Nooit zag bedrijfsarts
zoveel mensen huilen
SURINAAMSE KRITIEK
SPREIDINGSBELEID
Terschelling stemde
auto weg van eiland
F armaceutische
industrie tegen
nota Hendriks
Acteur gaat patiënt
vervangen in het
medisch onderwijs
Militaire oogsthulp
gaat 7 miljoen kosten
W etenschappeli j ke
steun actiegroepen
Welzijns-werkers eisen meer inspraak
DINSDAG 17 DECEMBER 1974
LEIDSE COURANT
PAGINA'
ONDERZOEK NAAR REACTIES DREIGENDE SLUITING ENKA
(Van een onzer verslaggevers) doofd, toen kwamen de reacties die zich
onder meer uitten in verhoogd ziekte-
UTRECHT Bedrijfsarts A. verzuim, meer psycho-sociale klachten
Kesteloo van Enka-Breda heeft *jn !ïj,t5^len bij de dokter"-1x1 0x1 eeval
P»f. "°®j' ?ov«' me"scn Kestefoo^promoveerde gisteren aan
huilen als in de eerste weken
na het bekend worden van de
plannen om dit bedrijf, met
toen 1.700 werknemers, binnen
een jaar te sluiten. Het plan
werd bekend in april 1972. En
ka-Breda, onderdeel van het
AKZO-concern bestaat overi
gens nog steeds, (mede dankzij
de eerste bedrijfsbezetting in
Nederland) thans met ruim
1.100 werknemers.
De sluitingsplannen kwamen bijzonder
hard aan, schrijft de heer Kesteloo in
een toelichting op de studie die hij van
de gezondheidstoestand van de werkne
mers van Enka in 1972 heeft gemaakt.
De eerste paar dagen was men ver-
de rijksuniversiteit van Utrecht tot doc
tor in de geneeskunde op het proef
schrift "Bedrijfsgeneeskundige aspec
ten van een dreigende bedrijfssluiting".
In het proefschrift concludeert de kers
verse dr. Kesteloo, dat huisartsen en
bedrijfsartsen op hun spreekuren meer
en meer te maken krijgen met gezond
heidsklachten en verzuim door ziekten
voortkomend uit spanningen, conflicten
en teleurstellingen. Die spanningen ont
staan soms door gezinsomstandigheden,
maar meer door werkomstandigheden
en de vrees voor werkloosheid.
De vraag die met dit onderzoek beant
woord moest worden luidde: hoe heb
ben de Enka-werknemers, wat hun ge
zondheid betreft op de dreigende slui
ting gereageerd. De werknemers in de
technische dienst, de werknemers uit
probleemgezinnen, de minder-validen.
de beperkt plaatsbare werknemers en
de oudere werknemers van 50 tot 54
jaar bleken de meest kwetsbare groe
pen. Volgens het onderzoek betekent
voor deze vier groepen een dreigende
bedrijfssluiting een grote psycho-sociale
belasting.
Jongere werknemers waren over het
algemeen gevoeliger voor de stress-si-
•tuatie dan de oudere. Het toezichthou
dend personeel had het ook wel moei
lijk, maar kon het evenwicht handha
ven. In zijn studie stelt dr. Kesteloo dat
de werknemers die in hun werk bloot
gesteld worden aan lawaai, iets meer
psychische afwijkingen en verzuimda
gen scoorden dan hun collega's die
minder aan lawaai waren blootgesteld.
Ook de mensen uit de vier-ploegen-
dienst waren gevoeliger dan de mensen
uit de drie-ploegendienst. Begrijpelijk
noemt dr. Kesteloo de kwetsbaarheid
van werknemers tussen 45 en 49 jaar
en de groep tussen 55 en 59 jaar. Zij
zijn gevoeliger door het vooruitzicht
bijna nergens werk te kunnen vinden.
Opvallend was ook, dat het administra
tief- en laboratoriumpersoneel en de na
sluiting van de cellofaanafdeling in 1970
overgeplaatste werknemers geen enkele
reactie op de sluitingsdreiging hebben
vertoond.
Weinig kwetsbaar bleken tenslotte de
werknemers uit België en uit Limburg
en de 60- tot 64-jarige werknemers.
Dr. Kesteloo was in de gelegenheid om
de bedreigde werknemers te begeleiden.
