AN AMERICAN
IN T.F.TDEN
MKT 'N INN-IG
VERTROUWEN
Schatgraver in Leidse stadsgeschiedenis
203,-
Vandaag promotie op
aanzet kapitale Atlas
iiiiiiuiuiiiiiiuiuumuiuuiuiiiuuiiuiuiDniiiooiiiuDDiiiiiiiiiiiiiiuiinDiiDiuDuuuuiiniinuuiuuiiiinuniiuDiiuDDDiinDDiDiiDDiiDiininuuuau ij-
Dr. ir. Hugo van Oerle:
randstad
Herbergier Tom Voigt:
LEIDSE SPAARBANK
stereo 6in uwauto
randstad
DONDERDAG 19 DECEMBER 1974
LEIDSE COURANT
PAGINA 5
Leiden Het begon allemaal in 1940, toen bouw
kundig ingenieur Hugo Anthonius van Oerle de
restauratie van het Gravensteen in Leiden on
derhanden nam. De „steen" van de graaf, meer
dan 7 eeuwen terug plaats van rechtspraak in
een landelijke omgeving, met rondom boomgaar
den, ergens een boerenhoeve, een grafelijk kerk
je dat meer een kapel genoemd mocht worden,
een grafelijk huis, dat onderdak bood aan enkele
tientallen leden van een familie die door rechten
en kwaliteiten „edel" was geworden. Alles door
sneden door waterweggetjes en omzoomd door
een verdedigingsgracht die bij de Oude Rijn
begon en weer oostelijker in dezelfde rivier
uitkwam: Rapenburg en Steenschuur, zeggen we
vandaag. Omdat het minutieus onderzoek van
Leidens eerste opzet hem mateloos boeide, bijna
35 jaar geleden, promoveert vandaag Leidenaar
Hugo van Oerle tot doctor in de technische
wetenschappen aan de Technische Hogeschool
van Delft: Delfts oudste promovendus, 69 jaar
oud.
Gisteren zat aankomend doctor Hugo pro forma*
(en voor de fotograaf) nog wat te bladeren in
de kapitale Atlas over Leiden, een knaap van
een document over Leidens wordingsgeschiede
nis tot 1675, maar het gesprek werd regelmatig
onderbroken door telefoontjes die anticipeerden
op de promotiedag: „Ze willen allemaal dat
proefschrift hebben. Ik had, afgaande op o.a.
de bestellingen uit Delft en van de gemeente
Leiden 300 exemplaren in de wacht gesleept. Dit
blijkt nu schromelijk te weinig te zijn geweest;
de voorraad is schoon op. Het is een boek,
waarvan iedereen nu al zegt: dat moet ik heb
ben".
„Leiden, een multidisciplinaire benadering van het
proces der stadwording en de ontwikkeling van
het oudste stadsgebied in de middeleeuwen"
maakt deel uit van het hoogwaardige boek dat
in maart van het volgend jaar verschijnt: de
Atlas met toelichting. Uit die toelichting is het
eerste hoofdstuk overgedrukt. Dat is ir. Van
Oerles dissertatie geworden: „Het wordt door
Brill uitgegeven. Een beter adres had ik voor
deze tot de bodem toe uitgespitte studie niet
kunnen treffen", meent de heer Van Oerle,
minnaar van oude culturen en oosterse bescha
vingen. Nog niet zo lang geleden maakte hij met
zijn vrouw een reis naar Ethiopië, waarvan hij
nog steeds diep onder de indruk is. Ook het oude
Oost-Indië kent hij. Als officier diende hij in de
Archipel die hij vorig jaar als Indonesië terug
zag. Als doctor Hugo in de eeuwigdurende na
jaarsstormen (hij twijfelt zwaar aan de winter)
gasten uitlaat, is zijn hoofd beschermd door een
exotisch hoofddeksel. Dickens zou hem gegrepen
hebben als romanfiguur.
