NEDERLANDSE
OFFICIEREN
UITVOERIG
GEPREZEN IN
TWEEDE BOEK VAN COLDITZ
Studio Sport
begint eerder
hou
het
schl
'nhet" in de Avro-programma's
het Grote en kleine beesten
scherm
TELEVISIE VANAVOND
TELEVISIE VRIJDAG
RADIO VANAVOND
RADIO VRIJDAG
ijJ&iJJöüi UUUKAJNIT';
NEDERLAND 1
NOS
j 18.45 De avonturen van bri-
I gadier Dog
f 18.55 Journaal
VPRO
I 19.05 Beertje Colargol
19.20 Van Oekel's disco-
i hoek
Bisau
21.25 West
i EO
22.00 Gods weeskinderen
22.15 Wereld van getallen
22.45 Ars Musica
23.15 Journaal NOS
DUITSLAND I
Journaal. 16.1? (K) Journaal. 16.20
Vrouwenprogramma, 17.05 (K) Pippi Laiu
kous. kinderprogramma, 17.35 (K) Kindu.
programma. 17.ab (K) Journaal. (Regionul
8JI0 Ik) Informatief programma. 1
Aktualiteiten. 18.45 (K) Zandnwmel»
18.55 (K) Nordschau-Magazin. 19.26 (K) S
familie Partridge, jeugdserie. 19.59 (Zffl)
Programmaoverzieht. WDR: 18.05 (K) Dt.
med, Marcus Welby, tv- serie. 18.35 (KJ
Kleuterprogramma. 18.40 (K) Aktualiteiten
19.20 (K) Drrned. Marcus Welby, vervo'
20.00 (K) Journaal en weerbericht. 29.15
Wetenschappenlijk magazine. 21.00 (Kj
Loos Angeles; Das Geheimnis des 6, Stock
werks, misdaadfilm. 21.45 (K) Diskussi
programma. 22.30 (K) Journaal, kommen
taar en weeroverzieht. 22.50 (K) Internalii
nales Hanns-Bruun-Sportfest.
DUITSLAND II
NOS
18.15 Flexibele school (Te-
laac)
18.45 De avnturen van bri
gadier Dog
18.55 Journaal
AVRO
19.05 Grote katten
20.00 Journaal NOS
20.21 Duys op donderdag
21.30 Sprake van liefde
22.10 Thad Jones/Mel Lewis
Big Band '74
NOS
22.40 Den Haag vandaag
22.55 Journaal
16.30 (K) Informatief programma. 11
Journaal. 17.10 (K) Fantastische ve
jeugdserie. 17.40 (K) Aktualiteiten
18^25 (K) Der Herr Kottnik, tv-serie. 19.00 00
Journaal. 19.30 (K) Dalli-Dalli, vragenspeL
'21.00 (K) Journaal. 21.15 (K) Diskussiepro.
gramma. 22.00 (K) Informatief programma,
22.30 (K) Journaal.
BELGIE NEDERLANDS
NEDERLAND 1
NOS
10.45 Schooltelevisie
18.45 De avonturen van bri
gadier Dog
18.55 Journaal
NCRV
19.05 Dier en vriend
19.30 Alaska „Fur rendez
vous"
20.00 Journaal NOS
21.21 Therèse in Holland
21.00 Enkele reis Engeland
21.50 Hier en nu
22.30 Vroomheid in hout en
steen
22.40 Journaal NOS
NEDERLAND II
NOS
18.45 De avonturen van bri
gadier Dog
18.55 Journaal
TROS
19.05 De Waltons
20.00 Journaal NOS
20.21 Arabesque
22.05 The Cats 10 jaar
IKOR
22.50 Darwins Bulldog
23.40 Journaal NOS
.0.00 ,(K) Journaal. 10.05 (K) Aktualitc
muziek. 10.25 (K) Es begann in Neapel,
Amerikaanse speelfilm. 12.05 (K) K
18.00 (K) Sport journaal. 18.30 (K) Aktuali-
teiten. 18.45 (K) Zandmannetje. 18.55 (K)
Nordschau-Magazin. 19.26 (K) George,
serie. 19.59 (Z/W) Programmaoverzieht.