Hij kon de tijd vrijmaken die huisartsen
in Breda niet hadden door hun overvol
le wachtkamers. De heer Kesteloo ver
meldt in zijn proefschrift, dat veel
werknemers hem vertelden, van de
huisarts te hebben gehoord dat zij "de
Enka-ziekte" hadden, waarvoor de ther
apie bestond uit een recept voor valium
of librium en het consigne "kom over
,een paar weken nog maar eens terug.
Volgens de heer Kesteloo verdient het
de voorkeur bij zulke patiënten de "ge-
spekstherapie" toe te passen. Hij raad
de zijn cliënten aan thuis niet over de
problemen van het bedrijf te praten,
maar daarvoor naar hem, de bedrijf
sarts te komen.
President Markos van de Filippijnen heeft de vrijlating gelast van meer dan duizend
politieke gevangenen die waren gearresteerd tijdens de staat van beleg van enkele
maanden geleden. Na hun vrijlating moesten de gedetineerden de eed van trouw
afleggen jegens de Filippijnse regering.
AMSTERDAM In een uitvoeri
ge brief hebben de gezamenlij
ke welzijnsorganisaties van Su-
rinamers in Nederland (en dat
zijn er dertien in getal) gisteren
bij de minister van CRM en de In
coördinatie Rijksgenoten hun
beklag gedaan over het voorge
nomen spreidingsbeleid ten
aanzien vanSurinamers die in
land aankomen.
gelijktijdig uitgegeven
ITERSCHELLING - De on
rust op Terschelling is
sinds gisteravond nog
niet weggeëbd. De beu
kende golven van maat
regelen tegen de auto
zijn nog niet opgelost.
De briesende midden-
stanaswind zal de ko
mende tijd nog blijven
waaien over de eilander
bevolking en wellicht
verder over alle Neder- Tevens deed het college de con-
landse toeristen die elk cessie dat het tijdvak waarin de
Ondanks de verwachtingen dat
de raadsvergadering begeleid
zou worden met demonstraties
door de bevolking met spandoe
ken was het vrij rustig. Een
kleine honderd belangstellen
den woonden de vergadering
bij op de kleine publieke tribu
ne en in de gangen van het
gemeentehuis.
jaar graag naar Ter
schelling gaan. De ge
meenteraad van Ter
schelling heeft gister
toerist de auto alleen bij i
komst en bij vertrek mag ge-
bruikèn zal gelden van 1 juni
tot l september en niet vanaf
1 mei tot en met 30 september.
I (Van onze correspondent)
UTRECHT De nieuwe voorzit
ter van de Nederlandse vereni
ging van fabrikanten van phar-
maceutische produkten drs. H.
van* Winzum, vreest dat de
structuurnota van staatssecre
taris Hendriks de ontwikkeling
van de medische en pharma-
ceutische technologie niet on
derkent
be huisartsen moeten wel beter
worden georganiseerd, maar in
de toekomst zal de specialist
een belangrijker rol moeten
gaan spelen. Allerlei politieke,
wel eens progressief genoemde,
i dogmata ten spijt zei drs. van Het gaat de pharmaceutische in-
Winzum vandaag in zijn instal-
latierrede in Utrecht
ij baseerde die stelling op het
feit, dat er een steeds sterker
wordende tendens is naar ge
neesmiddelsystemen die onder
huids worden ingeplant en rea-
avond met 11 tegen 4
stemmen zich uitgespro
ken voor beperking van
het autogebruik van de
toeristen op Terschel
ling met dien verstande
dat nog voor 1 februari
1975 bekeken zal worden
of de maatregelen op 1
juni 1975 of 1 jaar later Bij de argumentatie van de raad-
zullen ingaan. sleden kwam vooral naar voren
het tijdstip en de duur van de
beperking van het autoverkeer
en de economische ontwikke
ling die volgens enkele raadsle
den misschien minder zal wor
den. Over het algemeen was
men van oordeel dat wel maat
regelen nodig zijn om het auto-
en brommerverkeer aan ban
den te leggen.
Burgemeester L. J. Hoogland
merkte op dat men altijd heeft
gepropageerd dat er rust heerst
op het eiland. Hij meende dat
de methoden van enkele eilan
ders van de laatste dagen on
juist zijn geweest en de demo-
kratie op een hellend vlak kan
komen. Er waren nl. dreigbrie
ven gestuurd naar enkele raad
sleden en naar de burgemees
ter. Hij ging uitvoerig in op de
redenen waarom het college het
voorstel heeft ingediend. In alle
rapporten van de laatste jaren
werd erop gewezen dat het au
togebruik op Terschelling een
probleem was dat aangepakt
moest worden. In het laatste
struktuurplan is dit nog eens
onderstreept en de raad was
het daarmee eens. Uit een en-
quete was gebleken dat 50 pro
cent van de bevolking meende
dat het autoverkeer moest ver
minderen en 80 procent was
van mening dat het verkeer uit
de hand gelopen was.
