een
groot
man
iet eeuwfeest van
en bullebak
mms w/MmÊmaËm 'a a m
F-rm e n at
ZELFS
CHURCHILLS
VIJANDEN
NOEMDEN
HEM
JtaTTtTrrf!
Ihurchill bezoekt het oorlogsterrein, de plaats waar een van de geallieerde landingen heeft plaats gehad.
- a
NDEN In de Times van
in december 1874 stond de
gelijke gebeurtenis geadver-
•d met één zinnetje onder
oorten: „Op 30 november is
Randolph Churchill in
nheim Palace bevallen van
i; prematuur". Het kind
■d Winston Leonard Spencer
irchill genoemd.
eeuw later schrijven de
tten: „30 november 1974 is^
historische datum de"
tderdste verjaardag de
oorte van sir Winston Chur-
11, die door zijn landgenoten
ganser harte gekozen werd
hun leider te zijn toen hijzelf
aar was en Groot-Brittannië
selijk in de puree zat",
nationale leiders wordt al-
met liefde en respect terug
lacht, wanneer zij het er goed
ebracht hebben. In het tegen-
rgestelde geval beschouwt
n hen als booswichten. In de
tste jaren vóór Churchills
id noemden de Britten hem
grootste levende Engels-
Hij werd verafgood en
ivonderd. Zelfs zijn gewezen
inden, en die waren zeer tal-
c, geven toe, dat hij een op-
rkelijk man was.
L. S. Churchill begon zijn
g en bewogen leven in een
opvallende kamei* van Blen-
Palace, het grootste en
Irukwekkendste kasteel van
geland. Dit slot, te midden
uitgestrekt park en lan-
rijen te Woodstock, bij Ox-
d, werd door koningin Anne
haar volk" geschonken aan
ïeraal John Churchill, de eer
hertog van Marlborough, uit
nkbaarheid voor zijn over-
nning op het leger van Lode-
jk XIV van Frankrijk te Blen-
Beieren, op 13 augustus
)4. Deze Marlborough is de
lalbrough", die ten strijde
i het bekende Franse
lksliedje.
lurchills eenvoudige geboorte-
mer was de' zogeheten Dean
nes's Room, genaamd naar de
pelaan van de eerste hertog
in Marlborough. Deze kamer
i ongunstige reputatie,
idat er een zwart spook ge
werd. Het zocht vruchteloos
in boek dat de eerste hertogin
Marlborough uitgeleend
Winstons geboorte bande
lijk de boze geest uit.
genlijk moest het eerste kind
lord en lady Randolph
lurchill geboren worden in
woning aan de statige
larles Street van Mayfair, in
Dnden. Zes dagen voor haar
voortijdig ter wereld
n, nam Lady Randolph, die
20 was, deel aan een jacht-
irtij op het landgoed van Blen-
Ze struikelde en viel,
aar ondervond er weinig hin-
r van. Drie dagen later reed
echter in een lichte, hotsende
aets door het park. Die avond
(egonnen de barensweeën. Het
ind' werd op maandag geboren,
angezien in Blenheim geen
:n kledingstukken voor
ligèlingen voorhanden waren,
»n beroep gedaan op de
rouw van de notaris van het
lorp, die ook een baby ver
nachtte en bereid was een deel
n haar luiermand te lenen. Na
geboorte werd Winston Chur-
11 gedoopt in de kapel van het
asteel. Zijn moeder en vader
rachten er nog de kerstdagen
i keerden daama terug
aar Londen, waar lady Ran-
olph spoedig opnieuw een do-
unerende rol speelde in het
t>ciety-leven.
Klassiek
an was een briljant poli-
cus en Lagerhuisafgevaardig-
'&n Woodstock. Iedereen zei,
hij het ver zou schoppen,
jongste zoon van de hertog
van Marlborough kwam hij niet
in het bezit van Blenheim Pala
ce en werd hij geen hertog. Te
gen de zin van zijn ouders huw
de Randolph Churchill op 23-ja-
rige leeftijd een mooie Ameri
kaanse, Jennie Jerome, de doch
ter van een miljonair. Jennie
was toen 19. De hertog en de
hertogin van Marlborough von
den het afschuwelijk een „vul
gaire" Amerikaanse tot schoon-
dochter te krijgen. Lady Ran
dolph werd nooit liefdevol opge
nomen in de streng besloten
kring van de Marlboroughs. In
de society van Londen oogstte
ze echter veel succes.