De fluwelen sfeer hangt vooral in
de huiselijke bibliotheek, een
aangenaam wetenschappelijk-
cultureel rustpunt in de rustie
ke nederzetting van de Van
Oerles aan de Boekhorsterweg
nabij het dorp Oud Ade. Eens
een boerderijtje, thans een aan
zienlijk bouwsel dat als oud-
grafelijk hof niet zou misstaan,
omdat het landelijk „erfgoed"
herkenbaar is gebleven. Binnen
zijn oud, modern en tussenlig
gende stijlen sociaal in een
synthese samengevoegd: de
leefsfeer van een nuchter den
kend bouwheer met een diepere
achtergrond; de grote weverij
van zijn vrouw is annex. Buiten
raast de kweller van de kusten,
de hevige zuidwesterstorm, die
door reten en kieren fluit. Het
polderwater in de eeuwenoude
geulen wordt voortgezwiept.
Oud land, waterland, Holland.
Van Oerle houdt ervan. Aan de
horizon, vlak boven de kale
kruinen van zwaaibomen, de
vlakke contouren van het Hol
landse leefcentrum, waarvan
Van Oerle een levenswerk heeft
gemaakt: Leiden.
Bij het Gravensteen in de oorlog
stijd van de veertiger jaren,
toen het normale architecten-
werk praktisch stillag, kreeg
Hugo van Oerle een idee: „hier
zit een stadsgeschiedenis in".
Het werd de tweede stadsge
schiedenis van Leiden na Blok
-na de eeuwwisseling gepubli
ceerd- en door Van Oerle hier
en daar kritisch aangevochten.
Bij Van Oerle is het werk, dat
in tientallen jaren is gerijpt,
niet uitgelopen in een stede-
bouwkundige geschiedenis zon
der meer." Ik ging meer de
kant van de ruimtelijke vorm
geving uit. Ik werd door het
onderwerp gefascineerd. Ik leg
de het weg en vatte het weer
op; deze studie liet zich niet
meer wegdrukken.."
Onderzoek methodes
Ir. Van Oerle heeft speciale on
derzoekmethodes ontwikkeld,
langs welke hij tot het ontstaan
van Leiden kon doordringen.
Hij heeft daarbij gebruik ge-
maakt van een benadering van
alle aspecten van de samenle
ving in de nederzetting waaruit
Leiden is ontstaan. Het zijn fac
toren als het reguleren van de
structuur van de bodem ter ver
krijging van een doelmatig ge
bruik van de grond; de politie
ke en staatkundige verhoudin
gen in hun relatie tot het ont
staan en de groei van de neder
zetting; de economische ontwik
keling; de rol van de kerkelijke
en maatschappelijke, instellin
gen in de maatschappijopbouw
en het welzijn der. gemeen
schap; de bijzondere taken bin
nen de gemeenschap en in de
regio. „Al deze factoren", aldus
Van Oerle in zijn proefschrift,"
zijn van invloed op het ruimte
lijk beeld van de nederzetting
l ADVERTENTIE]
A-VERPLEEGKUNDIGEN
(alle diensten voor
diverse afdelingen)
ANALISTES (HBO-A)
algemeen klinisch/chemisch)
RÖNTGEN LABORANTES
E.E.G.-LABORANTES
Kom dlrekt morgen
overleg on neem je
diploma mc®
ir randstacf
uitzendbureau
LEIDEN, NIEUWE RIJN 44
Tel. (071) 44841
KATWIJK, PARSSTR. 19,
Tel. (01718) 71215
en bepalen mede haar vorm;
voor nederzettingen, die zich tot
„stad" hebben ontwikkeld, zijn
bijzondere interne en externe
factoren werkzaam geweest
waardoor zij zich de exclusieve
status van autonome verdedig
bare gemeenschap hebben ver
worven".
Naarmate we verder in de tijd
teruggaan, worden de bronnen
die nodig zijn om ons het onon
derbroken ontwikkelingsbeeld
van het „oer-Leiden" voor ogen
te stellen, spaarzamer. Om te
kunnen doordringen in de tij
den van de ongeschreven histo
rie zal men een andere weg
moeten gaan. Van Oerle heeft
met zijn grondige studie succes
vol getracht de witte plekken in
de levensgeschiedenis van Lei
den in te vullen. Daartoe heeft
hij op de eerste plaats gebruik
gemaakt van een reconstructie
van het voorstedelijk land
schap, via de waterwegen, de
waterlopen, het geometrisch pa
troon dat voorivloeit uit de keu
ze van de breedte en lengte der
kavels.
