OPMERKELIJKE GRAFIEK VAN
HEYBOER EN VAN HOUWELINGEN
"Stuur
me geen
bloemen"
STUDENTEN EENACTERS MET BALLET NA
Kunst
op
zicht
„In verwachting",
Bernlefs
2e toneelspel
naar Leiden
ZATERDAG 15 MAART 1975
LEIDSE COURANT
PAG1N 7
Kunst op zicht, I
■deze week metl
■medewerking van: T
■Willem Prins-beel-|
Idende kunst
■Ton van Brussel-|
■theater
(Van onze kunstredactie)
LEIDEN Twee grafici, Anton Heyboer, die
vooral etsen heeft gemaakt, en de Leidenaar
Aad van Houwelingen, die vroeger etsen
maakte maar zich sinds een jaar vooral bezig
houdt met de techniek van de zeefdruk, expo
seren tot half april in "De Lakenhal".
"Anton Heyboer woont met drie volgelingen,
die zich elk voor hun leven met hem verbon
den voelen, vrouwen, in een paar woonschu-
ren op een weiland in Den lip boven Amster
dam, tezamen met een menigte huisdieren als
honden, katten en geiten. Heyboer heeft er
een samenleving geschapen waarin alles wat
door de meeste mensen als normaal wordt
beschouwd, alleen maar detoneren kan. Niet
alleen leven er drie vrouwen en een man in
vrede samen, maar ook is alles daar uitgeban
nen wat aan de normale samenleving herin
nert, de gemakken van de techniek bijvoor
beeld. Heyboer beschouwt zijn wereld dan
ook niet als normaal, maar als een ideaal
alternatief. Voor hem is het een paradijs van
onschuld in een wereld, die door kuituur en
beschaving haar onschuld verloren heeft en
voortholt op de weg naar het verderf', aldus
de informatie van
In zijn etsen geeft Heyboer daarvan een ver
slag. Een vrouwenfiguur heeft in zijn prenten
altijd een dubbele betekenis, nl. een van de
vrouw in Den lip (waar hij leeft) en de vrouw
in het algemeen, zoals ze past in Heyboers
filosofie.
Een ets als "De Juiste Mens" wil iets zeggen
over de mens in het algemeen. Maar alleen
al doordat uit een ingeëtste tekst blijkt, dat
de mens hier een man is, moet men aanne
men, dat Heyboer hier ook iets vaststelde over
zichzelf. De ets werd gemaakt, toen Heyboer
nog maar met één vrouw woonde in Den lip;
niet lang nadat hij het leven in een grote stad,
Amsterdam, had afgewezen. Omdat de figu
ren niet als portretten van mensen bedoeld
zijn, maar als symbolen, is hun vorm tot een
uiterste eenvoud teruggebracht Een merk
waardige kruising tussen een hond, een koe
en een wolf stelt eigenlijk alle dieren voor,
ook al zal het in de eerste plaats een van
Heyboers eigen honden zijn geweest.
LIJNEN
In een ets als "De man zijn bestaan" wordt
deze aan een filosofisch onderzoek onderwor
pen. Wat Heyboer er over zeggen wil is niet
te begrijpen zonder dat men de betekenis kent
van de lijnen in deze ets, die elkaar tweemaal
snijden in de manfiguur. Het zijn onderdelen
van een grafisch systeem van zulke lijnen; een
systeem, waarin Heyboer de kern van zijn
filosofie samenvat. Men komt het op veel van
zijn etsen tegen.
At **tJL 3A tuê 4 ')umux
faduyut fox M
A<<. puif
{UUf ififtUn-Mt*
fru-uCM
ht k(uJt^4Uti
mFh yisftr
kt (ft pxf^
Bladen uit het notitieboek van Aat van Houwelingen.