Een aanmoediging voor het ge
meentebestuur om een voorstel
in te dienen: „Er is een verkeer
sprobleem en nu is de vraag
hoe moeten we dat oplossen.
Het voorstel een dag de auto
gebruiken bij aankomst en een
dag bij vertrek, heeft gevolgen.
Belangrijk zal zijn hoe men hie
rop moet inspelen, vooral de
middenstand".
Dat minder toeristen naar Ter
schelling zullen komen geloofde
burgemeester Hoogland niet
Het is nog een open vraag bij
de VW. Veel vaste toeristen
zijn van tevoren opgebeld en de
geluiden van die kant waren
over het algemeen positief.
geren op Dijvoorbeeld dë zuur
graad of op een zoutconcentra-
tie en die een jaar of langer op
hun plaats kunnen blijven.
In Amerika is juist 'groen licht'
gegeven aan een geneesmiddel-
vorm die het mogelijk maakt
het oogdruppelen te vervangen
door een systeem van zeer ge
leidelijk vrijgeven van het ge
neesmiddel in het oog. Dergelij
ke systemen zijn ook reeds uit
gewerkt voor toepassing in de
baarmoeder. Maar dit is werk
voor de specialist en niet voor
de huisarts.
dustrie trouwens helemaal niet
zo goed. De groeisnelheid van
de totale omzet zal dit jaar
waarschijnlijk onder de 10 pro
cent komen te liggen en niet
groot genoeg zijn de kostenstij
gingen voldoende op te vangen.
Ctrecht Behalve voor operaties kunnen ac
teurs, al of niet beroeps, heel best de echte
Wtiënt vervangen in het medisch onderwijs. Het
p niet alleen prettiger voor de patiënt, maar het
«an ook een betere voorbereiding zijn voor de
ttudent op zijn latere artsenpraktijk. Bovendien
Jijn er ook in het medisch onderwijs grenzen aan
Ie groei, dus moeten er nieuwe methoden gevon-
len worden voor de opleiding.
Pit zijn enkele conclusies van de socioloog J. G.
p- Gerritsma en de psycholoog J. A. Smal, mede-
perkers van de afdeling onderwij sontwikkeling
ten de faculteit geneeskunde in de rijksuniversi-
pit Utrecht. Behalve nieuwe vormen voor het
Jiedisch onderwijs hebben ze ook nieuwe beoorde
lingsmethoden uitgetest en beschreven in hun
pek „Grensverschuivingen in het medisch onder-
rijs". In het bijzonder hebben ze zich gericht op
|e simulatietechniek, die ze als eersten in Neder-
■nd systematisch hebben uitgeprobeerd met medi
ene studenten in Utrecht, en op de houding die
F arts in zijn beroep dient aan te nemen,
fan de simulatietechniek, die al in verschillende
andere opleidingen wordt toegepast, zoals bij pilo
ten, beschrijven de auteurs verschillende vormen
die bruikbaar zijn in .de medische studie. Aller
eerst hebben ze gewerkt met acteurs, officieel
„geprogrammeerde patiënten". Nog voordat een
student met echte patiënten in de kliniek heeft
gewerkt, komt hij bij zijn namaak-patiënt op
bezoek, die hem vertelt wat voor nare klachten
hij heeft De namaak-patiënt is tevoren uitvoerig
geïnstrueerd hoe zijn „ziektebeeld" eruit ziet.
Volgens Gerritsma en Smal kunnen de studenten
meestal de acteur niet van een echte patient
onderscheiden, maar als ze tevoren weten dat het
om een namaak-patiënt gaat, hoeft het onderzoek
er nog niet. minder om te zijn, zo hebben ze
ervaren. Een belangrijk deel van de namaak-pa
tiënt is dat er verschillende klachten tegelijk kun
nen worden „ingestopt", waardoor de student in
korte tijd meer ziektebeelden leert kennen. Ook
zal de methode hem een hoop onhandigheid bespa
ren als hij later in de opleiding als co-assistent
aan een ziekbed van een echte patient staat
Minister Vredeling (links! en minister van der Stee onderhouden zich met een delega
tie van de militairen die bij het oogsten in Zeeland hebben geholpen.