Het proefschrift van Van Oerle
-ofwel hèt eerste hoofdstuk van
zijn Atlas heeft een eind-
weegs de ontwikkeling gevolgd
in een gebied waar het verste-
delijkingsproces zich heeft
voorgedaan. De benadering van.
Van Oerle heeft zich voltrokken
langs multi-disciplinaire wegen:
alle aspecten van de samenle
vingsstructuur -in velerlei vak
gebieden gelegen- zijn voorz
over zij vormbepalend zijn ge
weest, in de beschouwingen be
trokken.
.Leiden is een stad, waarin veel
weg is. Maar het is een leuke
oude stad. Je vraagt je steeds
wèer af: hoe komt het nou, dat
die stad zo geworden is. Ik
wilde geen genoegen nemen
met het vaststellen, dót Leiden
zo geworden is. Het gaat om het
n. Ik heb willen vaststel
len hoe Leiden deze vorm heeft
gekregen, hoe het stadsplan en
de stedelijke ruimtelijke ont
wikkeling is ontstaan uit de he
le geschiedenis die zich hier
heeft afgespeeld.
Tussenfase
Een benadering in deze zin is
zelfs op Europees niveau nog
niet eerder ondernomen. Daar
om hecht men in wetenschap
pelijke kringen hier wel belang
aan. Doel was het grote boek,
de Atlas. Mijn proefschrift is
maar een tussenfase. Het werk
is grotendeels financieel ge
steund door het Wetenschappe
lijk Fonds van Zuid-Holland, in
het begin ook door ZWO. Het
is een kostbaar project gewor
den. Maar bij de provincie
meende men, dat een combina
tie stedebouwkundige- histori
cus niet gauw gevonden zal
worden. „Dit boek moet uitko
men", was de mening bij de
provincie", aldus dr. Van Oerle.
Als de splitsing Oude en Nieuwe
Rijn er niet was geweest, had
den wij waarschijnlijk Leiden
nooit gekend. Nu ontstond in de
12e eeuw er de Burcht, ge
bouwd op een al eerder aange
legde heuvelachtige verhoging.
In tijden van rampspoed, oor
logsgeweld, kon de hele „bevol
king" (nog maar een handjevol)
langs de Rijnoever zich in de
Burcht geborgen voelen. Al in
de Romeinse tijd -toen er nog
geen Burcht was - moet men de
voordelen van deze plaats heb
ben ingezien. Het „vluchten"
zat er al vroeg in. De graven
van Holland zaten met hun hof,
dat netzomin als de Burcht on
derdeel van het Leidse „dijk-
dorp" uitmaakte, dus wel goed
in de buurt van dit toevluchts
oord. Maar Ada van Holland,
die er veilig dacht te zijn voor
Innkeeper
Thomas (Tom
Voigt uit Wis
consin: vertrou
wen in goede
gooi met bow
ling
Leiden Ongeveer vier dagen in de week
vertoeft hier ter stede (althans binnen de ge
meente, een eindweegs buiten de veste) een
Amerikaanse herbergier. Het is Thomas (Tom)
N. Voigt uit Madison, Wisconsin, een staat die
skiërs in verrukking brengt. Tom Voigt (41) is
als „An American in Leiden" nog niet getoon
zet, maar in zijn zaak zit al muziek die hem
als een symphonie in de oren klinkt.
Mister Voigt is innkeeper (en food and beverage
director) van Holiday Inn Leiden, maar ook
van H. I. te Utrecht en in het Oostenrijkse
Innsbruck. Hij spreekt een aantal talen
vloeiend, waaronder het Nederlands: „Het ac
cent is gebleven, maar ik kan alles goed ver
staan en spreken. Het maakt het leven veel
mooier in een gastland met radio. tv. party's:
je kunt je onder de mensen thuisvoelen als je
hun taal spreekt. Als je alleen Engels spreekt,
voel je je toch een beetje buitengesloten".
Tom Voigt woont in de Wassenaarse „Alpen" bij
de Meyendelseweg. Doet hem een (heel) klein
beetje denken aan Oh. Wisconsin. Als het goed
weer is, rijdt deze niet ondervoede Amerikaan
op de fiets naar Leiden, 35 minuten.