Dikwijls verandert de opzet van Heyboers maar ook het denkproces. Hoe hij al denkend AAD VAN HOUWELINGEN
prenten tijdens de uitvoering ervan. Men ziet zijn ideeën wijzigt en corrigeert. Dit denkpro-
dan teksten, die weer zijn doorgekrast of ces blijkt niet alleen uit de etsen afzonderlijk. De techniek van Aad van Houwelingen was
fragmenten, die uit een plaat zijn geknipt en maar ook uit hun verband met elkaar. Hey- aanvankelijk eveneens de ets, maar hij zocht
opnieuw gerangschikt. Op deze manier regi- boer maakt ze in series, waarvan de exempla- ook variatie in de manier van afdrukken van
streert Heyboer niet alleen zijn gedachten, ren samen een betoog vormen. eenzelfde plaat en in de combinatie ervan met moeilijk "verstaanbare" - tentoonstelling.
tekeningen die op de afdruk werden toege
voegd. of met opgeplakte fragmenten zoals
een prentbriefkaart. Door een beperkt aantal
fragmenten telkens anders te combineren of
te rangschikken, kon hij toch een grote ver
scheidenheid verschillende kunstwerken be
reiken.
De onderwerpen voor zijn etsen haalt Van
Houwelingen dikwijls uit zijn notitieboeken.
Daarin schrijft hij dagelijks op wat hem
invalt of wat hem overkomt en hij tekent er
in wat hij ziet. Een paar van zulke notitieboe
ken is op de tentoonstelling te zien. De teke
ningen hebben een persoonlijke stijl en zijn
realistisch. Ze stellen duidelijk bepaalde men
sen in bepaalde situaties voor, maar zonder
dat zij, zoals de figuren van Heyboer iets
suggereren van een diepere symboliek.
Ook de fotografie is een druktechniek, maar
t de ets is die alleen te combineren door
achteraf een losse foto in de afdruk te plak
ken. Bij de techniek van de zeefdruk hoeft
dat echter niet, want het is mogelijk om via
een procédé van rastering de foto direct in
de zeefdruk op te nemen. Dat is dan ook de
reden, waarom Van Houwelingen sinds een
jaar nog slechts zeefdrukken maakt. Hij kan
nu gewoon foto's nemen en deze in het eindre
sultaat verwerken.
Behalve de reeds genoemde notitieboeken is
het onderwerp van de zeefdrukken de woon-
en werkruimte van Van Houwelingen aan de
Leidse Langebrug, een stukje wereld, dat hij
als het ware als een verlengstuk van zichzelf
beschouwt, als iets, dat met hem is meege
groeid.
Van Houwelingen nam er foto's van en ver
werkte die op allerlei manieren in de zeef
drukken; zo, dat telkens een ander effect en
daardoor een andere prent ontstond.
Soms werden de foto's zo versneden en zo
in een abstracte compositie verwerkt, dat ze
zelf gaan werken als een abstractie.
Dikwijls verwerkt hij een aantal verschillende
foto's of gedeelten daarvan in een abstracte
samenhang, die door de combinatie van al die
fragmenten een soort totaalbeeld van het
interieur laat zien. Soms zijn die fragmenten
herkenbaar, soms ook niet
„Heyboer stuurt ons een boodschap vanuit
een zelf geschapen paradijs, Van Houwelin
gen laat ons als het ware over zijn schouder
meelezen in zijn dagboek en kijken in zijn
huis. Dat betekent verschillende toegankelijk
heid. Want in de wereld van Van behoeft een
buitenstaander zich geen vreemdeling te voe
len. In het paradijs van Heyboer echter ver
mogen slechts weinigen door te dringen."
aldus weer de toelichting van het museum.
Tot 20 april duurt deze - voor velen misschien
Jules Croiset als Vincent
van Gogh
„Een zekere
Vincent"
Van onze kunstredaktie
Leiden De bij de opening van
het Vincent van Gogh-mu-
seum in Amsterdam voor het
eerst gespeelde monoloog
„Een zekere Vincent", komt
volgende week donderdag
voor de tweede keer naar het
Lak. theater. Jules Croiset ba
seerde zijn spel op de brieven
die deze Nederlandse schilder
schreef aan zijn broer Theo.
Vorig jaar bleek de voorstel
ling al een unieke mogelijk
heid voor een breed publiek
om kennis te maken met Van
Gogh.