Haar zoon zag ze weinig. Hij
werd grootgebracht door een
nurse. Aangezien lord Randolph
alleen voor de politiek leefde,
kreeg Winston Churchill zijn va
der ook niet veel te zien. Zijn
ouders stuurden hem naar dure
privé-scholen, waar hij weinig
leerde en doorlopend ongeluk
kig was. Men kon de roodharige
jonge Churchill bezwaarlijk een
bolleboos noemen. Ofschoon
hem herhaaldelijk op het hart
gedrukt werd, dat zijn toekomst
zou afhangen van zijn intellec
tuele inspanningen, blonk hij al
leen uit in het Engels en dat
zou nooit veranderen. Hij werd
een bijzonder vruchtbare schrij
ver. Zijn eerste boek, een brok
militaire geschiedenis, kwam
klaar toen Churchill 23 jaar
was. Later volgden zijn massie
ve „Geschiedenis van de Twee
de Wereldoorlog" en zijn reus-
achtige_'Tïeschiedenis van de
En gèlssprekende volkeren".
Winston Churchill was zelf de
eerste om zijn meesterschap
over het woord te erkennen. In
1898 Schreef hij trots naar zijn
moeder: „Mijn stijl is goed en
op sommige plaatsen zelfs klas
siek". Voor zijn vader was hij
evenwel een grote teleurstelling.
Lord Randolph had gehoopt een
advocaat te maken van zijn oud
ste zoon. Omdat het zo slecht
ging op school, dacht de lord,
dat Winston niet in staat was
om rechten te studeren.
Op een mooie dag kwam lord
Randolph Churchill in de kamer
waar Winston met zijn tinnen
soldaatjes zat te spelen. Lord
Randolph besprak de strategi
sche situatie 20 minuten long
met zijn oudste zoon en zei toen:
„Wil je graag militair worden?"
Winston antwoordde, dat hij
niets liever zou doen". Dan mag
je naar de militaire school van
Sandhurst gaan". Tot grote ver
ontwaardiging van lord Ran
dolph slaagde Winston na een
tweetal mislukkingen slechts in
het toelatingsexamen voor ka-
det bij de cavalerie, zodat hij
niet ingelijfd kon worden bij de
alom gerespecteerde infanterie.
Die mislukking betekende bo
vendien, dat lord Randolph een
rijpaard moest kopen voor zijn
weinig briljante zoon. Churcill
senior verafschuwde deze dure
uitgave en gaf Winston een
duchtige uitbrander.
Hospitaalschip
Toen hij pas 45 jaar was, stierf
lord Randolph Churchill aan sy
filis. Tevoren had hij wegens
een politieke ruzie ontslag geno
men als minister van financiën.
Men dacht toen, dat hij vroeg
of laat premier zou worden. Bij
zijn dood was hij zowel geeste
lijk als fysisch een wrak. Zijn
41-jarige weduwe, die ondertus
sen al een avontuurtje had ge
had met een elegante Oosten
rijkse diplomaat, knoopte een
betrekking aan met een garde
officier, George Cornwallis-
West, 24 jaar oud en precies
twee weken ouder dan Winston.
Bij het begin van de Boerenoor
log vertrokken Winston, zijn
broer Jack en George Cornwal-
lis-West naar Zuid-Afrika. Jen
nie Churchill zamelde geld in
om een hospitaalschip te kun
nen uitrusten en daarmee naar
Afrika te vertrekken. Ze deed
dit niet alleen ter wille van de
Britse oorlogsinspanning (de
fondsen kwamen hoofdzakelijk
van rijke Amerikanen), maar
vooral om dichter bij George te
zijn. George werd echter ge
wond en weer naar huis ge
stuurd, waar hij aankwam op
het moment dat lady Churchill
moest inschepen. Ze kon haar
plannen niet meer wijzigen en
liet George achter in Londen.