Hij zit 16 jaar in de Holiday Inn-wereld, bouwde
de 80ste Inn in Wisconsin en runt nu Leiden
(no. 707 van de 1600 H. Inn's all over the
world). Wat zoekt een Amerikaan, die dol is
op skiën en schaatsen, thuis en na het skiën
banjo speelt, in Leiden?
„Well, dat is niet zo moeilijk te verklaren. Leiden
heeft de toerist veel te bieden, het is b.v. de
museum stad van Nederland, heeft mooie
grachten, oude huizen. Als een toerist eenmaal
Leiden heeft gezien, komt-ie terug. In mijn
Amerikaanse oog is Leiden nog een schone
stad, niet zoals Amsterdam. Ik wil, als Ameri
kaan, niet overal Amerikanen zien.
Je ziet hier veel van het Hollandse landschap
en de stad ligt gunstig Lo.v. de kust en Den
Haag"
Kortom, Tom Voigt mikt onverminderd op Lei
den, zijn hele marketing is op Leiden gericht,
omdat er waardevolle industrieën in de buurt
liggen en omdat de Leidenaars steeds meer
zijn Inn in de gaten beginnen te krijgen. Daar
is nu die bowling (vandaag ingewijd), waaraan
in Leiden duidelijk behoefte is, maar ook voor
de rest ziet Voigt zijn Leidse H. I. als een „fun
centre", een samenballing van pleziertjes, die
gestalte krijgen in elektronisch tafeltennis (wat
dat ook moge wezen), biljart, flippcrautomaten,
solarium (om te bruinen), een „fitness room"
(trimmen), sauna met dompelbad en niet te
vergeten het zwembad voor gasten en buiten
staanders dat in een subtropische omgeving
met palmen en kunstgras is geplaatst". Het
maakt je voelen buiten" zou Tom Voigt zeggen.
Sportcomplex
Maar ook de toekomst doet mister Volgt hecht
In Leiden geloven. Dat betreft het sportcom
plex op de 8 ha erfpachtgrond: overdekte
kunstijsbaan met de mogelijkheid voor bas
ketbal 6000 bezoekers), vier tennisbanen en
vier „squash"-banen (een soort kaatsen tegen
een muur, snelle sport voor conditie, dat heb
je na een half uur al door). Voigt dacht, dat
in principe de zaak rond was: „De grond heeft
hier, meen ik, een recreatiebestemming".
Voorlopig de bowling. Leiden bowlt het nieuwe
jaar in. En het is ook niet ondenkbaar, dat
ergens in Leiden een H. I. —Pizzahut verrijst.
Er staat al zo'n „hut" in Den Haag aan het
Noordeinde. Als die goed loopt, kan dat ook
iets voor Leiden zijn. vermoedt Tom Voigt,
voor mensen van allerlei niveau. „Onze pizza
heeft een dunne korst en meer vulling aan
tomatensaus en kaas dan de Italiaanse. Hij is
ook pikanter. Dat doet het wel in een omgeving
waar men aan de rijsttafel gewend is. We gaan
in elk geval verder om meer Nederlands ,.ap-
pael" aan de zaak te geven" aldus Tom Voigt,
die over wie weet hoeveel uur al weer op zijn
Inn in Innsbruck afstevent.Om te runnen en
te skiën, want er ligt op het ogenblik een smak
sneeuw op de Alpen.
(Ton Pieters).
[ADVERTENTIE J
Veilinge
Maak het u gemakkelijk: voor alle geldzaken
naar één adres ook voor
0.521; Anthurium 6754. 2.313. Call» 50.
1,100; Chry» gcpl N C 7630. 0.345; Chry*.
lro« NC 10777, 1.791; Chry. gcpl JR C.
2100, 0.840, Chry. tros JR C 11161, 2.120;
a 1.301. 3360. St. Paulc
0.585, 432; GUdiolcn-Ardcnt 0.361 3190,
n 0.210. 120, Glad -Eurov.
