KEETJE
TIPPELT
VERDER
IN
OUD
BRUSSEL
Horde Hollandse filmvandalen
in Belgisch café-chantant
Perspectief voor het C.D.A.
KAANL) AC
'BRUSSEL Een splchUg be
baard dametje, duidelijk gebo-
onder de last van een te
[zware make-up tracht haar
stam-café aan de Brusselse rue
Henri Maus binnen te gaan. De
blik die ze door het geslepen
glas van het stijlvolle etablisse
ment werpt, verraadt binnen en-
'kele seconden tijds een scala
emoties waar menige acteur
'een drama in minstens 3 bedrij-
jven voor nodig zou hebben: Ver
bazing en ongeloof veranderen
•in teleurstelling, schrik en pure
[walging. En niemand kan haar
ingelijk geven. Het ouderwets
:afé-chantant met z'n spiegel en
:'n mahoniehouten lambrizerin-
jen is onder de voet gelopen
door een horde Hollandse vanda
len. Ze draait hoofdschuddend,
ietwat ontredderd en nauwelijks
begrijpend weer naar buiten.
Haar rug verraadt dat haar in
één oogopslag het geloof in de
wereld ontvallen is. Het brokje
tragiek ontgaat het gezelschap
een man of tachtig in de
Taverne Falstaff, want er wor
den hogere, culturele belangen
gediend. Het sfeervolle café is
geannexeerd door een bende
doordrammende Hollanders die
onder leiding van regisseur Paul
Verhoeven een driedaagse veld
tocht tegen de tijd zijn begon
nen. Hun Brusselse kermis heeft
maar één doel: Alweer een paar
kleurige meters toevoegen aan
een nieuwe filmepos, dat van
Keetje Tippel.
Paul Verhoevens nieuwste film
wordt misschien wel het meest
ambitieuze project in de sinds
de komst van de sex in de vaart
der volkeren opgestoten Neder
landse film. Verhoevens opvol-
get van Turks-Fruit is echter
een kosbuumsfilm die aan het
einde van de vorige eeuw, speelt.
Drie boeken van de schrijfster
"Cornelia Hubertina Doff zijn m
het filmscenario samengeperst
tot één: Het sterk autobiogra-
De filmbende is neergestreken in
het met palmen volgestouwde
negentiende eeuwse etablisse
ment Taverne Falstaff in Brus
sel: Een curieus mengsel van
heden en verleden.
fisoh getinte relaas van de Ne
derlandse Neel Doff afkomstig
uit een zeer armoedig milieu,
die zich via een periode als
prostituee omhoog werkt. De
boeken, „Dagen van honger en
ellande", ..Keetje Tippel", ,,De
avond dat Mina mij meenam",
verscheen tussen 1910 en 1920.
Neel Doff schreef ze in het_
Frans, toen ze inmiddels ge
trouwd was met een Franse uit
gever van een progressief tijd
schrift „De nieuwe maatschap
pij". Ook in Nederland versche
nen vertalingen, o.a. van Anna
van Gogh-Kaulbach; Greshoff en
andere kritici prezen de moder
ne stijl en scherpe visie op de
sociale misstanden van die tijd,
er is zelfs sprake geweest van
een nominatie van Neel Doff
voor de Nobelprijs, maar het
duurde tot enkele jaren geleden
voordat Nederland haar opnieuw
ontdekte. Dat gebeurde via de
nieuwe uitgaven, verzorgd en
begeleid door Wim iZaal, altijd
op zoek nagr de vergeten under
dogs van de literatuur.
Het trio achter „Turks Fruit",
producent Rob Houwer, scena
rioschrijver Gerard Soeteman en
regisseur Paul Verhoeven gre
pen die hernieuwde belangstel
ling gretig aan om er de duurste
film van te maken in de ge
schiedenis van de Nederlandse
film. Het budget wordt geschat
op meer dan twee miljoen, al
wil Rob Houwer zich daar slim
niet over uitlaten: ,,Ik vind het
onzin dat gepraat over hoeveel
geld zo'n film nou kost. Ik wei
ger om over budgetten te pra
ten. Een film wordt goed of hij
wordt slecht".