Na haar Zuidafrikaanse reis
kwam Jennie Churchill tot het
besluit, dat het dwaas was haar
kans op nieuw geluk te laten
vernietigen. Twee weken later
huwde ze George. In het begin
waren ze gelukkig. George
werkte in de city en Jennie
schreef memoires.
Clemmie
Lady Churchill werd zelfs to
neelschrijfster. Zij schreef een
melodrama, „His borrowed plu
mes" (zijn geleende veren), over
twee vrouwen, die elkaar be-
kampten om een man. Jennie
besefte niet direct, dat dit een
profetisch thema was. Haar
Churchills laatste vertrek uit Londen; de reis van Waterloo St.iiion n.uir clb'j'ir.i.ilpl,Mts bij Liknln mi
echtgenoot George had in Lon
den een bekende atrice, Patricia
Campbell, leren kennen. Zij ver
klaarde zich bereid om het stuk
van Jennie Churchill voor het
voetlicht te brengen. Patricia
Campbell was een listige dame.
Ze zorgde ervoor, dat George
tijdens de repetities smoorver
liefd werd op haar. Na de eerste
voorstellingen van „His borro
wed plumes" vroeg George een
echtscheiding aan. Tot Jennies
verbazing huwde hij Patricia
Campbell, die even oud was als
zij en even weinig geld bezat.
Voor lady Churchill bleef nu
niets anders over dan haar ge
liefde zoon Winston en diens
politieke ambities. Hij was toen
al minister van handel en
scheen op iedereen een nog gro
tere indruk te maken dan zijn
vader. Voor de tweede maal in
haar leven begon Jennie Chur
chill doelbewust te werken voor
de verovering van Downing
Street 10. In afwachting werden
Churchills geboortekamer in Blenheim Palace.
alvast haar inspanningen be
loond om Winston een goede
vrouw te bezorgen. In 1908
vroeg hij in het park van Blen
heim Palace Clementine Hozier,
de charmante dochter van Jen
nie's beste -vriendin, Blanche
Hozier, ten huwelijk. „Clem
mie", sir Winstons weduwe, is
nu bijna 90 jaar.
Val van trap
Net zoals zijn vader, kreeg Win
ston veel politieke vijanden. Het
werd hem vaak kwalijk geno
men, dat hij een Amerikaanse
moeder had. In 1915 bracht Win
ston Churchill het echter tot
minister van de marine. Alle
andere leden van het kabinet
waren minstens tien jaar ouder.
Zijn moeder was 64 jaar toen
ze voor de derde maal trouwde.
Haar nieuwe echtgenoot heette
Montague Porch en was nog
jonger dan George. Ze had hem
voor het eerst ontmoet in Rome.
„Ik heb een verleden en hij
heeft toekomst", vertrouwde ze
een vriendin toe, „en dus zal het
wel gaan".
Jennie Churchill mocht niet
lang gelukkig meer zijn. Op een
avond in 1921 haastte ze zich op
schoenen met heel hoge hakken,
die ze beslist wilde dragen, de
trappen af om te gaan dineren.
Ze struikelde en brak een enkel.
Korte tijd later moest haar been
afgezet worden. Jennie viel in
een coma en stierf.
Oorlogsleeuw
Over Winston, „de grootste van
de Churchills", is al meer ge
schreven dan over om het even
•welke andere Britse staatsman
van de twintigste eeuw. Zijn
officiële, onafgewerkte biogra
fie. aangevat door wijlen zijn
zoon Randolph en voortgezet
door Winston Churchill, Lager-
huislid en kleinzoon van de Brit
se oorlogsleeuw, bestaat al uit
drie dikke voldelen van bijna
2500 pagina's. Toch zijn de au
teurs niet verder gekomen dan
het jaar 1916.
Sir Winston Churchill was onte
genzeggelijk een merkwaardi
ge man. Vandaag de dag ver
liest men vaak uit het oog. dat
hij al de leeftijd van 65 had
bereikt toen hij in 1940 Groot-
Brittannië's oorlogspremier
werd. Andere mensen gaan
rond die tijd met pensioen. Win
ston was echter een van die
trage groeiers, die vaak het
grootste uithoudingsvermogen
hebben. Psychologisch voelde
hij zich in 1940 nog in de bloei
van zijn leven, meer een 40-, dan
een 65-jnrige.