DEN HAAG (ANP) Minister van der Stee van
landbouw heeft gistermiddag 32 militairen op zijn
departement ontvangen, die in Zuidwest Nederland
hebben meegeholpen bij het binnenhalen van de
oogst. De militairen vertegenwoordigden de circa
11.000 militairen, die tussen 1 november en 9 decem
ber j.l. de door ongekend zware regenval getroffen
landbouwers te hulp zijn geschoten. De secretaris
generaal van het ministerie van landbouw, mr. G.
van Setten, becijferde, dat de gehele militaire opera
tie zijn departement tussen de vijf en zeven miljoen
gulden zal gaan kosten, „en dat is dan nog een Opnieuw is nu gebleken hoe
vriendenprijsje van defensie aan ons ministerie", zo kwetsbaar en afhankelijk wij
*01 hii van de weersomstandigheden
zijn, aldus de bewindsman. Hij
stelde dat zeven pet van de
beroepsbevolking zorgt voor
het hele Nederlandse voedsel
pakket en het exportsaldo van
de landbouwprodukten is gro
ter dan de totale defensiebegro
ting.
boeren hebben toegestoken.
Ook zei hij de bereidheid en de
wijze van organisatie van de
fensie zeer op prijs te hebben
gesteld. „Het eerste legerkorps
blijkt operationeel heel efficient
te werken, zeker in een tijd
waarin de krijgsmacht ter dis
cussie staat" De bewinsdman
noemde de militaire hulp een
assurantie-premie, voor het ge
val het nog eens nodig mocht
zijn.
Op de bijeenkomst waren ook Goes, de heer W. Goeman, acte,
aanwezig minister Vredeling de presence had gegeven,
van defensie en zijn staatsse- Minister van der Stee uitte zijn
cretaris personeel, de heer van erkentelijkheid voor de helpen-
Lent, terwijl tevens de centrale de hand, die de militairen
figuur van het aktiecentrum in weliswaar tegen betaling de
perscommuniqué worden de
Surinaamse grieven bondig uit
gesproken. „Het spreidingsbe
leid heet misleidend genoeg te
geschieden op basis van vrijwil
ligheid, zo staat er in te lezen.
Maar het wordt over de hoofd
en van de Surinamers bruut
doorgedrukt. Er is duidelijk
sprake van dwangmatige sprei
den dat zij als groep verdwij
nen. Ondanks ons protest is
reeds een centraal bureau vesti
gingsbeleid rijksgenoten geïn
stalleerd, dat grote kapitalen
van de overheid ter beschik
king heeft om het enige doel
door te drijven: Surinamers, na
ze volgens plan verdreven te
hebben voor rust en orde in de
neo-kolonie, nu nog verder uit
te dunnen, om zo het buiten
lands, Nederlands, bedrijfsle
ven in Suriname vrij spel te
blijven geven over onze grond
stoffen".
ding, hetgeen blijkt uit de reeds De welzijnsorganisaties herinne-
genomen stappen. Zo heeft de
regering een wet uit 1954 die
van toepassing was op migran
ten uit Indonesië, uit de oude
doos gehaald met het doel de
Surinamers dusdanig te sprei-
dat de Surinamers
zich apart zullen moeten laten
registreren en dan naar een
opvangcentrum zullen worden
gebracht als doorgang naar „de
zo gewraakte pensions".
DEN HAAG Minister Trip van
wetenschapsbeleid wil blijkens
zijn gisteren verschenen nota
in zekere mate steun gaan ge
ven aan groeperingen die zich
op een probleem werpen
daarvoor wetenschappelijke
ondersteuning nodig hebben.
Hij denkt hierbij bijvoorbeeld
aan actiegroepen die zich Inzet
ten om allerlei plannen van de
rijksoverheid, de provincie of
de gemeente aangepast of ge
wijzigd te krijgen. De minister
liet gisteren tijdens de toelich
ting op zijn nota blijken voor
een aantal van dergelijke ac
ties uit het verleden grote sym
pathie te hebben.
Hij overweegt instelling van een
„wetenschappelijke ombusds-
man", die de beschikking krijgt
over enige financiële middelen
waaruit die wetenschappelijke
bijstand kan worden geruggc-
Hierdoor, aldus de minister, kun
nen alternatieve benaderingen-
van plannen en bepaalde pro
blemen, naast de officiële, een
betere kans krijgen.