Van onze kunstredaktie
Leiden - „In verwachting", een toneelspel speciaal voor toneel
groep Centrum door de schrijver-dichter J. Bernlef geschre
ven, wordt maandagavond door deze groep in het Laktheater
gespeeld. Eind mei vorig jaar is regisseur Christiaan Nortier
samen met de acteurs Frans Koppers, Polio Hamburger en
Karin Kilian gestart met improvisatie op door Bernlef aange
dragen thema's. De dramaturgen Carel Alphenaar en Rob
Scholten zorgden voor de begeleiding. Na de vakantie had de
schrijver zijn script klaar en is hij met de groep acteurs (Karin
Kilian werd wegens ziekte door Trudy de Jong vervangen)
aan de eigenlijke produktie van „In verwachting" begonnen.
J. Bernlef (pseudoniem voor Hendrik Jan Marsman) debuteer
de in '60 met de gedichtenbundel „Kokkels". Tot 1964 ver-
'dween hij naar Zweden, waar hij als houthakker en borden
wasser werkte. Bij zijn terugkomst wijdde hij zich geheel aan
zijn schrijverschap. „In verwachting" is zijn tweede toneelspel.
„Sterf de moord", waarmee hij het vorig jaar bij Centrum
debuteerde, schreef hij op verzoek van Theaterschool-directeur
Jan Kassies, in nauwe samenwerking met de acteurs en de
regisseur, op het Instituut voor Theateronderzoek. Daar en bij
toneelgroep Centrum leerde hij een toneeltekst te schrijven
en kreeg hij de ervaring dat toneel veel meer met poëzie te
maken heeft dan met proza.
„In verwachting" toont twee mannen en een vrouw, die alle
drie in verwachting zijn. Een vrouw verwacht een kind en
Woont samen met haar man bij haar vader die weduwnaar
is.
Haar echtgenoot, een egoist, is in afwachting van de vervulling
van zijn wensdroom: een boot uit een bouwpakket. Haar vader,
een alcoholist, leeft bij gebrek aan een aangenaam heden, in
het verleden en komt steeds meer tot de conclusie dat zijn
idealen van vroeger niet gerealiseerd zijn. Het meisje wordt
tussen deze twee mannen heen en weer geslingerd. De karak
ters leven sterk langs elkaar heen en zijn te druk bezig met
hun eigen verwachting om elkaar te kunnen begrijpen. The
ma's die in elk werk van Bernlef terug te vinden zijn.
Leden van Litteris Sacrum tijdens een van de laatste
repetities van "Stuur me geen bloemen".
Litteris Sacrum speelt:
Van onze kunstredaktie
Leiden Toneelgroep Litteris Sacrum speelt vrijdagavond in het
Lak-theater de eerste voorstelling van het blijspel "Stuur me geen
bloemen", van het toneelschrijversduo Norman Brasch en Caroll
Moore. De regie is in handen van oud-voorzitter Bob Hageman.
Het spel wordt op donderdag 27 en op zaterdag 29 maart in het
Lak herhaald.
Er ontstaan spanningen in het huwelijk van Judy en George
Kimball, omdat Judy haar man er van verdenkt een verhouding
met een andere vrouw te hebben. George, lijdt al sinds jaar en
dag aan een ingebeelde ziekte en valt zijn vrouw vrijwel dagelijks
met de symptonen lastig.
Zijn arts heeft hem er herhaaldelijk van overtuigd dat er niets
bijzonders aan de hand is, maar als George op een bepaald
moment een telefoongesprek tussen zijn dokter een een specialist
opvangt, is hij er stellig van overtuigd dat hij binnenkort zal
sterven. Hij bestelt een graf voor drie personen.