Gcrbcra 3458. 0,747; Hyac
ro. Rojc
rr-TR -Vin-
o 0,738, 240. Ro-
Dlv Snijblnr-
0.274. 6~"
Rozcn (jroo
1680, 0,285, Seringen 1280, 0,543; Snljgmcn zcn-Swecthcort
825. 1,426; Static- 375 0.244, Tulpen 144299, men 1,044. 510; Gladiol
1.526; BnlUant Star 16, 0,500; Tulpen 2e Ka,^,.
m>| Ki^| ,-,rinn katwijk, i, dcc. groente wa.pecn
A I 7 00-10.10. A II 2 60-9 10
10.50—17 00. B II 2 50—4 30, C I 8 60, C II
I 2079. 0.677; Tulp met bol 171500,
0,112. Na rei» 2c «oort 600, 0.507; Kerjtgoed
1723, 0,692, Kcr.tgocd 2185, 1,236; Div.
Snijbloemen 2794, 1,249; Div. Snijbloemen
nnenioner?' ^'MrocnenajmD ^460.^0.512:
imnpr6?00.no.498; Gladiolen imp 210, 0221;
21—31. boerenki
J.' «pRakool'Ss'—14]
weipeen 81.000 kg
IADVERTENTIE
Gratis inbouw
flj Hirer 6 Maanden garantie
(Esso waardig)
Speelklaar
Afspeelapparaat
2 boxen inci.BTW
JcasscUcs bij uw Esso-v^kooppunl
LISSE Eaao Servlcocanier R. R. Qroan Rulahornlaan 24
LEIDEN Automobielbedrijf Eruab B.V. Hoge Rijndijk 278
NOORDWIJKERHOUT Oarage P. C. Zandbergen Oorpaelreel 10-12
SASSENHEIM Garage C. Vink Eesenlaan 38
aanhangers van Willem I, gra
van Friesland (tegenstander
een erfeniskwestie), ving bot
werd in de open burcht gevt
gen genomen cn weggevoei
Manlief graaf van Loon liet c
niet op zich zitten en trok
zijn beurt op de Burcht af. E
hele meute trok over de gre'
Rijnbrug (huidige Visbrug
St.Jansbrug), waardoor de br
bezweek en een deel van
krijgers verdronk. Dat was
1204, tevens het laatste wnp«
feit uit de historie van
Leidse Burcht.
De eerste „stadsgracht" was to
al gegraven: Rapenburg
Steenschuur, 60 jaar voorc
Floris V in 1266 Leiden stai
rechten verleende. Het Leid
grafelijke Huis en de go<xle I
den langs de Rijnoever.
kerkten in 's graven eigen 1
pel, speelden al onder
„hoedje", een graafschap n
handen en voeten, burger
heer in een landelijke samen
ving. die voor ons, 20ste e<
wers onherkenbaar is, mi
door Van Oerle groots naar I
heden is gehaald,
i een van zijn stellingen v
Van Oerle, dat de stcdclii
planologie van oorsprong i
hoort tot het werkgebied v
landmeters en vestingbouwe
het beroep van bouwmeester
uit het bouwambacht voorti
komen. Bij de Van Oerles g;
dit volkomen op. Het zijn L
denaars van vier geslachten
vijfde generatie woont nu op
Nieuwe Rijn), „allemaal bou
vakkers, architecten".
.Stellingen
Om deze beschouwing met
paar. voor het hedendaag
Leiden niet van belang oi
bloot, stellingen te eindigen:
De opvattingen, die aan
wijze van restaureren van or.
monumenten ten grondslag 1
gen, blijken tijdgebonden
zijn;
Huurbescherming mqg ge
belemmering vormen voor
renovatie van het monument
huizenbezit;
—Inspraakprocedures, die r
worden begeleid door tijdige
formatie en door een voor
oordeelsvorming nodige achU
grondkennis, zullen zeker
vertraging, maar zelden tot r
optimale uitspraak kunnen I
dragen.
Ton Plete
[ADVERTENTIE I
m
TYPISTES NEDERLANDS
FLEX0WRITER TYPISTES
TYPISTES MODERNE TALE»
(mtf nvn» Engato)
MEDISCH DICTAFONISTES
SECRETARESSES
ir randstad
uitzendbureau
LEIDEN, NIEUWE RIJN 44.
TEL. (071) 44841
KATWIJK, PARSSTR. 19
TEL. (01718) 71215
