let
terlijk en figuurlijk een kind
van Abraham".
De pastores en mevr. Ter Steeg
weten overigens best, dat som
migen hen van linkse signatuur
zullen verdenken, maar, aldus
pastor Ter Laak, wut zegt dat.
„Iedereen, die tegenwoordig een
geprononceerde mening uit of
niet zo gelukkig is met bepaalde
zaken in onze samenleving
wordt aangeduid uls links. Dat
is trouwens niet zo verwonder
lijk, want de kerken hebben
zich in het verleden teveel bezig
gehouden met pietluttigheden
„LINKS IS
EEN LEEG
ETIKET"
cn dat liet niet na zijn uitwerk
ing te hebben op de i
Het is zelfs zo, dat
kardinaal, als voorzitter van
Pax Christi, zich op het ogen
blik uitspreekt tegen de bewape
ningswedloop, hij dan al links
wordt genoemd. Kom nou, links
is een leeg etiket".
Wut wij willen, zo zegt hij, is
slechts, dat de mensen worden
gestimuleerd de bestaande bur
gerlijke grenzen te overschrij
den en echte christenen te wor
den. Van welke kant ze ook
Hij en de zijnen daar op 't Zand
33 hebben trouwens wel hoop.
Pas geleden preekte een van
hen nog als omroeppastor: „Ik
weet niet of u de laatste weken
hebt gekeken op zaterdagavond
nuar die grote reportage over de
Tweede Wereldoorlog met zijn
verschrikkelijke beelden, maar
ook met zijn opheffing van
Frans-zijn, Beis-zijn, Neder
lands-zijn, Rooms-zijn, Protes
tants-zijn en ga zo maar door.
Wel, in onze dagen zien we, dat
allerlei groeperingen cn mensen
elkaar weer vinden en zoeken
en dat zoeken loopt vaak dwars
door de kerken heen. Zij zoe
ken, dat is duidelijk, naar de
wereld, waarin de opdracht van
God gestalte krijgt, waarin het
vervuld moet worden, dat het
hier een wereld is: leefbaar en
bewoonbaar".
De wereld van nu schilderend
sprak de pastor: „Het betreft
hier vaak zoekenden, die voelen,
dat er in onze tijd hoe on
voorstelbaar ook meer gevan
genen zijn dan ir» de Tweede
Wereldoorlog. Dat er meet ar
beidsdienst is dan toen concen
tratiekampen. Dat er nu meer
geld wordt uitgegeven voor be
wapening dan voor het bestrij
den van de honger. Dat er meer
stille evacuatie is, doordat aller
lei mensen over West-Europa uit
allerlei landen aangetrokken
worden vi
Sttcdi w«
katies va
„Houdt u
r arbeid in onze ge-
klinkt in de predi-
de pastores door:
ïire van het heilloze
ir welvaart en het
veiligheid in neutra
liteit" en dan bijna dichterlijk:
„In de woestijn, waarin wij le
ven lopen we steeds het risico
een steen op te rapen en die te
koesteren en erin te willen bij
ten. Nee, raap geen steen op,
RICUS HERTSENBERG