WDR; 18.05 (K) George, tv-serie. 18.40
Aktualiteiten. 19.20 (K) Tv-spel. 19.45 (K)
Informatief programma). 20J10 _(K) Jr
'oumaal. 19.30 (K) Buitenlandse
i. 20.15 (Z/W) Aktenzeichen: X
»t, misdaadfilm. 21.15 (K) Jo
(K) Sportprogramma. 22.30 (Z/W) Ak-
lichen, vervolg. 22.40 (K) Journa
BELGIE NEDERLANDS
HILVERSUM I
HILVERSUM I
Lord Snowdon
„Sprake van liefde" waarin
het huisdier centraal staat.
vorig seizoen werd gebruikt
voor een reeks documentaires,
zal de VPRO dit jaar aandacht
schenken aan dit plotseling op i
gang gekomen dekolonisatiepro- I
ces.
Vanavond Guinee-Bissau; voor i
oktober worden twee program- j
ma's over Mozambique voorbe
reid. I
Ned. I, 20.45 uur.
Knef bij Duys.
Het vraaggesprek dat Willem
Duys met Hildegard Knef heeft
gehad wordt door de Avro her-
haald. Vanavond wordt dit in-
terview dat in de serie Duys op
donderdag op 25 april j.l. werd j
uitgezonden en waarin de chan-
sonnière-actrice zeer openhartig j
over haar leven haar werk en i
haar levensvisie sprak, voor de
tweede maal op het scherm ge- j
bracht. Het gesprek werd des- j
tijds, onder regie van Theo Or-
deman, opgenomen in de televi-
siestudio's te Wenen.
Ned. II, 20.21 uur;
AVRO; 7.00 Nieuws. 7.11 Ochtendf
bek. 7.20 (S) Dag met een gaal
Verkeersinformatie. 8.00 Nieuws.
diojoumaal. 8.30 De Groenteman.) 9.00
Schoolradio. NOS; 9.20 Wat heeft dat kind
den.PjVVRO: 9.40 (S) Radio Kamerorkest
met solist; Moderne muziek. 10.00 (S) Voor
de kleuters. 10.10 (S Mono) Arbeidsvita
minen: populair verzoekplatenprogramma.
(11.00 Nieuws. 11.03-11.05 Radiojournaal.)
11.30 (S) Horlepiep: volksmuziek. 11.55
Beursberichten, NOS: 12.00 Toerisme: toe
ristische informatie. Overheidsvoorlich
ting: 12.30 Uitzending voor de landbouw.
NOS: 12.40 (S) Lichte grammofoonmuziek.
13.00 Nieuws. VARA: 13.11 Dingen van de
dag. NOS: 13.25 Spiegel van België. 13.50
(S) Internationaal Spectrum:
HILVERSUM II
huisvrouw. 8.45 Moeders wil is wet. 9.40
Schoolradio. 10.00 (S.( Aubade:
Echo. 14.00 (S) Lichte grammofoonmuziek.
14.15 Schoolradio. 14.25 Idem. 14.45 (S)
Interlokaal op vrljdag.met om 15.30
Nieuws. 17.00 Zonder grenzen: rubriek
over missie en zending. 17.10 (S) Country
and western muziek. 17.30 Nieuws. 17.32
Echo.
Big Band
Vanavond zendt de Avro het
tweede deel uit van een concert
dat onlangs werd gegeven door
Thad Jones en Mel Lewis Big
Band. i
Gespeeld worden onder meer:
The intimicy of the blues", „On-
ce around" en „Blues in the I
minute".
Ned. H, 22.10 uur.
