Geweld en
intimidatie
bedreigen
verkiezing
r™
aiaéJ
Ccidóc Gouxaixt
euzen over „verenigd volk"
verdwijnen in golf van agitatie
0
1
De leuzen van de revolutie op
e muren rond het vliegveld
Lissabon zijn verbleekt. De
tortregens hebben de rode en
lauwe verf bijna weggewas-
Meer naar het centrum,
de muren beschut staan,
ijn de slogans nog goed lees-
„a luta a fascismo" (strijd
fgen het fascisme) en „o povo
nido, jamais sera vendido"
verenigd volk zal nooit
rorden overwonnen). Ook die
zullen niet lang meer te
ien zijn, want ze verdwijnen
ingzaam onder de honderddui-
verkiezingsaffiches,
raarmee Lissabon is en wordt
olgeplakt.
)ie plakkaten, die zich vooral
ichten tot de trabalhadores, de
verkende klasse, maken van
-issabon een kleurig palet. Zij
rormen tevens een wat merk
waardig decor, waarin je de
pontane blijdschap van een
'olk, dat zich voor het eerst
inds bijna vijftig jaar vrij kan
•n, zou kunnen vergelijken
1 de onschuldige vreugde van
tinderen, die spelen op een to-
teel waarop straks misschien de
ragedie van onderdrukking,
erreur en onvrijheid wordt her-
'at. Want op het politieke toneel
ebeuren dingen die te denken
het eerste bedrijf van de
I fmocratie, dat met de verkie-
ingen voor een grondwetgeven-
vergadering op 12 april
wordt voltooid, kan nog altijd
indigen in een chaos. De staats-
[reep van deze week kan daar-
'an het begin zijn.
'Op de dag dat ik in Lissabon
ankwam, werd de 42-jarige slo-
enmaker Fernando Silvas het
lachtoffer van een schietpartij
op een congres van de centrum-
inkse democratische volkspartij
PPD) in het Noordportugese
•haves. Op diezelfde dag werd
PPD-congres in Almada
extremisten verstoord;
ammunistische propagandisten
erden tijdens het plakken van
ffiches bedreigd en geslagen in
rt 'guda; in Lissabon werd een
«legatie van de socialistische
•artij aangevallen door wat in
e kranten heet „politieke gang-
fascistische bendes". De
i olgende dag werd de Porsche
f 'an Pinto Balsemao, directeur
Van het weekblad Expresso en
van de oprichters van de
3 zwaar beschadigd door
bom. Weer een dag later
"erd een congres van de cen-
rum-rechtse christelijke partij
'DC urenlang belegerd door ex-
remisten. Militairen en politie
noesten de congresgangers ont-
«tten. Tijdens de schermutse-
vielen zeven gewonden.
I >e reeks gewelddaden schiep
;n nerveuze en gespannen
I 'eer en de situatie werd naar
'et oordeel van de militaire
machthebbers zo explosief, dat
besloten de verkiezingscam-
De beangstigende en alles over
heersende vraag ten aanzien
van Portugal is: „Heeft de nog
geen jaar oude democratie een
reële kans tegenover de drei
ging van een linkse of rechtse
staatsgreep? Brengt de demo
cratie in Portugal zichzelf om
zeep of zal zij met het befaam
de onzichtbare handje van bui
tenaf vermoord worden?"
Met deze vraag zou de serie
artikelen beginnen waarin onze
speciale verslaggever Anton
Theunissen, juist teruggekeerd
van een 14-daags bezoek aan
Portugal, een poging onder
neemt om de huidige complexe
situatie in Portugal te analyse
ren. Die vraag lijkt inmiddels
door de militaire staatsgreep
poging van deze week onbeant
woord. Over de achtergrond
van die staatsgreep en de ver
ontrustende signalen, die de
militaire tussenkomst als het
ware aankondigen, handelt het
eerste artikel in de serie: Por
tugal Waarheen?
Y
Aanplakbiljetten in de straten van Lissabon j
Een met een geweer ge
wapende communistische
wacht ergens in een dorp
in centraal Portugal. In het
algemeen zijn de commu
nisten op het Portugese
platteland niet zeer bemind:
men denkt daar nog dat zij
kinderen eten.
pagne van 39 dagen terug te
brengen tot 17. Om „techniscHe
redenen" luidde de officiële ver
klaring, maar een prominent lid
uit de regeringskringen vertelde
me, dat de werkelijke reden van
de verkorting gezocht moet wor
den in de verheviging van de
gewelddadige acties, die tijdens
een lange verkiezingscampagne
moeilijk onder controle gehou
den zouden kunnen worden.
Een tweede reden was ongetwij
feld ook de moeizame discussie
tussen de vijf grote Portugese
politieke partijen en de militai
ren over de toekomstige rol van
de beweging van de strijdkrach
ten.
