Een vreemdeling
in Jeruzalem...
Zes dagen zwerven
tussen Dode Zee en
het Meer van Galilea
SOMS EEN DROOM,
VAAK EEN VRAAGTEKEN,
ALTIJD EEN BELEVENIS
Tel Aviv-Jeruzalem-Galilea.
Het is bij het sentimentele af,
maar toch hikt je keel enkele
minuten vóór de landing op Tel
Aviv. Een popgroep zingt plot
seling over de boordradio van
El Al's-Boeine swinerend en iui-
chend „Shalom Aleichem, alelu-
ja, Aleluja". De cabine valt vol
ledig donker en links-en rechts
vóór ons aan de nachtelijke ho
rizon vlammen ineens alle lich
ten van Tel Aviv-Jaffa op. De
Boeing nadert de kust van het
Beloofde Land en tegelijk valt
een aantal Argentijnse jongeren
in het vliegtuig in. Op het rit
me van de samba vliegen ze
hun land van belofte tegemoet.
Honderd en tachtig vreemdelin
gen in een volgeladen Boeing
op weg naar Jeruzalem. Stad
van de Vrede en tegelijk stad
van eeuwenlange strijd om ge
loof, macht, handel, land of be
zit
Op weg naar het nachtelijk Je
ruzalem weet je soezend luis
terend naar de stem van de
gids-chauffeur dat je in zes
dagen dwars door een geschie
denis van duizenden jaren moet
stormen. Zes dagen trekken
door Israël: van Jeruzalem naar
de Dode Zee, van Jericho.door
de Jordaanvallei naar het meer
van Galilea. En van Akko in
noord-Israël dicht bij de Libane
se grens over de berg Carmel
terug naar het zuiden. Daartus
sendoor Caphamaum, Kana,
Nazareth, Haifa, de badplaats
Netanya aan de Middellandse
Zee en het ropische Eilat aan de
Rode Zee. (Ware het niet, zoals
later bleek, dat de slagregens
Eilat over de weg onbereikbaar
zouden maken).
Zo'n tocht dwars door de men
selijke geschiedenis staat de toe
rist dankzij een samenwerking
tussen het Israëlisch Verkeers
bureau in Amsterdam, El Al en
de KLM, te wachten. Maar in dit
land van duizenden jaren cul
tuur en historie, zijn bijna even
veel andere mogelijkheden aan
wezig, om Israël zij het toch
nog altijd te oppervlakkig te
leren kennen. Wanneer de be
zoeker zijn heimwee hiernaar en
naa- bijna alle godsdiensten en
Doorkijkje vanuit een grot in de bergen rond Jericho op een klooster tegen de
bergen gebouwd.
e Het oude Akko aan de Middellandse Zee. Arabische bewoners rond een eeuwenoude
Kruisvaarders citadel
culturen dezer aarde niet meer
bedwingen kan, is dit het ware
Beloofde Land voor de doelge
richte toerist.
Tienduizenden Nederlanders
zijn hem intussen al voorge
gaan. Hun aanwezigheid leeft
voort in het hoofd en de porte
monnee van de bedelgrage Ara
bische jongens. „Holland? Mooi,
mooi, dia's kopèBalpen
hier, sigaretje daar, vijf Israëli
sche ponden in de Hof van Olij
ven en langs de Via Dolorosa en
wisselgeld aan de Klaagmuur.
Mooie vergezichten over de vel
den van Bethlehem en desnoods
een stukje zout aan de Dode
Zee. En ga zo maar door in dit
land, dat zijn kruisweg vindt
tussen Amerika
Maar dat tegelijk 2
en toch ook weer zt
Rusland.
;r grimmig
r opgewekt
en zonnig met ziel en lichaam
vecht tegen een dreigend dood
vonnis, uitgesproken door de
wereld buiten de smalle korri-
dor, die Israël heet. Grieken en
Romeinen, Turken en Kruis
vaarders. Venetianen en Roma-
nen, Engelsen en Arabieren:
duizenden jaren van verbeten
oorlogen om lijfsbehoud.
„En nu" zegt onze gids bij het
diep-beschamend monument
voor de omgekomen Joden in de
Tweede Wereldoorlog „is Israël
opgebouwd op de as van zes
miljoen Joden. Wij laten ons dit
nooit meer afnemen
Hij staart lang in de eeuwige
vlam voor de 150.000 uit Neder
land, de drie miljoen uit Polen,
de zes miljoen uit heel Europa
tussen 1940-1945
Buiten bloeien de amandelbo-
- I yrès<liL.-.
De badplaats Herzliya aan de Middellandse Zee, even boven Tel Aviv.
men en bij Jaffa kleuren de
befaamde sinaasappelen al. De
zon koestert je door maanden
lange regen geteisterd lichaam,
maar de geest houdt zich ook
op deze toeristische tocht door
het land van melk en honing
voortdurend met dit dilemma
bezig.
In dit Israël hebben desondanks
de eeuwen voor een groot deel
stilgestaan. Het wemelt er voor
al in de oude plaatsen nog
steeds van geldwisselaars en be
delaars. Ook aan de poorten
van Jeruzalem. En alsof er geen
duizenden auto's per dag door
de oude en nieuwe stad razen,
draven de ezeltjes al eeuwen
lang rond door Jeruzalem na
tuurlijk, maar ook door Akko,
door Jericho, door Nazareth.
Hier en daar baant zich nog
altijd een kameel voort of ligt
met trots geheven hoofd in de
verte te staren. Wachtend op
vooral de Amerikanen, die de
winkeltjes van Israël volstou
wen met hun voor dit land kost
bare dollars.