Bijgeloof
In elk geval het succes voor een
deel verzekerd: Hoofdrolspelers
zijn weer Monique van der Ven
en Rutger Hauer, die ook in
Turks Fruit een liefdesrelatie op
het doek mochten zettten. On
danks de kostuums komen er
ook nu naaktscènes aan te pas,
maar die zijn inmiddels zonder
aanwezgheid van publiek of
journalisten op het gevoelige
materiaal vastgelegd. En produ
cent Rob Houwer heeft zich, bij
gelovig als ieder in het arties
tenvak, nog maar een extra ze-
kerheidje gecreëerd: Keetje Tip
pel gaat op 20 februari volgend
jaar in première. Dezelfde da
tum als waarop twee jaar gele
den .Turks Fruit" z'n succes
voile roulatie begon.
De Taverne Falstaff is volge
stouwd met levensgrote palmen
om de fin-de-siècle sfeer te be
nadrukken. Daartussen staan
camera's, lampen en zitten een
vijftigtal figuranten van de Aal
ster Vereniging ter bevordering
van Zang en Letterkunde met
queue de Paris of vadermoorder
amechtig achter hun consump
ties te wachten tot de camera
weer gaat draaien. Regie-assis
tent Hans Kemna loopt tussen
de tafeltjes door en vraagt onge
rust of de schalen net zo ston
den als bij de vorige opnamen.
Vlak voordat de regisseur „Ac
tie'' roep, maant hij de figuran
ten tot oplettendheid: ..Dames
en heren, nu allemaal geïnteres
seerd eten en drinken, en netjes
naar mevrouw Henius kijken".
Kemna's bezigheid houdt even
tjes het midden tussen de arbeid
van een juffrouw op schoolreisje
en die van Cecil B. de Mille tij
dens een massaregie. Onmiddel
lijk na zijn woorden wordt er
aan glazen genipt en naar Riet
Henius gekeken, die vele moede
loos makende malen achtereen
haar liedje mag na-mimen ter
wijl drie roodharige dames ach
ter haar rug de benen heffen.
Zij worden op him beurt weer
geïnstrueerd door Hannah de
Leeuwe, ex-danseres en choreo
grafe, die tegelijkertijd haar
eerste filmrol vervuld als het
zusje van Keetje Tippel: „Ik
heb iets aan m'n rug gekregen
en kon zelf npiet meer dansen.
Toen een vriend van mij, een
In het vergaderselzoen 74/75 val
len voor het CDA belangrijke
beslissingen, zowel voor wat be
treft de praktische politiek als
voor de partijorganisatie. In de
praktijk van het politieke bedrijf
lijken zich twee lijnen af te te
kenen:
In de plaatselijke en provinciale
pilitiek gaan in een paar hon
derd gemeenten en in bijna de
helft van de provincies CDA-
frakties vol moed van start.
Daarbij passen uiteraard CDA-
verbanden van de plaatselijke
en provinciale organ'saties van
K.V.P., A.R.P. en C.H.U., ter be
geleiding van deze Staten- en
Raadsfrakties. Het belang van
deze ontwikkeling moet niet
worden onderschat. Voor het
eerst ontmoet op grote schaal
het kader van de drie Chr. De
mocratische partijen elkaar,
met de opdracht vorm te geven
aan een Chr. Democratische be
nadering van politieke vraag
stukken. Beslissend voor de toe
komst van het CDA is of deze
mensen elkaar kunnen vinden
en in de praktijk van de politiek
in de gemeente en de provincie,
het CDA een eigen gezicht kun
nen geven.
Onmacht
Beslissend zijn de plaatseb'jke
en provinciale ontwikkeling van
■het CDA ook vanwege de on
macht in de landelijke CDA-poli-
tlek. De frakties van de Chr.
Democratische partijen in de
tweede Kamer zijn het wél eens
óver de politieke doelstellingen
od langere termijn (vgl. het ge
zamenlijk program 1971). maar
slagen er keer op keer niet in
daaraan in de praktische poli
tiek gestalte te geven. Om een
aktueel voorbeeld te geven: ie
der politiek vtrstandig mens
weet dat er binnen de Christen-
Democratie geen verschil be
staat ten aanzien van het beleid
voor Middenstand en Landbouw.
Desondanks geeft het verschil in
optreden van de Kamerfrakties
van ènerzljds K.V.P. en A.R.P.
en anderzijds de C.H.H. de in
druk dat er wèl verschillen zijn.
Op dit politiek en electoraal
aangelegen punt - en op andere
aktuele punten, zoals het debat
over de kwestie Vredeling"
lijkt het of de C.H.U. in de oppo
sitie-boot van de V.V.D. is ge
stapt. Zakelijk zijn de verschil
len echter niet groot, en vooral:
ze zijn niet van wezenlijke aard.