In zijn toelichting verduidelijkte
de minister verder dat de nieuw
op te richten raad voor het
wetenschappelijk onderzoek
zelf de bevoegdheid krijgt gel
den voor onderzoek toe te wij
zen aan (groepen van) onder
zoekers. De WRO wordt ge
vormd door een wijziging van
de nu bestaande organisatie
voor zuiver wetenschappelijk
onderzoek. Het door de WRO
bestreken terrein omvat onder
zoek dat wordt uitgevoerd op
universiteiten, hogescholen en
aan deze instellingen gelieerde
instituten. Daarvoor is thans
rond 100 miljoen gulden be
schikbaar.
(Van e
r verslaggevers)
DEN HAAG Gewapend met
leuzen als „Personeelsuitbrei
ding nu" en „Opruiming wel-
zijnskrotten" trokken ongeveer
tweehonderd welzijnswerkers
gisteren op naar het Binnenhof
om te protesteren tegen de zgn.
„knelpuntennota" van de rege
ring. De welzijnswerkers, ver
enigd In het Anti-CRM-Bezuini-
gingsfront, zijn het niet eens
met de bezuinigingen die in de
nota worden voorgesteld. Bij
het gebouw van de Tweede Ka
mer gaven zij een petitie af,
waarin hun eisen - meer in
spraak en betere arbeidsvoor
waarden - waren geformuleerd.
Aan de demonstratie ging een
protestbijeenkomst in Amicitia
vooraf, waarop de heer L. Ge-
radts, voorzitter van de Algeme
ne Bond van Ambtenaren, pleit
te voor een wettelijke regeling
van de arbeidsvoorwaarden. De
mocratisering van het welzijns
werk zal voor de werknemers
niet alleen invloed op het perso
neelsbeleid moeten betekenen,
maar op de gehele beleidsplan
ning en uitvoering," zo verklaar
de hij.
Honderden welzijnswerkers betoogden gisteren op het Binnenhof tegen de
regeringsnota over de problemen in het welzijnswerk.
De welzijnswerkers vinden dat onvoldoende rekening is gehouden met hun eisen.
Nederlandse
ambassade in
Suriname
PARAMARIBO Premier
Hcnck Arron van Suriname
heeft gisteren in Paramaribo
verklaard dat de Surinaamse
regering gunstig heeft beslist
op het voorstel van Nederland
tot het aanknopen van diplo
matieke betrekkingen tussen
Suriname en Nederland, on
middellijk na de soevereini
teitsoverdracht per ultimo
1975. Vooruitlopend hierop zal
de Nederlandse regering een
pre-ambassadc ln Suriname
vestigen. Aan het hoofd daar
van zal een chef de post In de
rang van gevolmachtigd minis
ter komen te staan.
Deze gevolmachtigd minister van
Nederland in Suriname zal
worden bijgestaan door twee
diplomatieke ambtenaren van
lagere rang en een aantal admi
nistratieve krachten. De vesti
ging vun deze pre-ambassade
houdt niet in, dat de Nederland
se gevolmachtigde minister zich
zal begeven op het terrein van
de goeverneur van Suriname of
van het kabinet van de goever-
Premier Arron deelde mee dat
Nederland het eerste land is dat
officieel heeft gevraagd een
ambassade in Suriname te mo
gen vestigen na de onafhanke
lijkheid.
Vorster herhaalt
samenwerking
buurlanden
JOHANNESBURG, (AP) De
Zuidafrikaanse premier John
Vorster heeft gisteren opnieuw
gezegd dat zijn land voorstan
der Is van vreedzame coëxis
tentie met buurlanden. Maar,
zo waarschuwde hij, we weige
ren ons te laten intimideren
door dreigementen, net zoals
we anderen de wet niet voor
schrijven zullen wc ook niet
dulden dat anderen ons de wet
voorschrijven.
Vorster zei een en ander tijdens
een toespraak in Josephinesdal.
We hebben vaak gehoord cn
zullen het in de toekomst nog
vaak horen, dat wij kolonisten
cn Europeanen zijn die hier
tijdelijk verblijven. Het ant
woord daarop is al lang geleden
gegeven door de voortrekkers
(pioniers), die op zoek waren
naar een land waar zij hun
identiteit konden behouden.
„Dit land maakt geen deel uit van
Europa maar van Afrika. In dit
verband moet de geschiedenis
van de natie worden gezien en
in dit verband moet ook het
verwerven van de onafhanke
lijkheid door de zwarte man
worden gezien."
Studenten van de Jan van Eyck
Academie te Maastricht houden
een tentoonstelling in het HOT-
theater te Den Haag t.e.m. zon
dag 5 januari. De collectie om
vat een aantaj decor- en kostuu
montwerpen.