HILVERSUM Het NOS-
sportprogramma „Studio Sport'
zal het komende winterseizoen
twintig minuten eerder begin
nen dan tot dusver gebruikelijk
ws. Direct na het Journaal van
19.00 uur zal het sportprogram
ma worden uitgezonden. Het
avondprogramma van de NOS
begint op zondag al om half
zeven met een kleuterserie, ge
volgd door een 25 minuten du
rende jeugdserie. t
Na .Studio Sport' zal'een nieuw
informatief programma worden
uitgzonden onder de titel ,1 o„op
zondag". Het wordt rechtstreeks
vanuit Studio Concordia in Bus-
sum uitgezonden én wordt een
wekelijks, vijftig minuten du
rend magazine, waarinmaat-
schappelijke en culturele ont
wikkelingen van deze tijd op
een lichtverteerbare manier
worden gesignaleerd cn toege
licht. In ,1 op zondag' zit een
aantal regelmatig terugkerende
rubrieken, dié1 elk door een ei
gen presentator of presentatrice
op het scherm worden gebracht.
Die rubrieken zijn: Film, con
flict, sport, binnenland, trend,
reportage, kunst, amusement,
gezondheid en actueel. Tineke
Vos (ex-Veronica) zal de catego
rie amusement presenteren.
Het magazine-karakter van ,1
op zondag' zal eenmaal per
maand worden vervangen door
een speciale aflevering, waarin
W. L. Brugsma een hoofdper
soon interviewt.
Het programma Uit de Kunst'
zal worden vervangen door
Beeldspraak'. Het nieuwe pro
gramma zal niet zozeer de ac
tualiteit volgen als wel achter
gronden en beweegredenen op
het kunstzinnige vlak brenger).
Naast de klassieke kunstdisci
plines zullen vooral maatschap
pelijke uitingen aan bod komen,
zoals industriële vormgeving,
architectuur en de media.
Vanaf 29 september zal de NOS
gedurende dertien weken iedere
zondagavond een oorspronkelij
ke Nederlandse televisieserie
uitzenden onder de titel „De
Wolvenman"./£,ï. meedroegen
,De Wolvenman' is de eerste
door de NOS geproduceerde se
rie, die niet bij uitstek voor dq
jeLigd is gemaakt.
Temidden van de offi
cieren viel deze pop de
Duitsers niet op als een
buitenbeentje, temeer om
dat twee andere officieren
ieder een laars mdroegen
en deze tijdens het appèl
onder de jas van de pop
plaatsten.
schillende doelen gediend. Te"h
eerste kon het, zij het op be
perkt terrein, gelden als een
stukje psychologische oorlogs
voering, dat knaagde aan de
aanvankelijke zekerheid van
de Duitsers. Ten tweede ver
schafte een geslaagde ontsnap
ping de achterblijvers de
moed om door te gaan en
bood het nieuwe krijgsgevan
genen, neergeschogen piloten,
uitzicht op voortzetting van de
strijd. Maar vooral voorkwam
het bij de gevangenen het ge
dwongen nietsdoen, de dodelij
ke indolentie, die in sommige
•gevallen leidde tot krankzin
nigheid.
Ook hiervan geeft Reid staal
tjes in zijn boèk. Colditz was
een vruchtbare broedplaats
voor frustraties. Vóór de
komst van de krijgsgevange
nen verbleven er zwaarbe
waakte, ernstige krankzinni
gen, die door de nazi's als
nutteloos waren gedood. Col
ditz ademde die sfeer. Het ver
houdingsgewijs grote aantal
officieren dat van slag raakte,
is hiervoor welsprekend ge
noeg. De ontwikkeling ervan
kon worden waargenomen aan
de hand van symptomen, die
altijd dezelfde koers volgden.
Het begon met een overtrok
ken passie voor klassieke mu
ziek, gevolgd door een demoni
sche behoefte aan lichaamsbe
weging. Dit uitte zich soms in
puur geweld. Veel krijgsge
vangenen hebben zich na de
oorlog onder psychiatrische
behandeling moeten stellen.