Niet alleen voor hem en zijn vrouw, maar ook voor Bert. een
studievriend van zijn echtgenote, die bij de familie Kimball
logeert. George vindt dat een vrouw, die zo afhankelijk van hem
is, na zijn dood niet alleen kan achter blijven. Judy moet daarom
maar met Bert hertrouwen. De plotselinge aandacht die George
opeens aan Judy schenkt, doet deze wantrouwen en bovendien
vermoeden dat er een ander, in het spel is. Er ontstaan nogal
wat verwikkelingen, maar zoals altijd komt alles op zijn pootjes
terecht.
Niets nieuws onder de zon, een gewoon luchtig blijspel, zou je
kunnen zeggen, ware het niet dat er sprake is van een goeie
en uitgekiende dialoog. Shireen Strooker, actrice bij het Werk
theater, wist deze te handhaven en zorgde voor een aannemelijke
vertaling van "Send me no flowers". Een beetje creatief regisseur,
die niet direct met het eerste het beste genoegen neemt (dat
verwachten we van eon_rtian als Bob Hageman ook niet) zal er
zeker een aantrekkelijke voorstelling, van kunnen maken.
Van onze kunstredaktie
Leiden Het Leidsch Studen
ten Toneel, een subvereniging
van sociëteit Minerva, brengt
dinsdagavond in het sociëteits
gebouw aan de Breestraat de
traditionele eenactersavond. Er
staat werk op het programma
van de absurdisten Pinter, Io-
nesco, Mrozek en bovendien een
tweetal eenacters van Tsjechof
én Marivaux. Na afloop is er
een optreden van de jazz-ballet-
groep van Wim de Haas. De
voorstelling wordt woensdag
avond in het Lak-theater her
haald.
Van de Engelse vertegenwoordi
ger van het pessimistisch realis
me Harold Pinter speelt het
L.S.T. „De sollicitatie", van Eu-
géne Ionesco „De ontmoeting"
eh van Anton Tsjechof. voor mij
de grootste Russische toneel
schrijver, „Het gezelschap".
Mrozek en Marivaux rechtvaar
digen een wat bredere toelich
ting.
Slawomir Mrozek werd in 1930
in Polen geboren en debuteerde
in '58 met zijn toneelspel „Polic-
ja" (de politie), een werk, waar
in Mrozeks bewondering van de
Duitse schrijver Kafka duidelijk
naar voren komt. Waar Pinter
meer zoekt naar het absurde in
de bestaande realiteit, zoekt
Mrozek veel meer zijn toevlucht
tot het burleske absurde, waar
mee hij meer op een lijn komt
te staan met Ionesco, dan met
Pinter. Nederland is hij, on
danks voorstellingen in het ver
leden door het Rotterdams To
neel en de Nederlandse Come-
die, minder bekend dan zijn
Franse en Engelse collega's.
Pierre Carlet de Chamblain de
Marivaux, de Franse toneel
schrijver uit de 18e eeuw, tekent
in zijn werk op fantasierijke en
tegelijk simpele wijze het bur
gerlijke milieu uit die tijd. In de
comedie die, het L.T.S. van hem
speelt staat het probleem van de
vrouwenemancipatie (kennelijk
ook toen al een probleem) een.
traal. Marivaux besteedt met
name aandacht aan de factoren,
die de solidariteit tussen vrou
wen bemoeilijken.
Wim de Haas brengt na afloop
van de eenacters een viertal
choreografieën, met zestien van
zijn leerlingen. Kaarten voor de
openbare voorstelling, woens
dag in het Lak, zijn telefonisch
te bestellen onder nummer
24890.
Waar naar
toe?
Zaterdag 15 maart
Leiden Lak theater: 20.15 uur -
Cabaret Gerrit en Truus.
Leiden Imperium: 20.30 uur -
Imperium in „Sleutelen" naar
werk van Jan Wolkers.
Zondag 16 maart
Oegstgeest Groene Kerkje: 20.30
uur - Concert Jeugdkamerorkect
o-l.v. Henk Bner.
Maandag 17 maart
Leiden Lak theater: 20.15 uur -
Toneelgroep Centrum met ,Jn ver
wachting" van J Bernlef
Dinsdag 18 maart
Leiden Antoniusclubhuia: 19 30
uur - „Die rare familie", toneelstuk
van docenten van „De Noorder-
Voorschoten Moeder Godskerk:
20.00 uur - Uitvoering Johannes
Passion van J.S. Bach m.m.v. o.a.
