"Veilig over
de overweg"
Perikelen
in
Alkmaar
Gespannen aandacht tijdens de lessen van Jan Florijn.
AMSTERDAM Steeds wanneer er,
waar dan ook in Nederland, een nieuwe
Ahob-installatie (automatische halve
overweg bomen) wordt geplaatst, komt
Jan Florijn in sneltreinvaart aangereden
om de kinderen uit de omgeving op de
gevaren, maar ook op de voordelen te
wijzen van een dergelijke overwegbevei
liging. Vanaf de derde klas van de lagere
school tot en met de tweede van de
HAVO, MAVO, LTS enhuishoudschool
kunnen de leerlingen rekenen op een
twee uur durend programma onder regie
van de Amsterdamse spoorman Jan Flo
rijn. Want in plaats van een droge uitleg
en wat cijfermateriaal krijgen de kinde
ren een hele show voorgeschoteld in hun
eigen klas. Er komen bandrecorders bij,
er worden platen gedraaid en dia's ge
toond. Jan's oren doen dienst als rinke
lende overwegbellen, zijn ogen zijn de
knipperlichten, zijn armen de slagbo-
A1 drie jaar geeft Jan die lessen officieel,
maar nog veel langer is hij voor zijn
plezier stad en land afgereisd om kinde
ren met de spoorwegen vertrouwd te
maken. Elke week komen er gemiddeld
twee Ahob's bij, in totaal zijn het er al
zo'n 2300. Men kan zich dan ook voorstel
len, dat er heel wat treinuren inzitten om
van noord naar zuid, van west naar oost
te reizen. Maar hij doet het graag. Als
spoorwegman in hart en nieren heeft hij
alles over voor de NS. Nu is hij 62 (maar
ik kan toch nog best voor 61 doorgaan?")
en hij piekert er niet over ermee te
stoppen.
Voordat hij zijn „veilig-over-de-overweg-
lessen" begint, stalt hij eerst alle benodig
de attributen uit op een lange tafel. Om
te beginnen is dat (hoe kan het anders)
een bord van de Nederlandse Spoorwe
gen. Daarnaast komen dan een aantal
bandrecorders met de nodige luidspre
kers en tenslotte een bord met daarop
het woord „studio". Dan gaat het doek
op en de show begint.
KINDEREN RAKEN
SPELENDERWIJS
MET DE AHOB
VERTROUWD
„Met grappige woordspelingen ga ik ze
dan enthousiast maken", vertelt Jan Flo
rijn. „Dan zal ik eerst even vertellen
waar het niét over zal gaan. Met overwe
gen kan iedereen te maken krijgen. Ook
Willem de kruidenier, want zijn weeg
schaal was kapot. En hij moest suiker
wegen. En omdat die weegschaal nou
kapot was, moest hij overwegen. Toen zei
z'n \touw nog: Willem je moet toch eens
overwegen of je in verband met het
overwegen geen nieuwe weegschaal moet
kopen. Jij blijft aan het overwegen met
je overwegen".
„Nou, dat vinden ze al prachtig hé. En
dan zeg ik: Wie wil er in de studio komen
om d^t na te zeggen? Als je het goed
doet krijg je een cadeautje cadeau. Nou,
ze melden zich haast allemaal. En dan
krijgen ze een pen, een portemonnee of
andere leuke dingetjes".
Jan Florijn kan het niet laten om gelijk
tijdig zijn tweede hobby er bij te halen:
geluidjagen. Alles wat maar mogelijk is
Ahob's kunnen, vooral voor kinderen, levensgevaarlijk zijn.
wordt door hem op de band vastgelegd.
Bij hem thuis zakken de kastplanken
door onder het gewicht van duizenden
cassettes en volle bandrecorderspoelcn.
„Binnenkort zullen we ze aan het plafond
moeten hangen, want er is hier geen
plekje meer over" zegt zijn vrouw. Van
daar dus die studio tijdens zijn lessen.