Een officier schreef later, dat
hij merkwaardige waanvoor
stellingen kreeg. Hij begon te
geloven, dat ze door de Duit
sers allemaal drugs toegediend
hadden gekregen. Dat zou de
reden zijn waarom de Duitsers
later alleontsnappingspogin
gen konden verijdelen. Hij zag
ook dingen die er niet waren:
Colditz dat in vlammen op
ging.
Men moest in de weer blijven
met ontsnappingen om aan
dreigende krankzinnigheid te
ontkomen. i
TON OLIEMULLER
In het boek „Colditz" van de
Britse auteur P. Reid evenals
in de hiernaar vervaardigde
tv-serie, die momenteel op het
VARA-programma staat,
wordt met bijzonder veel lof
gewaagd ovétwde Nederlandse
officieren. Als lezer zou je er
bijna verlegen van worden bij
het vernemen van al die goe
de eigenschappen, waal-mee
de Nederlanders worden opge
tuigd. Kundige ontsnappers
uit dit zwaarstbewaakte
krijgsgevangenenkamp, goede
kameraden, intelligente ontle-
ders van moeilijke situaties
en dappere bestrijders van de
onheuse Duitsers vormen nog
maar enkele van de kwalifica
ties, die de schrijver nodig
heeft om de Hollandse inborst
te schetsen.
Al die lof mogen we de schrij
ver in dank afnemen, maar
behoeft onze ogen niet te slui
ten voor de lichte bewustzijns
vernauwing, waaraan de
schrijver op dit punt ten prooi
is. De Fransen beschrijft hij
als individualisten, die niet be
reid waren mee te spelen in
het geheel van ontsnapping
spogingen en op eigen houtje
te werk gingen, waardoor an
dere ontsnappingspogingen
gevaar liepen ontdekt te wor
den. Bovendien droegen Fran
sen een stuk nationaal chauvi
nisme mee, dat de humor in
de weg stond en dit laatste
was nodig om geestelijk ter
been te blijven. De Polen wor
den geschetst als emotionele
Duitserhaters, die zich te wei
nig door hun verstand lieten
leiden en vooral door hun af
keer van de moffen. Natuur
lijk heeft er ook wel het een
en ander gemankeerd aan de
Hollandse karakters, maar
Reid zal dat niet zo opgevallen
zijn, omdat de Nederlandse of
ficieren allemaal uitstekend
Engels spraken en vanuit hun
schoolopleiding ook vertrouwd
waren met de Britse mentali
teit. Als gevolg van taalbarriè
res hadden de Engelsen onget
wijfeld minder en moeizamer
contact met de andere natio
naliteiten dan met de Neder
landers.
Vliegende Hollander
In hel bij uitgeverij Stok Den
Haag nu verschenen tweede
deel van „Colditz" kan het
weer niet op met de compli
menten: „Nauwe samenwerk
ing met de Engelsen, nooit
aflatend begrip en hulpvaar
digheid, moed en een fikse
dosis humor, bij allen geliefd
in het kamp, hun misleidin
gen bij de appèls en hun ver
rukkelijke minachting voor
de Duitsers Wat er ook
verder gebeuren mocht, iede
reen die Vandy (bijnaam van
de ontsnappingsofficier Van
den Heuvel) en zijn Hollan
ders had leren kennen, zou ze
nooit meer geheel vergeten. Ik
weet dat bij alle overlevenden
steeds een plezierige herinne
ring aan deze mannen is blij
ven hangen, een ereplaatsje
diep in het herinneringsver
mogen", zo schrijft Reid, die
ook nog over het hoofd ziet,
dat de Engelsen zich van na
ture aangewezen waanden
voor de leidersrol in Colditz
en dat alleen de Nederlanders
zich bereid toonden hun die
eer te gunnen.