Ank Reinders, Rijkje Wolleswinkel,
David Johnston en Hans Zomer.
Woensdag 19 maart
Leiden Lak theater: 20,15 uur -
Het Leidsch Studenten Tooneel
met de eenacters „La Colonic" van
Marivaux, „Karei" van Mrozeck,
„De sollicitatie" van Pinter en
„Ontmoetingen" van Ionesco.
Donderdag 20 maart
Leiden Lak theater: 20.15 uur -
„Een zekere Vincent" een toneel-
portret van Vincent van Gogh ge
speeld door Jules Croiset.
Vrijdag 21 maart
Leiden Stadsgehoorzaal: 20.15
uur - concert van Residentieorkest
o.l.v. Jcan Martinon.
Ocgstgeest Rijnlands Lyceum:
20.15 uur - „Wit op zwart" door
Kabaret ..Tekstpierement".
Leiden - Lak theater: 20.15 uur -
„Hart in Farce", een blijspel van
N. Baratch door „Litteris Sa-
Orgelconcert
in Wassenaar
Van een onzer verslaggevers
WASSENAAR In de Dorps
kerk wordt op zondag 23
maart een concert gegeven
door de organist Klaas Bolt
uit Haarlem. Gespeeld wor
den een orgelconcert van Jo-
harm Gottfried Walther en
een improviatie op een psalm
melodie.
Klaas Bolt werd geboren in
Appingedam. Hij kreeg zijn
eerste orgellessen op het Arp-
Schnitger-orgel van de Der
Aa-kerk in Groningen van Jo-
han van Meurs. In 1953 werd
hij kerkelijk organist van de
Grote of SL Bavokerk in
Haarlem. Tweemaal won hij
een internationaal orgelimpro
visatie concours in Haarlem.
Het concert in Wassenaar be
gint om half drie. De toegang
sprijs is tweeënhalve gulden.
Kinderen tot twaalf jaar heb
ben gratis toegang.
Toonkunst
koor zoekt
zangers
Van onze kunstredaktie
LEIDEN Het Toonkunst
koor houdt dinsdagavond van
af acht uur een openbare repe
titie in de voormalige Zee
vaartschool aan het Noord
einde 2a. De toegang is vrij.
In studie zijn momenteel de
Hohe Messe van Bach cn de
Petite Messe Solenelle van
Rossini. Gerard Akkerhuis,
vaste dirigent van het koor,
leidt de repetitie. Het Toon
kunstkoor heeft dringend
nieuwe leden nodig. Belang
stellenden kunnen zich dins
dagavond over een lidmaat
schap laten informeren.
Concert Leids
Jeugdkamer
orkest in
Groene Kerkje
Van onze kunstredaktie
OEGSTGEEST - Het Leids
Jeugdkamerorkest geeft mor-
genavond onder leiding van
zijn vaste dirigent Henk Briër
een concert in het Groene
Kerkje. Solisten zijn Hcnny
Ravenstein (viool) en Henk
Briër en Theo Goedhart (or
gel). Het programma vermeldt
werken van Bach, Clementi,
H&ndel en Tartini. Het concert
begint om half negen, de toe
gang is gratis, na afloop is er
een collecte voor het orgel
fonds van de Groene Kerk.
Litteris weer
in eindstrijd
„Landjuweel"
Van onze kunstredaktie
Leiden Toneelgroep Litteris
Sacrum zal volgend jaar op
nieuw meedingen naar de tro
fee voor de beste amateurto
neel produktie, tijdens het zg.
„Landjuweel", dat in de Haar
lemse schouwburg plaats
heeft. De groep word in 1970
winnaar en komt daardoor
volgend jaar direct in de finale
uit. De keuze van de voorstel
ling is nog niet bekend. Mo
menteel gaan de gedachten
van Litteris uit naar een spel
van Edward Albee of Bertolt
Brecht.