Churchill had toen al een onge
wone politieke carrière achter
de rug. Vóór 1933, het jaar
waarin Hitier aan de macht
kwam in Duitsland, zouden wei
nig Britten voorspeld hebbep,
dat hun land zich zeven jaar
later tot Churchill zou moeten
wenden om onder zijn leiding
door de zwarte oorlogstijd te
kunnen komen. Churchill was
daar de geschikte man voor.
Oorlog fascineerde hem. Boven
dien was hij een stevige drinker
en een onbevreesde bullebak.
De wereld had een bullebak no
dig. niet alleen om Hitler mores
te leren, maar ook om de lukse
Britten de gewenste spoorslag te
geven. Zonder Churchill zouden
ze nooit de handen uit de mou
wen gestoken hebben. Misschien
zouden de Duitsers er dun wel
in geslaagd zijn Engeland te
overwinnen.
Toen hij in 1900 voor het eerst
Lagerhuisafgevaardigde werd
droomde Churchill al van de
positie van regeringsleider. „Ik
wil premier van Engeland wor
den". zei hij tot zijn naamger
noot, een Amerikaanse roman-
scKnjver, dië drie jaar ouder
was. Winston voegde er glunde
rend aan toe: „Het zou grappig
zijn als jij terzelfdertijd presi
dent van de Verenigde Staten
werd". Van 1916 tot 1933 ver
toefde Churchill in de Britse
politieke wildernis. Hij schreef
boeken, schilderde veel en met
selde aan zijn huis in Wester
ham bij Londen; zijn minister
schap van marine was geen
groot succes geweest.
In juni 1940 werd in uiterste
nood een beroep gedaan op
Churcill voor de vorming van
een regering van nationale een
heid. De moeilijke opgave om
Groot-Brittannië veilig door de
nieuwe oorlog te loodsen, gaf
hem een gevoel van opluchting.
Hij wist. dat hij het aankon. Hij
scheen zelfs genoegen te schep
pen in de oorlogsvoering. De
leiding van Groot-Brittannië
kon toen aan geen betere politi
cus toevertrouwd worden.
Sindsdien heeft zijn volk nooit
meer „the right man" gevonden
om het te redden uit het econo
mische moeras, waarin het
dreigt te verzinken.
Profeet
Na de oorlog verbleekte Chur
chills politieke ster opnieuw.
Toch hield hij nog inspirerende
toespraken. In september 1946
zei Churchill in ZUrleh: „Wij
moeten een soort Verenigde Sta
ten van Europa opbouwen". Een
grote Europese familie zou vol
gens Churchill kunnen leven in
vrede, veiligheid en vrijheid. De
weg die door hem aangewezen
werd, wordt nu schoorvoetend
bewandeld door de lidstaten
van de E E G.
In 1951 kwam Churchill weer
aan de macht. Hij was toen 77
en bleef premier tot in april
1955, verscheidene maanden na
zijn 80ste verjaardag. Het waren
niet zijn beste jaren. Churchill
slaagde zelfs niet in zijn pogin
gen om Groot-Brittannië te stu
ren in de richting van de Euro
pese eenheid, waarvan hij de
profeet was geweest.
Sir Winston Churchill stierf op
24 januari 1905, in de hoge leef
tijd van meer dan 90 jaar. Zijn
vrouw Clemmie, waarmee hij 56
jaar getrouwd was geweest, nu-
derde toen de 80.
Terwijl heel Groot-Brittannië
rouwde, werd „de grootste van
alle Churchills" begraven, zoals
hij het zelf uitgestippeld had:
naast de laatste rustplaats van
zijn moeder, vader en broer in
Bladon-With-Woodstock, dicht
bij het kasteel waarin hij gebo-
ROGER SIMONS
In zijn oorlogshoofdkwartier: een helm op het hoofd, maar bolhoed en wandelstok bij
de hand.
Churchill in zijn grootste tijd: de oorlogsjaren.