Overigens maakt de schrijver
in dit tweede deel (het eerste
deel werd eerder door ons be
sproken in de bijlage Finale)
ook met veel bewondering ge
wag van de ontsnappingspo
gingen van de officieren van
andere nationaliteiten. Vooral
de Fransen deden hun naam
eer aan als metrobouwers. Zij
werkten acht maanden lang
aan een tunnel, die tenslotte
een lengte had van bijna vijf-'
tig meter en die hen ver buiten
Colditz in het bos gebracht
zou hebben als de Duitsers
niet op het laatste moment de
toegang tot de tunnel hadden
ontdekt. Het was de Duitsers
niet onbekend gebleven, dat
de Fransen diep in de grond
aan het wroeten waren. De
geluiden van deze arbeid dron
gen tot hen door, maar zij
wisten niet waar ze zoeken
moesten. De Fransen zaten
acht meter diep. Het werd ten
slotte een race tegen de tijd.
De Fransen wilden weg vóór
de Duitsers de ontvluchting
konden verhinderen. Op een
paar meter na mislukte de
Fransen dit. Ook andere ont
snappingen worden nauwkeu
rig beschreven, geslaagde en
door de Duitsers verijdelde,
Om ontsnapte officieren een zo groot mogelijke
voorsprong te geven was het zaak een misleidend spel
te spelen met de Duitsers tijdens de appèls, waarbij
alle.officieren stuk voor stuk werden geteld. Daarvoor
hadden de Nederlandse officieren een goedgelijkende
pop vervaardigd, die door middel van een handsteun
overeind werd gehouden.
onder andere een poging om
met een eigenbouw-zweefvlieg-
tuig buiten de omheining te
komen. Men leest het allemaal
weer in één adem uit. Het
boek is_wat dit betreft wellicht
spannender dan de tv-serie,
omdat de gedetailleerde voor
bereidingen in de beschrijving
een stuk spanning oproepen
die niet waar gemaakt kan
worden in de verbeelding er
van op de tv.
Overplaatsing
Dat de Hollanders niet stil
zaten werd in het eerste deel
uitvoerig beschreven. Later
werden hun activiteiten nau
welijks minder, ofschoon de
omstandigheden niet altijd
gemakkelijker werden. De
meeste ontsnappingen van de
Nederlanders hadden plaats
bij een overplaatsing naar een
ander kamp. Hierbij werden
meer dan honderd ontsnap
pingspogingen gedaan.
Vijftien Nederlanders kwamen
er veilig thuis. Elf werden ver
moord. Eén i"aakte zwaar ge
wond door het verlies van bei
de benen bij een sprong uit de
trein, waarbij hij bewusteloos
door een tweede trein werd
overreden. Twee stierven in
Russische gevangenschap. Wie
slaagden aan te komen in En
geland of Nederland, werden
direct ingezet in actieve dienst
of traden toe tot de onder
grondse.
Beter dan de officieren van
andere nationaliteiten wisten
de Nederlanders hoe je met de
Duitsers moest omspringen
om zo min mogelijk door ze
overtroefd en verrast te wor
den. Auteur Reid laat Van den
Heuvel dit geheim onthullen:
„Dat is het geheim. Je moet ze
altijd het bloed uit de tenen
halen. Doe je dat niet, dan ben
je de sigaar. De echte mof
gaat op je kop zitten en perst
je uit en onderdrukt je tot je
dood bent, tenzij je tegen hen
optreedt. Voor ik naar Colditz
kwam, heb ik in andere kam
pen gezeten. Daar heb ik ge
zien hoe het ging. De Duitsers
verachtten de gevangenen en
maakte ze het leven tot een
hel. Hier was het anders. Het
is eenvoudig een kwestie van
domineren door karakter
sterkte".
Geen padvinders
Hier verzuimt Reid erop te
wijzen, dat de krijgsgevange
nen eisen konden stellen op
grond van de internationale
conventie voor de behande
ling van krijgsgevangenen,
die niet waren voorbehouden
aan andere gevangenen van
de Duitsers, joden en politie
ke en morele bestrijders van
het nazi-regiem. Die werden
rechteloos gebeuld en ver-
fnoord. De Duitsers gingen
ook hierom voorzichtig om
met de krijgsgevangenen, om
dat zij bevreesd waren voor
represaille op hun eigen
krijgsgevangenen.