Het joch dat het verhaaltje van Willem
de kruidenier zo keurig kon navertellen,
wordt geïnterviewd voor de microfoon.
„Zo, Peter, weet jij eigenlijk wel wal een
overweg is? Wat rijdt er over een spoor
baan? „Een trein meneer". „Prachtig. En
zo'n spoorbaan wordt gekruisd door een
weg op gelijke hoogte. Daar rijdt verkeer
over. Kun jij wat verkeer opnoemen?"
„Fietsen, auto's, bromfietsen". Prima joh,
jij mag een meisje uit de klas kiezen en
dan draaien we voor haar een plaatje.
Heet ze Elsje? Uitstekend, ik moet ergens
een plaatje hebben over een meisje met
die naam".
Wat verlegen en met wat blozende gezich
ten staan de kinderen voor de klas terwijl
uit de luidsprekers het „ik houd van jou"
en „ik blijf je trouw" schalt.
Zo gaat het de hele les door, langzaam
maar zeker, met muziek en grappen, met
dia's en overwcggeluiden, worden de kin
deren vertrouwd gemaakt met de voor
hun zo gevaarlijke overweg.
Het twee uur durend programma wordt
besloten met een kwis. De jongens tegen
de meisje bijvoorbeeld. Wie wint krijgt
een excursie naar het station Groningen.
Liefst 1300 punten zijn er te verdienen.'
Een paar honderd tegelijk. Want Jan is
niet gierig. „Op hoeveel meter ligt het
kontaktpunt waardoor de overweg in
werking treedt?" „Duizend meter". Zo,
honderd punten verdiend. De laatste
vraag is maar liefst 1000 punten waard.
„Wat staat er op het blauwe bord met
de witte letters. Het begint met het
woordje „wacht"? Doodse stilte in de
klas, want wie voorzegt heeft onverbidde
lijk verloren. En als het antwoord goed
is, dan wordt er gejuicht, gesprongen; de-
spanning is gebroken.
Veel ongelukken op overwegen doen zich
overigens niet voor, maar de spoorwegen
is er alles aan gelegen om het aantal tot
nul te reduceren. Nadat een Ahob in
gebruik is genomen wordt er nog gerui
me tijd toezicht gehouden door -een
spoorman of een politieagent. .Wanneer
een en hetzelfde knalapje een paai' keer
moet worden aangehouden, omdat hij te
vroeg de overweg wil oversteken, gaat .de
spoorwegpolitie naar zijn ouders om ze'*
van dit „wangedrag" op de hoogte te
brengen en ze te verzoeken eens een
hartig woordje met hun zoon te spreken.
Er zijn tot nog toe geen ongelukken op
overwegen voorgekomen onder kinderen
van 6 tot 13 jaar. En dat is mede te
danken aan de voorlichtingsmiddagen, de
one-man-shows, van Jan Florijn.
LONNEKE VAN KOOT
JAARLIJKS WORDEN
TIENDUIZENDEN
GULDENS TOEGELEGD
OP KAASMARKT
Het is allemaal show, de koop is allang gesloten, maar de dragers blijven lopen terwille van de traditie
Ook al regent het pijpestelen, de mensen blijven naar Alkmaar komen.
De kaasmarkt mag niet dood. Leve de
kaasmarkt. Dat is zo ongeveer de strijd
kreet van de Alkmaarso kaaskoper Ger-
rit Kaper. Het traditie-rijke gebeuren is
de laatste tijd onderhevig aan discussie.
Boze tongen spreken zelfs over een op
heffing. Zover komt het niet. De kaas
markt kan in de aardrijkskundeboekjes
blijven staan. Dat bewees ook die rijen
dikke menigte, die vorige week vrijdag
het Waagplein vulde. Of de sfeer van
vroeger is blijven hangen, is een andere
zaak
loude Waagtoren waren de geruchten.
Zelfs het onaantastbare fenomeen van de
kaasmarkt heeft in deze moeilijke, maar
toch zo koele dagen een wat zweterige
klank.