De politieke verschillen tussen
de GDA-partners worden ver
sterkt door het polarisatie-model
in de Nederlandse politiek, dat
PvdA. en V.V.D. geheel in zijn
macht heeft en ook in de Chris
ten-Democratie duizenden heeft
verslagen. Men kan dat model
naïef noemen gelet op de zo
veel rijker geschakeerde politie
ke werkelijkheid maar
,,1'nks" en „rechts" hebben er
beiang b'j deze eenvoudige twee
deling door te drukken.
De politiek van de Christen-De
mocraten moet erop gericht zijn
die polarisatie te doorbreken.
Niet door zich in het midden op
te stellen, maar door te laten
zien dat zij een andere, meer
redelijke en meer vruchtbare
kijk op de politieke vraagstuk
ken hebben dan socialisme en li
beralisme.
Het verschil in opstelling t.o.v.
het kabinet tussen K.V.P. en
A.R.P. enerzijds en C.H.U. an
derzijds is bij het tot ontwikke
ling brengen van deze visie bui
tengewoon hinderlijk. Niemand
van ons ook niet in de C.H.U..
had kunnen vermoeden dat
het al dan niet medewerking
verlenen aan de tot standkoming
van dit kabinet zo polariserend
zou werken binnen het CDA.
Het is de moeilijke taak van de
christen democratische frakties
tijdens deze kabinetsperiode de
spanningen vanuit de verschil
lende opstellingen zoveel moge
lijk te beheersen, en er moet
ons dan ook alles aan gelegen
zijn bij een volgende kabinets
formatie deze breuk ongedaan te
maken.
Niet aanvaardbaar
Als dat onverhoopt niet zou ge
lukken, dreigen we te vervallen
in een verharding van de huidi
ge scheiding. Dan zou er binnen
de christelijke partijen een
tweedeling kunnen ontstaan in
een vooruitstrevende en een be
houdende Christelijke partij.
Zulk een tweedeling is niet aan
vaardbaar, zowel op principiële
als op praktisch politieke gron
den.
Principieel niet omdat daarmee
de betekenis van het christelijk
uitgangspunt voor de politiek
wordt ondergraven. Komt men
vanuit eenzelfde uitgangspunt
tot een blijvend en diepgaand
verschil van opvatting, dan de
gradeert men daarmede de
waarde van het uitgangspunt.
Zo'n situatie is de doodsteek
voor christelijke politiek.
Praktisch-politiek gezien wordt
door een tweedeling binnen de
Christen-Democratie haar poli
tieke invloed teruggebracht. Een
meerderheidskabinet de enig
stabiele regeringsvorm kan in
Nederland, gedurende nog een
reeks van jaren, alleen gevormd
worden met medewerking van
de Christen-Democraten. Zij ver
spelen echter hun invloed indien
zij zich zo verdeeld blijven op
stellen als nu het geval is.
De dreiging van een tweedeling
kunnen de Christen-Democraten
sleohts weerstaan door:
A. de verschillen tussen de Ka
merfracties te beheersen en
deze niet te laten verdiepen tot
wezenlijke tegenstellingen;
B. tussen de partijen de banden
nauwer aan te halen.
Het laatste punt komt aan de
orde op de Partijraden in de
cember, wanneer de Statuten
van het CDA moeten worden
vastgesteld. Statuten hebben op
cameraman, hoorde van audities
voor deze film, vroeg hij waar
om ik niet meedeeed. Ik ben
meteen aangenomen. Ik weet
dat ik een aardig koppie heb en
ik geloof ook wel dat ik het aar
dig gedaan heb nn meteen zo'n
grote rol". Hans Kemna, d':e te
vens de „casting" (rolverdeling)
van de film verzorgde verklaart
even later: „Let op, zij wordt
de on:,dekk'ng van de film, Die
is zó ongegeneerd vrij voor de
camera".
Bullebakken
Paul Verhoeven aan het werk
tien is een teleurstellende erva
ring voor wie de Hollywoodse
verhalen kent over sigaren eten
de bullebakken die als het ware
tirannen hun filmkudde hoeden.