Schuldig geweten
De kranten brachten het geweld
het liefst onder het kleine, wei
nig zeggende kopje „Incidenten
en bedreigingen". Dit eufemis
tisch woordgebruik wijst op een
schuldig geweten. Men wenste
nog niet toe te geven, dat ge
weld en intimidatie onderdeel
zijn geworden van de Portugese
partijpolitiek en dat zij de vrije
verkiezingen van 12 april be
dreigen.
Waarom deze golf van geweld?
Het antwoord is niet eenvoudig
en bij het zoeken ernaar moet
men terug naar de eerste dagen
van de revolutie.
De staatsgreep van de 25ste
april 1974 veroorzaakte begrij
pelijk een sterke afkeer van de
machthebbers uit het vorige re
giem. Die afkeer, gevoed door
onvoorstelbare verhalen over
martelingen en wreedheden, is
niet weggeëbd. Links heeft hem
gemonopoliseerd om ook poli
tiek onbelaste centrumfiguren
als fascisten te kunnen brand
merken en hun komst in de
politiek te verhinderen. Dat
laatste is mislukt. (Radicaal)
links kwam in beroering toen
bleek, dat de slinger in het poli
tiek krachtenveld uit ging slaan
naar het centrum, of als men
wil, naar rechts. Toen men ver
volgens ook nog ontdekte, dat
de conservatieven en gematig
den de overheersende positie
van links in andere sectoren van
de samenleving konden aantas
ten, kreeg ultra-links het erg
benauwd.
De communisten weten zij
maken er geen geheim van
dat het tij zich tegen hen aan
het keren is en dat zij in de
komende verkiezingen maar
matig beloond worden voor hun
jarenlange ondergrondse strijd.
Zij leven in openlijk conflict
met de socialisten, de kamera
den uit de eerste mooie dagen
van de revolutie, en de andere
partner in de voorlopige rege
ring, de PPD. Toen een poging
om de verkiezingen uit te stellen
faalde, begon het geweld en de
intimidatie. „Op deze manier
hopen zij het resultaat van de
verkiezingen te beïnvloeden en
misschien de weg vrij te maken
voor een linkse coup", zei me de
socialist dr. Victor Moreira, die
ervan overtuigd is, dat de socia
listen en de centrumpartijen on
der normale omstandigheden
succes zouden boeken bij de
verkiezingen. „Daarom worden
de gematigde partijen aangeval
len, want links ziet daarin een
bedreiging voor de revolutie."
Hiermee wil niet gezegd zijn,
dat de gewelddadige acties al
leen van uiterst links kwamen
Gewapende militairen achter het hek van de tijdens de mislukte opstand aangevallen kazerne bij het vliegveld van Lissabon.
Er zijn zeker veel incidenten
geweest, waarbij rechts de aan
stichter was en het valt ook niet
te ontkennen dot communisten
en socialisten op het platteland
zeer onvriendelijk bejegend
worden. Communisten en socia
listen eten kinderen op, zo
wordt op het platteland nog
steeds gedacht. Meer dan eens
worden propagandisten van bei
de partijen dorpen uitgeslagen.
Ook wil niet gezegd zijn. dat alle
acties van links geëntameerd
worden door de Portugese com
munistische partij. Ter linkerzij
de komen organisaties voor, bij
voorbeeld Luar, de liga van een
heid en revolutionaire actie, die
er rond voor uit komt, dat zij
bewust rellen schopt en provo
ceert teneinde de revolutie in
het door haar gewenste spoor te
houden.
Al reageren de kranten erg koel
op de gebeurtenissen, het week
blad Expresso sprak onlangs in
een hoofdartikel de vrees uit,
dat Portugal een verkiezings
campagne van de angst tege
moet zou gaan. Het schreef:
„Het politieke geweld neemt de
laatste weken omvangrijker vor
men aan en dat is een slecht
voorteken. .Geweld veroorzaakt
geweld en de escalatie kan
slechts tot staan komen als iede
reen zich houdt aan de'demo
cratische spelregels. Degenen
die dat niet doen, moeten wor
den gestraft. Een democratie
kan niet bereikt worden met
schieten en vechten en kan niet
opgebouwd worden met stenen
en bommen. De beweging van
de strijdkrachten, de werkelijke
machthebber in dit land. moet
een eind maken aan de golf van
politiek geweld en tonen dat zij
echte vrije verkiezingen wil."
De Beweging van de Strijd
krachten vormt echter, en dat
was in Portugal allang duide
lijk, geen eenheid. Leger, mari
ne en luchtmacht zijn onderling
sterk verdeeld over de richting
die Portugal dient te gaan. De
strijd om de macht binnen de
strijdkrachten wij komen
daarop nader terug zal be
slissend zijn voor die richting.
ANTON THEUNISSEN