Het begon een paar weken geleden. Een
onzorgvuldig krantebericht maakte ge
wag van het verscheiden der markt. We
liswaar counterde kaasmarkt-animator
Gerrit Kaper „meneertje kaas" in de
wandeling hard terug, de eerste kie
men bleken al gezaaid. Enige onrust ont
stond. Ook in de kaasdragers-rijen zelf
werd in het vrijdagse gesprek de toe
komst ter hand genomen. Een einde aan
de markt? Dat niet. Wel een balorige
afgunst. Waarom kan Alkmaui
de
iet
•ondstr
?n, Ho,
en Medei
ov
Hoe de naar traditie en historie hunke
rende toerist langer vast te houden dan
die paar uurtjes in de morgen? Bedrij
vigheid geeft immers nering, zo is het
antwoord gevende parool van Gerrit Ka
per en de zijnen.
Met noest geweld werden dan ook allerlei
plannen gelanceerd om de heilige koe
toerist en zijn knip vast te binden aan
de Alkmaarse binnenstad. Of, zoals Ka
per dat weet te zeggen: „Ons doel is
Alkmaar-promotion. Reclame voor Alk
maar". De groothandelaar wilde een serie
evenementen rond de kaasmarkten bou
wen, die de bezoekers een dag lang in
Alkmaar zou houden: gebruik van paard-
en-wagens, inzetten van folkloristische
dansgroepen, markten met oude ambach
ten. Het mislukte. Gerrit cum suis had
den dan ook met een tegenpartij te ma
ken. die zich niet bijster interesseerde
voor het uitbouwen van de markt op het
Waagplein.
In die kringen (middenstand) bezigt men
ook de beschuldiging: „Die Kaper maakt
dan altijd zo'n ophef over de kaasmarkt,
hij steekt er zelf geen cent in". Dat nu,
schiet de handelaar in het verkeerde
keelgat. „Die waanzinnig verdeelde mid
denstand. wil het belang van de markt
niet zien; die is er de oorzaak van, dat
de markten van Hoorn en Medemblik die
van Alkmaar de grond in drukken". En
wat die beschuldigingen betreft: „Steek
ik er dan niet genoeg uren in? Mijn
vrouw en ik zijn de halve vrijdag in touw.
Bovendien, ik heb genoeg plannen ont
worpen. Daar wilde ik financieel in mee
doen".
Blijven wM de kosten, die de gemeente
jaarlijks op de kaasmarkt toe moet leg
gen.
Een tekort, dat in de tienduizenden gul
dens loopt, ondanks de forse subsidie van
het Nationaal Zuivelbureau. Het bedrag
steekt schril af tegen dat wat drs. Roe
de Wit de burgemeester ooit een-
ventileerde: de toeristen zijn in Alkmaa i
goed voor 10,2 miljoen gulden per jaar
Een aardige slok op de borrel als daarbij
de jaarlijkse midderistandsomzet van 80
miljoen gelegd wordt.
Mogelijk ook daardoor wil Alkmaar's
penningen-bewaker, wethouder G. G. van
Manen, aan het einde van het seizoen de
kaasmarkt-situatie met alle betrokkenen
doorspreken. Niet om te praten over een
mogelijke opheffing van de markt, maar
om, zoals hij zegt „een zodanige regeling
te treffen, dat het gebeuren voor eens en
voor altijd wordt veilig gesteld".
Binnen dat raam ook legt het socialisti
sche raadslid Piet IJssels uit, waarom de
helft van zijn partij bij de vorige begro
ting tegen steun voor de kaasmarkt was:
„Wij vinden het onredelijk, dat uitslui
tend de gemeente voor de kosten moet
opdraaien, terwijl de middenstand er
profijl van heeft
Regen
Het is acht uur en pas tien minuten later
rijdt de eerste vrachtwagen met kaas de
stilte in. Even later. Ronde en platte
kazen worden op de stenen gekeild, Ze
jaan niet stuk. Mannen in blauwe kielen
zetters maken er ordelijke rijen van.