Toch doet men deze officieren
onrecht met de kritiek, dat zij
zich gedroegen als padvinders.
Met voortdurende pogingen
tot ontsnapping werden ver-
Van Oekel
De ipmiddels bekend geworden
Van Oekel-bokaal wordt in
„Van Oekels discohoek uitge
reikt aan de Nederlandse pop
groep „Lucifer", die bestaat uit
Dick Buisman (bassist) Margriet
Eshuys (zangeres, organiste) en
Henny Huisman (drummer).
Ned. 119.20 uur.
Popeye
In „Sock-a bye baby)' moet Po
peye op Sweet Pea passen,
maar het kleine mormel is lasti
ger dan zelfs Popeye kan ver
moeden.
Ned. 119.45 uur.
Family
Archie en Edith vieren hun 25-
jarig bruiloftsfeest. Edith heeft
een aardig idee: terug naar de
plaats van de eerste huwelijk
snacht. Archie is uiteraard afke
rig van dat sentimentele gedoe,
maar laat het feest over zich
heen rollen. Kortom: niets dan
ellende.
Ned. I, 20.21 uur.
Guinee-Bissau
Sinds 25 april van dit jaar toen
de regering van premier Caeta-
no opzij werd geschoven door
de militairen van generaal De
Spinola, wordt het wereldom
spannende, koloniale Portugese
rijk ontmanteld. Guinee-Bissau,
aan de Afrikaanse westkust,
gaat als eerste voormalige Por
tugese kolonie een onafhankelij
ke toekomst tegemoet. Mozam
bique vo gt volgend jaar. Over
de Kaap-Verdische eilanden,
Angelo en wellicht ook het Por
tugese deel van Timor en de
Chinese enclave Macao zullen
eveneens onderhandelingen
worden gevoerd. Onder de
naam Zipcode, die ook in het
AVRO; 19.00 Trefpunt: klankbeeld. 19.30
22.10 Dat zit goed fout:
Dieren nemen een belangrijke
plaats in, in het programma,
dat de Avro vanavond uitzendt
van 19.05 tot 19.55 uur gaat het
om „Grote katten", een aflever
ing uit de serie „National Geo
graphic Specials", waarin leeu
wen, panters en chetahs zoals
die voorkomen op de Serengeti-
vlakte in Afrika, een voorname
rol spelen. Twee Siberische tij
gerwelpen nazaten van uit Rus
land afkomstige tijgers krijgen
een nieuw tehuis in een Zweed
se dierentuin en hun lotgeval-'
len vormen het tweede hoofd
stuk van deze film, die vervol
gens de studie die Maurice Hor-
nocker in de wildernis van Ida
ho heeft gemaakt van de poe
ma, onder de loep neemt. Ten
slotte zijn de samenstellers van
deze documentaire op bezoek
geweest in het Gir-woud in In
dia, waar nog 200 Aziatische
leeuwen hun verblijfplaats heb
ben.
In „Sprake van liefde" de twee
de dierenfilm die de Avro deze
avond op het scherm brengt
gaat het om heel wat tammere
dieren. Lord Snowdon, de echt
genoot van prin .*es Margaret
van Engeland, die deze film
heeft gemaakt, gaat de functie
van het huisdier in het dage
lijkse leven na. Waarom houden
mensen er huisdieren op na?
Wat is onze relatie net dieren?
En: zijn wij dierenliefhebbers
of alleen maar eigenaars van
dieren? Aldus enkele vragen
die in deze documentaire aan
de orde komen.
Ned. II, 19.05 en 21.30 uur.
Colargol
Mamma Colargol heeft een gro
te taart gebakken voor het brui
loftsfeest. Grijze wolken willen
het feest bederven, maar me
neer Zibou weet er raad op. Het
wordt een schitterend feest.
Ned. 1,19.05 uur.
Hildegard Knef (op herhaling) bij Willem Duys.