Verhoeven loopt rond als een ei
landje van zekerheid, ijsbeert
tussen de scènes wat heen en
weer, meet hier en daar zelf het
licht na, en verheft z'n stem
maar een enkele maal om de
Vlaamse figuranten tot meer en
thousiasme aan te zetten na het
optreden van cabaretière Riet
Henius. Ze krijgt onm'ddell.jk
een applaus alsof het lied van
componist Willem Breuker zo
juist alle hitrecords heeft gebro
ken. „Ze is goed hé", fluistert
Hans Hemna. „Ik heb me een
ongeluk gezocht naar iemand
voor die rol. Tot ik opeens in
Amsterdam een aff:che zie voor
haar nieuwe cabaret. Toen
moest zij het wel worden".
ben omdat we een heel tijds
beeld vastleggen".
Vakantie
Do acteurs lopen rond alsof ze
aan een vermoeiende vakantie
bezig zijn. Monique van de Ven
verstopt zich wat verveeld onder
de levensgrote menu-kaart, Rut
ger Hauer vertelt dat hij het he
lemaal gevonden heeft in het fil
men: „Dit doe ik gewoon beter.
Op het toneel kan ik niet de
spanning opbrengen om elke
keer dat hele publiek te bespe
len. Filmen is een veel egocen-
trischer bezigheid". Collega
Eddy Brugman, een Vlaming
die zes jaar bij het Groot Lim
burgs Toneel speelde en nu de
gelederen van de Haagse Come-'
die versterkt heeft meer twijfels
ten opzichte van dat voor hem
nieuwe medium: „Ik weet nau
welijks hoe mijn rol wordt. Je
hebt geen enkel overzicht. Je
moet je wel geweldig concentre
ren om te beseffen waar je ei
genlijk mee bezig bent. Maar de
regisseur maakt straks je rol".
Hij is overigens de enige acteur
in het gezelschap die z ch er op
kan beroemen dat hij door oen
minister tot acteur benoemd is.
Zijn Vlaamse toneelschool werd
voortijdig opgeheven en zonder
papieren spelen was in België
niet geoorloofd.
Inmiddels demonstreren de figu
ranten uit Aalst hoe lang ze op
één glas wijn kunnen zitten. Een
Hannah de Leeuwe, zelf van
danseres opeens filmactrice,
instrueert tussen de bedrilven
door de roodharige dames van
het ballet.
enkele dame van de Zangvereni
ging wordt het te gortig en
haast zich tussen de bedrijven
door naar het buffet waar ze
een stevige Stella Artois vat. Ze
keert met nieuwe moed aan
haar negentiende eeuwse tafeltje
terug. Eventjes verderop valt
een van de danseressen ln
slaap. De aanwezige camera
van Avro's Televizicr staat on
middellijk verlekkerd op haar
gericht. Filmen is een enerve
rende bezigheid.
Als 's avonds de boel opgebro
ken wordt, blijft er een treurig-
makend mejigsel van heden en
verleden achter. Op het toneel
liggen de boa's, de glazen staan
nog steeds halfvol op de tafcis,
de lampen hangen nog hoog te
gen het antieke plafond, De vol
gende ochtend zullen de heren
van de Brusselse effectenbeurs
weer present zijn om in de ta
verne voor en na de beurs extra
zaken te doen. Paul Verhoeven
hoopt dan zijn driedaagse veld
tocht gewonnen te hebben. HIJ
zal wel op weg z'jn naar een
volgend 19e eeuws slagveld tor-
wijl Keetje gewillig aan zijn zij
de meetippeit, in de hoop straks
werkelijk historie te maken.
BERT JANSMA
Tijflsbeeld
zichzelf geen politiek karakter,
maar in de huidige situatie is
het van groot belang dat de
Christen-Democratische partijen
zich met overtuigende meerder
heid vóór deze satuten en dus
vóór een nauwe samenwerking
uitspreken. Ook daaruit zal blij
ken dat het CDA groeit, zelfs te
gen de verdrukking in.
Drs. J. de Koning
De boeken van Neel Doff spelen
achtereenvolgens in Amsterdam,
Roermond en Brussel. Rob Hou
wer: „In de film is alles Am
sterdam. Dat is'beter voor het
verbaal". Dat betekent dat het
in Le'den gefilmde Palingoproer,
het Haagse Voorbout en de
Brusselse taverne gebroederlijk
aan elkaar geplakt worden om
de authenteke Amsterdamse
sfeer straks in de film te sugge
reren. „D't is het enige-chantant
dat nog zo in stijl is", zegt Hou
wer. „In Amsterdam zijn ze ook
zo geweest, maar daar is de bijl
erin gezet. En ik weet zeker dat
dit over een paar jaar hier ook
niet meer bestaat. We zouden
alleen al subsidie moeten heb
Rutger Hauer en de ditmaal bleekblonde Monique van de Ven.