n de donkere ruimten van de Waag
onder de toren) is ook niet veel te bc-
•peuren. Een dikke blozende man kijkt
laar buiten. Hij vult voor een kwart zijn
Kleine kantoortje. De marktmeester. Hij
- Jan van Staten („deZe markt meneer,
dat is een stuk van mijn leven. De zater
dag, zondag en maandag praten we over
de afgelopen markt, de andere dagen
over de komende") zal die hele verdere
morgen bonnen invullen. De registratie
van werk, dat eigenlijk al lang uit de tijd
Zoals ook die 28 kaasdragers, die tas
mannen, die vemen, die kaasvader, het
handje-klap van kaaskoper Gerrit Kaper
en het wegen van de kaas met ouder
wetse gewichten, pure show zijn.
Achter de schermen zijn de kansaanko
pen allang geregeld. De zaak wordt in
stand gehouden omdat de loeristenportc-
monnte te belangrijk •- en omdat je een
dikke 350 jaar traditie nu eenmaal niet
even over boord kunt u n Dat wa>
anders toon in hot jaar 155? d«- k wc, c
de Houtlil.
daad
en de Houttil. Deze straten liggen en
lagen rond de Waagtoren. De 18MCUWte
geschiedschrijver Gijsbert Boomkamp
schreef daarover: „Het volgende Jaer,
alzoo in 1558, pagtcn de buren van de
Voordam de waag en meenden op de
hoek van de Voordam eene waag op te
rechten en zodoende de nering naar zich
toe te trekken. Doch hiertegen stelde zig
de buren van de Mient en het Fnidsen
tegen, totdat het gcschik werd weggeno
men met het leggen van een brug vanaf
de Voordam tot het straat naar de Hout-
til, welke brug daarom Kijfbrug wordt
genoemd".
Gekrakeel
liet gekrakeel gaat nu om andere zaken.
Kaasdrager Joop Verver: „Dit moet toch
blijven. Alle traditie is al kapot. Als wij
het niet aanhouden, dan is Alkmaar een
dode stad".
Kaasdrager Jaap Moras de leeuw ge
heten wegens zijn enorme brullen en zijn
razendsnelle dragen zegt later spottend
„De AJkmaarders zeggen, je bent pas
Alkmaarder als je nog nooit op de markt
geweest bent". Toch later: „We werken
hier voor zo'n 4 tientjes de markt. Het
kan slechter. Ik heb het
Kii
n. al c
daar
zoals die oudere heer uit Limburg het zei:
„Dit is jc reinste kitsch. Toch ga je er
heen. Toch wil je het zien. Waarom?
Meneer, het staat overal in de boekjes.
Wereldberoemd zus en wereldberoemd
zo. Het is een soort sneeuwbal-effect, Die
wilde Afrikaanse dansen, waar de blanke
toeristen zich zo aan vergapen, worden
ook gedaan door can stelletje werklozen,
die de tour-operator verzamelde".
Een tochtje door de binnenstad levert de
gebruikelijke aanblik op: op elkaar ge
plakte mensenmassa's. De lucht van tran
spiratie, worst en uiteraard patat ligt
zwaar in de natte lucht. Hier en daar een
standwerker, een orgel, een zanger. Vlak
bij de markt kreten per megafoon: „Mei-
ne Damen und Herren, nehmen Sic jetzt
Platz fur eine Rundfahrt (lurch Ver
derop in de grachtengordel is het veel
rustiger, Mooie geveltjes en de opvullen
de afwezigheid van „markters".
Alleen jammer dat een modern bankge
bouw het Waagplein zo verstoort. Teke
nen van nu, Het mi, dat ook al in de
pittoreske rij cafégevels ter linkerzijde
van de Waagtoren heeft toegeslagen.
13.30 uur. Een toch nog onverwachte hui
I jaagt alle mensen van het plein. De
genieters van een eenvoudige kaasmaal-
tijd iu de openlucht zoeken een heenko-
dc Voordan
ANDRE NABER