Voor één dollar per twee meter
laten ze zich van alle kanten op
de rug van de kameel filmen.
De Arabische eigenaar houdt
schreeuwend en wild-gebarend
iedere centimeter weg nauwkeu
rig bij.
Dat hoort er nu eenmaal bij.
Het toerisme, zelfs in het Heilig
of Beloofde Land, vraagt zijn
noodzakelijke tol door de vele
aanwezige tollenaars. Per slot
van zaken haalt Israël per jaar
200 miljoen dollars uit het toe
risme. Op een begroting van
twintig miljard, zoals vorige
week aan het Israëlisch parle
ment bekendgemaakt is, blijft
deze bron van inkomsten brood-
en broodnodig. Die kameel, al
die souvenirwinkeltjes, die jacht
op de gunst van de bezoeker
zijn ook in Israël onoverkome
lijk. Zoals wij Nederlanders de
buitenlander zo nodig in Volen-
dammer kostuum of in de deu
ropening van een Marker wo
ning voor goed geld laten pose
ren. Sijtje Boes is in alle soor
ten, leeftijden en landen te vin
den.
Dat is allemaal de buitenkant.
Want Israël is en blijft soms een
droom, dat heeft zelfs niets met
politiek te maken. Ook al zullen
velen er hun eigen politieke op
vattingen over hebben. Het
blijft soms een droom, dikwijls
een vraagteken, maar altijd een
belevenis. Iedere toerist zal er
zijn eigen stukje heimwee aan
overhouden. Misschien over die
uitkijk in Jeruzalem bij avond
vanaf de berg van Olijven, over
de Hof van Olijven en de eeu
wenoude binnenstad. Of over
die tocht naar het paleis van
Herodes, hoog op de berg Masa-
da bij de Dode Zee. Of men
blijft terugdenken aan de berg
Carmel, vanwaar men de wijn-
Waterval van de berg Carmel
gaarden vóór zich ziet liggen en
in de diepte een overweldigend
gezicht heeft op de dynamische
stad Haifa en op een groot deel
van noord-Israël. Een ander zal
zijn geest moeilijk kunnen lo
smaken van het meer van Gali
lea, dat tijdens ons bezoek gege
seld werd door een hevige
storm. Wellicht onthoudt men
daarnaast het onuitblusbare
idealisme van de kibboets, waar
men als geëerde gast heeft deel
genomen aan het delen van alle
goede gaven van de natuur en
van de geest.
De Arabische vrouwen dragen
er intussen nog steeds de lasten,
al eeuwenlang. En langs de
berghellingen loodsen de her
ders hun schapen en geiten
langs de kloven en over de
schaarse wegen in de woestijn.
Een moslim roept daartussen
door Allah over de daken van
Jeruzalem of Jericho. De echo
ervan trekt door het land naar
de vele andere Arabische neder
zettingen. De zon speelt zijn eeu
wig spel door. De olijven blijven
groeien en de gebeden en kaar
sen in de ontelbaar-vele heilig
dommen blijven ten hemel
vlammen.
In dit land, dat eeuwenlang
steen voor steen afgebroken en
telkens opnieuw steen voor
steen werd opgebouwd.
Dat alles speelt zich opnieuw
weer af binnen het wërelddecor,
waar Henri Kissinger tussen Je
ruzalem en Cairo zijn politieke
heldenrol probeert te spelen. De
toerist merkt daarvan nauwe
lijks iets. Of het moet zijn, wan
neer hij toevallig een praatje
maakt met een liftende soldaat,
of in het Israëlisch parlement
een politicus ontmoet. De toerist
beweegt zich frank en vrij in dit
Land van vele Beloften, als hij'
zich aan de regels van ditzelfde
land houdt. Dat betekent bij
voorbeeld, dat hij aan de grens
terdege aan den lijve en op de
inhoud van zijn reistas en ande
re persoonlijke bezittingen be
keken wordt. En hij zal daarbij
merken, dat ook de veiligheidsa
genten bijna altijd iets van Ne
derland weten.
Trouwens, van de tien bewoners
van Israël zijn er zeker vijf, die
het een en ander van Nederland
De Via Dolorosa in het oude Jeruzalem
afweten, een paar Nederlandse
woorden kennen, of zelf uit Ne
derland komen. Dat maakt alles
een stuk eenvoudiger, ook als
men als bezoeker niet zonder
kritiek het land tegemoet blijft
treden.
In een hotel aan de Dode Zee
kun je op de trektocht een ver
pleegster ontmoeten, die haar
opleiding in Nederland gehad
heeft. En in een kibboets in
Galilea tref je een man, die in
onvervalst Amsterdams wil we
ten, hoe het met je gaat en hoe
het in Amsterdam is. Of je
wordt begeleid door een jonge
ambtenaar van het .ministerie
van Toerisme, die vroeger in het
jeujgdelftal van Ajax nog ge
traind heeft met Johan Cruyff.
Zo is dit land nu eenmaal: een
centrum van alle godsdiensten
ter aarde, een haard van cultu
rele rijkdom, een conglomeraat
van volkeren, die er hun huis en
haard hebben hervonden. Niet
alleen koning Salomon heeft
eeuwen terug, maar dan met
zijn befaamde parfum „Bal
sam", de buitenlanders, met in
begrip van de koningin van She-
ba. veroverd.
Op de grens van oud en nieuw
ontmoet men hier de wereld,
zelfs de wereld van de haat en
de tegenstellingen. Maar het
blijft soms een droom, vaak een
vraagteken, maar altijd een be
levenis. Dat kan geen enkele
politiek uitwissen. Hoe men er
persoonlijk ook over mag den
ken.
TON VAN DEN HOUTEN
